Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi
    1. Rivendosja në afat të ankimit është parashikuar si një mjet i veçantë, përmes të cilit pala që ka humbur afatin për të ushtruar të drejtën e ankimit ndaj vendimit gjyqësor, mund të vendoset në kushtet për ta ushtruar efektivisht këtë të drejtë. Humbja e afatit të ankimit ka lidhje me një situatë apo pengesë të paparashikuar, e pavarur nga vullneti i palës që ka humbur këtë afat prekluziv – që nuk mund të zgjatet. Qëllimi i këtij instituti është garantimi i një të drejte themelore, siç është e drejta e ankimit dhe ushtrimi efektiv i saj, e drejtë kjo që ligji ja njeh palëve në një proces penal.
  • Objekti
    2. Kjo dispozitë në Kodin e Procedurës Penale (në vijim KPP) është parashikuar me ligjin nr. 35/2917, ku ligjvënësi ka rregulluar institutin e rivendosjes në afat për të bërë ankim, duke e diferencuar nga rivendosja në afat për kryerjen e një veprim i të caktuar procedural.[1] Në këtë normë parashikohen kushtet dhe kriteret kur mund të lejohet rivendosja në afat të ankimit, duke evidentuar në mënyrë të veçantë rastin kur afati është humbur nga i pandehuri i gjykuar në mungesë. Kjo dispozitë është e strukturuar në tetë paragrafë, duke parashikuar se kush legjitimohet të kërkojë rivendosjen në afatin e ankimit, duke përcaktuar se kujt i takon barra e provës, afatin dhe kushtet në të cilat pala që ka humbur afatin e ankimit ndaj një vendimi gjyqësor, mund të paraqesë kërkesën për rivendosje në afat.

     

     

    [1] Neni 147 i KPP

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

     

    3. Rivendosja në afat të ankimit lejon palën që ka humbur afatin për të ushtruar këtë të drejtë, të kundërshtojë një vendim të formës së prerë. Sipas pikës së parë të kësaj dispozite, legjitimohen të paraqesin kërkesë për rivendosje në afat ‘palët që kanë humbur afatin e ankimit’. KPP ka parashikuar shprehimisht subjektet që legjitimohen të ushtrojnë ankim, e si rrjedhojë e mosrespektimit të afatit brenda të cilit mund të ushtrojnë ankim, legjitimohen të paraqesin edhe kërkesën për rivendosje në afat: prokurori, viktima akuzuese, i pandehuri, paditësi dhe i padituri civil, këto të fundit në lidhje me efektet civile të vendimit gjyqësor penal.[1]  

     

    4. Pala që kërkon të rivendoset në afat të ankimit, ka edhe barrën për të provuar se, mosrespektimi i afatit ka ardhur për shkaqe të pavarura nga vullneti i saj/tij, shkaqe këto të paparashikueshme dhe të tilla që e përjashtojnë nga çdo faj. Pala që legjitimohet të kërkojë rivendosjen në afat, ka patur dijeni efektive për të drejtën e ankimit, por nuk ka mundur ta përmbushë këtë të drejtë për shkak të pamundësisë objektive dhe pa faj të saj, si rrjedhojë e të cilës ajo/pala e ka humbur afatin e ankiimit.[2] Afatet e ankimit janë afate prekluzive, që nuk mund të zgjaten, ndaj rivendosja në afat është instrumenti i vetëm që lejon palën e cila ka humbur afatin, të ushtrojë të drejtën për të ankimuar një vendim gjyqësor. Ligji përcakton se shkaqet për të cilat lejohet rivendosja në afat, janë ‘rasti fator dhe forca madhore’.

     

    5. Në KPP nuk gjejmë një përkufizim të termave ‘rast fator’ apo ‘forcë madhore’, e aq më pak të evidentohen ngjarjet që mund të konsiderohen si të tilla. Në teorinë e së drejtës penale është pranuar tashmë se, ndodhemi para forcës madhore në rastet e dukurive natyrore si tërmetet, përmbytjet, dëbora apo akulli, zjarret etj. Këto dukuri duhet të kenë sjellë pasoja të rënda, si bllokim rrugësh, apo pamundësi lëvizjeje në përgjithësi.[3] ‘Forca madhore’ si shkak pengues për ushtrimin e të drejtës së ankimit, është një ngjarje a një forcë e tillë, të cilës objektivisht nuk mund t’i rezistohet, është e pashmangshme dhe e paparashikuar, e si rrjedhojë e përjashton individin nga përgjegjësia për mos përmbushjen e një veprimit konkret në kohë/në afat.

     

    6. Edhe në lidhje me termin ‘rast fator’, duhet ti referohemi doktrinës për të evidentuar kuptimin e saj. Rasti fator është trajtuar si një ngjarje natyrore ose një ngjarje e ngjashme me të, e pavarur nga vullneti i njeriut që shkon përtej parashikueshmërisë së arsyeshme, e cila nuk mund të kapërcehet pa masa paraprake më të larta se ato të një diligjence apo kujdesi të nivelit mesatar. ‘Rasti fator’ si shkak pengues për ushtrimin e të drejtës së ankimit, në thelb është një ngjarje e papritur, e parashikueshme, që ndërhyn papritmas në veprimin ose mosveprimin e një individi, duke eliminuar çdo mundësi rezistence ose përcaktimi të ndryshëm dhe duke e bërë kështu përmbushjen e ngjarjes/faktit të pashmangshme në të cilën individi kontribuon me një kontribut të thjeshtë fizik.[4] Edhe rasti fator është i tillë që përjashton palën që ka humbur afatin e ankimit, nga çdo faj apo përgjegjësi.[5]

     

    7. Në pikën e dytë të kësaj dispozite, parashikohet si një rast i veçantë, e drejta e të pandehurit të gjykuar në mungesë sipas nenit 351 të KPP,[6] për të kërkuar rivendosjen në afat. Ky parashikim është një përjashtim nga rregulli i përgjithshëm, parashikuar në pikën ‘1’ të kësaj dispozite, duke njohur vetëm për të pandehurin të drejtën e rivendosjes në afat të ankimit, edhe kur plotësohen kushtet e përcaktuara në këtë normë. Ligjvënësi ka bërë një dallim thelbësor mes shkakut që legjitimon prokurorin, viktimën akuzuese apo palët civile, me shkaqet për të cilat lejohet të rivendoset në afat të ankimit i pandehuri. Kjo do të thotë se, as prokurori, as viktima akuzuese, as palët civile, nuk mund të pretendojnë rivendosjen në afat, përtej evidentimit të ekzistencës së një rasti fator apo force madhore, si shkak pengues për të ushtruar të drejtën e ankimit.  Ky parashikim dhe ky diferencim është në përputhje me parimin e sigurisë juridike dhe me standardet e vendosura nga Gjykata Evropiane për të Drejtat e Njeriut (në vijim GJEDNJ).[7] 

     

    8. Kërkimi i të pandehurit për t’u rivendosur në afat të ankimit, sipas pikës ‘2’ të nenit 420/1 të KPP, lidhet me plotësimin e disa kushteve: (i) gjykimi ndaj të pandehurit duhet të jetë zhvilluar sipas parashikimeve të nenit 351 të KPP.[8] Në parim, ligji procedural penal garanton zhvillimin e gjykimit në prani të të pandehurit, por kjo nuk përjashton rastin kur i pandehuri me vullnetin e tij të lirë, nuk dëshiron të marrë pjesë në gjykim (pikërisht, kjo situatë rregullohet nga neni 351 i KPP – mungesa e vullnetshme e të pandehurit). (ii) I pandehurit ka barrën e provës në këtë rast, për të provuar se nuk kam marrë dijeni për vendimin gjyqësor. (iii) Mungesa e dijenisë efektive për vendimin, nënkupton se nuk është zbatuar procedura e parashikuar në nenin 386 të KPP,[9] për njoftimin e vendimit gjyqësor. Pra, në rastin e të pandehurit, ligjvënësi nuk e lidh mosrespektimin e afatit të ankimit vetëm me rastin fator apo forcën madhore, por edhe me dijeninë efektive të vendimit të arsyetuar.

