Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi
    1. Mjetet e ankimit jan? instrumente juridike p?rmes t? cilave, pal?t parashtrojn? para nj? gjykate m? t? lart? t? metat n? fakt e n? ligj/n? t? drejt? t? vendimit t? kontestuar. Q?llimi i ankimeve ?sht? q? t? sigurohet drejt?sia/dh?nia e drejt?sis? – vendimet t? jen? shprehje e t? v?rtet?s reale dhe e zbatimit korrekt t? s? drejt?s/ligjit. Apeli kundërshtues i përgjigjet një qëllimi parandalues, për të dekurajuar palën që ka bërë një ankim të pabazuar, që të mos vazhdojë me ankimin/apelin e paraqitur. Qëllimi i apelit kundërshtues është të vërë në diskutim pikat e vendimit të apeluar që janë parashtruar në apelin kryesor. Kjo është një mundësi e kufizuar ankimi, pasi apeli kundërshtues nuk mund të shtrihet përtej shkaqeve të parashtruara në apelin kryesor.

     

  • Objekti
    2. Kjo dispozitë parashikon kushtet në të cilat pala që ka humbur afatin për të bërë ankim, mund të kundërveprojë ndaj palës që ka apeluar vendimin e shkallës së parë, përmes paraqitjes së apelit kundërshtues. Në katër pikat/paragrafët e këtij neni përcaktohen rregullat që zbatohen në rastin e paraqitjes së apelit kundërshtues, efektet e tij të cilat ndryshojnë në varësi të subjektit që ushtron këtë lloj të veçantë ankimi, si dhe kushtet në të cilat ai humbet fuqinë e tij.
  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës
    3. Apeli kundërshtues si një mjet i veçantë ankimi, lejon palën që ka humbur afatin e ankimit, që të ketë një mundësi të kufizuar për tu shprehur në lidhje me vendimin e apeluar nga pala tjetër. Apeli kundërshtues nuk ka të njëjtat efekte si apeli kryesor, por ka varësi të drejtpërdrejtë me të. Dispozita parashikon në pikën e parë të saj, kushtet formale që legjitimojnë një subjekt procedural në paraqitjen e apelit kundërshtues: 1) humbja e afatit të ankimit ose kalimi i këtij afati, për shkak se pala ka qenë dakord me vendimin gjyqësor të shkallës së parë; 2) ushtrimi i apelit nga pala tjetër në proces; 3) afati pesë ditor i depozitimit të apelit kundërshtues. Ky afat fillon nga dita që pala e cila nuk ka bërë ankim, merr njoftim për apelin e palës tjetër. Praktikisht, ky institut nënkupton se, apeli i paraqitur nga njëri subjekt procedural ‘zgjon’ interesin e subjektit që nuk ka ushtruar ankim për të marrë pjesë në një mënyrë më aktive në gjykimin në apel, nisur nga fakti se mbi apelin e palës tjetër, pozita e tij procedurale mund të përkeqësohet.

     

    4. Ushtrimi i apelit kundërshtues ndjek të njëjtat rregulla si dhe apeli kryesor, në lidhje me paraqitjen dhe njoftimin e tij. Në radhë të parë, apeli kundërshtues duhet të bëhet me akt të shkruar,[1] duke treguar arsyet/shkaqet e paraqitjes së tij, të lidhura ngushtësisht me shkaqet e parashtruara në apelin kryesor. Apeli kundërshtues, ashtu si dhe apeli kryesor, duhet të paraqitet në gjykatën që ka dhënë vendimin, sekretaria e të cilës ka detyrimin t’ja njoftojë palëve të tjera të procesit penal. Duhet theksuar se objekti i apelit kundërshtues përkon me kufijtë e apelit kryesor – brenda shkaqeve të parashtruara në apelin kryesor. Kjo do të thotë se, nëpërmjet apelit kundërshtues pala vë në diskutim – pikat e vendimit të kundërshtuara në apelin kryesor.[2]

     

