Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    1. Synimi kryesor i amendimit të kësaj dispozite është garantimi i së drejtës së ankimit ndaj vendimeve gjyqësore në një gjykatë më të lartë, por edhe sanksionimi, në kuptim të Konventës Europiane për të Drejtat e Njeriut (KEDNj), i rasteve përjashtimore për një përshtatje korrekte me standardet europiane. Rekomandimi i shprehur nga Komisioni i Venecies (KV) në Opinionin e ndërmjetëm se e drejta për të paraqitur ankimim “duhet kuptuar si e drejtë për të apeluar një vendim gjyqësor” dhe se “është me rëndësi që kjo e drejtë të garantohet në Kushtetutë”,^[1] nxjerr në pah edhe qëllimin e amendimit të nenit 43.

     2. Standardi i nenit 43 të Kushtetutës duhet të shihet i lidhur ngushtë me “të drejtën e apelit në çështjet penale”,^[2] përcaktuar në nenin 2 të Protokollit 7 Shtesë të kësaj Konvente. Kjo dispozitë synon që, nga njëra anë, “të ekzistojë e drejta për të apeluar kundër dënimeve penale, me përjashtime të caktuara”^[3] dhe, nga ana tjetër, “të ketë fundshmëri në çdo sistem gjykatash”^[4] . Sistemi i apelimeve, sipas rekomandimeve të KV-së, që kanë gjetur vend në amendimet e nenit 43, “nuk duhet të lejojë rishikimin e pafundmë të gjykimeve “përfundimtare” dhe legjislacioni duhet të përcaktojë qartë çastin kur vendimet e gjykatave bëhen “përfundimtare” e për pasojë nuk mund t’i nënshtrohen ndonjë rishikimi të mëtejshëm”^[5].

     3. Formula e përdorur në nenin 43, që lidhet me mundësinë për të përjashtuar ankimin kundër vendimeve gjyqësore, për kundërvajtje të lehta penale, për çështje civile ose administrative me rëndësi ose vlerë të vogël, ka për qëllim që të përafrohet “me tekstin e neneve përkatëse të Konventës Europiane dhe të ICCPR-së”.^[6]

     4. Kufizimi i kësaj të drejte, sipas amendamenteve të bëra në vitin 2016, lejohet vetëm në përputhje me standardet e parashikuara nga neni 17 i Kushtetutës. Synimi kryesor është ruajtja e garancisë kushtetuese për të ushtruar të drejtën e ankimit ndaj vendimeve gjyqësore, por njëkohësisht edhe moscenimi i efektivitetit dhe efiçencës së sistemit gjyqësor.

     

    [1] Opinion i ndërmjetëm i Komisionit të Venecies “Mbi projektndryshimet kushtetuese për gjyqësorin e Shqipërisë”, nr. 824/2015, CDL-AD (2015) 045, datë 21 dhjetor 2015, pika 16.

    [2] Në nenin 2 të Protokollit 7 Shtesë të Konventës Europiane për të Drejtat e Njeriut thuhet: “E drejta e apelimit në çështje penale:1. Cilido që dënohet për një kundërvajtje penale nga një gjykatë, duhet të ketë të drejtën që vendimi i dënimit ose masa e dënimit të rishikohet nga një gjykatë më e lartë. […] 2. Kjo e drejtë mund t’u nënshtrohet përjashtimeve në lidhje me kundërvajtje të një karakteri minor, sipas përcaktimit ligjor, ose në rastet kur personi në fjalë është gjykuar në shkallën e parë nga gjykata më e lartë ose është dënuar pas një apelimi kundër një vendimi për rënie akuzash.”.

    [3] Opinion i ndërmjetëm i Komisionit të Venecies “Mbi projektndryshimet kushtetuese për gjyqësorin e Shqipërisë”, nr. 824/2015, CDL-AD (2015) 045, datë 21 dhjetor 2015, pika 16.

    [4] Po aty, pika 16.

