Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    1. Siç u shpjegua në komentet mbi nenin 147 të Kushtetutës, amendamentet kushtetuese të vitit 2016 e rithemeluan KLGj-në sipas të ashtuquajturit model të Europës Veriore^[1]. Lista e përgjegjësive të Këshillit që parashikohet nga neni 147/a i Kushtetutës materializon qëllimin e kushtetutëbërësit për ta konceptuar Këshillin shqiptar pikërisht sipas këtij modeli. Në të vërtetë fraza siguron [...] mbarëvajtjen e pushtetit gjyqësor është tregues i qartë i fizionomisë së një organizate që ka përgjegjësi të qarta në fushën e administrimit të gjyqësorit. Ndërsa fraza siguron [...] pavarësinë dhe përgjegjshmërinë është më tepër treguese e përgjegjësive në fushën e statusit të gjyqtarëve. Thënë shkurt qëllimi i nenit 147/a është të materializojë zgjedhjen e kushtetutëbërësit për modelin e Këshillit, duke parashikuar një set kompetencash e përgjegjësish që i përgjigjet modelit të Europës Veriore.

     

    [1] Shih komentet për nenin 147 për më shumë informacion mbi karakteristikat e modelit të Europës Veriore dhe dallimet e tij nga modeli i Europës Jugore.

  • Objekti

    2. Për sa i takon objektit të rregullimit të nenit, ai mund të përmblidhet në 3 (tri) pikat e mëposhtme që përkojnë edhe me 3 (tre) paragrafët e tij: (i) vendos kompetencat/përgjegjësitë e Këshillit; (ii) parashikon krijimin e komisioneve pranë Këshillit dhe rezervën ligjore që autorizon legjislatorin e zakonshëm të krijojë komisione me fuqi vendimmarrëse në fushat përkatëse; (iii) përcakton rolin e ministrit të Drejtësisë në raport me Këshillin dhe (vetiu) kompetencat/përgjegjësitë e këtij të fundit (ministrit).

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    a) Portofoli i kompetencave

    3. Analiza e Sistemit të Drejtësisë, që parapriu reformën e thellë kushtetuese të vitit 2018, arriti në përfundimin se përgjegjësitë / kompetencat në fushën e qeverisjes së gjyqësorit janë të fragmentarizuara midis KLD-së dhe Ministrisë së Drejtësisë^[1]. Po kështu, dokumenti analitik theksoi se “KLD-ja ka një rol të kufizuar në lidhje me fusha të rëndësishme të mirëqeverisjes”^[2].

    4. GENL-ja që hartoi dokumentin analitik, i cili u miratua pastaj nga Komisioni i Posaçëm Parlamentar për Reformën në Drejtësi, i bazoi konstatimet dhe rekomandimet e tij (këto të fundit u artikuluan në dokumentin Strategjia e Reformës në Drejtësi) në një standard universal të mirëqeverisjes. Ky standard përmblidhej në idenë e thjeshtë se shpërndarja e përgjegjësive/kompetencave midis organeve të qeverisjes duhet të jetë e qartë dhe funksionale. Koncepti “shpërndarje funksionale” meriton një sqarim të shkurtër. GENL-ja gjykoi se parakushti parësor për mirëqeverisjen e çdo sistemi është që kompetencat qeverisëse t’i alokohen pikërisht atij organi që ka kapacitetin për t’i ushtruar më mirë ato. Sipas GENL-së, me kapacitet duhej kuptuar në radhë të parë aftësia teknike për të zhvilluar politika dhe monitoruar zbatimin e tyre. Por në rastin e qeverisjes së sistemit gjyqësor me kapacitet nuk duhej kuptuar vetëm zotërimi i aftësive teknike për zbatimin e detyrave, por edhe garancitë që ofron organi për pavarësi dhe paanësi.

    5. Një tjetër kriter i rëndësishëm i përdorur nga GENL-ja në procesin e hartimit të hartës së përgjegjësive/kompetencave në fushën e qeverisjes së gjyqësorit ishte edhe aftësia e organeve të cilave do t’iu besoheshin kompetencat për të përfaqësuar në mënyrë të balancuar si interesat e gjyqësorit, ashtu edhe ato të shoqërisë.

    6. Pikërisht mbi këto standarde i bazoi GENL-ja rekomandimet për shpërndarjen e kompetencave midis organeve të ndryshme të qeverisjes së sistemit të drejtësisë. Duke e çuar një shkallë më tej analizën, GENL-ja arriti në përfundimin se këto kapacitete nuk vijnë nga hiçi. Ato janë të paracaktuara nga mënyra sesi zgjidhen anëtarët e organit (që duhet të jetë e ndershme dhe transparente), nga cilësitë profesionale dhe morale të anëtarëve (ku anëtarët duhet të zgjidhen bazuar vetëm në merita profesionale dhe morale) dhe nga “distanca sanitare” e organit nga politika.