    5. E drejta për të paraqitur apel kundërshtues i takon atij që legjitimohet të paraqesë apel, pasi kjo normë ia njeh këtë të drejtë ‘palës që nuk ka bërë ankim’. Me fjalë të tjera nuk mund të ushtrojë apel kundërshtues, subjekti/pala të cilës ligji nuk ia njeh të drejtën për të apeluar një vendim gjyqësor. Të drejtën për të apeluar vendimin e gjykatës së shkallës së parë ligji ja ka njohur: prokurorit, të pandehurit, paditësi dhe i padituri civil.[3] Gjykata Kushtetuese në jurisprudencën e saj ka theksuar se, e drejta e ankimit e parashikuar nga neni 43 i Kushtetutës duhet kuptuar si një mundësi e çdo individi për të pasur mjete të caktuara procedurale për të kundërshtuar vendimin e dhënë nga një gjykatë më e ulët në një gjykatë më të lartë, duke i garantuar individit të drejtën për t’u përballur me drejtësinë në të gjitha nivelet e saj, sipas kuadrit ligjor në fuqi për këtë qëllim.[4]

     

    6. Apeli kundërshtues ka lidhje dhe varësi të drejtpërdrejtë me apelin kryesor. Ky konstatim nënkupton se edhe apeli kundërshtues udhëhiqet nga të njëjtat parime që zbatohen në rastin e ankimeve/apelit. Konkretisht:
    7. Interesi p?r t? ankimuar vendimin. Interesi p?r t? kund?rshtuar nj? vendim gjyqësor penal, duhet t? jet? konkret, i drejtp?rdrejt? dhe personal. N? munges? t? k?tij interesi, ankimi ?sht? i papranuesh?m. Duke e zbatuar këtë parim në rastin e apelit kundërshtues, theksohet se ai që nuk ka interes për të ankimuar/apeluar një vendim gjyqësor nuk ka interes as për të paraqitur apelin kundërshtues.
    8. Parimi i disponibilitetit. Vet?m personi q? ka interes p?r t? ankimuar nj? vendim gjyqësor, g?zon edhe t? drejt?n p?r t? disponuar mbi ankimin – kjo do t? thot?, se vet?m pala q? ka t? drejt?n t? b?j? ankim ka edhe t? drejt?n p?r t? hequr dor? prej saj. Edhe në këtë rast, meqë për apelin kundërshtues zbatohen të njëjtat rregulla të përgjithshme si për ankimet, edhe heqja dorë mund të bëhet në të njëjtën formë dhe mënyrë që parashikohet për ankimet.[5]

    iii. Parimi i taksativitetit. Ky parim do t? thot? se, lejohet ankimi, por edhe ushtrimi i të drejtës për të paraqitur apelin kundërshtues, vet?m n? rastet e parashikuara shprehimisht n? ligj dhe vet?m nga pala q? ligji ja lejon ankimin. Për ta konkretizuar, mund të referohet një rast kur ndaj vendimit gjyqësor ushtron apel prokurori, ndërsa paditës civil (që është legjitimuar si palë në procesin penal) paraqet apel kundërshtues në lidhje me efektet civile të vendimit.  Në një rast të tillë, paditësi nuk legjitimohet të paraqesë apel kundërshtues, pasi apeli kryesor është depozituar nga prokurori dhe jo nga i pandehuri, në favor të të cilit ka qenë vendimi i apeluar si për efektet penale ashtu edhe ato civile të tij.[6]

     

    7. Efektet e apelit kundërshtues janë të ndryshme, në varësi të palës/subjektit që paraqet këtë mjet të veçantë ankimi. Dispozita në pikën ‘3’ të saj parashikon se, apeli kundërshtues i paraqitur nga prokurori nuk ka efekt mbi të pandehurin që nuk ka ushtruar ankim/i bashkëtëpandehuri joapelues. Në doktrinë është theksuar pikëpamja se, paraqitja e apelit kundërshtues nga ana e prokurorit, eliminon zbatimin e parimit reformatio in peius për të pandehurin apelues.[7] Ky qëndrim thekson se, apeli kundërshtues i prokurorit sjell si pasojë zbatimin e pikës ‘2’ të nenit 425 – pra gjykata mund të rëndojë pozitën e të pandehurit, duke i dhënë faktit një cilësim juridik më të rëndë, duke caktuar një masë dënimi më të rëndë e kështu me radhë sipas rasteve që parashikon kjo dispozitë.[8]

     

