Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi
    1. Kjo dispozitë synon të disiplinojë një moment shumë të rëndësishëm të procesit gjyqësor penal – shpalljen e vendimit. Ndryshimet që ka pësuar Kodi i Procedurës Penale (në vijim KPP) në lidhje me shpalljen e vendimit gjyqësor (si në gjykimin në shkallë të parë ashtu edhe në gjykimin në apel), kanë si qëllim evidentimin e arsyeve që kanë nxitur gjykatën të marrë këtë vendim. Parimi kushtetues se vendimet gjyqësore duhet të shpallen publikisht garanton aksesin e publikut në veprimtarinë e gjyqësorit. Një akses i gjerë në vendimet e gjyqësorit i jep mundësi publikut që të monitorojë nga afër punën e tij, duke forcuar mekanizmin e llogaridhënies dhe përgjegjshmërinë e gjyqësorit si dhe për të ushtruar të drejtën për ankim. Shpallja e vendimeve të paarsyetuara është bërë shkak për cenimin e së drejtës për një gjykim të drejtë dhe sidomos të drejtës për ankim.[1]  Neni 142 i Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, përcakton detyrimin kushtetues të arsyetimit të vendimeve gjyqësore. Arsyetimi i vendimeve gjyqësore është trajtuar nga jurisprudenca kushtetuese[2] si pjesë e procesit të rregullt ligjor, ndaj parashtrimi i arsyeve, qoftë edhe të përmbledhura, të vendimit gjyqësor, duhet parë si një element i rëndësishëm i të drejtave të individit, në funksion të realizimit efektiv të garancive procedurale.

     

     

    [1] Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, Qershor 2015, hartuar nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë.

    [2] Në jurisprudencën e saj, Gjykata Kushtetuese, ka mbajtur një qëndrim të konsoliduar në lidhje me standardin e arsyetimit gjyqësor, ‘në funksion të të realizimit të vëzhgimit publik të administrimit të drejtësisë si dhe të koherencës së vendimit gjyqësor, në mënyrë që përfundimi i procesit të vlerësimit të gjykatës të jetë i mbështetur, përmbajtja e vendimit përbën premisën për përmbushjen e standardit të arsyetimit të vendimit’. – për më tepër, vendimet nr. 3/2013, nr. 36/2013, n. 3/2014, Vendime përfundimtare (gjk.gov.al)

  • Objekti
    2. Kjo dispozitë është shtuar në KPP me ligjin nr. 35/2017, duke parashikuar detyrimin e gjykatës (gjykata e apelit në këtë rast) për të shpallur dispozitivin si dhe shkaqet kryesore mbi të cilat bazohet vendimi gjyqësor. Dispozita është e strukturuar në pesë paragrafë, duke rregulluar një boshllëk ligjor në lidhje me arsyetimin e vendimit gjyqësor, përmbledhjen e shkaqeve ku ai bazohet, komunikimi me palët si dhe afati i arsyetimit të tij. Para ndryshimeve, KPP nuk parashikonte ndonjë afat ligjor për dorëzimin e vendimit të arsyetuar, element ky që ndonjëherë bëhej shkak për cenimin e ushtrimit efektiv të së drejtës së ankimit nga palët.  Një rregullim i tillë tashmë është parashikuar si për vendimin gjyqësor në shkallë të parë,[1] ashtu edhe për vendimin gjyqësor në shkallë të dytë – pikërisht në këtë rast të fundit, parashikuar nga neni 430/1 i KPP.  Kjo dispozitë parashikon edhe mundësinë e shtyrjes së shpalljes së vendimit deri në një afat 30 ditor, në raste përjashtimore dhe për shkaqe të përligjura, për t’i dhënë mundësi gjykatës të japë një vendim të bazuar në provat e shqyrtuara në gjykim.

     

     

    [1] Në lidhje me vendimmarrjen në gjykimin në shkallë të parë, shiko nenet 382, 383 dhe 384 të KPP

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës
    3. Vendimet gjyqësore që japin gjykatat e të gjitha niveleve në përfundim të gjykimit, përbëjnë aktin procedural kryesor të të gjithë procesit gjyqësor. Ato përmbledhin dhe finalizojnë përfundimisht qëndrimet që mban gjykata lidhur me çështjen në gjykim.[1] Gjykata ka detyrimin kushtetues që të argumentojë vendimet gjyqësore, duke treguar arsyet që e kanë nxitur të marrë vendimin në një rast konkret, duke treguar ligjin e zbatueshëm dhe provat ku bazohet ky vendim gjyqësor.

