Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    1. Qëllimi kryesor i kësaj norme është të garantojë përgjegjshmërinë e anëtarëve të KLGj-së në ushtrimin e funksionit të tyre. Në të vërtetë, amendamentet kushtetuese të vitit 2016 kanë instaluar një regjim të mirëfilltë disiplinor për të gjithë funksionarët e lartë të drejtësisë, pavarësisht vendit që ata zënë në organizimin hierarkik të sistemit, duke u dhënë kështu fund boshllëqeve në fushën e përgjegjshmërisë së funksionarëve të lartë që kishte lënë Kushtetuta e vitit 1998. Në këtë kuadër, neni 147/c rregullon në trungun e Kushtetutës 2 aspektet më të rëndësishme të përgjegjësisë disiplinore të anëtarëve të Këshillit: (i) rastet e shkarkimit dhe (ii) të pezullimit nga detyra. Rregullimi në nivel kushtetues i këtyre çështjeve duhet të konsiderohet gjithashtu si garancia më e madhe e mundshme për pavarësinë e Këshillit, pasi në këtë mënyrë kufizohet hapësira për legjislatorin e zakonshëm që t’i rregullojë me ligj ato (ndonëse mund të bëhen detajime nga ligji). Natyrisht që jo të gjitha aspektet e përgjegjësisë disiplinore të anëtarëve të Këshillit mund të rregullohen në Kushtetutë. Siç u tha më lart, Kushtetuta (neni 147/c) ka marrë përsipër të rregullojë vetëm 2 format më të ashpra të disiplinimit të anëtarëve të këshillit: rastet e shkarkimit dhe të pezullimit nga detyra. Fjalia e parë e nenit (pika 1) dhe fjalia e fundit e nenit (shkronja c, e pikës 3) përmbajnë delegime të rëndësishme për legjislatorin e zakonshëm që ky i fundit të rregullojë në detaj lloje të tjera të shkeljeve disiplinore dhe sanksionet përkatëse.

    2. Me fjalë të tjera, nëpërmjet këtij amendimi që i është bërë normës synohet përfshirja e anëtarëve të KLGj-së në një sistem efektiv të llogaridhënies dhe përgjegjshmërisë.

  • Objekti

    3. Objekti i rregullimit të nenit 147/c është i pesëfishtë, si më poshtë:

    Së pari, ai (neni) prezanton një regjim të përgjegjësisë disiplinore për anëtarët e KLGj-së (ky regjim disiplinor shtjellohet më tej në dispozita të tjera kushtetuese ose të ligjeve për qeverisjen dhe statusin).

    Së dyti, neni përcakton se cili është organi që shqyrton dhe vendos mbi procedimet disiplinore kundër anëtarëve të Këshillit (ky organ është Gjykata Kushtetuese).

    Së treti, neni parashikon rastet se kur mund të shkarkohet nga detyra një anëtar i Këshillit.

    Së katërti, neni parashikon rastet se kur mund të pezullohet nga detyra një anëtar i këshillit.

    Së fundi, neni përmban 2 delegime të rëndësishme për legjislatorin e zakonshëm. (i) Delegimi i parë gjendet në pikën 1 të nenit. Ajo që duhet kuptuar nga pika 1 e nenit 147/c është se ligji duhet të ngrejë një regjim të plotë disiplinor për anëtarët e Këshillit, sepse Kushtetuta rregullon vetëm 2 aspekte të këtij regjimi (rastet e shkarkimit dhe të pezullimit). (ii) Delegimi i dytë gjendet në shkronjën “c” të pikës 3. Ajo ç’ka duhet kuptuar në këtë rast është se legjislatori i zakonshëm është i autorizuar të rregullojë më në detaj rastet se kur, pasi ka filluar procedimi disiplinor kundër anëtarit të Këshillit, ai/ajo mund të pezullohet. Me fjalë të tjera nëse në rastet e parashikuara nga shkronjat “a” dhe “b” të pikës 3, pezullimi është automatik, në rastin e parashikuar nga shkronja “c” legjislatori i zakonshëm ka hapësirë për të bërë një rregullim të mëtejshëm (pra pezullimi nuk duhet të jetë automatik në këtë rast).