    7. Në fakt, struktura e kompetencave të Këshillit, e parashikuar nga neni 147/a i Kushtetutës është e tillë që bashkon në një dorë të vetme (në dorën e KLGj-së) konceptimin dhe zbatimin e politikave shtetërore në fushën e gjyqësorit, menaxhimin e karrierës dhe të statusit të gjyqtarëve dhe administrimin (në kuptimin menaxherial) e sistemit gjyqësor. Ky set i gjerë kompetencash i është veshur pikërisht KLGj-së, sepse ai është një organ që ka karakteristikat e përmendura më sipër (është  zgjedhur në mënyrë meritokratike, profesionale dhe të depolitizuar, si dhe ka një përbërje që mundëson balancimin e interesave të gjyqësorit me ato të shoqërisë në përgjithësi).

    8. Një tjetër avantazh që pritet të vijë si rezultat i përqendrimit të shumë kompetencave në duart e Këshillit, është mundësia e korrigjimit të problemeve kur ato vijnë si pasojë e aspekteve të ndryshme të qeverisjes. Kështu p.sh. në qoftë se problemet e efiçiencës në punën e gjyqësorit vijnë si rezultat i kufizimeve buxhetore ose të resurseve administrative apo si rezultat i trajnimit të papërshtatshëm të gjyqtarëve, organi qeverisës (KLGj) do të jetë në gjendje të ndërhyjë aty ku duhet dhe ashtu si duhet pa pasur nevojë të kërkojë bashkëpunimin e organeve të tjera.

     

    b) Komisionet e KLGj-së

    9. Siç u tregua më lart, neni 147/a (paragrafi 1) përcakton në mënyrë shteruese fushën e përgjegjësive (listën e funksioneve) të KLGj-së. Në vijim të përcaktimit të funksioneve / kompetencave, paragrafi 2 i nenit 147/a disponon në mënyrë lakonike se “ligji mund të parashikojë krijimin e komisioneve vendimmarrëse pranë Këshillit të Lartë Gjyqësor”. Ky formulim kushtetues u interpretua nga legjislatori i zakonshëm si një rezervë ligjore përmes së cilës autorizohej ky i fundit (legjislatori i zakonshëm) për të krijuar, në gjirin e Këshillit, disa komisione me kompetenca / përgjegjësi vendimmarrëse në disa nënfusha të veprimtarisë së Këshillit. Teknika e zgjedhur nga legjislatori i zakonshëm për të materializuar këtë ide (pra krijimin e komisioneve me kompetenca vendimmarrëse) ishte disi e veçantë dhe, njëkohësisht, efikase për arritjen e qëllimit. Kështu, neni 61 i ligjit për qeverisjen listonte të gjitha kompetencat e KLGj-së, të cilat sipas legjislatorit të zakonshëm duhet të ushtrohen nga mbledhja plenare e Këshillit. Lista e nenit 61 përfshinte vetëm disa nga kompetencat që Kushtetuta (neni 147/a) i kishte veshur KLGj-së. Nënkuptohej se të gjitha kompetencat e tjera (të parashikuara nga Kushtetuta) do të ushtroheshin nga komisionet e përhershme. Kjo zgjidhje synonte të rriste efiçiencën dhe përgjegjshmërinë e Këshillit, duke pasur parasysh vështirësitë e natyrshme që karakterizojnë funksionimin e një organi me 11 anëtarë. Sidoqoftë, GjK-ja e shfuqizoi nenin 61 të ligjit për qeverisjen, me arsyetimin se të gjitha kompetencat që i janë dhënë Këshillit nga Kushtetuta duhet të ushtroheshin nga mbledhja plenare e Këshillit, jo nga komisioni i përhershëm (shih paragrafët 21 dhe 22 të vendimit nr. 41, datë 16.05.2017 të Gjykatës Kushtetuese), i cili mund të ketë vetëm një rol ndihmës. Me fjalë të tjera, sipas vendimit të sipërpërmendur të GjK-së, komisionet e Këshillit mund të kenë kompetenca vendimmarrëse vetëm për ato kompetenca të tjera, të cilat Këshillit ia jep ligji (në fakt pika “ë” e nenit 147/a parashikon se Këshilli “ushtron [edhe] funksione të tjera të caktuara me ligj”). Ndërsa kompetencat që jepen drejtpërdrejt nga Kushtetuta (konkretisht nga neni 147/a) nuk mund të ushtrohen veçse nga mbledhja plenare e Këshillit. Në këto kushte është e nevojshme të hartohen dhe miratohen amendamente në ligjin për organet e qeverisjes, të cilat, në respektim të urdhërimit të GjK-së, të parashikojnë se KLGj-ja i ushtron të gjitha kompetencat e saj në formatin plenar. Për pasojë, në lidhje me funksionet e Këshillit të parashikuara nga Kushtetuta, komisionet e përhershme të KLGj-së thjesht do t’i propozojnë mbledhjes plenare të Këshillit miratimin e projektvendimeve të hartuara prej tyre.