     

    4. Neni 383 i KPP parashikon elementët që duhet të përmbajë një vendim gjyqësor[2]: një parashtrim të përmbledhur të rrethanave të faktit dhe provat mbi të cilat bazohet vendimi, arsyet për të cilat gjykata i quan të papranueshme provat e kundërta si dhe dispozitivin, duke treguar nenet e zbatuara të ligjit. Ndonëse, ligji nuk parashikon një strukturë të mirëfilltë të vendimit gjyqësor, dispozita e sipërcituar që parashikon elementët e vendimit, de facto sugjeron një lloj strukture: elementët identifikues të palëve, gjykatës, përfaqësuesve, akuza dhe baza ligjore e saj – që mund të trajtohet si pjesa hyrëse e vendimit; faktet e pretenduara nga palët apo subjektet procedurale, ligji i zbatueshëm; vlerësimi i gjykatës dhe analiza e provave si dhe e ligjit, e në fund dispozitivi. Gjithë elementët që e parashtruar më lart, duhet të kenë një lidhje logjike, në mënyrë që dispozitivi i formuluar të jetë rrjedhojë e analizës së provave, faktit dhe ligjit të zbatueshëm.

     

    5. Gjykata Kushtetuese ka theksuar se, arsyetimi i vendimeve është element thelbësor i një vendimi të drejtë, pasi duhet qartësuar, që pavarësia dhe diskrecioni i gjykatës kanë një kufizim, nënshtrimin ndaj Kushtetutës dhe ligjeve. Ky kufizim qëndron edhe në parashikimin e një sërë kontrollesh të brendshme ndaj një procesi, kontroll ky që mund të ushtrohet nga një gjykatë më e lartë sipas procedurave përkatëse. Dhe që kjo të jetë e mundur, duhet bërë arsyetimi i vendimit, në të cilin gjyqtari tregon me qartësi faktet dhe ligjin e zbatueshëm, të cilat e kanë çuar në bërjen e një zgjedhje ndërmjet disa mundësive.[3] Edhe në jurisprudencën e Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (në vijim GJEDNJ) është theksuar se, detyrimi që ka gjykata vendase për të arsyetuar vendimet e saj, nuk mund të interpretohet sikur kërkohet arsyetim i detajuar për çdo pretendim të palës ndërgjyqëse. Masa e arsyetimit të vendimit varet nga natyra e vendimit në fjalë, ku sipas standardeve të GJEDNJ-së edhe një arsyetim i kufizuar mund të përmbushë kriterin e nenit 6 të Konventës.[4]

     

    6. Vendimi gjyqësor shpallet në seancë publike, me anë të leximit të dispozitivit nga kryesuesi ose një anëtar i trupit gjykues. Shpallja publike e vendimit gjyqësor duhet parë në dy drejtime të rëndësishme: transparenca e gjyqësorit dhe ushtrimi efektiv i të drejtave procedurale të palëve në proces. Të dy këto aspekte janë të rëndësishëm pasi ndikojnë ne administrimin e duhur të drejtësisë. Standardet e GJEDNJ-së theksojnë se,[5] reflektimi i një parimi të lidhur me administrimin e duhur të drejtësisë, kërkon që vendimet e gjykatave të përcaktojnë në mënyrën e duhur arsyet mbi të cilat janë bazuar. Vendimet e arsyetuara i shërbejnë qëllimit për ti treguar palëve se ato janë dëgjuar, duke kontribuar në një pranim të vendimmarrjes së gjykatës nga ana e tyre. Për më tepër, palët detyrojnë gjykatësit të bazojnë arsyetimin e vendimeve të tyre në argumente objektive, si dhe të garantojnë të drejtat e mbrojtjes. Në këtë vështrim, është shumë e rëndësishme që gjykatat kombëtare të tregojnë në vendim me qartësi të mjaftueshme, arsyet mbi të cilat ato kanë mbështetur konkluzionet e tyre në vendim.  Vendimi i arsyetuar është i rëndësishëm, pasi lejon palën që të ushtrojë në mënyrë efektive të drejtën e ankimit.[6]  Shkalla deri ku zbatohet detyrimi për të dhënë arsye mund të variojë sipas natyrës së vendimit dhe duhet të përcaktohet sipas rrethanave të çështjes.[7] Pa kërkuar një përgjigje të detajuar për çdo argument paraqitur nga kërkuesi, ky detyrim presupozon se palët në procedimet gjyqësore mund të presin të marrin një përgjigje specifike dhe eksplicite për argumentet, të cilat janë vendimtare për rezultatin e procedimeve.[8]  

     