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    4. Tradicionalisht, sistemet ligjore kanë qenë deficitare për sa i takon përgjegjësisë disiplinore të funksionarëve të lartë të drejtësisë. Në pozita të tilla tradicionale ka qenë edhe Kushtetuta shqiptare e vitit 1998, për sa i takon përgjegjshmërisë së anëtarëve të KLD-së (organi pararendës i KLGj-së) dhe funksionarëve të tjerë të lartë si gjyqtarët e GjK-së, të GjL-së dhe PP-ja. Në fakt, Kushtetuta nuk përmbante asnjë rregullim për rastet kur lindte përgjegjësia disiplinore e anëtarëve të KLD-së dhe për procedurën e trajtimit të tyre. Ndryshimet e fundit që iu bënë ligjit për KLD-në në vitin 2014 parashikonin në mënyrë lakonike se “anëtari i KLD-së […] shkarkohet në rastet e shkeljes së Kushtetutës dhe ligjeve”. Siç shihet, shkaqet e shkarkimit ishin evazive (disa muaj më vonë GjK-ja e shfuqizoi edhe këtë rregullim minimal). Ndërsa procedura e shkarkimit ishte një impeachment i pastër (procedura rregullohej nga Rregullorja e Kuvendit), ku një organ politik si Kuvendi kryente hetimin (përmes një komisioni hetimor) dhe merrte vendimin për disiplinimin (në fakt shkarkimi ishte sanksioni i vetëm i mundshëm) e anëtarëve të KLD-së që zgjidheshin nga Kuvendi. Duke marrë shkas nga 2 çështje të ngritura nga ish-prokurorët e përgjithshëm të shkarkuar nga Kuvendi, GjK-ja kontribuoi me jurisprudencën e saj për t’i dhënë procesit të disiplinimit të funksionarëve të lartë të drejtësisë elementet më të domosdoshme të një procesi të rregullt ligjor (këto rregulla vlenin edhe për disiplinimin e anëtarëve të KLD-së) por, sidoqoftë, garancitë për pavarësinë e Këshillit nuk ishin të mjaftueshme përderisa shkaqet e parashikuara nga ligji për shkarkimin mbeteshin evazive dhe kompetencat e hetimit dhe të gjykimit mbeteshin të përqendruara në një organ politik si Kuvendi.

    5. Një ndër gjetjet e spikatura të Analizës së Sistemit të Drejtësisë, që parapriu reformën e thellë në sistemin e drejtësisë, ishte: “Nuk ka një sistem koherent të disiplinës për anëtarët e Këshillit të Lartë të Drejtësisë në kapacitetin e tyre si anëtarë”^[1]. Mbi këtë pikënisje u hartua neni 147/c, i cili është guri i themelit në korpusin e dispozitave materiale e procedurale që mundësojnë tashmë një regjim të mirëfilltë dhe të efektshëm disiplinor për anëtarët e KLGj-së. Kështu neni 147/c parashikon shkaqet për të cilat mund të shkarkohen anëtarët e Këshillit dhe rastet e pezullimit të tyre nga detyra. Vlen të theksohet se instituti i pezullimit nga detyra parashikohet për herë të parë për këta funksionarë të rëndësishëm të sistemit të drejtësisë. Po kështu, norma përcakton se cili është organi vendimmarrës në procedurën disiplinore për shkarkimin ose pezullimin nga detyra të anëtarit të Këshillit. Ky organ është GjK-ja.

