Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    1. Qëllimi kryesor i kësaj norme kushtetuese (neni 147/b) është të kontribuojë në forcimin e pavarësisë së KLGj-së, duke qartësuar, në nivel kushtetues, rastet e mbarimit të mandatit të anëtarëve të Këshillit dhe mënyrën e mbarimit të mandatit (mënyrën e konstatimit të fakteve juridike që bëhen shkas për mbarimin e mandatit dhe të deklarimit të tyre). Natyrisht që paqartësitë apo keqkuptimet në lidhje me mënyrën dhe kohën e mbarimit të mandatit të anëtarëve të Këshillit mund të shfrytëzohen nga organet e emërtesës së anëtarëve, ose aktorë të tjerë, për të ushtruar mbi ta ndikim të paligjshëm, duke dëmtuar kështu pavarësinë e Këshillit.

    2. Së dyti, norma ka për qëllim të kontribuojë në mirëfunksionimin e Këshillit, duke shmangur situatat e amullisë që mund të krijohen si rezultat i paqartësive apo keqkuptimeve lidhur me mënyrën dhe kohën e mbarimit të mandatit të anëtarëve.

    3. Së treti, norma ka për qëllim të garantojë legjitimitetin e vendimeve të Këshillit, duke dhënë siguri që të gjithë anëtarët e tij shërbejnë për aq kohë sa urdhëron Kushtetuta dhe në ato kushte që urdhëron Kushtetuta.

    4. Së katërti, një qëllim tjetër i normës mund të konsiderohet nevoja për të bërë një dallim të qartë midis 2 koncepteve të rëndësishme (dhe disi të ngjashme) kushtetuese: rasteve të shkarkimit të anëtarit përkundrejt rasteve të mbarimit të mandatit të anëtarit.

    5. Së pesti, norma ka për qëllim të kontribuojë në mirëfunksionimin e Këshillit, duke shmangur paqartësitë lidhur me mënyrën e plotësimit të vendeve që mbeten vakante para përfundimit të mandatit.

  • Objekti

    6. Objekti i rregullimit të normës është listimi në mënyrë shteruese i të gjitha rasteve të mbarimit të mandatit të anëtarit të KLGj-së. Lista e nenit 147/b përfshin qoftë mbarimin e zakonshëm të mandatit në përfundim të afatit 5-vjeçar të parashikuar nga Kushtetuta si kohë shërbimi për anëtarët e Këshillit, qoftë rastet e mbarimit të mandatit para përfundimit të këtij afati.

    7. Gjithashtu, norma rregullon zgjidhjen e situatave që krijohen si rezultat i mbarimit të parakohshëm të mandatit ose i shkarkimit të anëtarit. Rregulli i parashikuar nga norma në këto raste është ai i vazhdimësisë në detyrë deri në emërimin e anëtarit pasardhës. Anëtarët që emërohen për të zëvendësuar një anëtar, i cili është shkarkuar ose mandati i të cilit ka mbaruar para shterimit të afatit 5-vjeçar, qëndrojnë në detyrë deri në përfundimin e mandatit të anëtarit të larguar.

    8. Së fundi, për sa i takon objektit të rregullimit, norma përcakton organin që konstaton faktet juridike që bëhen shkas për mbarimin e mandatit dhe deklaron mbarimin e mandatit të Këshillit. Ky organ është vetë KLGj-ja. Kjo është një zgjidhje që jep një kontribut të mëtejshëm në drejtim të pavarësisë së Këshillit.

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    9. Neni 147/b vendos një afat 5-vjeçar shërbimi për anëtarët e KLGj-së. I njëjti afat parashikohej edhe nga Kushtetuta e vitit 1998 për anëtarët e KLD-së (organi pararendës i KLGj-së). Ky është afati më i shkurtër i parashikuar nga Kushtetuta për funksionarët e lartë të sistemit të drejtësisë. Ndonëse nuk ekziston ndonjë standard i mirëfilltë për çështjen e kohëzgjatjes së mandatit të anëtarëve të këshillave^[1], kushtetutëbërësi e ka konsideruar afatin 5-vjeçar si një afat të përshtatshëm, duke pasur parasysh fushën e gjerë të përgjegjësive të Këshillit dhe nevojën për ndryshimin periodik të “ekipeve” në Këshill.