     

    c) Roli i ministrit të Drejtësisë

    10. Reforma në drejtësi, praktikisht, e “asgjësoi” rolin e ministrit të Drejtësisë në qeverisjen e sistemit gjyqësor. Ndonëse nuk është e padëgjuar që një funksionar politik si ministri i Drejtësisë të ketë rol të rëndësishëm në administrimin e sistemit të drejtësisë (në fakt, një rol i tillë i ministrit ndeshet në shumë demokraci të konsoliduara të perëndimit), është e qartë se ky rol është reminishencë e kohëve të shkuara. Në themel të rolit të ministrit të Drejtësisë në administrimin e sistemit gjyqësor qëndron mantra se pavarësia e gjyqësorit fillon dhe mbaron në sallën e gjyqit; se detyrat që ligji i beson ministrit të Drejtësisë në fusha të tilla, si administrimi i gjykatave, inspektimi i gjykatave, buxheti etj. nuk ndikojnë në pavarësinë thelbësore të gjyqtarit për të dhënë drejtësi në raste individuale, për sa kohë statusi i gjyqtarit (emërimi, promovimi dhe disiplinimi) nuk varet nga ministri, por vendoset kolegjialisht nga një organ i përbërë në shumicë nga vetë gjyqtarët (dhe ku ministri është anëtar me të drejtë vote). Po kështu, prania e një funksionari politik në përbërje të organeve kolegjiale (si p.sh. KLD-ja), që vendosin për çështje të statusit të gjyqtarëve (emërim, promovim, disiplinim etj.), është konsideruar si një garanci kundër prirjeve korporatiste që zhvillohen në gjirin e këtyre organeve, të cilat, tipikisht, dominohen nga vetë gjyqtarët.

    11. Pikërisht në këto pozita tradicionale qëndronte Kushtetuta e vitit 1998 në lidhje me rolin e ministrit të Drejtësisë në fushën e qeverisjes së sistemit të drejtësisë. Konkretisht, sipas Kushtetutës së vitit 1998 ministri i Drejtësisë kishte të drejtën e inspektimit të gjyqtarëve dhe gjykatave, ekskluzivitetin e fillimit të procedimit disiplinor dhe një rol joproporcional në organizimin dhe funksionimin e administratës gjyqësore (përfshi sistemin e menaxhimit të çështjeve gjyqësore).

    12. Analiza e Sistemit të Drejtësisë ishte veçanërisht kritike në lidhje me rolin e ministrit të Drejtësisë në qeverisjen e sistemit gjyqësor. Gjetjet e analizës në lidhje me këtë çështje janë si më poshtë: “Vërehet se ka pasaktësi konceptuale dhe ligjore në lidhje me rolin e ministrit të Drejtësisë në sferën e administrimit gjyqësor, veçanërisht lidhur me sistemin e menaxhimit të çështjeve, marrëdhëniet me publikun dhe mediet, sistemin e menaxhimit të cilësisë, sistemin e sigurisë dhe stafin administrativ dhe ndihmës të gjykatave.

    Ndikimi i papërshtatshëm politik në veprimtarinë e KLD-së, mbivendosjet ndërmjet kompetencave të këtij Këshilli dhe ministrit të Drejtësisë në lidhje me inspektimet e gjykatave dhe rishikimin e ankesave ndaj gjyqtarëve dhe procedimeve disiplinore ndaj gjyqtarëve janë disa prej çështjeve që duhet të adresohen gjatë reformimit të këtij institucioni.