    7. GJEDNJ ka patur rastin të shprehet edhe në lidhje me arsyetimin e vendimeve gjyqësore nga gjykatat shqiptare. Konkretisht, në çështjen Berhani kundër Shqipërisë, GJEDNJ ka theksuar ndër të tjera se: ‘pranueshmëria e provave rregullohet kryesisht me rregullat e së drejtës së brendshme dhe se, si rregull, u takon gjykatave kombëtare të vlerësojnë provat para tyre, të vërtetojnë faktet dhe të interpretojnë të drejtën e brendshme. Në parim Gjykata nuk ndërhyn, përveç rasteve kur vendimet e marra nga gjykatat e brendshme duken arbitrare ose haptazi të paarsyeshme, dhe me kusht që procesi gjyqësor në tërësi të ketë qenë i drejtë, siç kërkohet nga neni 6§1’.[9] Në këtë vështrim, nisur nga pretendimet për mungesë arsyetimi, GJEDNJ, në rastin konkret ka evidentuar se nuk konstaton ndonjë provë tjetër bindëse në vendimet e gjykatave të brendshme që mund të justifikonin dënimin e aplikantit, duke u bazuar në dëshmitë e dëshmitarëve okularë, siç janë deklaruar nga gjykatat e brendshme. GJEDNJ në çështjen në fjalë, nisur nga provat mbi bazën e të cilave aplikanti ishte dënuar nga gjykatat kombëtare, ka arritur në konkluzionin se, ‘procesi gjyqësor i gjykatave të brendshme nuk i përmbushi kërkesat e drejtësisë të kërkuara nga neni 6§1 i Konventës dhe se, për rrjedhojë, ka pasur shkelje të kësaj dispozite në lidhje me këtë’.[10]

     

    8. Nga përmbajtja e dispozitave që normojmë shpalljen dhe përpilimin e vendimit, si në shkallë të parë, ashtu edhe në apel, rezulton se në procesin e dhënies së një vendimi gjyqësor përfundimtar, gjykata përveç leximit të dispozitivit (që është pjesa urdhëruese e vendimit gjyqësor), duhet të parashtrojë edhe arsyet ku është bazuar për të arritur në këtë konkluzion. Shpallja e vendimit vlen si njoftim për palët e pranishme,[11] por vetëm në rastin kur së bashku me dispozitivin lexohet edhe arsyetimi i tij. Në të kundërt, njoftimi i vendimit konsiderohet momenti i dorëzimit të vendimit të arsyetuar, nga ku fillon dhe llogaritja e afatit të ankimit ndaj këtij vendimi. Pikërisht për këtë shkak, për të shmangur çdo interpretim të gabuar që cenon aksesin në gjykatë, ligjvënësi ka ndryshuar dispozitat që lidhen me njoftimin e vendimit dhe llogaritjen e afatit të ankimit.[12] Është e rëndësishme të evidentohet ky fakt, pasi është i lidhur ngushtësisht me ushtrim efektiv të së drejtës së ankimit, veçanërisht kur objekt i ankimit është vendimi i gjykatës së shkallës së parë (apeli). Ky konkluzion mbështetet në faktin se gjykata e apelit e shqyrton çështjen si për faktin ashtu edhe për ligjin, në ndryshim nga Gjykata e Lartë, që është gjykatë ligji. Në fakt, ky dallim evidentohet edhe nga jurisprudenca e GJEDNJ-së, e cila pranon se, arsyetimi i vendimeve nga gjykatat më të larta nuk kërkohet të jetë i detajuar, në rastin kur konfirmohet apo miratohet vendimi i gjykatës  më të ulët, fakt ky që tregon se gjykata më e lartë ka mbështetur konkluzionet e arritura nga gjykata më e ulët.[13]  Por, qëndrimi është i ndryshëm, në rastin kur ngrihen çështje të rëndësishme në lidhje me mungesën e fakteve dhe/ose bazueshmërisë ligjore të vendimit të gjykatës më të ulët. Këto pretendime duhet të marrin përgjigje nga gjykata e apelit, ndaj në këtë rast është me rëndësi që gjykata më e lartë të japë arsyet e saj në lidhje me këtë vendimmarrje.[14] Për më tepër, në rastin kur ankuesit kundërshtojnë marrjen apo pranueshmërinë e provave, gjykata më e lartë nuk mund të japë një vendim mbi po ato prova, pa dhënë një përgjigje në lidhje me sa pretendohet nga pala që i konteston ato, në lidhje me vlerën apo pranueshmërinë e këtyre provave.[15]

     