    6. Pika 1 e dispozitës, që ka të njëjtin formulim si edhe për organet e tjera të qeverisjes së sistemit të drejtësisë (KLP, ILD, GjK, PP), sanksionon parimin e përgjithshëm të përgjegjësisë disiplinore të anëtarit të Këshillit. Natyrisht që kjo dispozitë nuk mund të rregullojë ciklin e plotë të përgjegjësisë disiplinore. Në fakt, aspekte të rëndësishme të kësaj çështjeje rregullohen nga dispozita të tjera kushtetuese ose ligjore. Kështu, autoriteti që heton shkeljet e prezumuara disiplinore dhe nis procedimin disiplinor (Inspektori i Lartë i Drejtësisë) përcaktohet nga neni 147/d i Kushtetutës (si dhe nga neni 6 i ligjit për organet e qeverisjes dhe neni 194 i ligjit të statusit); procedura e kryerjes së hetimit jepet nga kreu II i ligjit “Për statusin e gjyqtarëve dhe prokurorëve”; procedura për nisjen e procedimit disiplinor jepet nga kreu III i ligjit “Për statusin e gjyqtarëve dhe prokurorëve”; procedura për marrjen e vendimeve rregullohet nga ligji “Për organizimin dhe funksionimin e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë”.

     

    a) Shkelje të rënda profesionale ose etike

    7. Në pikën 2 të kësaj dispozite është parashikuar shkarkimi i anëtarit të Këshillit për “shkelje të rënda profesionale ose etike”, si dhe kur ai “dënohet me vendim gjyqësor të formës së prerë për kryerjen e një krimi”. Natyrisht që koncepti kushtetues “shkelje të rënda profesionale ose etike” (parashikuar nga shkronja “a”) mbetet për t’u detajuar nga ligjvënësi i zakonshëm, i cili duhet të parashikojë me hollësi të gjitha rastet që mund të përfshihen në këtë koncept kushtetues. Në fakt, legjislatori i zakonshëm ka vepruar për të detajuar këtë koncept kushtetues në ligjin nr. 115/2016 “Për organet e qeverisjes së sistemit të drejtësisë”. Legjislatori i zakonshëm ka zgjedhur që ta detajojë konceptin në fjalë (shkelje të rënda profesionale ose etike) përmes nenit 5 të ligjit për organet e qeverisjes. Neni 5 urdhëron që “dispozitat e ligjit “Për statusin e gjyqtarëve dhe prokurorëve në Republikën e Shqipërisë”, mbi shkeljet disiplinore të magjistratëve zbatohen, për aq sa gjejnë zbatim, edhe për anëtarin e Këshillit të Lartë Gjyqësor”. Siç shihet, neni 5 është një dispozitë referuese që të përcjellë te ligji për statusin. Nga ana e tij, ligji për statusin parashikon një listë të gjatë të shkeljeve disiplinore për magjistratët në nenet 102-104. Më tej, në nenin 105 ligji për statusin parashikon listën e masave disiplinore që mund të zbatohen mbi magjistratët. Së fundi, në nenin 115 ligji për statusin prezanton një mekanizëm që synon të garantojë që masat disiplinore do të jenë në proporcion të drejtë me rëndësinë e shkeljeve disiplinore të kryera nga magjistratët. Në kuptimin e legjislatorit të zakonshëm, rregullat e sipërpërmendura duhet të zbatohen edhe në rastet kur ka një procedim disiplinor kundër një anëtari të Këshillit. Vetëkuptohet se më tej i takon Inspektorit të Lartë të Drejtësisë dhe GjK-së t’i japin akoma më shumë brendi këtij koncepti (shkelje të rënda) në procesin e hetimit dhe të gjykimit të shkeljeve disiplinore nga anëtarët e Këshillit. Sidoqoftë, GjK-së, me vendimin nr. 41, datë 16.05.2017, vendosi ta shfuqizojë nenin 5 të ligjit për qeverisjen. Në atë vendim, Ajo konstatoi se referenca te ligji i statusit shkaktonte një shkelje të parimit kushtetues për sigurinë ligjore. Gjykata theksoi se për shkak të veçorive të statusit të anëtarëve të KLGj-së dhe KLP-së, ligji duhet të parashikojë shkelje disiplinore specifike për këta zyrtarë (shiko paragrafin 41 të vendimit të GjK-së). Për këtë arsye, GjK-ja e shfuqizoi nenin 5. Ky vendim përcakton detyrimin e legjislatorit të zakonshëm për të rishkruar nenin 5 për të ofruar një rregullim specifik dhe të përshtatshëm për çështjen e përgjegjësisë disiplinore të anëtarëve të KLGj-së. Me fjalë të tjera, neni 5 i rishkruar do të duhej të përmbante një listë shteruese me shkeljet disiplinore të anëtarëve të Këshillit, pasi referimi i thjeshtë tek lista e shkeljeve disiplinore të magjistratëve është rrëzuar si antikushtetues nga GjK-ja.