    10. Një mandat kushtetues i qartë është parakusht thelbësor për pavarësinë e Këshillit dhe atë të anëtarëve të tij, sepse siguria e paprekshmërisë së mandatit dhe e statusit që gëzon anëtari gjatë kohëzgjatjes së mandatit është antidoti më i efektshëm ndaj influencave të papërshtatshme politike, ekonomike e shoqërore.

    11. Krahasuar me dispozitën homologe të Kushtetutës së vitit 1998 (dispozitën që rregullonte mandatin e anëtarëve të KLD-së si organi me ngjashmërinë më të madhe organizative dhe funksionale me KLGj-në), neni 147/b shënon një zhvillim të rëndësishëm. Në fakt, rregullimi ekuivalent në Kushtetutën e vitit 1998 konsistonte në vetëm një fjali. Kjo fjali gjendej në pikën 1 të nenit 147. Ajo (fjalia) dispononte se “anëtarët e zgjedhur^[2] qëndrojnë në detyrë për 5 vjet pa të drejtë rizgjedhjeje të menjëhershme”. Kufizimi i së drejtës për t’u rizgjedhur menjëherë pas përfundimit të mandatit të parë mbetet po ai, por parashikimi është bërë në nenin 147, pika 10 (jo në nenin 147/b që komentohet). Por ngjashmëritë midis rregullimit të vitit 1998 dhe atij të vitit 2016 mbarojnë këtu. Në fakt, dispozita aktuale nuk mjaftohet vetëm me përcaktimin e kohëzgjatjes së mandatit dhe ndalimin e rizgjedhjes së njëpasnjëshme. Ajo shton edhe rregullimet e mëposhtme: (i) jep në mënyrë shteruese rastet e mbarimit të mandatit të anëtarit të Këshillit; (ii) rregullon zgjidhjen e situatave që krijohen si rezultat i mbarimit të parakohshëm të mandatit ose i shkarkimit të anëtarit; (iii) përcakton organin që konstaton dhe deklaron mbarimin e mandatit të Këshillit. Gjithashtu, formulimi i nenit 147/b pritet të shmangë çdo keqinterpretim ose paqartësi lidhur me dallimin midis mbarimit të parakohshëm të mandatit dhe shkarkimit të anëtarit të Këshillit (shkarkimi rregullohet në detaj nga neni pasardhës 147/c).

     

    a) Dallimi ndërmjet mbarimit të mandatit dhe shkarkimit të anëtarit të Këshillit

    12. Ndonëse shkarkimi është një nga faktet juridike që bëhen shkas për mbarimin e parakohshëm të mandatit të anëtarit të Këshillit, mbarimi i parakohshëm i mandatit nuk mund të konsiderohet i njëjtë me shkarkimin. Dallimi midis këtyre 2 (dy) formave të mbarimit të mandatit qëndron në shkaqet që janë në themel të secilit prej tyre. Në kontrast me kujdesin që i është kushtuar bërjes së këtij dallimi të rëndësishëm në dispozitën që komentohet, Kushtetuta e vitit 1998 nuk kishte kurrfarë rregullimi as për ndërprerjen e parakohshme të mandatit të anëtarit të KLD-së (organi me ngjashmërinë më të madhe organizative dhe funksionale me KLGj-në), as për shkarkimin e tij.