    9. Shpallja dhe depozitimi i vendimit ndikojnë edhe në llogaritjen e momentit se kur fillon afati i ankimit ndaj këtij vendimi gjyqësor, e lidhur kjo posaçërisht me rastin e mjetit të ankimit të llojit ‘apel. Standardet e vendosura nga GJEDNJ[16] kërkojnë që, afati i ankimit ndaj një vendimi gjyqësor të fillojë nga momenti kur pala/i pandehuri merr dijeni efektivisht për vendimin, për arsyet dhe shkaqet që kanë ndikuar në dhënien e këtij vendimi. GJEDNJ ka theksuar se, e drejta për akses në gjykatë, përfshin edhe të drejtën për t’u njoftuar në mënyrë të përshtatshme për vendimet gjyqësore, veçanërisht në rastet kur një apel duhet të paraqitet brenda një afati të caktuar. Rregulli i respektimit të një afati të caktuar në paraqitjen e një ankimi ka si qëllim të sigurojnë një administrim të mirë të drejtësisë dhe të respektojë në veçanti, parimin e sigurisë juridike.  E drejta për të ushtruar ankim duhet të ushtrohet nga momenti që i interesuari ka marrë dijeni efektivisht për vendimin gjyqësor, që e ka ngarkuar me një akuzë apo i ka cenuar të drejtat a interesat legjitime.  Nëse ndodh ndryshe, gjykata, duke vonuar njoftimin e vendimeve të tyre, do të shkurtonin thelbësisht afatin e ankimit, duke e kthyer këtë mjet në një ankim të pamundur apo një mjet jo efektiv. Njoftimi, përveçse një akt komunikimi mes organit gjyqësor dhe palëve, shërben edhe për ti bërë të njohur vendimin e gjykatës, arsyet që kanë motivuar këtë vendimi, në mënyrë që kur është e përshtatshme të lejohet pala që të ushtrojë ankim.[17]

     

    10. Në vështrim të standardeve të referuara më lart, ligjvënësi ka parashikuar në këtë dispozitë të re, të shtuar me ligjin nr. 35/2017, detyrimin e gjykatës së apelit (por edhe në rastin e vendimit të gjykatës së shkallës së parë) që arsyetimi i vendimit, kur nuk është e mundur të shpallet i plotë, të jepet me shkrim në mënyrë të përmbledhur. Në këtë arsyetim të përmbledhur duhet të gjejnë pasqyrim arsyet kryesore mbi të cilat është bazuar vendimi, duke u bazuar në provat e marra e të verifikuara gjatë shqyrtimit gjyqësor. Shpallja e shkaqeve që kanë nxitur gjykatën të marrë vendimin gjyqësor, ka rëndësi pasi vlen edhe si njoftim/komunkim për palët që janë ose që duhet të konsiderohen të pranishme në seancë. Njohja e shkaqeve ku bazohet vendimi gjyqësor i krijon mundësi palëve të përgatisin ankimin e tyre, veçanërisht e rëndësishme për ushtrimin e apelit, ku gjykata e apelit shqyrton edhe faktin edhe ligjin e zbatueshëm.

     

    11. Leximi vetëm i dispozitivit të vendimit është i mjaftueshëm për të plotësuar detyrimin e shpalljes publike apo një publikim të vlefshëm të vendimit, për palët e pranishme në seancë si dhe publikun. Por, duhet të bëjmë një dallim mes publikimit/shpalljes publike dhe komunikimit apo njoftimit efektiv të vendimit. Në këtë vështrim, leximi apo ekspozimi i përmbledhur i shkaqeve të arsyetimit, bën që kjo shpallje publike e vendimit të barasvlerësohet me njoftimin apo komunikimin e tij. Në pamundësi për të shpallur arsyetimin e plotë të vendimit, veçanërisht në rastet e gjykimeve me trup gjykues të përbërë nga tre anëtarë (fakt që nënkupton se në dhomë të këshillimit mund të ketë mendime të ndryshme), kërkohet që pas shpalljes së dispozitivit të paraqitet edhe një përmbledhje koncize e arsyeve/shkaqeve të faktit dhe të së drejtës, mbi të cilat është bazuar vendimi gjyqësor. Për palët është i rëndësishëm argumentimi i vendimit gjyqësor, pasi nga momenti që argumentimi bëhet publik dhe i komunikohet palëve, fillon afati i ankimit për to. Pikërisht për këtë shkak, dispozita parashikon se, vendimi i përmbledhur u jepet palëve në seancë nga gjykata, fakt ky që tregon se edhe vendimi i përmbledhur duhet bërë më shkrim. 