    [5] Shih gjykimin nga GjEDNj-ja, në rastin Brumarescu kundër Rumanisë [GC], nr. 28342/95, § 61 et seq., KEDNj 1999-VII.

    [6] Neni 14, pika 5.

  • Objekti

    5. Neni 43, i ndërtuar nga pikëpamja strukturore me një dispozitë të vetme, nuk ka pësuar ndryshim në drejtim të sanksionimit të së drejtës për t’u ankuar ndaj vendimeve gjyqësore në një shkallë më të lartë. Ndryshimi është orientuar në pjesën e kufizimit të arsyeshëm të kësaj të drejte. Për parashikimin e rasteve përjashtimore në ushtrimin e kësaj të drejte kushtetuese është përdorur teknika e delegimit legjislativ për çështje konkrete, që orientohet nga standardi i vendosur nga Konventa Europiane për të Drejtat e Njeriut. Gjithsesi, parashikimi i rasteve përjashtimore, nëpërmjet rregullimit që do t’i bëhet me ligj, lejohet vetëm në respektim të kritereve të nenit 17 të Kushtetutës.

    6. Ndryshimi që ka pësuar dispozita, duke lejuar ligjvënësin të ushtrojë pushtetin legjislativ për kufizimin e së drejtës jo vetëm për apelin në çështjet penale, por edhe për kundërvajtjet e lehta penale, për çështje civile ose administrative me rëndësi ose në vlerë të vogël, është mënyra më e mirë për të shmangur keqkuptimin që është krijuar në praktikë për natyrën e këtij kufizimi. Kjo teknikë e ndjekur në formulimin e normës kushtetuese i ka dhënë hapësirë ligjvënësit të rregullojë hollësisht të gjitha rastet e kufizimit të kësaj të drejte.

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    7. E drejta e ankimit, e sanksionuar në nenin 43 të Kushtetutës, është një e drejtë procedurale, që shërben për të mbrojtur një të drejtë substanciale. Kjo e drejtë bazohet në parimin se “...nuk mund të ekzistojë një e drejtë pa të drejtën e ankimit”, ose  “...nuk ka të drejtë ankimi pa pasur një të drejtë ”^[1]. Si e tillë, e drejta e ankimit përbën një nga të drejtat themelore të njeriut, që parashikohet edhe në KEDNj dhe në protokollet e saj shtesë. Është e qartë se “të drejtën e ankimit” për në instancat më të larta gjyqësore e gëzon çdo individ që është gjykuar nga gjykatat. Rregullimi që i bëhet kësaj të drejte evidenton një standard më të lartë në mbrojtjen e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut se “ankimi efektiv” që përcaktohet në nenin 13 të Konventës, nen që pranon si respektim të standardeve të Konventës lejimin e ankimit efektiv në një instancë më të lartë pa e kushtëzuar domosdoshmërisht me ankimin në instancat e tjera gjyqësore.

    8. Administrimi i mirë i drejtësisë fillon me garancinë që një individ të ketë akses në gjykatë, për t’i siguruar atij të gjitha aspektet e një forme gjyqësore të shqyrtimit të çështjes. “Mohimi i së drejtës për t’iu drejtuar një gjykate më të lartë për të marrë një përgjigje përfundimtare prej saj për pretendimet e ngritura, përbën cenim të së drejtës themelore për një proces të rregullt ligjor.”^[2] E drejta e ankimit kundër një vendimi gjyqësor është një nga të drejtat themelore të individit, e cila mbi bazën e parashikimit kushtetues gjen zbatim në dispozitat materiale e procedurale. Ajo duhet kuptuar si mundësi e çdo individi për të pasur mjete të caktuara procedurale për të kundërshtuar në një gjykatë më të lartë vendimin e dhënë ndaj tij nga një gjykatë më e ulët. Pra, Kushtetuta i garanton kujtdo të drejtën “për t’u ankuar të paktën një herë kundër çdo vendimi gjyqësor të dhënë ndaj tij.” ^[3] Megjithëse nga pikëpamja formale dispozita e amenduar duket sikur e kufizon më tepër këtë të drejtë, në krahasim me përjashtimin “kur në Kushtetutë parashikohet ndryshe”, që ishte përpara ndryshimit, është e rëndësishme të theksohet se në jurisprudencën kushtetuese e drejta për t’u ankuar kundër një vendimi gjyqësor, nuk është konsideruar si një e drejtë absolute.