    13. Për shkak të faktit se Kushtetuta (ajo e vitit 1998) nuk bënte asnjë rregullim të këtyre 2 (dy) koncepteve/instituteve për rastin e anëtarëve të KLD-së, mundësia për konfuzion në kuptimin dhe zbatimin e tyre ishte eminente. E vetmja “rrethanë lehtësuese” ishte fakti se ky dallim ishte bërë nga Kushtetuta për sa u takon gjyqtarëve të GjK-së dhe ai rregullim, në rast nevoje, mund të zbatohej për analogji edhe për anëtarët e KLD-së. Sidoqoftë, kjo nuk mund të quhej një zgjidhje e kënaqshme për 2 (dy) arsye: Së pari, sepse zbatimi i parimit të analogjisë është gjithnjë i diskutueshëm. Nuk është e vështirë të argumentohet se mungesa e rregullimit specifik për mbarimin e parakohshëm të mandatit për anëtarët e KLD-së nuk ishte ometim po një qëndrim i vetëdijshëm i kushtetutëbërësit. Po kështu, ndonëse si anëtarët e KLD-së, ashtu edhe ata të GjK-së janë funksionarë të rëndësishëm të sistemit të drejtësisë, nuk mund të neglizhohen dallimet e rëndësishme midis tyre qoftë në status, qoftë në natyrën e funksionit që ushtrojnë. Së dyti, edhe sikur zbatimi me analogji i dispozitës për anëtarin e GjK-së mbi anëtarin e KLD-së të pranohej, mbetej problemi që vetë dispozitat që rregullonin mbarimin e parakohshëm të mandatit dhe shkarkimin e gjyqtarëve të Gjykatës Kushtetuese ishin konfonduese, sepse për të njëjtin fakt (kryerjen e një krimi) parashikonin edhe mbarimin e mandatit (neni 127), edhe shkarkimin nga detyra të gjyqtarit (neni 128). Kështu, në nenin 127/1 parashikohej mbarimi i mandatit kur gjyqtari kushtetues dënohej me vendim të formës së prerë për kryerjen e një krimi (shkronja “a”) dhe kur deklarohej i paaftë për të vepruar (shkronja “d”). Ndërsa neni 128 parashikonte shkarkimin e gjyqtarit kushtetues, mes të tjerash, për kryerjen e një krimi dhe për paaftësi mendore dhe fizike. Për të gjitha këto arsye, rregullimi i posaçëm dhe i qartë i rasteve të ndryshme të mbarimit të parakohshëm të mandatit për anëtarët e KLP-ja është një risi pozitive dhe e rëndësishme.

    14. Tani disa komente lidhur me natyrën / tiparet e institutit të mbarimit të parakohshëm të mandatit të një anëtari të Këshillit, që e bëjnë më të thjeshtë dallimin me institutin e shkarkimit. Mbarimi i parakohshëm i mandatit karakterizohet nga të paktën 2 (dy) tipare të rëndësishme: së pari, në disa raste mbarimi i parakohshëm i mandatit përcaktohet nga vërtetimi i situatave apo rrethanave objektive që nuk varen nga vullneti i anëtarit (ndryshe nga situatat që bëhen shkas për shkarkimin, të cilat janë rezultat i veprimeve të vullnetshme të anëtarit). Situata të tilla objektive janë p.sh. paaftësia fizike ose mendore e anëtarit, vërtetimi i të cilave e bën të pamundur ushtrimin e mëtejshëm të detyrave nga anëtari. Në disa situata të tjera shkak për mbarimin e parakohshëm të mandatit bëhet vullneti i pakthyeshëm i anëtarit për të dhënë dorëheqjen ose për të pranuar një detyrë të re. Së dyti, në rastet e treguara më lart, anëtarit i mbaron mandati në mënyrë të parakohshme jo për shkak të kryerjes së veprimeve të paligjshme, por thjesht për shkak të ngjarjeve objektive (të vullnetshme ose jo) që passjellin pamundësinë e tij për të ushtruar më tej detyrën.

    15. Shkarkimi, nga ana tjetër, lidhet me sjelljen e paligjshme të zyrtarit / anëtarit. Një lloj sjelljeje që mund të bjerë ndesh me rregullat e ushtrimit të detyrës ose me normat e gjithëpranuara etike dhe që mund të dëmtojë besimin e publikut apo të organeve të emërtesës tek anëtari. Sjellje të tilla mund të jenë p.sh. shkelja e një ligji, mosushtrimi i rregullt i detyrës, kryerja e një vepre penale gjatë ushtrimit të detyrës etj. Pra, në rastin e shkarkimit janë veprimet ose mosveprimet e vullnetshme dhe të paligjshme të anëtarit që janë bërë shkas për ndërprerjen e parakohshme të mandatit (jo situata objektive si sëmundja apo veprime të ligjshme si dorëheqja). Për sa më sipër, neni 147/b bën një punë të lavdërueshme, e cila shënon një përmirësim të ndjeshëm në krahasim me rregullimet e ngjashme të Kushtetutës së vitit 1998.