     

    12. Dispozita në fjalë përdor termin ‘vendim i përmbledhur’ dhe ‘vendim’. Nga përmbajtja e dispozitës, evidentojmë se termi ‘vendim’ i parashikuar në pikën ‘3’ të kësaj dispozite, bën fjalë për vendimin përfundimtar apo vendimi që përmban arsyetimin e plotë. Në këtë rast të fundit, nëpunësi i caktuar vë nënshkrimin dhe shënon datën e depozitimit të vendimit të arsyetuar, pasi nga ky moment sekretaria gjyqësore duhet të përmbushë detyrimin e përcaktuar në nenin 386 të KPP, duke ju njoftuar vendimin palëve, pavarësisht faktit nëse ato kanë qenë apo jo të pranishme në shpalljen e tij.[18] 

     

    13. Pika ‘3’ e nenit 430/1 KPP parashikon se, vendimi (arsyetimi i plotë i tij) depozitohet në sekretari menjëherë pas shpalljes së tij. Menjëhershmëria e depozitimit të vendimit të arsyetuar në këtë rast, duhet intepretuar i lidhur ngushtë me nenin 381 të KPP që thekson se, marrja e vendimit bëhet në mënyrë kolegjiale, nga të gjithë anëtarët e trupit gjykues, të cilët vendosin për çdo çështje të ligjit dhe të faktit. Është e rëndësishme të theksohet se përpilimi i vendimit nuk mund të fillojë para se trupi gjykues të tërhiqet në dhomë të këshillimit, pas momentit kur i është dhënë fund shqyrtimit gjyqësor.  Në fakt, në praktikën gjyqësore depozitimi i vendimit menjeherë pas shpalljes publike të tij, zbatohet në rastet e gjykimit nga kolegji monokratik si dhe kur çështjet e trajtuara nuk janë komplekse.  Në rastin e vendimeve kolegjiale, është e vështirë që vendimi të merret dhe më pas edhe të përpilohet në mënyrë të mënjehershme.  Pikërisht për këtë shkak, ligjvënësi ka parashikuar mundësinë e përpilimit të një vendimi të përmbledhur, ku gjykata evidenton shkaqet apo arsyet kryesore të faktit dhe të ligjit, ku u mbështet për marrjen e vendimit.[19] 

     

    13. Sipas GJEDNJ-së,[20] gjykatat nuk janë të detyruara t’i përgjigjen çdo kërkimi apo argumenti të ngritur nga palët, por në vendimin e arsyetuar duhet të evidentohet se çështjet kryesore apo thelbësore të ngritura nga palët, janë adresuar dhe kanë marrë përgjigje të qartë e konkrete. Veçanërisht me rëndësi është trajtimi i provave të marra në gjykim dhe vlerësimi i tyre nga gjykata. GJEDNJ ka theksuar se, mënyra sesi arsyetohet një vendim gjyqësor, mund të ndikojë në cilësimin e këtij vendimi si arbitrar në atë pikë sa të paragjykojë edhe drejtësinë e procedurave të ndjekura. Sidoqoftë një rast i tillë mund të verifikohet, nëse në vendimin gjyqësor nuk jepen arsye të mjaftueshme për pretendimet e ngritura ose kur arsyet e dhëna bazohen në mënyrë të dukshme në vlerësim të gabuar të fakteve apo të ligjit nga gjykatat vendase, duke përbërë një mohim të drejtësisë. Kërkesat e një gjykimi të drejtë përmbushen (sipas GJEDNJ) kur i pandehuri dhe publiku, janë në gjendje të kuptojnë vendimin e dhënë nga gjykata, një kërkesë kjo e rëndësishme për mbrojtjen kundër arbitraritetit.[21] 

     

    14. KPP parashikon se vendimi është i pavlefshëm, nëse ka haptazi kontradiktë mes arsyetimit dhe dispoztivit të tij.[22] Argumentimi apo arsyetimi përcakton pavlefshmërinë e vendimit gjyqësor vetëm nëse mungon plotësisht, ndërsa nëse është i palogjikshëm, kontradiktor ose thjesht i paplotë, në raport me provat e marra në gjykim, ky vendim gjyqësor i nënshtrohet verifikimit nga gjykata më e lartë, nëpërmjet ankimit konkret. Gjykata Kushtetuese në jurisprudencën e saj,[23] ka pranuar se nuk mjafton që arsyetimi të jetë formalisht i pranishëm në kuptimin grafik dhe strukturor, pasi kjo do ta bënte atë thjesht fiktiv. Arsyetimi duhet domosdoshmërish të plotësojë kriteret minimale ligjore të përcaktuara dhe të mos ketë të meta të tilla serioze që cenojnë standardin e vendimit gjyqësor të arsyetuar.  Në këtë kuptim, e drejta e individit për t’iu drejtuar gjykatës nuk përfshin vetëm të drejtën për të hapur një proces, por edhe të drejtën për të pasur, nga ana e gjykatës, një zgjidhje përfundimtare në lidhje me mosmarrëveshjen objekt gjykimi, pasi aksesi në gjykatë duhet të jetë substantiv dhe jo thjesht formal. Mohimi i së drejtës për t’iu drejtuar gjykatës dhe për të marrë një përgjigje përfundimtare prej saj lidhur me pretendimet e ngritura përbën cenim të së drejtës themelore për një proces të rregullt ligjor.