    9. Me formulimin e mëparshëm të nenit 43, Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë kishte vendosur një standard më të lartë në krahasim me Konventën Europiane të të Drejtave të Njeriut. Kjo garanci e rëndësishme kushtetuese, shprehet Gjykata Kushtetuese (GjK) në jurisprudencën e saj, “është edhe një tejkalim pozitiv krahasuar me standardet që ofron në këtë drejtim Konventa Europiane e të Drejtave të Njeriut”^[4]. Megjithatë, ky rregullim kushtetues nuk është kuptuar sikur e drejta e ankimit ndaj një vendimi gjyqësor është e pakufizuar. Kapitulli i të drejtave themelore, i parashikuar në Kushtetutë, si rregull, nuk përjashton ndonjë të drejtë nga kufizimi dhe, në këtë kuptim, “vlera e nenit 43 të Kushtetutës nuk mund të qëndrojë e ndarë nga vlerat e tjera kushtetuese, siç është dhe ajo e rasteve përjashtimore për kufizimin e një të drejte themelore. Jo vetëm kaq, por formulimi dhe kuptimi juridik i nenit 17 të Kushtetutës është i tillë që përfshin të gjitha të drejtat themelore, përderisa thekson se kufizimi i tyre nuk mund të prekë thelbin e së drejtës”^[5].

    10. Pra, pavarësisht se sipas formulimit të mëparshëm e drejta e ankimit “dukej” si e pakufizuar, për arsye se në Kushtetutë rregullimi ndryshe gjendej për ndonjë rast tepër të veçantë, bazuar në standardet ndërkombëtare dhe praktikën e GjK-së, e drejta e ankimit është interpretuar si një e drejtë që mund t’u nënshtrohet kufizimeve, duke ju referuar kritereve të nenit 17 të Kushtetutës dhe në veçanti “nenit 2 të Protokollit 7 Shtesë të kësaj Konvente”^[6]. Për t’i bërë një interpretim më të zgjeruar kufizimit të kësaj të drejte, një ndihmë ka dhënë jurisprudenca e konsoliduar e Gjykatës Europiane për të Drejtat e Njeriut (GjEDNj), së cilës në jo pak raste i është referuar edhe GjK-ja.

    11. Ky interpretim është i përligjur edhe për një arsye tjetër thelbësore, atë të zgjerimit gjithnjë e më shumë të mosmarrëveshjeve në fushën e së drejtës. Vihet re një tendencë në rritjen e aksesit në gjykatë për subjektet e së drejtës, mbingarkesa e punës së gjykatave është rritur ndjeshëm, duke bërë që edhe procedurat gjyqësore që kryejnë gjykatat të zgjaten në kohë. Një situatë e tillë e ka vendosur strukturën disashkallëshe të sistemit të gjykimit nën një presion të vazhdueshëm. Fakti që një procedurë gjyqësore, qoftë edhe për çështje që, në kuptimin kushtetues a konventor, vlerësohen si “vepra të lehta”, zgjat për disa vite, ka sjellë në vëmendje të ligjvënësit europian kufizimin e së drejtës për apel. “Në rastet kur gjykata më e lartë shqyrton një çështje si një gjykatë e shkallës së parë ose kur çështja juridike kategorizohet si “një vepër e lehtë”, asnjë mjet juridik nuk mund t’i vihet në dispozicion individit për të kundërshtuar këtë vendim.”^[7]

