Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    1. Ligjvënësi kushtetues me reformën në sistemin e drejtësisë i ka kushtuar një vëmendje të veçantë ngritjes së mekanizmave për goditjen në mënyrë efektive të veprave penale të korrupsionit, krimit të organizuar dhe abuzimit me detyrën. Për këtë qëllim, krahas krijimit të gjykatave të posaçme sipas nenit 135 të Kushtetutës, neni 148/4 përcakton në nivel kushtetues formimin e Prokurorisë së Posaçme dhe Njësisë së Posaçme Hetimore për ndjekjen penale dhe hetimin e këtyre veprave.

    2. Kjo dispozitë synon të garantojë pavarësinë, paanshmërinë dhe përgjegjshmërinë e Prokurorisë së Posaçme në ushtrimin e funksionit kushtetues nëpërmjet përcaktimit në Kushtetutë të elementeve kryesore që lidhen me kompetencën, organizimin, emërimin, shkarkimin, kufizimet dhe garancitë.

    3. Dispozita synon të përcaktojë qartë pozicionin, organizimin dhe funksionin e Prokurorisë së Posaçme në strukturën e institucionit të prokurorisë, në marrëdhëniet me PP-në, si edhe marrëdhëniet me pushtetet e tjera, në harmoni me parimin e ndarjes dhe balancimit ndërmjet pushteteve.[1]

    4. Dispozita synon të garantojë ushtrimin e funksionit të Prokurorisë së Posaçme me përgjegjshmëri dhe etikë në respekt të Kushtetutës dhe ligjit. Ky qëllim buron nga ideja se të gjitha organet kushtetuese duhet të mbajnë përgjegjësi sipas ligjit dhe duhet t’u nënshtrohen standardeve më të larta profesionale dhe etike. Nga ana tjetër, dispozita synon të krijojë garancitë e nevojshme specifike për autoritetin dhe pavarësinë e Prokurorisë së Posaçme nëpërmjet përcaktimit në mënyrë të qartë në Kushtetutë të rasteve dhe procedurës së shkarkimit, si dhe garancive përkatëse.

    5. Dispozita, për të garantuar ushtrimin e funksionit nga Prokuroria e Posaçme në mënyrë të pavarur dhe të paanshme, vendos edhe kufizime që lidhen me kontrollin dhe verifikimin e pasurisë dhe integritetit të prokurorëve të Prokurorisë së Posaçme, oficerëve të hetimit, nëpunësve dhe familjarëve të afërt të tyre.

     

    [1] Raport i Komisionit të Posaçëm Parlamentar për reformën në sistemin e drejtësisë për projektiligjin “Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin nr. 8417, datë 21.10.1998 “Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë”, i ndryshuar”.

  • Objekti

    6. Kjo dispozitë kushtetuese përcakton elemente të rëndësishme që lidhen me kompetencën, organizimin, përgjegjësinë, garancitë dhe kufizimet në ushtrimin e detyrës të Prokurorisë së Posaçme.

    7. Në pikën 1 të dispozitës përcaktohet kompetenca lëndore e PP-së, duke referuar te neni 135 i Kushtetutës. Prokuroria e Posaçme dhe Njësia e Posaçme Hetimore ngarkohen nga Kushtetuta me funksionin për ndjekjen penale dhe hetimin e veprave penale të korrupsionit dhe krimit të organizuar dhe çështjeve penale ndaj Presidentit të Republikës, Kryetarit të Kuvendit, Kryeministrit, anëtarit të Këshillit të Ministrave, gjyqtarit të Gjykatës Kushtetuese dhe të Gjykatës së Lartë, Prokurorit të Përgjithshëm, Inspektorit të Lartë të Drejtësisë, Kryetarit të Bashkisë, deputetit, zëvendësministrit, anëtarit të Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe të Këshillit të Lartë të Prokurorisë, dhe drejtuesve të institucioneve qendrore ose të pavarura të përcaktuara në Kushtetutë ose në ligj, si dhe ndaj ish-funksionarëve të sipërpërmendur.[1] Prokuroria e Posaçme përfaqëson akuzën ndaj funksionarëve të përmendur më sipër para gjykatave të posaçme, si dhe para GjL-së.