     

    b) Dënimi me vendim gjyqësor të formës së prerë për kryerjen e një krimi

    8. Lidhur me rastin e dytë (shkronja “b”), dispozita të referon te kuptimi që i bën legjislacioni penal “vendimit gjyqësor të formës së prerë”, si dhe “kryerjes së një krimi”.

     

    c) Pezullimi i anëtarit të Këshillit

    9. Në pikën 3 është parashikuar pezullimi nga detyra i anëtarit të këshillit. Sipas parashikimit të kësaj pike pezullimi nga detyra i anëtarit të Këshillit bëhet në 3 raste: (i) kur ndaj anëtarit caktohet masa e sigurimit personal “arrest në burg” ose “arrest në shtëpi”; (ii) kur anëtari merr cilësinë e të pandehurit për një krim të rëndë të kryer me dashje; (iii) kur ndaj anëtarit të këshillit fillon procedimi disiplinor. Siç shihet, në dy rastet e para (të parashikuara nga shkronjat “a” dhe “b” të pikës 3), pezullimi i anëtarit të Këshillit është automatik në varësi të zhvillimeve të procesit penal në ngarkim të anëtarit (ndonëse në praktikë mund të ketë diskutime lidhur me klasifikimin e një krimi si i rëndë ose jo i rëndë). Ndërsa në rastin e tretë (të parashikuar nga shkronja “c” e pikës 3), legjislatori kushtetues duket se ia ka deleguar legjislatorit të zakonshëm të drejtën që të rregullojë se në cilat raste dhe për cilat shkaqe mund të pezullohet nga detyra anëtari i Këshillit ndaj të cilit ka filluar procedimi disiplinor. Me fjalë të tjera, hapja e një procedimi disiplinor ndaj një anëtari të Këshillit nuk do të duhej të shpinte automatikisht në pezullimin e atij anëtari (ashtu siç nuk shpie në pezullim automatik marrja e cilësisë së të pandehurit për një krim jo të rëndë). Duke pasur parasysh se hapja e një procedimi disiplinor ndaj një anëtari të Këshillit mund të jetë një procedurë e zakonshme (pas ankesave të shumë personave të dëmtuar), sigurisht që nuk do të ishte proporcionale të vendosej pezullimi sa herë që do të hapej një procedim disiplinor nga ILD-ja. Një gjë e tillë do të cenonte pavarësinë e Këshillit (një synim kryesor i Kushtetutës) dhe funksionalitetin e tij. Për këtë arsye, kushtetutëbërësi i ka deleguar ligjbërësit të zakonshëm detyrën për të përcaktuar se në cilat situata specifike nisja e procedimit disiplinor kundër një anëtari të Këshillit mund të çojë në pezullim. Për këtë arsye përdoret edhe shprehja “në përputhje me ligjin”. Shprehja “në përputhje me ligjin” nuk duhet të kuptohet vetëm si një delegim te ligjbërësi i zakonshëm për të ideuar procedurën përmes së cilës mundësohet pezullimi i anëtarit të Këshillit. Përkundrazi, ajo (shprehja) përfshin një delegim autoriteti te ligjbërësi i zakonshëm për të parashtruar situata konkrete kur mund të justifikohet pezullimi.