    8. Një konkluzion i tillë arrihet pikërisht duke analizuar përmbajtjen e pikës ‘3’ të kësaj dispozite. Fakti që ligjvënësi është kujdesur për të përjashtuar efektet e apelit kundërshtues të prokurorit, për të pandehurit që nuk kanë ushtruar apel, është një element që evidenton pikërisht pasojën që sjell në këtë rast ky mjet i veçantë ankimit – ndalimin e reformatio in peius, për të pandehurin që ka ushtruar ankim. Në këto rrethana, apeli kundërshtues i prokurorit ndaj të pandehurit apelues mund të sjellë si efekt/pasojë që gjykata e apelit të ndryshojë vendimin e gjykatës së shkallës së parë, duke përkeqësuar pozitën e të pandehurit apelues/duke mos zbatuar parimin ‘ne reformatio in peius’. Por, ky efekt në përkeqësim apo rëndimin e pozitës së pandehurit apelues, nuk ka efekt shtrirës mbi bashkëtëpandehurin jo apelues, vendimi për të cilin ka marrë formë të prerë.

     

    9. Nga analiza e nenit 423 të Kodit të Procedurës Penale (në vijim KPP), rezulton se ligjvënësi nuk ka përcaktuar ndonjë rregullim të veçantë në lidhje me objektin e apelit kundërshtues. Në këtë dispozitë nuk përcaktohet as efekti që ka apeli kundërshtues i të pandehurit, për të pandehurit e tjerë që nuk kanë paraqitur ankim. Rregullat e përgjithshme të ankimeve parashikojnë se, ankimi i bërë nga i pandehuri, kur nuk bazohet vetëm në motive personale, vlen edhe të pandehurit e tjerë, që nuk kanë ushtruar apel.[9] Diskutimi që lind në këtë rast është nëse, ky efekt in bonam parte mund të gjejë zbatim edhe në rastin e apelit kundërshtues.

     

    10. Në lidhje me shtrirjen e efekteve të ankimit, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë, në vendimin unifikues nr. 1/2014,[10] kanë argumentuar se: “64. ...Ashtu siç vendimi i dënimit jepet i veçantë dhe në mënyrë individuale për secilin bashkëtëpandehur (edhe pse i shqiptuar në të njëjtin vendim), po ashtu edhe e drejta e ankimit mbetet individuale. Pra, nëse një i bashkëpandehur nuk ushtron të drejtën e ankimit brenda afatit ligjor, dënimi i tij merr formë të prerë. ... 65. Neni 416 i KPP përbën një rast përjashtimor e të jashtëzakonshëm, në të cilin ankimi i bërë nga një bashkë i pandehur, kur nuk bazohet vetëm në motive personale, vlen edhe për bashkëtëpandehurit e tjerë, dënimi i të cilëve ka marrë formën e prerë. Sidoqoftë, shtrirja e apelit edhe për të bashkë pandehurin që nuk ka paraqitur ankim në apel në kohë (pavarësisht nëse ka qenë i gjykuar në mungesë apo jo), nuk vlen in peius. Ajo është e kushtëzuar nga suksesi i ankimit të bashkë të pandehurit që ka paraqitur apelin në kohë. Të dy këto kushte, i) motivi jo personal i ankimit dhe ii) suksesi i ankimit, janë kumulative për prishjen e dënimit të formës së prerë të bashkë të pandehurit jo ankimues.”  

     

    11. Duke analizuar këto konkluzione unifikuese në raport me dispozitën që rregullon apelin kundërshtues, dalin disa përfundime. Në radhë të parë, apeli i të pandehurit ka efekt shtrirës mbi të pandehurin që nuk ka ushtruar ankim, vetëm në rastet kur është në favor të tij/in melius. Në këtë vështrim, edhe apeli kundërshtues i të pandehurit, kur ndikon në përmirësimin e pozitës së tij procedurale, shtrin efektet edhe mbi të pandehurin joapelues. Për ta konkretizuar, mund të jetë rasti kur i pandehuri në apelin kundërshtues parashtron pretendime në lidhje me cilësimin juridik të veprës penale – pikë e vendimit kjo që është objekt kundërshtimi në apelin kryesor të prokurorit – atëherë efektet e tij nëse janë më favor të pandehurit, në raport me vendimmarrjen e gjykatës së shkallës së parë, shtrihen edhe mbi të pandehurit e tjerë jo apelues.