     

    9. Dijeni efektive për vendimin gjyqësor, do të thotë që të pandehurit i është komunikuar vendimi në vendin apo në adresën e deklaruar prej tij. ‘Dijenia efektive’ duhet interpretuar e lidhur me shkaqet apo argumentet e vendimit/arsyetimin e tij, pavarësisht faktit që i pandehuri me vullnetin dhe pëlqimin e tij, ka zgjedhur të mos marrë pjesë në gjykim apo në shpalljen e vendimit. Dispozita e referuar më lart, neni 386 i KPP (dispozitë e ndryshuar tashmë me ligjin nr. 41/2021), thekson se vendimi i njoftohet palëve në adresën e deklaruar prej tyre, duke e lidhur këtë fakt me momentin e depozitimit të arsyetimit të vendimit në sekretarinë e gjykatës. Në pamje të parë duket sikur ka një papajtueshmëri mes asaj që parashikon neni 351 pika ‘2’ e KPP, kur thekson se ‘i pandehuri që me vullnetin e tij ka zgjedhur të mos marrë pjesë në gjykim, konsiderohet i pranishëm, me kusht që të përfaqësohet nga mbrojtësi’, me detyrimin e gjykatës për ti njoftuar vendimin palëve, e në veçanti të pandehurit që nuk ka qenë i pranishëm në gjykim apo në shpalljen e tij. Në fakt, nuk konstatohen mospërputhje mes dispozitave, pasi vetëm në këtë mënyrë i pandehuri[10] ka marrë dijeni efektivisht, për shkaqet dhe arsyet përse është deklaruar fajtor apo përse pretendimet e tij nuk janë marrë në konsideratë.  Njohja me argumentimin e vendimit është një garanci për të pandehurin, e lidhur kjo me ushtrimin e të drejtave të tij në mënyrë efektive, përfshi këtu edhe të drejtën e ankimit ndaj vendimit gjyqësor.  Është detyrim i gjykatës që ka dhënë vendimin (sekretaria gjyqësore) ti njoftojë vendimin të pandehurit/palëve jo të pranishme, pavarësisht nga fakti nëse i pandehuri është përfaqësuar nga mbrojtësi në gjykim.  Ky konkluzion mbështetet edhe në faktin se, ankimi është një e drejtë personale e të pandehurit, e si rrjedhojë mund të ushtrohet nga mbrojtësi, vetëm nëse ky i fundit ka tagrin për ta bërë.[11]  

     

    10. Në rastin e mungesës së vullnetshme, i pandehuri konsiderohet i pranishëm gjatë gjykimit në ngarkim të tij, me kusht që të përfaqësohet nga mbrojtësi. Diskutimi që lind në këtë pikë, është nëse i pandehuri që nuk ka qenë i pranishëm në shpalljen e vendimit penal ndaj tij, duke u përfaqësuar nga mbrojtësi, a duhet prezumuar se ai ka marrë dijeni për vendimin e dhënë? A mjafton prania e mbrojtësit për të vlerësuar se i pandehuri ka marrë dijeni efektive për vendimin e dhënë nga tij?

     

    11. Mungesa e vullnetshme e të pandehurit nuk mund të cenojë të drejtën e tij për të ushtruar ankim ndaj vendimit gjyqësor. Është i vërtetë fakti që në rastin e mungesës së vullnetshme, i pandehuri konsiderohet i pranishëm, por kjo nuk do të thotë se mjafton dijenia e mbrojtësit për të konsideruar të njoftuar vendimin edhe për të pandehurin. Standardet e vendosura nga GJEDNJ[12] kërkojnë që, afati i ankimit ndaj një vendimi gjyqësor të fillojë nga momenti kur pala/i pandehuri në këtë rast merr dijeni efektivisht për vendimin, për arsyet dhe shkaqet që kanë ndikuar në dhënien e këtij vendimi. GJEDNJ ka theksuar se, e drejta për akses në gjykatë, përfshin edhe të drejtën për t’u njoftuar në mënyrë të përshtatshme për vendimet gjyqësore, veçanërisht në rastet kur një apel duhet të paraqitet brenda një afati të caktuar.  Rregulli i respektimit të një afati të caktuar në paraqitjen e një ankimi ka si qëllim të sigurojë një administrim të mirë të drejtësisë dhe të respektojë në veçanti, parimin e sigurisë juridike.  Të interesuarit presin që këto rregulla të aplikohen/të zbatohen. Megjithatë, rregulli në fjalë nuk duhet të ndalojë të pandehurin nga përfitimi i mjetit juridik në dispozicion.  E drejta për të ushtruar ankim duhet të ushtrohet nga momenti që i interesuari ka marrë dijeni efektivisht për vendimin gjyqësor, që e ka ngarkuar me një akuzë apo i ka cenuar të drejtat a interesat legjitime.  Nëse ndodh ndryshe, gjykatat, duke vonuar njoftimin e vendimeve të tyre, do të shkurtonin thelbësisht afatin e ankimit, duke e kthyer këtë mjet në një ankim të pamundur apo një mjet jo efektiv. Njoftimi, përveçse një akt komunikimi mes organit gjyqësor dhe palëve, shërben edhe për ti bërë të njohur vendimin e gjykatës, arsyet që kanë motivuar këtë vendimi, në mënyrë që kur është e përshtatshme të lejohet pala që të ushtrojë ankim.[13]

     

    12. Një diskutim që lind në këtë rast, është legjitimimi i mbrojtësit të pandehurit për të paraqitur kërkesën për rivendosje në afat. Jurisprudenca e Gjykatës Kushtetuese,[14] si dhe jurisprudenca unifikuese e Gjykatës së Lartë,[15] e kanë trajtuar ankimin si një e drejtë personale e të pandehurit, ku mbrojtësi legjitimohet të ushtrojë ankim, vetëm në rast se është i pajisur me akt përfaqësimi të posaçëm nga i pandehuri. Në këtë vështrim, edhe mbrojtësi i besuar, në rast se ka humbur afatin e ankimit për shkak të një ngjarje të paparashikuar prej tij (rast fator apo forcë madhore), duke e penguar në respektimin vullnetit të të pandehurit, duhet të lejohet për të kërkuar rivendosjen në afat të ankimit. Në fakt, duhet theksuar se kjo normë nuk parashikon që kërkesa për rivendosje në afat duhet të formulohet personalisht nga i pandehuri ose në rastin kur paraqitet nga mbrojtësi, ky i fundit duhet të jetë i pajisur me prokurë të posaçme/akt përfaqësimi. Në kushtet kur mbrojtësi është autorizuar posaçërisht nga i pandehuri për të ushtruar ankim ndaj një vendimi gjyqësor, por ky ankim nuk është ushtruar për shkaqe të pavarura, të paparashikuara nga mbrojtësi, shkaqe të cilat e përjashtojnë nga përgjegjësia për mos respektimin e afatit, ai (mbrojtësi i caktuar me prokurë/i besuar) duhet të legjitimohet në paraqitjen e kërkesës për rivendosje në afat për të bërë ankim.  Ky legjitimim i mbrojtësit duhet vlerësuar në raport me aktin e posaçëm që e legjitimon të ushtrojë ankim në emër e për llogari të pandehurit, pavarësisht nga fakti nëse në prokurën e posaçme nuk është theksuar shprehimisht edhe ky tagër. Në vijim, të konsideratave të mësipërme, duhet pohuar parimi sipas të cilit nuk ka asnjë ndalim në ligj që kërkesën për rivendosje në afat ta paraqesë mbrojtësi i besuar, pasi në këtë rast, bëhet fjalë për një akt në favor të të pandehurit, që mund të realizohet pavarësisht vullnetit të shprehur nga i pandehuri.[16] Pra, duhet dalluar rasti kur mbrojtësi humbet afatin për të paraqitur ankim sipas autorizimit të dhënë posacërisht nga i pandehuri, për shkak të rastit fator apo forcës madhore, me shkaqet e parashikuara në pikën 2 të dispozitës/neni 420/1 të KPP.        