    Mekanizmi i nismës disiplinore ekskluzive nga ministri i Drejtësisë nuk ka rezultuar efektiv dhe ka perceptime të mungesës së objektivitetit dhe profesionalizimit në ushtrimin e saj, aq më tepër në rrethanat kur vetë nisma për inspektimin dhe rezultatet e tij janë nën përgjegjësinë direkte të ministrit”.^[3]

    13. Përkundrejt këtyre gjetjeve shqetësuese dhe bazuar në standardet më të fundit në fushën e qeverisjes së sistemit të drejtësisë neni 147/a i Kushtetutës e kufizon rolin e ministrit si më poshtë: “Ministri i Drejtësisë mund të marrë pjesë, pa të drejtë vote, në mbledhjet e Këshillit të Lartë Gjyqësor kur diskutohen çështje që lidhen me planifikimin strategjik dhe buxhetin e pushtetit gjyqësor”.

     

    [1] www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/dokumenti_shqip_0.pdf f. 104 - 105.

    [2] Idem.

    [3] www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/dokumenti_shqip_0.pdf f. 105.

  • Konteksti historik

    14. Konteksti historik në të cilin është miratuar dispozita (në fakt të gjitha dispozitat kushtetuese të amenduara që kanë të bëjnë me sistemin e drejtësisë) është ai i reformës së thellë kushtetuese e ligjore të sistemit të drejtësisë të vitit 2016. Në një përpjekje të mëtejshme për të kontekstualizuar dispozitën juridike që komentohet, vlen të përmendet se reforma në drejtësi (në kuadrin e së cilës u miratuan amendamentet kushtetuese në fjalë) u parapri nga dy dokumente të rëndësishme strategjike: (i) Dokumenti Analitik i Sistemit të Drejtësisë^[1] dhe (ii) Strategjia e Reformës në Drejtësi^[2]. Këto dokumente të rëndësishme që u miratuan nga Komisioni i Posaçëm Ad Hoc për Reformën në Drejtësi (ndonëse i dyti vetëm në parim për shkak të mosmarrëveshjeve politike), përcaktuan problemet e sistemit dhe drejtimet që do të ndiqte reforma për t’i adresuar ato (problemet). Në fushën e qeverisjes së sistemit gjyqësor dhe më konkretisht në lidhje me shpërndarjen e kompetencave midis organeve të ndryshme që qeverisin sistemin gjyqësor, dokumenti analitik identifikoi problemet e mëposhtme: (i) përgjegjësitë / kompetencat në fushën e qeverisjes së gjyqësorit janë të fragmentarizuara midis KLD-së dhe Ministrisë së Drejtësisë^[3]; (ii)KLD-ja ka një rol të kufizuar në lidhje me fusha të rëndësishme të mirëqeverisjes”^[4].

    15. Në vijim të këtyre gjetjeve të analizës (dhe të atyre që kishin të bënin me kompetencat e tepruara të ministrit të Drejtësisë) dhe objektivave të strategjisë, neni 147/a i Kushtetutës riformatoi “buqetën” e kompetencave të KLGj-së, që është tashmë, pa diskutim, organi kryesor i vetëqeverisjes së gjyqësorit. Siç u theksua në seksionin C më lart, struktura e kompetencave të Këshillit, e parashikuar nga neni 147/a i Kushtetutës, është e tillë që bashkon në një dorë të vetme (në dorën e KLGj-së) konceptimin dhe zbatimin e politikave shtetërore në fushën e gjyqësorit, menaxhimin e karrierës dhe statusit të gjyqtarëve, si dhe administrimin (në kuptimin menaxherial) e sistemit gjyqësor.

     

    [1] Vendimi nr. 14, datë 30.07.2015 i Komisionit Parlamentar për Reformën në Drejtësi.

    [2] Vendimi nr. 15, datë 30.07.2015 i Komisionit Parlamentar për Reformën në Drejtësi.

    [3] www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/dokumenti_shqip_0.pdf f. 104 - 105.

    [4] Idem.

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  16. Standardet ndërkombëtare në fushën e kompetencave të organeve qeverisëse të gjyqësorit vijnë në formën e soft law nga opinionet, rekomandimet ose komentet e organeve këshillimore të Këshillit të Europës. Ato mund të përmblidhen si më poshtë:

  a) Përveç rolit menaxherial dhe administrativ mbi gjyqësorin, këshilli gjyqësor duhet të mishërojë qeverisjen autonome të pushtetit gjyqësor, në mënyrë që t’u japë mundësi gjyqtarëve të veçantë që t’i ushtrojnë funksionet e tyre pa kurrfarë kontrolli nga ekzekutivi ose legjislativi, dhe pa kurrfarë ndikimi që vjen nga brenda gjyqësorit. Këshilli Konsultativ i Gjyqtarëve Europianë rekomandon që këshilli gjyqësor të ushtrojë në mënyrë të pavarur, vetë ose në bashkëpunim me organe të tjera shtetërore, detyrat e mëposhtme: përzgjedhjen e kandidatëve për gjyqtarë dhe emërimin e gjyqtarëve, ngritjen në detyrë të gjyqtarëve, vlerësimin e performancës së gjyqtarëve, çështjet disiplinore dhe etike, trajnimin e gjyqtarëve, kontrollin dhe menaxhimin e një buxheti të veçantë, administrimin dhe menaxhimin e gjykatave, mbrojtjen e imazhit të gjyqtarëve, dhënien e opinioneve pushteteve të tjera shtetërore, bashkëpunimin me organe të tjera relevante në nivel kombëtar, europian e ndërkombëtar, si dhe përgjegjësinë përpara publikut, duke garantuar transparencë, përgjegjshmëri dhe raportim^[1].

  b) Institucioni kombëtar që është përgjegjës për trajnimin e gjyqtarëve duhet të kontrollohet nga Këshilli i Lartë Gjyqësor dhe jo nga Ministria e Drejtësisë.^[2]

  c) Gjyqësori duhet të luajë rol kryesor ose të jetë vetë përgjegjës për organizimin dhe mbikëqyrjen e trajnimit [të gjyqtarëve]. Prandaj, në përputhje me rekomandimet e Kartës Europiane mbi Statusin e Gjyqtarëve, Këshillit Konsultativ i Gjyqtarëve Europain (KKGjE) sugjeron që në të gjitha vendet këto përgjegjësi nuk duhet t’i besohen Ministrisë së Drejtësisë apo ndonjë organi tjetër që jep llogari para legjislativit ose ekzekutivit, por vetë gjyqësorit ose një organi të pavarur (siç është Komisioni i Shërbimit Gjyqësor). Për të siguruar një ndarje të përshtatshme rolesh, ky organ nuk duhet të jetë njëkohësisht përgjegjës edhe për trajnimin, edhe për disiplinimin e gjyqtarëve^[3].

  d) KLGj-ja dhe i KLP-ja kanë kompetenca të gjera.  Ata emërojnë gjyqtarët dhe prokurorët, vendosin për pezullimin e tyre, caktojnë kritere për vlerësimin e gjyqtarëve dhe të prokurorëve, vendosin për apelimet në procedurat disiplinore, japin mendimet e tyre për buxhetin vjetor për gjykatat dhe prokuroritë, jep mendim për projektligjet dhe rregulloret që lidhen me gjyqësorin etj. Kjo shkallë përgjegjësish duket në përputhje me standardet europiane ^[4].

  e) Detyrimi i Këshillit për të bërë një raport vjetor para Asamblesë Kombëtare duket i arsyeshëm. Informacioni që i jepet publikut për veprimtaritë e Këshillit do të ndihmojë gjithashtu që puna e gjyqtarëve në Këshill të bëhet transparente. Ajo çka është më e rëndësishme është që do t’i japë mundësi publikut që të shohë se gjyqtarët që kanë kryer shkelje disiplinore i nënshtrohen sanksioneve etj.^[5]

  f) Puna e KLGj-së dhe KLP-së duhet të jetë sa më transparente që të jetë e mundur. Ata duhet të jenë përgjegjës para publikut përmes informacionit dhe raporteve të shpërndara gjerësisht. Detyrimi për të informuar mund të përfshijë edhe detyrimin për të paraqitur një raport para Asamblesë Parlamentare rreth gjendjes në gjyqësor ose në sistemin e prokurorisë. Megjithatë, ky detyrim nuk duhet të shndërrohet në një përgjegjshmëri formale të Këshillit para degëve të pushtetit legjislativ ose ekzekutiv.^[6]

   

   

  1. [1] Opinioni nr. 10 (2007) i Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve Europianë.
  2. [2] Compilation of Venice Commission Opinions and Reports Concerning Courts and Judges, § 3.3, p. 73.
  3. [3] Opinion no 4 of the Consultative Council of European Judges (CCJE) on appropriate initial and in-service training for judges at national and European levels , § 16/17.
  4. [4] Compilation of Venice Commission Opinions and Reports Concerning Courts and Judges, § 3.3, p 73.
  5. [5] Compilation of Venice Commission Opinions and Reports Concerning Courts and Judges, § 3.3, p 74.
  6. [6] Compilation of Venice Commission Opinions and Reports Concerning Courts and Judges, § 4.2.6, p 84.
• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura
  Asnjë koment
• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia
  Asnjë koment
• Arkiva
  Asnjë koment