     

    15. Afati për arsyetimin e vendimit sipas kësaj dispozite është 30 ditë nga shpallja e tij në mënyrë të përmbledhur. Ky afat mund të zgjatet, vetëm në raste përjashtimore, për shkaqe të përligjura. Ligji nuk përcakton shkaqet që përligjin zgjatjen e afatit për dorëzimin e vendimit të arsyetuar, por në praktikën e gjykatave shqiptar ato lidhen kryesisht me kompleksitetin e çështjes.  Një çështje është komplekse kur ka shumë palë apo subjekte procedurale, kur ndaj një të pandehuri mund të ngrihen disa akuza ose edhe në rastet e veprave penale të kryera nga disa të pandehur në një nga format e veçanta të bashkëpunimit.  Ligji nuk kërkon ndonjë shkak për të përligjur shtyrjen e afatit të depozitimit të arsyetimit të vendimit, në rastin e gjykimeve nga gjykatat e posaçme për korrupsinin dhe krimin e organizuar.  Ky diferencim, lidhet me faktin se në kompetencën lëndore të këtyre gjykatave, parimisht, janë çështje të një natyre komplekse.  

          

     

     

    [1] Gjykata Kushtetuese, vendimi nr. 33/2005, Vendime përfundimtare (gjk.gov.al)

    [2] Kjo dispozitë gjen zbatim edhe për gjykimin në apel, pasi sipas nenit 426-a, pika ‘5’ e KPP, në shqyrtimin e çështjes në apel mbahen parasysh, për aq sa janë të zbatueshme, dispozitat mbi procedurën e gjykimit në shkallë të parë.

    [3] Gjykata Kushtetuese, vendimi nr.11/2008, Vendime përfundimtare (gjk.gov.al)

    [4] GJEDNJ, çështja Marini kundër Shqipërisë, aplikimi nr. 3738/02, datë 18/12/2007. Në këtë rast, kërkuesi pretendonte mungesën e arsyetimit të vendimit të Gjykatës së Lartë (GJL). GJEDNJ u shpreh se drejta që i garantohet një ndërgjyqësi prej nenit 6 të Konventës, përfshin të drejtën për arsyetimin e vendimeve të marra nga një gjykatë vendase. Megjithatë, detyrimi për të arsyetuar vendimet varet nga natyra e çdo vendimi. Sipas GJEDNJ-së arsyetimi i kufizuar i GJL tregonte se kërkuesi nuk kishte paraqitur si bazë ligjore një nga pikat e parashikuara në dispozitën e brendshme përkatëse. Për këto arsye, Gjykata çmoi se kërkesa e kërkuesit në lidhje me nenin 6 të Konventës ishte haptazi e pabazuar në kuptimin e nenit 35§3, ndaj e deklaroi të papranueshme në zbatim të nenit 35§4 të Konventës.

    https://hudoc.echr.coe.int/eng%22fulltext%22:ç%22marini%22],

    [5] GJEDNJ, çështja Ajdariç kundër Kroacisë, aplikimi nr. 20883/09, datë 13/12/2011, përfundimtar në datë 04/06/2012, HUDOC - European Court of Human Rights (coe.int)

    [6] GJEDNJ, çështja Hadjianastassiou kundër Greqisë, aplikimi nr. 12945/87, datë 16/12/1992, HUDOC - European Court of Human Rights (coe.int)

    [7] GJEDNJ, çështja García Ruiz kundër Spanjës (DHM), aplikimi nr. 30544/96, datë 21/01/1999, HUDOC - European Court of Human Rights (coe.int)

    [8] GJEDNJ, çështja Ruiz Torija kundër Spanjës, aplikimi nr. 18390/91, datë 9 dhjetor 1994, si dhe çështja Higgins dhe të Tjerët kundër Francës, aplikimet nr. 134/1996 dhe 753/952, datë 19 shkurt 1998, HUDOC - European Court of Human Rights (coe.int), HUDOC - European Court of Human Rights (coe.int)

    [9] GJEDNJ, rasti Berhani kundër Shqipërisë, aplikimi nr.847/05, datë 27/05/2010, vendim ky i botuar në Fletoren Zyrtare, Ekstra nr. 71/2010.