    8. Në pikën 2 përcaktohet përbërja e Prokurorisë së Posaçme, procedura e emërimit dhe mandati i prokurorëve të saj. Prokuroria e Posaçme përbëhet nga të paktën 10 prokurorë. Përcaktimi i numrit minimal të prokurorëve në Prokurorinë e Posaçme mban parasysh si funksionin dhe përgjegjësinë, të cilat Kushtetuta ia ngarkon kësaj strukture, ashtu dhe kërkesën për të përzgjedhur prokurorë me integritet të lartë moral dhe profesional, si dhe specializimin e tyre. Emërimi i prokurorëve në Prokurorinë e Posaçme nga KLP-ja, mbi bazën e kritereve profesionale dhe morale, përbën garanci ndaj politikës dhe grupeve të tjera që mund të ndikojnë në mënyrë të papërshtatshme në përzgjedhjen e këtyre prokurorëve. Në funksion të pavarësisë është dhe përcaktimi i mandatit 9-vjeçar pa të drejtë riemërimi i prokurorit në Prokurorinë e Posaçme. Afati 9-vjeçar, krahas garancisë për pavarësi, është i arsyeshëm për të krijuar edhe specializim, edhe qëndrueshmëri në ushtrimin e funksionit të prokurorit të posaçëm.

    9. Në pikën 3 të dispozitës përcaktohet procedura për zgjedhjen e drejtuesit të Prokurorisë së Posaçme dhe kufizimet për mandatin e tij. Drejtuesi i Prokurorisë së Posaçme zgjidhet nga radhët e prokurorëve të saj me shumicën e anëtarëve të KLP-së, për 3 vjet, pa të drejtë rizgjedhjeje.

    10. Në pikën 4 përcaktohen rastet e shkarkimit të prokurorit të posaçëm, organi që vendos shkarkimin dhe procedura vendimmarrëse. Prokurori i Prokurorisë së Posaçme shkarkohet në dy raste: 1) për kryerjen e një krimi; 2) ose për kryerjen e një shkeljeje të rëndë disiplinore. Këto raste janë të njëjta me ato të parashikuara për shkarkimin e prokurorëve të zakonshëm.[2] Për rastin e parë, referimi bëhet në ligjin penal që përcakton se çfarë kuptojmë me kryerjen e një krimi. Në këtë rast, shkarkimi vjen si pasojë e një vendimi gjyqësor të formës së prerë, që e deklaron prokurorin e Prokurorisë së Posaçme fajtor për kryerjen e një krimi dhe nuk presupozon vlerësim e diskrecion nëse duhet marrë masa e shkarkimit apo jo. Për rastin e dytë, fillimisht duhet të përcaktohet se cilat janë kërkesat profesionale dhe etika që i imponohen prokurorit në ushtrimin e detyrës dhe, më pas, të vlerësohen shkeljet e këtyre kërkesave, të cilat konsiderohen si shkelje të rënda. Ligji që është nxjerrë në zbatim të dispozitës ka përcaktuar se çfarë konsiderohen shkelje disiplinore, të cilat përbëjnë edhe shkak për marrjen e masës disiplinore ndaj prokurorit të Prokurorisë së Posaçme.[3] Ligji për statusin ka përcaktuar kriteret për caktimin e masës disiplinore.[4] Për këtë qëllim duhet mbajtur parasysh edhe jurisprudenca kushtetuese.[5] Dispozita kushtetuese, për shkak të rëndësisë dhe përgjegjësisë specifike të Prokurorisë së Posaçme, ka parashikuar një garanci më shumë krahasuar me procedurat e shkarkimit të prokurorëve të zakonshëm. Për shkarkimin e tyre KLP-ja duhet të vendosë me dy të tretat e anëtarëve.[6]