     

    13. Në element tjetër i rëndësishëm që lidhet me kërkesën për rivendosje në afat është barra e provës. Dispozita përcakton detyrimin e palës apo të pandehurit që kërkon rivendosjen në afat të ankimit, për të provuar se afati i ankimit nuk është respektuar për shkak të rastit fator/forcë madhore apo për shkak se nuk ka marrë dijeni për vendimin gjyqësor. Barra e provës duhet trajtuar në mënyrë të diferencuar në rastin e pikës së parë të nenit 420/1 të KPP, nga rasti i parashikuar në pikën 2 të kësaj dispozite. Në rastin e ekzistencës së rastit fator/forcës madhore si shkak pengues për ushtrimin e ankimit në afat, barra e provës i takon palës që kërkon rivendosjen në afat. Por, diskutimi është disi më i ndryshëm në rastin e të pandehurit që nuk ka qenë i pranishëm në gjykim/mungesë e vullnetshme, e si rrjedhojë nuk ka dijeni për vendimin gjyqësor.  Në këtë rast, dijenia e të pandehurit duhet të vlerësohet e lidhur ngushtë me detyrimin e gjykatës që ka dhënë vendimin për të komunikuar/njoftuar vendimin palës që nuk ka qenë e pranishme në shpalljen e tij/detyrim ky i përcaktuar në nenin 386 i KPP.  Në këtë rast, i pandehuri ka barrën për të provuar të kundërtën e këtij fakti – pra të kundërtën e dokumentimit nga ana e gjykatës të dorëzimit apo njoftimit të vendimit.  Në këtë pikë, duhet të dallojmë detyrimin e gjykatës për të njoftuar vendimin, nga detyrimi i të pandehurit për të provuar se nuk marrë dijeni për vendimin. Kjo na çon në konkluzionin se, në rast se nuk dokumentohet dorëzimi i vendimit gjyqësor të arsyetuar të pandehurit, prezumohet se ai nuk ka marrë dijeni efektivisht për vendimin, duke humbur pa faj të tij afatin për të ushtruar ankim.    

     

    14. Në pikën 3 të kësaj dispozite përcaktohet afati i paraqitjes së kërkesës për rivendosje në afat të ankimit. Dispozita përcakton se, ky afat është 10 ditë duke filluar nga zhdukja e faktit që përbënte rast fator apo forcë madhore, si dhe për të pandehurin jo të pranishëm në seancë, nga momenti që ai ka marrë dijeni efektivisht për vendimin gjyqësor. Siç u theksua më lart, ‘dijeni efektive’ nënkupton marrjen në dorëzim të vendimit gjyqësor nga i pandehuri – fakt ky që do të thotë se afati në këtë rast për të pandehurin apo për palën që nuk ka qenë i pranishëm, fillon nga data kur është dokumentuar marrja apo njoftimi i vendimit të pandehurit nga gjykata që ka dhënë vendimin. Gjykata e Lartë[17] në jurisprudencën e saj ka pranuar se, ekzekutimi i vendimit nuk përbën njoftim i vendimit të gjykatës për të dënuarin, nëse nuk është shoqëruar edhe me dorëzimin e kopjes së vendimit të arsyetuar. Gjykata e Lartë ka theksuar se dorëzimi i vendimit të arsyetuar të pandehurit jo të pranishëm, duhet realizuar sipas rregullave të përcaktuara në nenet 139 – 142 të KPP.  Ky orientim i Gjykatës së Lartë konfirmon faktin se detyrimi për të dokumentuar njoftimin e vendimit, është i autoritetit kompetent, në këtë rast gjykata që ka dhënë vendimin gjyqësor (sekretaria gjyqësore).  Kjo do të thotë se, vendimi gjyqësor duhet ti dorëzohet personalisht të pandehurit, në vendbanimin apo në vendqëndrimin e deklaruar prej tij, me përjashtim të rastit kur i pandehuri qëllimisht nuk merr në dorëzim vendimin, si dhe vepron në kundërshtim me sa parashikon neni 140 pika ‘7’ e KPP.

     

    15. Në lidhje me afatin e paraqitjes së kërkesë për rivendosje në afat, GJEDNJ është shprehur se parashikimi i një afati ekstremisht të shkurtër prej 10 ditësh, për të paraqitur kërkesën dhe vështirësitë objektive në të cilat mund të gjendet i pandehuri, nuk e bën këtë mjet de quo të qartë, efektiv dhe të aksesueshme.[18] Standardet e vendosura nga GJEDNJ, u imponojnë shteteve anëtare detyrimin për të dokumentuar njoftimin e vendimeve gjyqësore, në të kundërt duhet pranuar deklarimi i ankuesit se ai nuk ka marrë dijeni për vendimin. Pra, sipas GJEDNJ detyrimi për të provuar se i pandehuri/pala ka marrë dijeni efektivisht për vendimin gjyqësor i takon autoritetit kompetent, në rastin konkret, prokurori, nëse ai është kundër kërkesës për rivendosje në afat.[19] Në këto rrethana, nëse gjykata që ka dhënë vendimin nuk dokumenton komunikimin/njoftimin e vendimit të pandehurit, ky fakt duhet vlerësohet në favor të kërkesës së pandehurit/palës për tu rivendosur në afat të ankimit. I pandehuri/pala ka barrën për të provuar vetëm që dorëzimi i vendimit gjyqësore nuk ka ndodhur për fajin e tij, apo që ai me sjelljen e tij qëllimisht ka shmangur apo ka refuzuar marrjen në dorëzim të aktit ‘vendim’. 

     

    16. Dispozita parashikon që rivendosja në afat nuk lejohet më shumë se një herë për secilën palë dhe për çdo shkallë të procedimit. Ky parashikim lidhet me të drejtën e ankimit si një e drejtë personale e të pandehurit – që do të thotë se nuk lejohet rivendosja në afat nëse i pandehuri ka ushtruar një herë të drejtën e ankimit përmes mbrojtësit të zgjedhur prej tij me akt të posacëm përfaqësimi. Diskutimi që lind në këtë rast është nëse mund të lejohet rivendosja në afat, kur ndaj vendimit gjyqësor ka ushtruar ankim i bashkëpandehuri i pranishëm, për shkaqe që nuk bazohen në motive personale?[20] Në vendimin unifikues nr.1/2014, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë në lidhje me shtrirjen e ankimit kanë theksuar se, përbën një rast përjashtimor e të jashtëzakonshëm, në të cilin ankimi i bërë nga një i bashkëpandehur, kur nuk bazohet në motive personale, vlen edhe për të pandehurit e tjerë, kur ky ankim ndikon në përmirësimin e pozitës së pandehurit/in melius. Në këto rrethana, i pandehuri që është gjykuar pa qenë i pranishëm me vullnetin e tij (pra rezulton se ka dijeni efektive për procesin penal të zhvilluar ndaj tij), nuk mund të kërkojë rivendosjen në afat, në rast se çështja e tij është gjykuar në apel mbi ankimin e të pandehurve të tjerë.  Por, në rast se i pandehuri i cili nuk ka qenë i pranishëm në gjykim, provon se nuk ka dijeni për vendimin gjyqësor, mund të ushtrojë ankim për shkaqe/motive të tjera që nuk janë trajtuar në rastin e ankimit të bashkëpandehurit. Natyrisht, duhet të ritheksojmë se mohimi i të drejtës së tij për tu rivendosur në afat, është vetëm në rastin kur apeli i të bashkëpandehurit ka qenë i sukseshëm, pra është përmirësuar pozita e të pandehurve/është një vendim in melius.[21] Në këtë rast, gjykata që shqyrton kërkesën për rivendosjen në afat të ankimi, mund ta pranojë atë, duke e lidhur me shkaqet e ankimit që nuk janë trajtuar më parë për shkak të ankimit të të bashkëpandehurve.