    [10] Po aty, çështja Berhani kundër Shqipërisë.

    [11] Neni 384  i KPP ka pësuar ndryshime me ligjin nr. 41/2021, ku pikërisht pika ‘3’ e këtij neni është shfuqizuar.

    [12] Ligji nr. 41/2021, “Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin nr. 7905, datë 21.3.1995, “Kodi i Procedurës Penale i Republikës së Shqipërisë”, të ndryshuar, i cili është botuar në Fletoren Zyrtare nr. 71, datë 14.5.2021 dhe ka hyrë në fuqi më datë 29.5.2021

    [13] Për më tepër, çështja Garcia Ruiz kundër Spanjës, cituar më lart

    [14] GJEDNJ, çështja Tatishvili kundër Rusisë, aplikimi nr. 1509/02, datë 22/02/2007, vendim final në datë 09/07/2007, HUDOC - European Court of Human Rights (coe.int)

    [15] GJEDNJ, çështja Shabelnik kundër Ukrainës (nr. 2), aplikimi nr. 15685/11, datë 01/06/2015, final në datë 01/09/2015, HUDOC - European Court of Human Rights (coe.int)

    [16] GJEDNJ, çështja Ivanova dhe Ivashova kundër Rusisë, aplikimet nr. 797/14 et 67755/14, datë 26/01/2017, vendim përfundimtar në datë 26/04/2017, HUDOC - European Court of Human Rights (coe.int)

    [17] Po aty, çështja Ivanova e Ivashova, paragrafët 43-45 të vendimit të sipërcituar të GJEDNJ-së.

    [18] Kjo dispozitë ka ndryshuar me ligjin nr. 41/2021, me të cilin është shfuqizuar togfjalëshi ‘që nuk kanë qenë të pranishme në shpalljen e tij’.

    [19] Shih, Dhimitër Lara, magjistrat në apel, ‘Koment mbi procedurën penale’, botimet ‘Morava’ 2019/nën kujdesin e Shkollës së Magjistraturës.

    [20] GJEDNJ, çështja Ajdariç kundër Kroacisë, aplikimi nr. 20883/09, datë 13/12/2011, përfundimtar në datë 04/06/2012, HUDOC - European Court of Human Rights (coe.int)

    [21] GJEDNJ, çështja Roche kundër Mbretësrisë së Bashkuar, aplikimi nr. 32555/96, datë 19/10/2005 (DHM), ROCHE v. THE UNITED KINGDOM (coe.int)

    [22] Neni 383 i KPP parashikon rastet kur vendimi gjyqësor është i pavlefshëm, pavlefshmëri që është e ndrsyhme nga pavlefshmëritë absolute të përcaktuara në nenin 128/a të KPP. Për më tepër në lidhje me pavlefshmërinë e vendimit gjyqësor shiko komentin e nenit 129.

    http://komentarielektronik.magjistratura.edu.al/sq/eli/fz/2017/7905/129

    [23] Gjykata Kushtetuese, vendimi nr. 79/2017, Vendime përfundimtare (gjk.gov.al)

  • Konteksti historik
    16. Kjo dispozitë e KPP është shtuar me ligjin nr. 35/2017. Sipas analizës së bërë për sistemin gjyqësor në Shqipëri, në kuadër të reformës në drejtësi, nga grupi i ekspertëve të nivelit të lartë, është evidentuar se në praktikën e gjykatave janë konstatuar mangësi për sa i përket respektimit të afateve ligjore për shpalljen e vendimeve gjyqësore. Shpallja e vendimeve të paarsyetuara është bërë shkak për cenimin e së drejtës për një gjykim të drejtë dhe sidomos të drejtës për ankimim. Një nga faktorët që ka ndikuar në këtë drejtim është koha e shkurtër mes momentit kur vendimi bëhet i disponueshëm në formë të arsyetuar dhe afatit të ankimit.  Vonesat në dhënien e vendimeve të arsyetuara kombinuar me afatet e shkurtra për ankim mund të cenojnë kështu të drejtën kushtetuese të palëve për ankim.  Koha e pamjaftueshme për rishikimin e vendimeve të arsyetuara me shkrim para afatit për ankim komprometon më tej të drejtën për një gjykim të drejtë në gjykatën e apelit. 