    11. Në pikën 5 përcaktohet një detyrim dhe kërkesë specifike për strukturat e parashikuara në Kushtetutë për luftën kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit[7], ku përfshihet dhe Prokurori i Posaçëm, që synon të garantojë pavarësinë dhe paanësinë në ushtrimin e detyrës të këtyre strukturave. Ky rregull lidhet me kufizimin që ai vendos për kandidatin për prokuror, oficer i hetimit, personel administrativ i Prokurorisë së Posaçme, Njësisë së Posaçme Hetimore, si edhe për familjarët e afërt të tyre. Konkretisht, këtyre grupeve do t’u verifikohet pasuria dhe integriteti para emërimit në detyrë të prokurorëve, oficerëve të hetimit dhe nëpunësve të strukturës së posaçme të hetimit. Ndërsa, pas emërimit në detyrë, ata dhe familjarët e tyre do t’i nënshtrohen verifikimit periodik të llogarive të tyre bankare dhe telekomunikimeve vetjake, sipas ligjit.[8]

    12. Dispozita ka natyrë organike dhe institucionale. Në pesë pikat e kësaj dispozite përcaktohen në nivel kushtetues elementet thelbësore të statusit, formimit, funksionit, organizimit dhe përgjegjësisë të Prokurorisë së Posaçme. Për elemente të veçanta dispozita referon në dispozita të tjera kushtetuese. Delegimet që parashikohen për ligjvënësin në pikat 2, 3 dhe 5 i përkasin rezervës ligjore absolute, në kuptim të neneve 6 dhe 81/2 të Kushtetutës.

     

    [1] Neni 135 i Kushtetutës.

    [2] Shih nenin 148/d, pika 2.

    [3] Ligji për statusin, nenet 101 (Shkeljet disiplinore dhe çështje të veprimtarisë), 102 (Shkeljet disiplinore në lidhje me ushtrimin e funksionit), 103 (Shkeljet disiplinore jashtë ushtrimit të funksionit) dhe 104 (Shkeljet disiplinore për shkak të kryerjes së veprave penale).

    [4] Po aty, neni 115.

    [5] Shih vendimin nr.75/2002 të GjK-së: “…Gjykata Kushtetuese arsyeton se kuptimi i saktë dhe i drejtë i saj i përdorur në këtë dispozitë kushtetuese, por edhe në të tjera, duhet të analizohet dhe vlerësohet në tërësi nga disa faktorë që kanë të bëjnë me rëndësinë e shkeljes së ligjit, pasojat e ardhura apo që mund të vinin nga kjo shkelje, kohëvazhdimin e këtyre pasojave dhe të vështirësive për riparimin e tyre, si dhe vetë qëndrimin subjektiv që mban personi konkret ndaj shkeljes së kryer dhe pasojës së ardhur. Gjithashtu, cilësimi “rëndë”, i përdorur si për rastin e diskreditimit të pozitës dhe figurës së gjyqtarit e të prokurorit, ashtu dhe të shkeljes së ligjit, i shërben njëkohësisht organit kompetent që fillon procedurat e shkarkimit për të dalluar këto veprime nga sjelljet e një kategorie më të lehtë, të cilat nuk mund të përdoren për të motivuar shkakun e shkarkimit ...”.

    [6] Ligji për organet e qeverisjes, neni 166/2: “Këshilli i Lartë i Prokurorisë vendos me shumicën e votave të anëtarëve të pranishëm. Votimi është i hapur.”.

    [7] Shih nenin 135/4 të Kushtetutës.

    [8] Këtu bëhet fjalë për ligjin nr.95/2016 “Për organizimin dhe funksionimin e institucioneve për të luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar”.