    12. Ky është një lloj kufizimi i së drejtës për ankim ndaj një vendimi gjyqësor, që është pranuar edhe në sistemin shqiptar të gjykimit. Neni 2 i Protokollit nr.7 të KEDNj-së pranon kufizimin e së drejtës për apel, duke u orientuar nga natyra penale e çështjes. Sipas pikës 2 të kësaj dispozite konventore nga e drejta për apel në çështjet penale “mund të ketë përjashtime për vepra të lehta penale, siç përcaktohen me ligj, ose kur i interesuari ka qenë gjykuar në shkallë të parë nga gjykata më e lartë, ose shpallur fajtor dhe dënuar në vijim të një apeli kundër pafajësisë së tij”^[8]. Përderisa kufizimi i së drejtës për apel pranohet si i lejueshëm kushtetutshmërisht, atëherë një kufizim i tillë nuk do të jetë i papranueshëm edhe për çështjet me natyrë civile ose administrative. GjK-ja në vendimin nr. 12, datë 14.04.2010, duke interpretuar standardin kushtetues të së drejtës për apel në një gjykatë më të lartë, ka mbajtur qëndrimin se nuk mund të konsiderohet cenim i dispozitave të KEDNj-së “nëse në rrugë ligjore, ligjvënësi i një prej shteteve palë në Konventë do të zëvendësonte ose anulonte (hiqte) një mjet ankimi ekzistues, të parashikuar në legjislacionin e tij"^[9].

    13. Kufizimi i së drejtës për apel, në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të tërthortë, ka qenë i parashikuar, përpara ndryshimeve kushtetuese, në nenet 450, 451, 452 dhe 472 të Kodit të Procedurës Civile. Sidoqoftë, standardin e sanksionuar nga KEDNj-ja, që lidhet me kufizimin e apelit për “vepra të lehta”, të cilin e ka elaboruar jurisprudenca e GjK-së, e ka parashikuar edhe ligji nr. 49, datë 3.05.2012 “Për organizimin dhe funksionimin e gjykatave administrative”. Sipas nenit 45 të tij, nuk lejohet ankimi në Gjykatën Administrative të Apelit ndaj vendimeve përfundimtare të gjykatës administrative, të cilat kanë objekt kundërshtimin e aktit administrativ ose dënimin për kryerjen e kundërvajtjeve administrative, me vlerë më të vogël se njëzetfishi i pagës minimale, në shkallë vendi. Kur një gjë e tillë rezulton në një çështje gjyqësore, atëherë vendimet e gjykatës administrative të shkallës së parë janë vendime të formës së prerë dhe ndaj tyre mund të përdoret vetëm kërkesa për rishikim në Gjykatën e Lartë (GjL), nëse ekzistojnë kushtet ligjore për një mjet të tillë. I njëjti kufizim, por për një vlerë që, për këto akte, nuk e kalon dyzetfishin e pagës minimale, në shkallë vendi, parashikohet në nenin 56 të LGJA-së në lidhje me rekursin që paraqitet në Kolegjin Administrativ të Gjykatës së Lartë.^[10]

    14. Për sa i përket parimit të parashikueshmërisë dhe qartësisë së sistemit të së drejtës për të shfrytëzuar mjetet e ankimit, doktrina kushtetuese mban linjën se mjafton që qytetari të ketë mundësinë e njohjes me mjetet e mundshme të ankimit dhe kushtet që duhet të plotësojë për shfrytëzimin e tyre në interes të tij. Parimi i shtetit të së drejtës do të konsiderohet i respektuar, nëse individit i sigurohet minimalisht ose vetëm një mundësi ankimi efektiv. Garancia e mjeteve të ndryshme të ankimit ka për qëllim riparimin e një shkeljeje ligjore nga një instancë më e lartë. Më tej kjo garanci nuk shkon. Nuk mund të ngrihet në nivel kushtetues pretendimi se vendimi i gjykatës rishikuese (rishqyrtuese) duhet patjetër t’i nënshtrohet një kontrolli tjetër për të parë nëse ka respektuar apo jo siç duhet normën ligjore, ose ka vepruar sipas udhëzimeve të gjykatës më të lartë apo jo. Në të mirë të sigurisë juridike dhe parashikueshmërisë së sistemit ligjor, gjykatat duhet të kujdesen që të zbatohet siç duhet kuadri ligjor dhe kushtetues.^[11]