     

    17. Gjetjet e evidentuara në analizën e sistemit të drejtësisë në Shqipëri u reflektuan në ndryshimet e KPP, ku tashmë janë parashikuar afatet brenda të cilave gjykatat, shkallë e parë dhe apel, duhet të dorëzojnë arsyetimin e e vendimit gjyqësor. Tashmë ligji parashikon një afat prej 30 ditësh brenda të cilëve gjykata dorëzon vendimin e arsyetuar.  Në funksion të garantimit të të drejtave procedurale të pandehurit, ligjvënësi ka parashikuar se kur personi i dënuar është me masë sigurimi ‘arrest në burg’ apo ‘arrest në shtëpi’, vendimi gjyqësor duhet arsyetuar brenda 15 ditëve nga data në të cilën është shpallur.  Ky rregull vlen vetëm në rastet e vendimit që merret në përfundim të gjykimit në shkallë të parë, ndërkohë që nuk ka një rregull të tillë në rastin e gjykimeve në apel. Një diferencim i tillë është i kuptueshëm, pasi lidhet me ushtrimin e të drejtës së ankimit dhe gjykimin brenda një afati të arsyeshëm kohor, ku vemdimi gjyqësor është i ekzekutueshëm pas shqyrtimit të apelit, pra pasi gjykata e apelit shprehet mbi themelin e çështjes. Ndryshimet e reja të KPP tashmë kanë parashikuar shpalljen e vendimit të arsyetuar si rregull, ku në pamundësi të shpalljes së arsyetimit të plotë, gjykatat detyrohen së paku, të tregojnë shkaqet kryesore mbi të cilat bazohet vendimi apo shpalljen e vendimit të përmbledhur.      
  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  Vendime të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut 

  Çështja Marini kundër Shqipërisë, aplikimi nr. 3738/02, datë 18.12.2007.

  Çështja Ajdariç kundër Kroacisë, aplikimi nr. 20883/09, datë 13/12/2011, përfundimtar në datë 04/06/2012

  Çështja Hadjianastassiou kundër Greqisë, aplikimi nr. 12945/87, datë 16/12/1992

  Çështja García Ruiz kundër Spanjës (DHM), aplikimi nr. 30544/96, datë 21/01/1999

  Çështja Ruiz Torija kundër Spanjës, aplikimi nr. 18390/91, datë 9 dhjetor 1994,

  Çështja Higgins dhe të Tjerët kundër Francës, aplikimet nr. 134/1996 dhe 753/952, datë 19 shkurt 1998

  Çështja Berhani kundër Shqipërisë, aplikimi nr. 847/05, datë 27/05/2010

  Çështja Tatishvili kundër Rusisë, aplikimi nr. 1509/02, datë 22/02/2007, vendim final në datë 09/07/2007,

  Çështja Shabelnik kundër Ukrainës (nr. 2), aplikimi nr. 15685/11, datë 01/06/2015, final në datë 01/09/2015,

  Çështja Ivanova dhe Ivashova kundër Rusisë, aplikimet nr. 797/14 et 67755/14, datë 26/01/2017, vendim përfundimtar në datë 26/04/2017

  Çështja Roch kundër Mbretësrisë së Bashkuar, aplikimi nr. 32555/96, datë 19/10/2005 (DHM)

• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura

  Neni 142 i Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë

  Kodi i procedurës penale: neni 381, neni 382, neni 383; neni 384, neni 386, neni 426/a

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime

  Vendime të Gjykatës Kushtetuese

  Vendime të Gjykatës Kushtetuese, ku është trajtuar arsyetimi i vendimit gjyqësor si një nga elementet e procesit të drejtë e të rregullt, e lidhur me të drejtën e palëve për të ushtruar ankim efektiv si dhe me garantimin e aksesit në gjykatë:

  Vendimi nr. 33/2005

  Vendimi nr. 11/2008

  Vendimi nr. 3/2013

  Vendimi nr. 36/2013

  Vendimi nr. 3/2014

  Vendimi nr. 79/2017

• Bibliografia

  Strategjia në reformën e sistemit të Drejtësisë, 24 korrik 2015, hartuar nga Komisioni i Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë, Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë (Ngritur me vendimin nr. 96/2014, datë 27/11/2014 të Kuvendit të Shqipërisë).

   

  Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, Qershor 2015, hartuar nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë.

   

  Dhimitër Lara, magjistrat në apel, ‘Koment mbi procedurën penale’, botimet ‘Morava’ 2019/nën kujdesin e Shkollës së Magjistraturës

   

• Arkiva
  Asnjë koment