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    a) Kompetenca lëndore e Prokurorisë së Posaçme

    13. Prokuroria e Posaçmedhe Njësia e Posaçme Hetimore ngarkohen nga Kushtetuta me funksionin për ndjekjen penale dhe hetimin e veprave penale të korrupsionit dhe krimit të organizuar, si dhe çështjeve penale ndaj Presidentit të Republikës, Kryetarit të Kuvendit, Kryeministrit, anëtarit të Këshillit të Ministrave, gjyqtarit të Gjykatës Kushtetuese dhe të Gjykatës së Lartë, Prokurorit të Përgjithshëm, Inspektorit të Lartë të Drejtësisë, Kryetarit të Bashkisë, deputetit, zëvendësministrit, anëtarit të Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe të Këshillit të Lartë të Prokurorisë, dhe drejtuesve të institucioneve qendrore ose të pavarura të përcaktuara në Kushtetutë ose në ligj, si dhe ndaj ish-funksionarëve të sipërpërmendur.[1] Gjykimi i këtyre veprave penale dhe akuzave ndaj funksionarëve dhe ish-funksionarëve të përmendur më sipër bëhet nga gjykatat e posaçme sipas nenit 135 të Kushtetutës. Komisioni i Venecies vërejti se ishte e nevojshme të jepej një përkufizim i termit “funksionar i lartë” në Kushtetutë, me qëllim identifikimin e qartë të subjekteve, ndërsa rregullimet e detajuara mund të gjenin pasqyrim në legjislacionin zbatues.[2] Në ligjin nr.95/2016 “Për organizimin dhe funksionimin e institucioneve për të luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar” (ligji për institucionet kundër korrupsionit) në kreun II specifikohet juridiksioni i Prokurorisë së Posaçme.[3]

    14. Kompetenca lëndore parësore e Prokurorisë së Posaçme parashikohet në nenin 75/a të Kodit të Procedurës Penale, por nuk mund të tejkalojë kompetencën e përcaktuar nga neni 135/2 i Kushtetutës.[4] Sipas nenit 75/a të KPP-së në juridiksionin e Prokurorisë së Posaçme përfshihen: a) krimet e parashikuara nga nenet 244, 244/a, 245, 245/1, 257, 258, 259, 259/a, 260, 312, 319, 319/a, 319/b, 319/c, 319/ç, 319/d, 319/dh dhe 319/e; b) çdo vepër penale e kryer nga grupi i strukturuar kriminal, organizata kriminale, organizata terroriste dhe banda të armatosura, sipas përcaktimeve të Kodit Penal; c) akuzat penale kundër Presidentit të Republikës, Kryetarit të Kuvendit, Kryeministrit, anëtarit të Këshillit të Ministrave, gjyqtarit të Gjykatës Kushtetuese dhe të Gjykatës së Lartë, Prokurorit të Përgjithshëm, Inspektorit të Lartë të Drejtësisë, Kryetarit të Bashkisë, deputetit, zëvendësministrit, anëtarit të Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe të Këshillit të Lartë të Prokurorisë dhe drejtuesve të institucioneve qendrore ose të pavarura të përcaktuara në Kushtetutë ose në ligj; ç) akuzat penale kundër ish-funksionarëve të mësipërm, kur vepra është kryer gjatë ushtrimit të detyrës.

    15. Prokuroria e Posaçme ka kompetencë për të shqyrtuar, hetuar dhe ndjekur penalisht çdo vepër penale tjetër që është e lidhur ngushtë me hetimin apo çështjen penale, brenda kompetencave të parashikuara të përmendura më sipër.[5] Kjo strukturë, me vendndodhje në Tiranë, ka juridiksion penal në të gjithë territorin e Republikës së Shqipërisë.[6]

     

    b) Formimi dhe organizimi i Prokurorisë së Posaçme

    16. Prokuroria e Posaçme përbëhet nga prokurorët e posaçëm dhe drejtuesi i Prokurorisë së Posaçme.[7] Në Prokurorinë e Posaçmme, sipas dispozitës kushtetuese, duhet të përzgjidhen jo më pak se 10 prokurorë nga KLP-ja, nëpërmjet një procedure transparente dhe publike.