    15. Gjykata Kushtetuese vazhdimisht ka theksuar se e drejta e ankimit, në kuptim të nenit 43 të Kushtetutës, duhet parë si një mundësi e çdo individi për të pasur mjete të caktuara procedurale, me qëllim kundërshtimin e vendimit të dhënë ndaj tij nga një gjykatë më e ulët në një gjykatë më të lartë. Kjo garanci është konsideruar si një tejkalim pozitiv krahasuar me standardet që ofron në këtë drejtim KEDNj-ja. Megjithatë, sipas paragrafit të dytë të nenit 2 të Protokollit 7 të Konventës, shtetet kanë liri mjaft të gjerë vlerësimi dhe veprimi për të përjashtuar nga e drejta e ankimit vepra të lehta penale, rastet kur personi është gjykuar në shkallë të parë nga gjykata më e lartë, etj. Madje edhe në rastet kur parashikohet shprehimisht e drejta e ankimit në çështjet penale, shtetet palë janë të lira ta vlerësojnë lejimin ose jo të ankimit për çështje të faktit dhe të ligjit ose ta kufizojnë vetëm për çështje të ligjit.^[12] Pavarësisht kësaj, kur e drejta e ankimit ndaj një vendimi gjyqësor parashikohet nga Kushtetuta apo legjislacioni i brendshëm i shteteve palë në këtë Konventë, proceset që do të zhvillohen në gjykatat e apelit ose kasacionit duhet të respektojnë me rigorozitet garancitë themelore të këtij neni.^[13] Për aq sa është e mundur, këto kërkesa apo standarde duhet të zbatohen edhe në gjykimet që zhvillojnë gjykatat kushtetuese të këtyre shteteve.^[14] Këtë linjë ka ndjekur edhe GjK-ja, e cila ka theksuar se shteti nuk ka detyrim të parashikojë më shumë se një shkallë ankimi, për sa kohë që ka një ankim në një gjykatë të parashikuar me ligj, në kuptim të nenit 43 të Kushtetutës, si dhe nenit 13 të KEDNj-së. Në këto kushte, Gjykata ka vlerësuar se kriteri i kontrollit gjyqësor të akteve të pushtetit publik është i garantuar nga ligji nëse parashikon ankim ndaj një akti administrativ direkt në një gjykatë apeli dhe jo në shkallë të parë.^[15]

    16. Megjithëse, GjK-ja, referuar jurisprudencës së GjEDNj-së, ka interpretuar në mënyrë të zgjeruar nenin 43, ashtu si edhe ligji ka sanksionuar në jo pak raste kufizimin e së drejtës për apel, për të shmangur çdo keqkuptim në praktikë u pa i nevojshëm një amendim i nenit 43 të Kushtetutës. Pikërisht mbi këto standarde, u sugjerua edhe riformulimi i nenit 43 të Kushtetutës, i cili tashmë lejon si përjashtim kufizimin e ankimit në një gjykatë më të lartë, nëse çështja ka për objekt kundërvajtje të lehta penale ose çështje civile apo administrative me vlerë të vogël. Përcaktimin e detajuar për të vlerësuar se cilat përfshihen në “kundërvajtje të lehta penale” apo çështje “me rëndësi ose vlerë të vogël”, e bën ligjvënësi mbi bazën e delegimit legjislativ të dhënë me amendimin e këtij neni.

     

    [1] Shih vendimin nr. 12, datë 14.04.2010 të Gjykatës Kushtetuese të RSh-së.