     

    b) Shkaqe të tjera për mbarimin e parakohshëm të mandatit të anëtarit

    16. Neni 147/b që komentohet (por edhe nenet 149/b, 148/c, 127, pika 1, shkronjat “d” dhe “dh” të Kushtetutës) prezanton një shkak të ri ligjor për mbarimin e parakohshëm të mandatit të anëtarit. Ky shkak i ri është pazgjedhshmëria dhe papajtueshmëria në ushtrimin e funksionit (shih shkronjën “d” të paragrafit 1). Një shkak i tillë nuk parashikohej nga Kushtetuta e vitit 1998 për asnjërin nga funksionarët e lartë të drejtësisë. Po si duhet kuptuar parashikimi i shkronjës “d” të paragrafit 1 të nenit 147/b? Me fjalë të tjera, si duhen kuptuar pazgjedhshmëria dhe/ose papajtueshmëria si shkaqe për mbarimin e parakohshëm të mandatit të anëtarit të Këshillit? Diskutimet e GENL-së dhe të Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Drejtësi hedhin dritë mbi qëllimin e kushtetutëbërësit teksa miratoi këtë dispozitë. Kështu, qëllimi i këtij rregullimi ishte që t’u jepte zgjidhje atyre situatave hipotetike që mund të ndodhin në praktikë kur një person zgjidhet si anëtar i Këshillit, por më vonë (pas disa muajsh ose vitesh, në çdo rast përpara përfundimit të mandatit) rezulton se nuk duhej të ishte zgjedhur, pasi në të vërtetë nuk i plotësonte kushtet për t’u zgjedhur. Nevoja për zbatimin e kësaj dispozite mund të lindi p.sh. në ato raste kur vendimi i Kuvendit për emërimin e një anëtari është marrë bazuar mbi fakte të pavërteta që nuk kanë mundur të verifikohen në kohën e emërimit (p.sh. kandidati ka gënjyer për sasinë e viteve të punës ose për mungesën e angazhimit në politikë dhe organi i emërtesës nuk ka arritur ta kuptojë të vërtetën) ose kur p.sh. kanë ndodhur shkelje të rënda procedurale në veprimtarinë e institucioneve të emërtesës etj. Pikërisht për të adresuar situata të tilla u gjykua se ishte e nevojshme të parashikohej një shkak tjetër për mbarimin e parakohshëm të mandatit të anëtarit (pazgjedhshmëria dhe papajtueshmëria) në shkronjën “d” të paragrafit 1 të nenit. Natyrisht që ky rregullim përmban një farë rrezikshmërie për pavarësinë e institucioneve të pavarura të sistemit të drejtësisë, prandaj interpretimi dhe zbatimi i tij lypset të jetë i kujdesshëm.

    17. Pamundësia për të ushtruar detyrën e anëtarit është një tjetër shkak për mbarimin e parakohshëm të mandatit të anëtarit, të cilin e gjejmë të parashikuar në shkronjën “dh” të paragrafit 1 të nenit.

    18. Mandati i anëtarit të Këshillit mbaron në mënyrë të parakohshme edhe në rastin kur ai vendos të japë dorëheqjen (shkronja “c”). Paragrafi 4 i nenit saktëson se anëtari i Këshillit do të vazhdojë në detyrë deri në zgjedhjen e pasardhësit të tij, vetëm në rastin e mbushjes së moshës së pensionit dhe në rastin e përfundimit të mandatit 5-vjeçar. Një zgjidhje e tillë përjashton qëndrimin në detyrë të gjyqtarit që ka dhënë dorëheqjen apo është shkarkuar.

     

    c) Shkaqet për mbarimin normal të mandatit

    19. Neni 147/b parashikon qoftë shkaqet për mbarimin e parakohshëm të mandatit (shih më lart), qoftë shkaqet për mbarimin e mandatit në mënyrë normale në përfundim të afatit 5-vjeçar të parashikuar nga Kushtetuta për anëtarët e Këshillit. Rastet e mbarimit normal të mandatit sipas nenit që komentohet janë 2 (dy): (i) mbushja e moshës së pensionit dhe (ii) përfundimi i mandatit 5-vjeçar. Në këto raste organet e emërtesës detyrohen të ndërmarrin në kohë të gjithë hapat proceduralë për zëvendësimin e anëtarit të larguar^[3]. Për sa i përket moshës maksimale tej së cilës nuk mund të qëndrojë në detyrë një anëtar i Këshillit, në nenin 149/b parashikohet se anëtarët e Këshillit nuk mund të qëndrojnë në këtë detyrë tej moshës së pensionit, ashtu siç përcaktohet ajo (mosha e pensionit) nga ligjet përkatëse.