    17. Kandidatët për prokurorë në Prokurorinë e Posaçme duhet të plotësojnë kushtet e sigurisë përpara se të caktohen në këtë pozicion. Kushtet e sigurisë para caktimit në detyrë ose emërimit janë: a) kontrolli i verifikimit të pasurisë dhe të figurës; b) dhënia e pëlqimit për kontrollin periodik të llogarive të tyre bankare dhe të telekomunikimeve vetjake, për të cilën kandidati plotëson dhe nënshkruan një deklaratë me shkrim, sipas ligjit; c) dhënia e pëlqimit prej anëtarëve të afërt të familjes për kontrollin periodik të llogarive të tyre bankare dhe të telekomunikimeve vetjake, për të cilën anëtari i afërt i familjes plotëson dhe nënshkruan një deklaratë me shkrim, sipas ligjit.[8]

    18. Procesi i përzgjedhjes dhe emërimit të prokurorëve të Prokurorisë së Posaçme duhet të jetë transparent dhe publik. Procesi i hapur dhe transparent, sipas ligjit për institucionet kundër korrupsionit, përfshin si rregull:"

    a) aplikimin, që në mënyrë të qartë parashikon minimumin e kualifikimeve për pozicionin dhe numrin e vendeve vakante;

    b) njoftimin për aplikim që:

    - publikohet të paktën dy javë përpara përfundimit të afatit të dorëzimit të tyre në website-n e institucionit;

    - specifikon afatin përfundimtar të aplikimit që është jo më pak se dy javë nga data e publikimit;

    - specifikon informacionin dhe dokumentacionin e kërkuar për t’u dorëzuar bashkë me aplikimin;

    - specifikon procedurën për aplikimet dhe se ku duhen dorëzuar ato;

    c) rubrikën për vlerësimin e të gjithë aplikantëve bazuar në meritat e tyre;

    ç) rubrikën që informon rreth komisionit dhe përbërjes të tij, që bën përzgjedhjen dhe rekomandimet;

    d) informimin në kohën e duhur të aplikantëve rreth rezultateve të konkursit”[9] .

    19. KLP-ja, përpara emërimit të prokurorit në Prokurorinë e Posaçme, administron, shqyrton dhe vlerëson edhe dokumentacionin e secilit kandidat të ardhur nga Komisioni i Posaçëm i Verifikimit të Pasurisë dhe të Figurës së Kandidatëve. Kandidati, i cili merr një vlerësim negativ nga Komisioni i Posaçëm i Verifikimit të Pasurisë dhe të Figurës së Kandidatëve, bazuar në ligj dhe në prova, nuk mund të emërohet si prokuror në Prokurorinë e Posaçme. Vendimi i KLP-së është i formës së prerë.[10]

    20. Në pikën 3 të dispozitës përcaktohet procedura për zgjedhjen e drejtuesit të Prokurorisë së Posaçme dhe kufizimet për mandatin e tij. Këto përcaktime, së pari, garantojnë autonominë e Prokurorisë së Posaçme, në drejtim të organizimit dhe drejtimit, brenda institucionit të prokurorisë dhe në raport me PP. Së dyti, duke kufizuar mandatin e drejtuesit të Prokurorisë së Posaçme, në tre vjet pa të drejtë rizgjedhjeje, krijohet hapësirë për të theksuar një frymë dhe përgjegjësi institucionale e kolektive të prokurorëve brenda kësaj strukture, në ndryshim nga drejtimi hierarkik. Drejtuesi i Prokurorisë së Posaçme, siç u përmend më sipër, zgjidhet nga radhët e prokurorëve të Prokurorisë së Posaçme me shumicën e anëtarëve të KLP-së. Ai ka një sërë kompetencash administrative, organizative, financiare e normative/udhëzuese. [11] Këtu është e rëndësishme të theksohet rregulli se drejtuesi i Prokurorisë së Posaçme nuk i jep udhëzime një prokurori të posaçëm lidhur me thelbin e hetimeve apo të çështjes penale të ndjekur prej tij.[12] Ligji parashikon si strukturë të veçantë edhe mbledhjen e prokurorëve të posaçëm për dhënien e mendimeve dhe diskutimin e çështjeve me rëndësi për veprimtarinë e Prokurorisë së Posaçme.[13]