    10. Mendojmë se ky interpretim imponohet nga vendimi i lartpërmendur i GjK-së (vendimi 41 i datës 16.05.2017). Në të vërtetë pas vendimit të GjK-së neni 5 i ligjit për organet e qeverisjes duhet të ndryshohet për të përfshirë një listë me shkelje të caktuara për anëtarët e Këshillit. Natyrisht, jo të gjitha shkeljet disiplinore që do të shtohen në nenin 5 do të jenë njëlloj të rënda. Disa (si, për shembull, mostregimi i një konflikti interesi) mund të kryhen nga neglizhenca ose paaftësia për të kuptuar situatën (edhe pse në rrethana të caktuara mund të çonte në një shkelje serioze). Shkalla e rëndësisë së shkeljeve do të përcaktohet në procesin e hetimit në përputhje me rregullat dhe procedurat të cilat udhëheqin punën e ILD-së (sipas parashikimit në ligjin e statusit) dhe në procesin e gjykimit në përputhje me rregullat dhe procedurat të cilat udhëheqin punën e GjK-së (sipas parashikimit në ligjin për GjK-në).

    11.Për këtë arsye, është e nevojshme që në ligj të përfshihet një zgjidhje e cila do të mundësonte vendosjen e pezullimit në mënyrë selektive dhe proporcionale vetëm në ato raste kur shkelja e supozuar është kaq e rëndë saqë ajo mund të shpjerë në shkarkim të anëtarit ose mund të jetë shumë diskredituese. Ky kuptim/interpretim i nenit 147/c, pika 3, shkronja “c” dikton nevojën për amendimin e nenit 6, pika 3, të ligjit për organet e qeverisjes.

     

    [1] Shih: “Analizë e sistemit të drejtësisë në Shqipëri”, qershor 2015, f. 57; www.reformanedrejtesi.al.

  • Konteksti historik

    12. Neni 147/c është miratuar në kontekstin e reformës së thellë kushtetuese të vitit 2016, e cila rikompozoi strukturën e qeverisjes dhe të organizimit të pushtetit gjyqësor. Siç u tha më lart, Kushtetuta e vitit 1998 nuk përmbante asnjë rregullim për rastet kur lindte përgjegjësia disiplinore e anëtarëve të KLD-së dhe për procedurën e trajtimit të tyre. Pavarësisht disa ndryshimeve që iu bënë ligjit për Këshillin e Lartë të Drejtësisë në vitin 2014, shkaqet e shkarkimit të anëtarëve të KLD-së mbetën evazive. Ndërsa procedura e shkarkimit të anëtarëve të zgjedhur nga Kuvendi ishte një impeachment i pastër, ku një organ politik si Kuvendi kryente hetimin (përmes një komisioni hetimor) dhe merrte vendimin për disiplinimin (në fakt shkarkimi ishte sanksioni i vetëm i mundshëm) e anëtarëve të KLD-së që zgjidheshin nga Kuvendi.

    13. Në këto kushte, Analiza e Sistemit të Drejtësisë që parapriu reformën e thellë në sistemin e drejtësisë konkludoi se “nuk ka një sistem koherent të disiplinës për anëtarët e KLD-së në kapacitetin e tyre si anëtarë”^[1]. Mbi këtë pikënisje u hartua neni 147/c, i cili është guri i themelit në korpusin e dispozitave materiale e procedurale që mundësojnë tashmë një regjim të mirëfilltë dhe të efektshëm disiplinor për anëtarët e KLGj-së.

     

    [1] Shih: “Analizë e sistemit të drejtësisë në Shqipëri”, qershor 2015, f. 57; www.reformanedrejtesi.al.

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  14. Standardet e drejtpërdrejta ndërkombëtare në fushën e përgjegjësisë disiplinore të anëtarëve të KLGj-së gjenden ekskluzivisht në produktet e punës së KV-së, që në procesin e përgatitjes së opinioneve dhe rekomandimeve për projektligje ose projektamendamente kushtetuese të vendeve anëtare të Këshillit të Europës (përfshi edhe Shqipërinë) ka thurur një rrjet standardesh (soft law) që mund të përmblidhen si më poshtë:

  15. Thjesht dënimi i një anëtari të Këshillit për kryerjen e një vepre penale e bën atë të papërshtatshëm për ushtrimin e funksionit^[1] (prandaj Kushtetuta jonë dhe ligjet parashikojnë pezullimin e anëtarit në raste të tilla).