    [2] Shih vendimet nr. 4, datë 23.02.2011; nr. 14, datë 3.6.2009, nr.7, datë 11.03.2008 dhe nr. 6 datë 10.02.2014 të Gjykatës Kushtetuese të RSh-së.

    [3] Shih vendimin nr.14, datë 05.07.2005 të Gjykatës Kushtetuese të RSh-së.

    [4] Po aty.

    [5] Shih vendimin nr. 12, datë 14.04.2010 të Gjykatës Kushtetuese të RSh-së.

    [6] Po aty.

    [7] Sokol Sadushi, “Gjykata Administrative dhe kontrolli ligjor mbi administratën”, Botimet Toena, Tiranë 2014, f. 290.

    [8] Neni 2 i Protokollit nr.7 të KEDNj-së.

    [9] Shih vendimin nr. 12, datë 14.04.2010 të Gjykatës Kushtetuese të RSh-së.

    [10] Në nenin 56 të LGJA-së thuhet: “Nuk lejohet rekurs ndaj vendimeve përfundimtare të Gjykatës Administrative të Apelit për padi me objekt:

    a) kundërshtimin e dënimit për kryerjen e kundërvajtjeve administrative, me vlerë më të vogël se dyzetfishi i pagës minimale, në shkallë vendi;

    b) kundërshtimin e aktit administrativ që përmban detyrim në të holla, me vlerë më të vogël se dyzetfishi i pagës minimale, në shkallë vendi;

    c) kundërshtimin e aktit administrativ që ka refuzuar dhënien e detyrimit në të holla, me vlerë më të vogël se dyzetfishi i pagës minimale, në shkallë vendi;

    ç) mosmarrëveshjet që lidhen me mbrojtjen e të drejtave, lirive dhe interesave kushtetues dhe ligjorë, që rrjedhin nga sigurimet shoqërore dhe shëndetësore, ndihma ekonomike dhe pagesa e aftësisë së kufizuar, me vlerë më të vogël se dyzetfishi i pagës minimale, në shkallë vendi.”.

    [11] Arta Vorpsi, “Procesi i rregullt ligjor në praktikën e Gjykatës Kushtetuese shqiptare”, (2011) Botimet Maluka, f. 203.

    [12] Shih çështjen Krombach k. Francës, 13 shkurt 2001.

    [13] Shih çështjen Monnell & Morris k. Mbretërisë së Bashkuar, 2 mars 1987.

    [14] Frowein/Peukert, EMRK–Komentar (1996), f. 209.

    [15] Shih vendimin nr.1/2017 të Gjykatës Kushtetuese të RSh-së.

  • Konteksti historik

    17. Garancia e individit për të pasur akses në gjykatë dhe për t’i siguruar atij të gjitha aspektet e një forme gjyqësore të shqyrtimit të çështjes është një standard i pranuar me miratimin e ligjit nr.7692, datë 31.3.1993 “Për një shtojcë në ligjin nr. 7491, datë 29.04.1991 “Për dispozitat kryesore kushtetuese””. Në nenin 13 të këtij ligji, që titullohet “E drejta për apelim”, i njihet kujtdo dhe pa asnjë kufizim, e drejta për të ankimuar “një vendim gjyqësor në një gjykatë më të lartë të krijuar me ligj”.^[1]