     

    12. Apeli kryesor, sipas rregullave të përgjithshme të ankimit,[11] duhet të përmbajë pikat e vendimit që kundërshtohen dhe shkaqet e ankimit, duke përcaktuar në këtë mënyrë edhe kufijtë e apelit kundërshtues, si dhe kufijtë e shqyrtimit të çështjes në apel. Apeli kundërshtues ka si objekt të tij vetëm “pikat e vendimit të kundërshtuara në apel, brenda shkaqeve të ankimit dhe çfarë kërkohet” – nuk mund të dalë tej objektit të apelit kryesor. Në këto rrethana, nëse apeli i të pandehurit lidhet me dënimin e caktuar, apeli kundërshtues i prokurorit nuk mund të shkojë përtej këtij objekti dhe të kundërshtojë edhe pika të tjera të vendimit të apeluar, siç mund të jetë cilësimi juridik i veprës penale.[12]

     

    13. Interesi për të paraqitur apel kundërshtues bie, kur apeli kryesor deklarohet i papranueshëm ose kur pala që ka paraqitur apel heq dorë prej saj. Dispozita në këtë rast parashikon se apeli kundërshtues humbet fuqinë. Ky parashikim tregon varësinë e drejtpërdrejtë që apeli kundërshtues ka me apelin kryesor, sipas parimit: accessorium sequitur principale.

     

    14. Mospranimi i ankimit lidhet me disa rrethana të caktuara, të cilat parashikohen shprehimisht në ligj,[13] mes të cilave renditen edhe elementë formalë. Forma, paraqitja, njoftimi, afati dhe dërgimi i ankimit – janë shkaqe mosrespektimi i të cilave sjell si pasojë mospranimin e ankimit. Humbja e fuqisë së apelit kundërshtues lidhet pikërisht me ekzistencën e këtyre kushteve, mes të cilave edhe mungesa e legjitimimit për të bërë ankim apo rastet kur vendimi është i paankimueshëm apo kur ankuesi heq dorë nga apeli i tij. Në secilin nga këto raste gjykata e apelit vendos të mos shqyrtojë ankimin/apelin në themel të tij, ndaj logjikisht edhe apeli kundërshtues humbet fuqinë e tij, pasi shqyrtimi i tij varet drejtpërdrejtë nga shqyrtimi i apelit kryesor. Në rast të kundërt, kur apeli kryesor shqyrtohet por gjendet i pabazuar në ligj e në fakt, nuk ka asnjë pengesë për gjykatën e apelit të shqyrtojë edhe apelin kundërshtues në themel.

     

    [1] Neni 412 i Kodit të Procedurës Penale, parashikon formën e ankimit

    [2] Vendimi i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës Kasacionit Itali, nr. 10251, datë 09.03.2007, aksesuar http://www.cortedicassazione.it/. Referimi tek Italia është për shkak të ngjashmërisë që ka Kodi ynë i Procedurës Penale me Kodin Italian të procedurës penale, veçanërisht në rastin e apelit kundërshtues ku evidentojmë se dispozita janë pothuajse identike.

    [3] Neni 422 i Kodit të Procedurës Penale, ‘e drejta e apelit’.

    [4] Vendimi i gjykatës Kushtetuese, nr. 5/2009, trajtimi i çështjes 2, lidhur cenimin e të drejtës së ankimit, sipas nenit 43 të Kushtetutës, faqe 11.

    [5] Neni 418 i Kodit të Procedurës Penale, dispozitë që rregullon heqjen dorë nga ankimi

    [6] Vendim i Gjykatës Kasacionit, Itali, seksioni v, nr. 7340, viti 2015 http://www.cortedicassazione.it/ – referohet ky rast pasi nga konsultimi me jurisprudencën shqiptare, nuk konstatohen raste të trajtimit të apelit kundërshtues, të paktën vitet e fundit.

    [7] Dhimitër Lara, magjistrat në apel, ‘Koment mbi procedurën penale’, botimet ‘Morava’ 2019/nën kujdesin e Shkollës së Magjistraturës, (apeli kundërshtues, faqe 1387-1391).

    [8] Dhimitër Lara, ‘Koment mbi procedurën penale’, po aty.