     

    17. Në pikën 4 të kësaj dispozite parashikohet rasti kur pala që ka kërkuar rivendosjen në afat të ankimi nuk paraqitet apo heq dorë nga kërkesa. Në këtë rast, ligji ka parashikuar se gjykata shprehet për mospranimin e kërkesës. Kjo do të thotë se, me paraqitjen e kërkesës, gjykata ka detyrimin të njoftojë rregullisht kërkuesin për ditën dhe orën e shqyrtimit të kërkesës për rivendosje në afat, shqyrtim i cili duhet bërë në një seancë gjyqësore në prani të palëve. Dispozita parashikon mospranimin e kërkesës, nëse kërkuesi nuk paraqitet pa shkaqe të arsyeshme, ç’ka nënkupton jo vetëm dijeninë e tij të rregullt për seancën gjyqësore, por edhe mosparaqitjen e asnjë shkaku që të justifikojë mungesën e tij.  Pra, mospranimi vendoset për mungesë të paarsyeshme dhe/ose për shkak të heqjes dorë pa asnjë ekuivok nga kjo kërkesë.
        18. Në rast se kërkesa për rivendosje në afat, paraqitet pas ekzekutimit të vendimit të dënimit me burgim, kur kjo kërkesë pranohet, atëherë ekzekutimi i dënimit pezullohet. Gjykata disponon për pezullimin e ekzekutimit të dënimit, kur plotësohen dy kushte kumulative: jemi para një dënimi me burgim dhe ndaj të pandehurit nuk ka një masë sigurimi me arrest. Në të gjitha rastet, i pandehuri që rivendoset në afat të ankimit, rivendoset në gjendjen në të cilën ai ishte para se vendimi gjyqësor me burgim të ekzekutohej, pra ankimi do të shqyrtohet duke qenë ai në gjendje të lirë (në rast se nuk është caktuar një masë arresti ndaj tij në lidhje me këtë procedim apo për llogari të një procedimi tjetër penal).  

         

        19. Ligji parashikon se kërkesa për rivendoje në afat paraqitet me pasojë mospranimi, së bashku me ankimin. Pikërisht, për këtë shkak, gjykata duhet të arsyetojë vendimin brenda 5 ditëve nga shpallja e tij (pika 6 e nenit 420/1 të KPP). Ankimi ndaj disponimit për rivendosje në afat është i kufizuar, lejohet vetëm në rastin kur refuzohet kërkesa e palës së interesuar për rivendosje ne afat. Në të kundërt, në rastin kur lejohet kërkesa për rivendosje në afat, ligji/dispozita e referuar thekson se mund të bëhet ankim së bashku me vendimin përfundimtar (pika 7 e nenit 420/1 të KPP). Këto dy parashikime ligjore në thelb janë të njëjta me përmbajtjen që ka pasur neni 147 i KPP para ndryshimeve me ligjin 35/2017. Në këtë rast, vlejnë konkluzionet unifikuese të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në lidhje me institutin e rivendosjes në afat, konkretisht vendimi nr. 1/2013. Në rastin e pranimit të rivendosjes në afat të ankimit, jurisprudenca kushtetuese dhe ajo unifikuese kanë orientuar praktikën gjyqësore, duke theksuar se ankimi dërgohet në gjykatën kompetente për shqyrtimin e saj, duke disponuar me vendim përfundimtar. Në vijim, pala e cila ushtron ankim ndaj vendimit përfundimtar, mund të ankimojë edhe vendimin që ka lejuar rivendosjen ne afat të ankimit.
        20. Në këtë rast, duket sikur ligjvënësi duke mos reflektuar konkluzionet e vendimit unifikues nr. 1/2013, ka kufizuar të drejtën e ankimit ndaj vendimit që lejon rivendosjen në afat, vetëm kur kjo rivendosje është lejuar për mjetin e ankimit ‘apel’, pasi mund të ankimohet në Gjykatë të Lartë. Çështja mbetet e pazgjidhur, në rastin kur është lejuar rivendosje në afat të së drejtës për të ushtruar rekurs. Në lidhje me këtë moment, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në vendimin unifikuar nr. 1/2013 kanë argumentuar se: “Por, Kolegjet e Bashkuara vlerësojnë se situata duket e pazgjidhur plotësisht për rastin tjetër, kur kërkesën për rivendosje në afat e ka gjykuar gjykata e apelit. Në këtë rast vendimi përfundimtar, për të cilin bën fjalë ligjvënësi në pikën 5 të nenit 147 të KPP, është vendimi i Gjykatës së Lartë dhe palët nuk mund të ankohen kundër këtij vendimi. Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, duke u nisur nga qëllimi përfundimtar i gjykimit, që është dhënia e drejtësisë dhe zgjidhja në themel e çështjes, çmojnë se, pavarësisht se pala nuk mund të ushtrojë të drejtën e ankimit kundër vendimit të rivendosjes në afat e vendosur nga gjykata e apelit, kjo nuk përbën një shkelje të së drejtës për një mjet efektiv ankimi, pasi ky vendim mund të shihet si vendim i ndërmjetëm, si një vendim që jepet gjatë gjykimit për të siguruar zhvillimin e gjykimit në mënyrë të rregullt në pajtim me kërkesat e dispozitave procedurale. Gjithsesi, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë vlerësojnë se ky është një qëndrim i ligjvënësit dhe siç është shprehur qartë Gjykata Kushtetuese në vendimin e saj nr. 31, datë 17.05.2012 “… I takon ligjvënësit të parashikojë një mjet ankimi efektiv lidhur me këtë fazë për të garantuar të drejtën kushtetuese të ankimit të garantuar nga neni 43 i Kushtetutës dhe neni 13 i KEDNJ…”.[1]

         

        [1] Përmbajtja e pikës 5 të nenit 147 të KPP para ndryshime të këtij Kodi me ligjin nr. 35/2017, është e njëjtë me përmbajtjen që ka aktualisht pika 7 e nenit 420/1 të KPP, duke parashikuar ne thelb se, kundër vendimit që lejon rivendosjen në afat, mund të bëhet ankim së bashku me vendimin përfundimtar. Në lidhje me nenin 420/1 të KPP, vlerësoj se në fakt duhet interpretuar parashikimi i pikës 1 të nenit 420/1 të KPP, ku theksohet se kërkesa për rivendosje në afat shoqërohet së bashku me ankimin, me pasojë mospranimi. Ky parashikim ligjor, nënkupton se kompetente për shqyrtimin e kërkesës për rivendosje në afat është gjykata që do shqyrtojë ankimin, sipas rasti gjykata e apelit apo Gjykata e Lartë, e cila paraprakisht disponon për bazueshmërinë e kërkesës për rivendosje në afat, e më pas nëse e vlerëson të drejtë këtë kërkim, shqyrton ankimin në themel.  Por, ky qëndrim nuk është përkrahur nga Gjykata Kushtetuese dhe Gjykata e Lartë, fakt që kërkon ndërhyrjen e ligjvënësit për të shmangur çdo konfuzion ose një ndryshim të praktikës unifikuese nga Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

     

    [1] Dispozitat e KPP parashikojnë shprehimisht ankimin e prokurorit (neni 408), ankimin e viktimës akuzuese (neni 409), ankimin e të pandehurit (neni 410), ankimin e paditësit civil dhe të paditurit civil (neni 411)

    [2] Shih, Dhimitër Lara, magjistrat në apel, ‘Koment mbi procedurën penale’, botimet ‘Morava’ 2019/nën kujdesin e Shkollës së Magjistraturës

    [3] Shih, Halim Islami, Artan Hoxha, Ilir Panda, Procedura Penale, Botimet Morava 2006, faqe 473-474. Nga verifikimi i praktikës gjyqësore, kryesisht vendime të Gjykatës së Lartë, nuk kemi evidentuar ndonjë rast të rivendosjes në afat të ankimit për shkak të humbjes së afatit nga evidentimi i një ngjarje të cilësuar si rast fator apo forcë madhore.