    18. E drejta për apel, si një nga të drejtat themelore të njeriut gjen të njëjtin parashikim edhe në Kushtetutën e vitit 1998, por këtë radhë me një përjashtim. Neni 43 i Kushtetutës lejon apelimin ndaj një vendimi gjyqësor në një gjykatë më të lartë, “përveçse kur në Kushtetutë parashikohet ndryshe”. Parashikimi i rasteve përjashtimore dhe, për rrjedhojë, kufizimi i së drejtës për apel, tashmë pranohet si një standard kushtetues. Në fakt, lejimi i kufizimit, përveçse në ato raste kur Kushtetuta parashikon ndryshe, duket si një normim jo shumë i qartë. Për shkak të kësaj paqartësie, Gjykatës Kushtetuese i është dashur, në jo pak raste, të bëjë interpretimin e zgjeruar të dispozitës, duke ju referuar kufizimeve që lejon neni 2 i Protokollit 2 të KEDNj-së, në kuptim të pikës 2 të nenit 17 të Kushtetutës. Përderisa Kushtetuta lejon kufizimin e të drejtave dhe lirive themelore, por pa cenuar thelbin e tyre dhe pa tejkaluar kufizimet e parashikuara në Konventën Europiane, GjK-ja ka pranuar se neni 43 i Kushtetutës “ka vënë një standard më të lartë në krahasim me KEDNj-në, por kjo nuk do të thotë që e drejta e ankimit nuk mund, në mënyrë absolute, t'iu shmanget kufizimeve të parashikuara në nenin 17 të Kushtetutës”^[2].

    19. Pavarësisht se jurisprudenca e Gjykatës Kushtetuese kishte pranuar si një përjashtim nga rregulli kufizimin e së drejtës për apelim, por edhe disa ligje procedurale kishin filluar të sanksiononin këtë standard, u bë i domosdoshëm amendimi i nenit 43 të Kushtetutës, për t’i krijuar më tepër hapësirë ligjit për parashikimin në mënyrë eksplicite të rasteve të kufizimit, siç parashikonte edhe Protokolli 2 i KEDNj-së. Arsyet e amendimit të këtij neni u bazuan edhe në gjetjet e Analizës së Sistemit të Drejtësisë, që evidentoi, midis të tjerave, edhe një mbingarkesë të gjykatave me çështje të cilat nuk paraqisnin ndonjë rëndësi të konsiderueshme ose vlera monetare e të cilave kalonte shpenzimet gjyqësore. Kjo gjë sillte dhe një mbingarkesë të pajustifikuar të gjykatës së apelit dhe, në veçanti, të GjL-së, e cila shqyrtonte rekurse pa ndonjë efekt të konsiderueshëm për palët. Për shkak të ekonomisë gjyqësore, e cila rritej artificialisht, duke mos sjellë ndonjë dobi për palët ose për shtetin, u pa e nevojshme që Kushtetuta të parashikonte shprehimisht vendosjen e disa kritereve kufizuese për të ushtruar të drejtën e apelit ndaj një vendimi gjyqësor.

    20. Konteksti historik në të cilin u miratua jo vetëm dispozita, por në fakt të gjitha amendamentet kushtetuese, lidhet me reformën e thellë kushtetuese e ligjore të sistemit të drejtësisë.

    21. Shqetësimi i paraqitur në Opinionin e KV-së se “ndërkohë që duhet të ekzistojë e drejta për të apeluar kundër dënimeve penale (me përjashtime të caktuara – shih nenin 2 të Protokollit nr. 7 KEDNj-së,^[3] duhet të ketë fundshmëri në çdo sistem gjykatash”^[4], gjeti reflektim në rishikimin e nenit 43 të Kushtetutës. Me të drejtë u rekomandua nga KV-ja se “sistemi i apelimeve nuk duhet të lejojë rishikimin e pafundmë të gjykimeve “përfundimtare” dhe legjislacioni duhet të përcaktojë qartë çastin kur vendimet e gjykatave bëhen “përfundimtare” e për pasojë nuk mund t’i nënshtrohen ndonjë rishikimi të mëtejshëm.^[5]

    22. Me synimin që amendimi i nenit 43, që do të krijonte mundësinë për të përjashtuar ankimimin kundër vendimeve gjyqësore, të mos ishte tepër i gjerë, sepse ligji mbart rrezikun për të shkuar “përtej kufijve të vendosur ndaj së drejtës për të apeluar në nenin 2 të Protokollit nr. 7 të KEDNj-së dhe praktikës gjyqësore të GjEDNj-së sipas kësaj dispozite”,^[6] u rekomandua “që të përafrohet kjo dispozitë me tekstin e neneve përkatëse të Konventës Europiane dhe të ICCPR-së”^[7].