  16. Vendimet për pezullimin e një anëtari duhet të bazohen në rëndësinë e akuzave që ngrihen ndaj tij/saj ose në arsyetimin se pezullimi është i nevojshëm për mirëfunksionimin e Këshillit^[2] (prandaj Kushtetuta dhe ligjet bëjnë dallimin për vepër të rëndë etj.).

  17. […] nuk ka ndonjë mekanizëm në projektligj që të mundësojë pezullimin e anëtarëve ex officio [të këshillit] nëse ata shkelin Kushtetutën ose ligjin^[3].

  18. Do të ishte më e përshtatshme që rastet e “shkeljes së detyrës” [për anëtarët e këshillave] të trajtoheshin përmes procedurës së zakonshme disiplinore, e cila duhet të parashikohet qartë nga ligji dhe të mundësojë edhe një ankim në gjykatë. Parimi i proporcionalitetit duhet të merret parasysh dhe shkarkimi i anëtarit të Këshillit […] duhet të zbatohet vetëm si masë e fundit.^[4]

  19. Duket sikur ligji do të thotë se një anëtar i Këshillit Gjyqësor apo i Këshillit Prokurorial mund të shkarkohet për sjellje imorale. Kjo duket tepër e pasaktë dhe, për pasojë, e papranueshme nga këndvështrimi i standardeve ligjore.^[5]

  20. Anëtarësia [në këshill] mund të pezullohet edhe në ato raste kur pezullohet statusi i anëtarit si gjyqtar ose si prokuror, p.sh. për shkak të një hetimi penal në vijim ose për arsye të tjera të parashikuara në ligj^[6].

  21. Procedura disiplinore [ndaj një anëtari të këshillit] mund të zbatohet vetëm në rastet e shkeljeve disiplinore dhe jo për shkak të humbjes së besimit [ndaj anëtarit të këshillit] […]. Procedura disiplinore duhet të fokusohet vetëm rreth pyetjes nëse anëtari i këshillit ka dështuar në kryerjen e detyrave të tij/saj sipas Kushtetutës dhe ligjit […]. Për më tepër. procedura disiplinore ndaj anëtarit të këshillit duhet të jetë e tillë që t’i garantojë atij një proces të rregullt ligjor […]. Gjithashtu nuk është e qartë nëse procedura disiplinore mund të iniciohet vetëm në rastet e një veprimi të paligjshëm [të anëtarit] apo edhe në rastet e veprimeve të pamoralshme, joprofesionale apo joetike (të cilat mund të mos jenë të paligjshme, por në kundërshtim me frymën e Kushtetutës dhe të ligjit). Gjithashtu nuk është e qartë nëse parimi i proporcionalitetit merret parasysh. Gjithashtu nuk është e qartë se kush, dhe përmes çfarë procedure, përcakton dhe vlerëson rrethanat faktike të veprimeve të paligjshme ose antikushtetuese […].^[7]

   

  [1] Compilation of Venice Commission Opinions and Reports Concerning Courts and Judges, §  4.3, p 89.

  [2] Compilation of Venice Commission Opinions and Reports Concerning Courts and Judges, §  4.3, p 90.

  [3] Compilation of Venice Commission Opinions and Reports Concerning Courts and Judges, §  4.3, p 90.

  [4] Compilation of Venice Commission Opinions and Reports Concerning Courts and Judges, § 4.3, p 90.

  [5] Compilation of Venice Commission Opinions and Reports Concerning Courts and Judges, § 4.3, p 90.

  [6] Compilation of Venice Commission Opinions and Reports Concerning Courts and Judges, § 4.3, p 90.

  [7] Compilation of Venice Commission Opinions and Reports Concerning Courts and Judges, § 4.3, p 91/92.

• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura
  Asnjë koment
• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia
  Asnjë koment
• Arkiva
  Asnjë koment