    [4] Shih, Dhimitër Lara, magjistrat në apel, ‘Koment mbi procedurën penale’, botimet ‘Morava’ 2019/nën kujdesin e Shkollës së Magjistraturës, por edhe M. Mercone, “Diritto processuale penale”, XVI Edizione, gruppo editorial Simone, 2008.

    [5] Vlen të theksojmë se nga konsultimi me praktikën gjyqësore, nuk kemi evidentuar raste kur kërkesa për rivendosje në afat është bërë për shkak të forcës madhore apo rastit fator.  Në disa raste, kërkesa për rivendosje në afat është justifikuar me faktin se, pala e cila ka humbur fatin ka qenë me probleme shëndetësore, por një shkak i tillë në vlerësimin tonë duhet parë e lidhur me pamundësinë e përkohshme apo të përhershme që ka shkaktuar gjendja shëndetësore.  Në fakt, kohët e fundit, gjatë kërkimeve tona, u ndeshëm me një rast interesat, ku pala që kishte humbur afatin e ankimit, justifikonte rivendosjen në afat me faktin e shpalljes së gjendjes së fatkeqësisë natyrore, për shkak të përhapjes së epidemisë COVID-19.  Me vendimin nr. 134, datë 30/07/2020, Gjykata e Apelit Shkodër, ka ndryshuar vendimin e Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Lezhë, duke rivendosur në afat të ankimit shtetasin P.T, duke argumentuar se (citim): “Kërkuesi, ka arritur të vërtetojë kriterin ligjor që mundëson rivendosjen në afat, ekzistencën e rastit fator apo forcë madhore.  Rasti fator përkufizohet nga teoria e të drejtës si një rrethanë me karakter individual dhe e jashtëzakonshme, përtej kontrollit të palës dhe e pavarur prej vullnetit të saj, e cila nuk mund të parandalohet ose të eliminohet dhe që e pengon plotësisht ose pjesërisht në realizimin e të drejtave.  Ndërsa Forcë madhore njihet çdo ngjarje që ndodh jashtë kontrollit palëve dhe që nuk mund të parashikohen. Këtu bëjnë pjesë luftërat, zjarret, tërmetet, përmbytjet, embargot, epidemitë etj. Është fakt i njohur botërisht se me identifikimin e rasteve të para të të infektuarve me Covid-19, në Republikën e Shqipërisë, më datë 08.03.2010, organet shtetërore, kanë urdhëruar kufizimin e lirisë së lëvizjes së shtetasve si edhe të veprimtarisë së rregullt gjyqësore (ofrimit të shërbimit për publikun nga trupat gjykuese dhe stafi administrativ i gjykatave).  Në kohën e fillimit të këtyre kufizimeve, kërkuesi ishte akoma në afat për të ankimuar vendimin e dhënë në shkallë të parë.  Prandaj, për shkak të pamundësisë së lëvizjes së lirë të shtetasve, kërkuesi ka humbur afatin e ankimit”.

    [6] Për më tepër, komenti i nenit 351 të KPP,

    http://komentarielektronik.magjistratura.edu.al/sq/eli/fz/2017/7905/351 

    [7] GJEDNJ, shih vendimin Xheraj kundër Shqipërisë, aplikimi nr.37959/02, datë 29/07/2008 (përfundimtar në datë 01/12/2008), ku ndër të tjera gjykata konstatoi: “...60. Gjykata vlerëson se argumentet e palëve të përdorura nga prokurori për të justifikuar kërkesën për rivendosje në afat ishin të pamjaftueshme për të justifikuar vënien në pikëpyetje të një vendimi përfundimtar dhe për të përdorur këtë mjet të jashtëzakonshëm. Gjykata është e mendimit se lejimi i kërkesës së prokurorit nuk vendos një baraspeshë ndërmjet interesit të ankuesit dhe nevojës për të siguruar efektivitetin e sistemit të drejtësisë penale.

    61. 61.  Duke marrë parasysh këto konsiderata, gjykata është e mendimit se duke i dhënë leje prokurorit për rivendosje në afat, gjykata e lartë cenoi parimin e sigurisë ligjore të parashikuar në nenin 6§1 të konventës. si rezultat, ka pasur shkelje të këtij neni. ...”.

    [8] Për më tepër, komenti i nenit 351 të KPP, referuar më lart.

    [9] Me ligjin nr. 41/2021 në pikën dy të kësaj dispozite është shfuqizuar togfjalëshi ‘që nuk kanë qenë të pranishme në shpalljen e tij’. Ky ndryshim është në përputhje të plote me detyrimin e gjykatës për të njoftuar vendimin e arsyetuar, si dhe me parashikimin ligjor se, afati i ankimi fillon nga dita e nesërme e njoftimit të tij (referuar pikës 1 të nenit 386 dhe pikës 1 të nenit 415 të KPP)

    [10] Ky detyrim vlen për secilën palë që nuk ka qenë e pranishme në shpalljen e vendimit, pra jo vetëm për të pandehurin

    [11] Neni 410 i KPP

    [12] GJEDNJ, çështja Ivanova dhe Ivashova kundër Rusisë, aplikimet nr. 797/14 et 67755/14, datë 26/01/2017, vendim përfundimtar në datë 26/04/2017, HUDOC - European Court of Human Rights (coe.int)

    [13] Po aty, çështja Ivanova e Ivashova, paragrafët 43-45 të vendimit të sipërcituar të GJEDNJ-së.

    [14] Vendimi 30/2010 i Gjykatës Kushtetuese, ku ndër të tjera theksohet: “Gjykata çmon se e drejta e të pandehurit për të marrë pjesë në gjykim, si dhe për të zgjedhur përfaqësuesit ligjorë është një e drejtë kushtetuese vetjake, e cila nuk mund të transferohet te familjarët. Po ashtu, parashikimi në nenin 48/3 për mundësinë e familjarëve për të pajisur me prokurë mbrojtësin e të pandehurit nuk nënkupton transferimin e të drejtës për të zgjedhur mbrojtësin nga i pandehuri te familjarët, por nënkupton edhe ushtrimin e vullnetit të këtij të pandehurit, nëpërmjet familjarëve. Me fjalë të tjera, i pandehuri e ushtron këtë të drejtë vetjake nëpërmjet familjarëve të tij, të cilët kanë mundësinë objektive për të kontaktuar me avokatë, në mënyrë që këta të fundit të shqyrtojnë mundësinë për të marrë cilësinë e mbrojtësit ligjor të të pandehurit. Në këto kushte, në qoftë se ka mospërputhje ndërmjet vullnetit të të pandehurit dhe vullnetit të familjarëve të tij, që kanë keqinterpretuar vullnetin e të pandehurit ose kanë pasur një vullnet të ndryshëm për mbrojtësin ligjor, duhet të  mbizotërojë vullneti i të pandehurit, i cili në çdo rast mund të refuzojë ose shkarkojë mbrojtësin e zgjedhur nga familjarët”, Gjykata Kushtetuese (gjk.gov.al)

    [15] Vendimi Unifikues i Gjykatës së Lartë, nr. 1/2014, Kërkim për Vendime (gjykataelarte.gov.al)  

    [16] Vendimi unifikues i viti 2000, ka konkluduar se mbrojtësi nuk mund të paraqesë kërkesë për rivendosje në afat në rast se nuk është i pajisur me prokurë të posaçme ose akt përfaqësimi nga i pandehuri. Ky konkluzion aktualisht është vënë në diskutim, nga vendimet e mëvonshme të Gjykatës Kushtetuese, por edhe nga ndryshimet që ka pësuar KPP, me ligjin nr. 35/2017. E drejta për të ushtruar ankim është një e drejtë ngushtësisht personale, ndaj në rastin kur i pandehuri ka autorizuar mbrojtësin të ushtrojë këtë të drejtë, me vullnetin e tij dhe pa ekuivokë, në rast se mbrojtësi e humbet afatin për shkaqet e parashikuara në pikën ‘1’ të nenit 420/1 të K.P.P., vlerësojmë se nuk ka pengesë që ai të paraqesë kërkesë për rivendosje në afat.