    23. Amendimi që ju bë nenit 43, sipas të cilit “kushdo ka të drejtë të ankohet kundër një vendimi gjyqësor në një gjykatë më të lartë, përveç rasteve kur parashikohet ndryshe në ligj për kundërvajtje të lehta penale, për çështje civile ose administrative me rëndësi ose vlerë të vogël, në përputhje me kushtet e parashikuara në nenin 17 të Kushtetutës”, zgjidhi përfundimisht çdo lloj dyshimi për kufizimin e kësaj të drejte.

     

    [1] Ligji nr.7692, datë 31.03.1993 “Për një shtojcë në ligjin nr. 7491, datë 29.04.1991 “Për dispozitat kryesore kushtetuese””.

    [2] Shih vendimin nr.14, datë 05.07.2005 të Gjykatës Kushtetuese të RSh-së.

    [3] “E drejta e apelimit në çështje penale:1. Cilido që dënohet për një kundërvajtje penale nga një gjykatë duhet të ketë të drejtën që vendimi i dënimit ose masa e dënimit të rishikohet nga një gjykatë më e lartë. […] 2. Kjo e drejtë mund t’i nënshtrohet përjashtimeve në lidhje me kundërvajtje të një karakteri minor, sipas përcaktimit ligjor, ose në rastet kur personi në fjalë është gjykuar në shkallën e parë nga gjykata më e lartë ose është dënuar pas një apelimi kundër një vendimi për rënie akuzash.”.

    [4] Opinion i ndërmjetëm i Komisionit të Venecies “Mbi projektndryshimet kushtetuese për gjyqësorin e Shqipërisë”, nr. 824/2015, CDL-AD (2015) 045, datë 21 dhjetor 2015, pika 16.

    [5] Shih gjykimin nga GjEDNj-ja në rastin Brumarescu kundër Rumanisë [GC], nr. 28342/95, § 61 et seq., KEDNj 1999-VII.

    [6] “Opinion përfundimtar mbi projektamendamentet kushtetuese të rishikuara mbi gjyqësorin (datë 15 janar 2016) e Shqipërisë” nr. 824/2015, datë 14 mars 2016 (CDL-AD(2016)009), pika 76.

    [7] Po aty, pika 76.

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  24. Bazuar në jurisprudencën e GjEDNj-së, e cila në këtë drejtim është mjaft e pasur, e drejta e ankimimit mund të kufizohet nga legjislacioni i shteteve anëtare në përputhje me kriteret e parashikuara prej saj dhe KEDNj-së. ^[1]

  25. Si standarde mund të përmenden dokumentet e Komisionit të Venecies dhe sidomos ato rekomandime që janë bërë konkretisht në lidhje me mandatin e gjyqtarit kushtetues.

  i. Opinione të Komisionit të Venecies:

  a) “Opinion përfundimtar për projektmendamentet kushtetuese të rishikuara për gjyqësorin (datë 15 janar 2016) e Shqipërisë” nr. 824/2015, datë 14 mars 2016 (CDL-AD(2016)009).

  b) Opinion i ndërmjetëm i Komisionit të Venecies “Mbi projektndryshimet kushtetuese për gjyqësorin e Shqipërisë”, nr. 824/2015, CDL-AD (2015) 045, datë 21 dhjetor 2015.

  ii. “Analizë e sistemit të drejtësisë në Shqipëri”, qershor 2015. www.reformanedrejtesi.al

  iii. Strategjia e reformës në sistemin e drejtësisë.

  iv. Plani i veprimit.

   

  [1] Shih çështjet Platakou k. Greqisë, Krombach k. Francës dhe Khalfaoiu k. Francës.

• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura
  Asnjë koment
• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia
  Asnjë koment
• Arkiva
  Asnjë koment