    [9] Neni 416 i Kodit të Procedurës Penale

    [10] Rasti Ervis Nurkaj

    [11] Neni 412 i Kodit të Procedurës Penale

    [12] Vendim i Gjykatës Kasacionit, Itali, seksioni 1, nr. 3409, viti 2018 http://www.cortedicassazione.it/

    [13] Neni 420 i Kodit të Procedurës Penale

  • Konteksti historik
    14. Kjo dispozitë e KPP nuk ka pësuar ndryshime me ligjin nr. 35/2017. Ajo është parashikuar që me ligjin e vitit 1995, kur është miratuar KPP dhe nuk ka pësuar ndryshime në vite. Në praktikën gjyqësore shqiptare apeli kundërshtues është paraqitur nga prokurori apo i pandehuri, gjithmonë për të mbështetur vendimin gjyqësor kur ishte në favor të tyre, duke kundërshtuar apelin e palës tjetër. Në vite ka ardhur duke u zvogëluar numri i rasteve të ushtrimit të apelit kundërshtues. Në fakt, kjo dispozitë ashtu si dhe pjesa dërrmuese e neneve të KPP, kanë si burim apo pikë referimi KPP Italiane.  Por, në ndryshim nga jurisprudenca Italiane, në Shqipëri apeli kundërshtues nuk është përdorur si mjet i veçantë ankimi, sidomos nga prokurori.  Edhe në ato pak raste të konsultuara nga praktika e ish- Gjykatës së Apelit për Krime të Rënda, nuk evidentohet ndonjë rast konkret ku paraqitja e apelit kundërshtues nga prokurori të ketë ndikuar ne përkeqësimin e pozitës së pandehurit apelues.

     

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira
  15. Rekomandimi nr. R (92) 17 i Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës, miratuar në datë 19/10/1992, drejtuar Shteteve Anëtare lidhur me qëndrueshmërinë/uniformitetin e dënimeve.[1] Ky rekomandim synon të shmangë pabarazitë e pajustifikuara në dënime për vepra penale të së njëjtës natyrë mes Shteteve Anëtare, duke respektuar parimet e tyre kushtetuese dhe traditat ligjore, veçanërisht pavarësinë e gjyqësorit. Ndër masat e sugjeruara për Shtetet Anëtare në këtë rekomandim është edhe zbatimi i parimit ne reformatio in peius, në rastet kur vendimi apelohet vetëm nga i pandehuri.  Në lidhje me këtë parim, kërkohet nga Shtetet Anëtare ku parashikohet mundësia e prokurorit për të paraqitur apel kundërshtues/apel aksesor i apelit kryesor, që ai të mos përdoret për të cenuar parimin ne reformatio in peius, pasi kjo mund të ndikojë në kufizimin e të pandehurit për të apeluar vendimin me të cilin është dënuar.      

   

   

  [1] Për më tepër: https://rm.coe.int/16804d6ac8

• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura

  Kodi i procedurës penale: neni 412, neni 416; neni 418, neni 420, neni 422, neni 425

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime

  Vendime të Gjykatës Kushtetuese

  Vendimi i gjykatës Kushtetuese, nr. 5/2009, trajtimi i çështjes 2, lidhur cenimin e të drejtës së ankimit, sipas nenit 43 të Kushtetutës.

  Vendime të Gjykatës së Lartë/Vendime Gjyqësore

  Vendimi Unifikues nr. 1/2014, rasti Ervis Nurkaj

  Vendimi i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës Kasacionit Itali, nr. 10251, datë 09.03.2007, aksesuar në adresën http://www.cortedicassazione.it/.

  Vendim i Gjykatës Kasacionit, Itali, seksioni v, nr. 7340, viti 2015, http://www.cortedicassazione.it

  Vendim i Gjykatës Kasacionit, Itali, seksioni 1, nr. 3409, viti 2018,  http://www.cortedicassazione.it  

   

• Bibliografia

  Dhimitër Lara, magjistrat në apel, ‘Koment mbi procedurën penale’, botimet ‘Morava’ 2019/nën kujdesin e Shkollës së Magjistraturës

  Rekomandimi R (92)17 i Komitetit të Ministrave drejtuar Shteteve Anëtare Lidhur me qëndrueshmërinë e dënimeve në Shtete Anëtare

• Arkiva
  Asnjë koment