    [17] Gjykata e Lartë, vendimi nr. 364, datë 01/07/2009, Vendime 2009 (gjykataelarte.gov.al), shiko edhe vendimin nr. 76, datë 31/05/2017 të Gjykatës së Lartë, Kërkim për Vendime (gjykataelarte.gov.al)

    [18] GJEDNJ, çështja Sejdoviç kundër Italisë, aplikimi nr. 56581/00, vendimi i datës 1 mars 2006.  Në këtë çështje GJEDNJ analizoi dispozitën e KPP Italiane që parashikonte institutin e rivendosjes në afat/neni 175 i këtij kodi, dispozitë kjo që është e ngjashme me normën që parashikon këtë institut në KPP (si në rastin e nenit 147 të KPP para ndryshimeve të këtij kodi me ligjin nr. 35/2017, ashtu edhe në rastin e dispozitës që po komentojmë, neni 420/1 i KPP). Në lidhje me përmbajtjen e kësaj dispozite, GJEDNJ ka evidentuar që e drejta për të kërkuar rivendosjen në afat, sipas ligjit italian, lidhet me ekzistencën e dy kushteve, ku i pandehuri duhet të provojë: së pari që nuk ka marrë dijeni efektivisht për vendimin; së dyti që nuk ka refuzuar qëllimisht të marrë dijeni për procedimin.  Kjo rrethanë e fundit nuk tregonte qartë se kujt i takonte barra e provës (të pandehurit apo prokurorit).  Sipas GJEDNJ-së, parashikimi i faktit se barra e provës në këtë rast i takon të pandehurit, e kushtëzon të drejtën e tij për të kërkuar rivendosjen në afat. Në rastin Sejdoviç, në lidhje me rivendosjen në afat GJEDNJ ka vërejtur se, përveç afatit të shkurtër për paraqitjen e kërkesës për rivendosje në afat, ka edhe disa vështirësi të tjera objektive që duhen vlerësuar, rast pas rasti.

    https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22fulltext%22:ç%22sejdovic%22]

    [19] çështja Cherendnichenko e të tjerë kundër Rusisë, aplikimi nr. 35082/13 dhe katër të tjera sipas ankesit bashkëngjitur vendimit të datës 07.11.2017, përfundimtar në datë 05.03.2018,  https://hudoc.echr.coe.int/eng# - edhe në këtë vendimi, GJEDNJ rithekson parimet e evidnetuara ne çështjen Ivanova dhe Ivashova kunder Rusisë, cituar më lart (ky i fundit, vendim i dhomës së Madhe)

    [20] Neni 416 i kpp “Shtrirja e ankimit”.

    [21] Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në vendimin unifikues nr.1/2014 (Ervis Nurkaj) kanë argumentuar se: “64. ...Ashtu siç vendimi i dënimit jepet i veçantë dhe në mënyrë individuale për secilin bashkëtëpandehur (edhe pse i shqiptuar në të njëjtin vendim), po ashtu edhe e drejta e ankimit mbetet individuale. Pra, nëse një i bashkëpandehur nuk ushtron të drejtën e ankimit brenda afatit ligjor, dënimi i tij merr formë të prerë. ...  65.Neni 416 i K.Pr.Penale përbën një rast përjashtimor e të jashtëzakonshëm, në të cilin ankimi i bërë nga një bashkë i pandehur, kur nuk bazohet vetëm në motive personale, vlen edhe për bashkëtëpandehurit e tjerë, dënimi i të cilëve ka marrë formën e prerë. Sidoqoftë, shtrirja e apelit edhe për të bashkë pandehurin që nuk ka paraqitur ankim në apel në kohë (pavarësisht nëse ka qenë i gjykuar në mungesë apo jo), nuk vlen in pejus. Ajo është e kushtëzuar nga suksesi i ankimit të bashkë të pandehurit që ka paraqitur apelin në kohë. Të dy këto kushte, i) motivi jo personal i ankimit dhe ii) suksesi i ankimit, janë kumulative për prishjen e dënimit të formës së prerë të bashkë të pandehurit jo ankimues.”

  • Konteksti historik
    21. Neni 420/1 është një dispozitë e re që është shtuar në KPP, me ligjin nr. 35/2017. Ligjvënësi ka bërë një dallim mes rivendosjes në afat të ankimit, me rivendosjen në afat për të kryer një veprim të caktuar procedural, aktualisht e parashikuar në nenin 147 të KPP. Ndryshimet ligjore në lidhje me institutin e rivendosjes në afat, erdhën si rezultat i jurisprudencës së GJEDNJ,[1] që ka konstatuar papajtueshmërinë e nenit 147 të KPP (para ndryshimeve të vitit 2017) me KEDNJ, nenin 6 të saj, që garanton të drejtën për një proces të rregullt ligjor.
    22. Ndryshimet e KPP me ligjin 35/2017, sollën një përmirësim të pozitës procedurale të të pandehurit të gjykuar në mungesë, duke parashikuar mjete efektive për rihpajen e procesit penal. Aktualisht, në KPP parashikohet një trajtim i ndryshëm në lidhje me të pandehurin që është gjykuar në mungesë të vullnetshme, nga i pandehuri që është gjykuar në mungesë të pavullnetshme, ku dallimi kryesor është dijeni efektive për gjykimin penal në ngarkim të tij. Duke patur në vëmendje standardet e GJEDNJ, për të pandehurin e gjykuar në mungesë, për të cilën rezulton e provuar se nuk ka patur dijeni për porcesin penal në ngarkim të tij (gjykuar në mungesë sipas nenit 352 të KPP/mungesë e pavullnetshme), ligjvënësi ka parashikuar mundësinë e rihapjes së procesit gjyqësor, nëpërmjet rishikimit të vendimit.  Ndërkohë, rivendosja në afat parashikohet si mjet i veçantë për ushtrimin efektiv të së drejtës së ankimit, nga i pandehuri ka patur dijeni për procesin penal në ngarkim të tij, por me vullnetin e tij të lirë ka zgjedhur të mos marrë pjesë. Këto ndryshime ligjore, erdhën edhe si rrjedhojë e jurisprudencës unifikuese të Gjyktës së Lartë apo jurisprudencës së Gjykatës Kushtetuese, të cilat kanë interpretuar zbatimin e nenit 147 të KPP (para ndryshimeve ligjore të KPP) – të cilat kanë ndikuar në cilësimin e kërkesës për rivendosje në afat, si një mjet joefektiv për të pandehurin e gjykuar në mungesë.  Tashmë, ligjvënësi ka garantuar të drejtën e të pandehurit të gjykuar në mungesë të vullnetshme apo të pavullnetshme, për të ankimuar në mënyrë efektive një vendim gjyqësor, me qëllim që ai të dëgjohet apo që çështja e tij të shqyrtohet nga një gjykatë më e lartë.