     

    [1] I vetmi standard i tërthortë mund të gjendet në Compilation of Venice Commission Opinions and Reports Concerning Courts and Judges, § 4.3, f.  89, ku thuhet se “një mandat 3-vjeçar konsiderohet shumë i shkurtër”.

    [2] Në dallim nga anëtarët ex officio, Kushtetuta e 1998-s parashikonte se KLD-ja kishte 3 anëtarë ex officio: Presidentin e Republikës, kryetarin e Gjykatës së Lartë dhe ministrin e Drejtësisë.

    [3] Të gjitha rastet e tjera, si dorëheqja, shkarkimi, vërtetimi i kushteve të pazgjedhshmërisë dhe të papajtueshmërisë në ushtrimin e funksionit, si dhe vërtetimi i faktit të pamundësisë për të ushtruar detyrën, janë raste që nuk u japin mundësi organeve të emërtesës për të marrë paraprakisht nismat për zëvendësimin e gjyqtarit të larguar. Për më tepër që vërtetimi i këtyre rasteve krijon vakuum të menjëhershëm institucional, sepse anëtari me mandat të përfunduar nuk mund të vazhdojë të qëndrojë në detyrë. 

     

  • Konteksti historik

    20. Kushtetuta e vitit 1998 nuk kishte kurrfarë rregullimi as për ndërprerjen e parakohshme të mandatit të anëtarit, as për shkarkimin e tij. Për sa i takon shkarkimit, i gjithë rregullimi ishte deleguar tek ligji për Këshillin e Lartë të Drejtësisë, i cili parashikonte në mënyrë lakonike se “anëtari i KLD-së […] shkarkohet në rastet e shkeljes së Kushtetutës dhe ligjeve”.

    21. Në këto kushte, Analiza e Sistemit të Drejtësisë dhe Strategjia evidentuan nevojën për një rregullim të plotë e bashkëkohor të këtyre çështjeve të rëndësishme për pavarësinë dhe mirëfunksionimin e Këshillit.

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  22. Si standarde mund të përmenden dokumentet e KV-së dhe sidomos ato rekomandime që janë bërë konkretisht në lidhje me mandatin e anëtarëve të këshillave, si më poshtë:

  23. Meqenëse nuk ka një shkallëzim në zëvendësimin e anëtarëve të Këshillit, anëtarët e zgjedhur i mbarojnë mandatet e tyre në të njëjtën kohë. Në këtë mënyrë përbërja e Këshillit do të ndryshonte pothuajse krejtësisht me përjashtim të anëtarëve ex officio. Kjo do të forconte peshën/ndikimin e anëtarëve ex officio në mënyrë të papërshtatshme. Për më tepër, kjo mund të shkaktojë një mungesë të fortë vazhdimësie në punën e Këshillit, për shkak të faktit se anëtarët e rinj duhet të familjarizohen e detyrat e Këshillit dhe tranzicioni nga një trupë tek tjetra do të bënte që nismat e ndërmarra nga këshilltarët e mëparshëm të braktisen ose harrohen.^[1]

  24. Një mandat trevjeçar konsiderohet shumë i shkurtër.^[2]

  25. Një mandat trevjeçar u konsiderua i përshtatshëm.^[3]

   

   

  [1] Compilation of Venice Commission Opinions and Reports Concerning Courts and Judges, § 4.3, p 89.

  [2] Compilation of Venice Commission Opinions and Reports Concerning Courts and Judges, § 4.3, p 89.

  [3] Compilation of Venice Commission Opinions and Reports Concerning Courts and Judges, § 4.3, p 89.

• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura
  Asnjë koment
• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia
  Asnjë koment
• Arkiva
  Asnjë koment