     

    [1] GJEDNJ, për më tepër, çështja Shkalla kundër Shqipërisë; çështja Haxhiaj kundër Shqipërisë; çështja Topi kundër Shqipërisë

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira
  23. Rekomandimi nr. R (2000) 2 i Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës për shtetet anëtare mbi rishqyrtimin apo rihapjen e çështjeve të caktuara në nivel vendi pas vendimeve të Gjykatës Europiane të të Drejtave të Njeriut, është miratuar duke patur në vëmendje detyrimin e shteteve anëtare për të siguruar që pala e dëmtuar të vihet as sa është e mundur në të njëjtën situatë që ishte para shkeljes së Konventës (restitutio in integrum). Ky rekomandim vë në dukje se i takon autoriteteve kompetente të Shtetit të paditur që të vendosë se çfarë masash janë më të përshtatshme për të arritur restitutio in integrum, duke marrë parasysh mjetet në dispozicion sipas sistemit ligjor kombëtar, si dhe duke sjellë në mendje, që praktika e Komitetit të Ministrave në mbikëqyrjen e ekzekutimit të vendimeve të Gjykatës tregon që në rrethana të veçanta rishqyrtimi i çështjes apo rihapja e procedurave ka provuar të jetë më efikas, nëse jo, i vetmi mjet për arritjen e restitutio in integrum. Ndërkohë, memorandumi shpjegues mbi Rekomandimin R (2000) 2 në lidhje me këtë çështje parashikon, se: “...Paragrafi 1 përcakton parimin bazë sipas rekomandimit që të gjitha viktimave të shkeljeve të Konventës duhet t’u njihet e drejta, sa të jetë e mundur, për një restitutio in integrum efektiv. Për rrjedhojë, Palët Kontraktuese duhet të shqyrtojnë sistemet e tyre ligjore me qëllim që të sigurojnë ekzistencën e mundësive të duhura...”.

  Vendime të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut

  24. Në çështjen Shkalla kundër Shqipërisë,[1] GJEDNJ evidentoi se, neni 147 i KPP-së parashikon mundësinë që i akuzuari të kërkojë rivendosje në afat. Megjithatë, Qeveria nuk i siguroi Gjykatës praktikën ligjore vendase mbi interpretimin në praktikë të dispozitave të këtij neni. Gjykata përsërit se është detyrë e Qeverisë, e cila pretendon mosshterimin, të bindë Gjykatën se mjeti ligjor ishte efektiv si në teori, ashtu edhe në praktikë në kohën përkatëse, që do të thotë se ishte i arritshëm, i aftë të siguronte zgjidhje në lidhje me ankesat e ankuesit dhe të ofronte perspektivën e arsyeshme të përfitimit. Përveç kësaj, GJEDNJ ka vërejtur se, në apel ankuesi është mbrojtur nga një avokat i caktuar nga anëtarët e familjes së tij. Gjykata vlerëson se nëse ankuesi do të kishte depozituar kërkesën për rivendosje në afat, efektiviteti i një kërkese të tillë duhet të mendohet se lë vend për dyshime, duke marrë parasysh vendimet e gjykatave vendase në çështje të tjera ku kërkesa e të akuzuarit për rivendosje në afat është rrëzuar inter alia, me argumentin se ai është përfaqësuar në procedurat gjyqësore in absentia nga një avokat i caktuar nga familja e tij (shih paragrafin 34 më lart). Prandaj, GJEDNJ nuk është e bindur se kërkesa për rivendosje në afat do të kishte perspektivën reale të përfitimit në rastin kur ankuesi ishte përfaqësuar në apel nga një avokat i caktuar nga familja e tij.

   

  25. Ndërkohë, në çështjen Haxhia kundër Shqipërisë,[2] GJEDNJ duke analizuar edhe jurisprudencën e gjykatave kombëtare, në lidhje me rivendosjen në afat, duke konstatuar se, sipas praktikës së brendshme ligjore, afati dhjetë ditor fillon nga data kur i pandehuri i është dorëzuar autoriteteve shqiptare, kur supozohet se është vënë në dijeni për vendimin në mungesë. Menjëherë pasi është lejuar rivendosja në afat, i pandehuri ka mundësinë të ankojë kundër vendimit në mungesë, duke parashtruar argumente faktike dhe ligjore, të cilat i konsideron të nevojshme për mbrojtjen e tij gjatë procedimeve të ankimit. GJEDNJ ka vënë në dukje se, sipas praktikës ligjore të kohëve të fundit të Gjykatës së Lartë, kërkesa e të pandehurit për rivendosjen në afat nuk do të pranohet kur avokati i caktuar nga familja ka ankuar më parë dhe pa sukses pranë Gjykatës së Lartë dhe kur një i bashkëpandehur ka ankuar kundër vendimit dhe meritat e çështjes janë shqyrtuar në tërësi. Në këto rrethana, kërkesa për riverndosjen në afat do të ishte e destinuar të dështonte.

   

  26. Edhe në lidhje me mjetet e reja të parashikuara nga KPP, GJEDNJ ka patur mundësinë të shprehet, në çështjen Topi kundër Shqipërisë.[3] Në këtë çështje GJEDNJ evidentoi se, “...43.Fillimisht, Gjykata vëren se rivendosja në afat paraqitur sipas nenit 420§1 të KPP-së parashikon se një kërkesë e tillë duhet të paraqitet brenda dhjetë ditëve nga data në të cilën i pandehuri “kërkon të marrë dijeni” për vendimin, në mënyrë efikase. Për më tepër, rivendosja në afat nuk mund të garantohet më shumë se një herë për secilën palë dhe për secilën fazë të procedimeve. Në këtë mënyrë, Gjykata arrin në përfundimin se përderisa kërkuesi u informua për dënimin e tij në mungesë më 1 mars 2006 (shih paragrafin 21 më sipër), ai nuk mund të përdorë një mjet të tillë.
  27. Së dyti, Gjykata vëren se sipas nenit 450, nënparagrafët (f) dhe (g), të ndryshuar, kërkesa për rishikimin e vendimit të formës së prerë duhet të paraqitet brenda tridhjetë ditëve nga data në të cilën personi është ekstraduar ose nga data në të cilën kërkuesi bëhet me dije për gjykimin në mungesë. Sipas rastit, duke marrë në konsideratë rrethanat e çështjes, Gjykata arrin në përfundimin se kërkuesi nuk mund ta përdorte as atë mjet.
  28. Së treti, Gjykata vëren se nuk ka asnjë parashikim të ri në KPP, i cili i lejon gjykatat vendëse të shqyrtojnë pa afat kohor çështjet e vjetra, gjykimi i të cilave u zhvillua në mungesë.
  29. Së katërti, Gjykata vëren se qeveria nuk parashtroi ndonjë praktikë gjyqësore vendëse, ku parashikimet e reja të KPP-së të ishin përdorur në rrethana të ngjashme me ato në çështjen konkrete.
  30. Së fundmi, Gjykata vëren se Komiteti i Ministrave ishte i mendimit se masat e përgjithshme të miratuara ishin të mjaftueshme për të parandaluar shkelje të ngjashme. Megjithatë, përderisa çështja nuk u ngrit në rastet Shkalla dhe Izet Haxhia (cituar më sipër), Komiteti i Ministrave nuk vendosi se masat e përgjithshme të miratuara do të parandalonin shkelje të ngjashme në çështjet e vjetra ku gjykimi është zhvilluar në mungesë, ku afatet kohore për përdorimin e mjeteve të paraqitura, sipas parashikimeve të reja të KPP-së tashmë kishin kaluar. Gjithashtu, Gjykata i referohet rëndësisë së masave individuale për t’u dhënë fund shkeljeve të konstatuara dhe për të shuar pasojat e tyre, për të arritur sa më shumë të jetë e mundur restitutio in integrum (shih paragrafin 28 më sipër).

  48. Për të gjitha arsyet e mësipërme, Gjykata arrin në përfundimin, se mjetet e reja të paraqitura në vitin 2017, të cilat mund të jenë efikase në çështjet e paraqitura pas hyrjes në fuqi të dispozitave të reja të KPP-së, nuk janë të zbatueshme në çështjen konkrete. Në këtë mënyrë, Gjykata rrëzon kundërshtimin paraprak të Qeverisë.”

   

  27. Një nga rastet e referuara është edhe Sejdovic kundër Italisë, ku GJEDNJ ka marrë në analizë dispozitën që rregullonte rivendosjen në afat në KPP Itali/neni 175 i këtij kodi, dispozitë kjo që është e ngjashme me dispozitën që rregullonte rivendosjen në afat në KPP Shqiptar (neni 147 KPP pra ndryshimeve me ligjin nr. 35/2017). Konkluzionet e vendimit Sejdovic, në lidhje me rivendosjen në afat kanë ndikuar në ndryshimin e KPP në Itali. GJEDNJ ka evidentuar se, dhunimi i të drejtave të të dënuarit Sejdovic në rastin konkret buron nga një problem struktural që lidhet me keqfunksionimin e legjislacionit dhe të praktikës gjyqësore italiane, që shkaktohet nga mungesa e një mekanizmi efektiv që do t’i sigurojë personave të dënuar në mungesë,të drejtën për të rihapur sërish procesin penal ndaj tij, për t’u rishqyrtuar bazueshmëria e akuzave të ngritura, pasi të dëgjohen edhe këto persona, në respektim të nenit 6 të Konventës. Kjo në rastin kur këto persona nuk janë informuar në mënyrë efektive për procedurat ndaj tyre; nuk kanë hequr dorë në mënyrë të shprehur dhe të qartë nga e drejta e tyre për t’u paraqitur. Ky vendim është referuar pasi ka patur ndikim edhe në ndryshimet e fundit të KPP në Shqipëri.

   

  Çështja Xheraj kundër Shqipërisë, aplikimi nr. 37959/02, vendimi i datës 29/07/2008 (përfundimtar në datë 01/12/2008).

   

  Çështja Ivanova dhe Ivashova kundër Rusisë, aplikimet nr.797/14 dhe nr. 67755/14, datë 26/01/2017, vendim përfundimtar në datë 26/04/2017

   

  Çështja Çështja Cherendnichenko e të tjerë kundër Rusisë, aplikimi nr. 35082/13 dhe katër të tjerë bashkëngjitue vendimit të datës 07/11/2017, përfundimtar në datë 05/03/2018.

   

  [1] GJEDNJ, çështja Shkalla kundër Shqipërisë, aplikimi nr. 26866, datë 10/05/2011, botuar në Fletoren Zyrtare Ekstra nr. 76/2011

  [2] GJEDNJ, çështja Izet Haxhia kundër Shqipërisë, aplikimi nr. 34783/06, vendimi i datës 05/11/2013, botuar në Fletoren Zyrtare Ekstra nr. 93/2014

  [3]GJEDNJ, çështja Topi kundër Shqipërisë, aplikimi nr. 14816/08, vendimi i datës 22 maj 2018, vendim që ka marrë formë të prerë në datë 22/8/2018/https://hudoc.echr.coe.int/eng - {%22itemid%22:ç%22001-205569%22]}

   

• Materiale legjislative

  Strategjia në reformën e sistemit të Drejtësisë, 24 korrik 2015, hartuar nga Komisioni i Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë, Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë (Ngritur me vendimin nr. 96/2014, datë 27/11/2014 të Kuvendit të Shqipërisë).

  Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, Qershor 2015, hartuar nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë.

  Relacioni shpjegues për ligjin për disa shtetas e ndryshime në Kodin e Procedurës Penale

   

• Dispozita të lidhura

  Kodi i procedurës penale: neni 147, neni 351, neni 352, nenet 408 - 411; neni 416

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime

  Vendime të Gjykatës Kushtetuese

  Vendimi i gjykatës Kushtetuese, nr. 30/2010 (Gjykata e Lartë), ku është trajtuar e drejta e të pandehurit për të ushtruar ankimi dhe legjitimimi i mbrojtësit për të ushtuar ankim (mbrojtësi i zgjehdur/mborjtësi i caktuar nga familjarët/mbrojtësi i caktuar kryesisht).

   Vendimi nr. 31, datë 17.05.2012, i cili do të referohet më poshtë së bashku me vendimin unifikues të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë

  Vendime të Gjykatës së Lartë/Vendime Gjyqësore

  28. Vendimi Unifikues nr. 1/2013: Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në vendimin unifikues nr. 1, datë 19.06.2013, në arritjen e konkluzioneve unifikuese i janë referuar edhe vendimit nr. 31, datë 17.05.2012 të Gjykatës Kushtetuese, e cila pasi ka marrë në shqyrtim kërkesën e Gjykatës së Lartë në lidhje me papajtueshmërinë me Kushtetutën të nenit 147 pikat 4 e 5 të KPP, ka theksuar se: “... gjykata vlerëson se paqartësia që pretendohet nga gjykata referuese se, shprehja “organi që procedon” nënkupton patjetër gjykatën e shkallës së parë, nuk rrjedh nga pika 4 e nenit 147 të KPP por nga kuptimi që i është dhënë kësaj shprehje nga vetë gjykata referuese në vendimin unifikues të saj. Shprehja “organi që procedon” i referohet organit që ka dhenë vendimin, ndaj të cilit kërkon të ankohet i gjykuari. Pra, nëse i gjykuari kërkon të ushtrojë ankim ndaj vendimit të apelit, kërkesën për rivendosje në afat duhet ta shqyrtojë gjykata e apelit dhe jo gjykata e rrethit gjyqësor …”. Në vijim, rezulton se Kolegjet e Bashkuara kanë ndryshuar qëndrimin e tyre të mëparshëm unifikues, vendimi nr. 2, datë 14.10.2002, duke arritur në qëndrimin unifikues se: gjykata kompetente për shqyrtimin e kërkesës për rivendosje në afat është gjykata që ka dhënë vendimin ndaj të cilit ushtrohet ankimi. E thënë ndryshe, nëse kërkohet rivendosje në afat për të bërë ankim kundër vendimit të gjykatës së shkallës së parë, kompetente për gjykimin e kërkesës për rivendosje në afat do të jetë gjykata e shkallës së parë. Respektivisht, nëse kërkohet rivendosja në afat për të bërë ankim (rekurs) kundër vendimit të gjykatës së apelit, kompetente për gjykimin e kërkesës për rivendosje në afat është gjykata e apelit.

   

  29. Në vijim, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në vendimin unifikues të referuar nr. 1/2013 kanë konkluduar se: “(58) Pala (pjesëmarrëse në gjykimin e kërkesës për rivendosje në afat), e cila nuk është dakord me vendimin për rivendosjen në afat, nuk mund të bëjë ankim në çdo kohë kundër këtij vendimi. Ajo (pala) mund të ankohet kundër vendimit të rivendosjes në afat, vetëm nëse ankohet për vendimin përfundimtar të gjykatës, që do të thotë kundër vendimit që ka zgjidhur çështjen në themel dhe vetëm bashkë me këtë vendim. (59) Pra nëse kërkesën për rivendosje në afat e ka shqyrtuar gjykata e rrethit gjyqësor (dhe ka vendosur pranimin e saj), pala që nuk është dakord me këtë vendim mund të bëjë ankim ndaj tij vetëm nëse ankohet kundër vendimit të gjykatës së apelit që ka zgjidhur çështjen në themel në këtë rast (mbi bazën e ankimit të paraqitur bashkë me vendimin për rivendosje në afat), sepse ai është vendimi përfundimtar për të cilin shprehet ligjvënësi në pikën 5 të nenit 147 të KPP.”

   

  Vendimi Unifikues nr. 1/2014, rasti Ervis Nurkaj (gjykimi në mungesë)

  Vendimi nr. 364, datë 01/07/2009, Gjykata e Lartë

  Vendimi nr. 76, datë 31/05/2017, Gjykata e Lartë

  Vendimi nr. 134, datë 30/07/2020, Gjykata e Apeli Shkodër

• Bibliografia

  Dhimitër Lara, magjistrat në apel, ‘Koment mbi procedurën penale’, botimet ‘Morava’ 2019/nën kujdesin e Shkollës së Magjistraturës

  Halim Islami, Artan Hoxha, Ilir Panda, ‘Procedura Penale’, botimet ‘Morava’, 2006

  Mario Mercone, “Diritto processuale penale”, XVI Edizione, gruppo editorial Simone, 2008.

  Rekomandimi nr. R (2000) 2 i Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës për shtetet anëtare mbi rishqyrtimin apo rihapjen e çështjeve të caktuara në nivel vendi pas vendimeve të Gjykatës Europiane të të Drejtave të Njeriut

• Arkiva
  Asnjë koment