    21. Në ligjet për prokurorinë dhe për institucionet kundër korrupsionit parashikohen rregullime specifike që reflektojnë pavarësinë e brendshme të Prokurisë së Posaçme në raport me PP-në.[14] Njësia e Posaçme Hetimore, sipas ligjit për institucionet kundër korrupsionit, emërtohet “Byroja Kombëtare e Hetimit”. Në harmoni me përcaktimin në pikën 4 të nenit 148 të Kushtetutës, në nenet 5 dhe 31 të ligjit të përmendur më sipër përcaktohet se kjo strukturë vepron vetëm nën drejtimin e Prokurorit të Posaçëm.

     

    c) Kufizimi i sferës private për prokurorët dhe nëpunësit e Prokurorisë së Posaçme[15]

    22. Verifikimi paraprak dhe periodik i pasurisë dhe figurës për të gjithë gjyqtarët dhe prokurorët (këshilltarët ligjorë dhe nëpunësit civilë gjyqësorë) është një nga risitë që sjell reforma në sistemin e drejtësisë, si një nga masat e rrepta për të luftuar korrupsionin në drejtësi, por edhe lidhjen direkte ose indirekte të tij me elementë të krimit të organizuar. Për këtë qëllim, ndryshimet kushtetuese të vitit 2016 e përfshinë verifikimin e pasurisë dhe të figurës si kusht të detyrueshëm për t’u plotësuar me qëllim emërimin në funksionin e gjyqtarit dhe të prokurorit. Kjo masë do të zbatohet për të gjitha emërimet e reja. Ndërsa për gjyqtarët dhe prokurorët në detyrë, përfshi edhe këshilltarët ligjorë të tyre në të gjitha nivelet, u hartuan dispozita më vete me efekt juridik të përkohshëm, të cilat u përfshinë pjesërisht në nenin 179/b dhe pjesërisht në Aneksin e Kushtetutës.[16]

    23. E veçanta e nenit 148/dh, pika 5 është se në të përfshihen edhe familjarët e subjekteve kryesore, gjë e cila te vlerësimi kalimtar (vetting) ose ai periodik, megjithëse nuk shprehet, gjithsesi nënkuptohet, nëse vërejmë përmbajtjen e deklaratave të pasurisë. Parashikimi i kufizimit për familjarët në nivel kushtetues reflekton rëndësinë e posaçme që ka pastërtia e figurës jo vetëm e prokurorëve, por edhe e familjarëve të tyre, si dhe tregon për domosdoshmërinë që paraqet marrja e masave jo të zakonshme me qëllim luftën kundër korrupsionit. Të njëjtin vlerësim ka bërë edhe Komisioni i Venecies në Opinion final për ndryshimet kushtetuese.[17] Nga ana tjetër, për shkak të kufizimit jo të zakonshëm që bën dispozita, pra që shtrihet edhe te familjarët e prokurorëve dhe nëpunësve civilë në Prokurorinë e Posaçme, ligjvënësi e vlerësoi të arsyeshme që ky kufizim të prezantohet në dispozita kushtetuese, me qëllim që ligji që do të dalë në zbatim të saj të reflektojë aq sa ka parashikuar Kushtetuta.[18] Bazuar mbi këtë dispozitë, ligji ka parashikuar se “anëtar i afërt i familjes” nënkupton bashkëshortin, fëmijët mbi 18 vjeç dhe çdo person të lidhur nga gjaku apo martesa, i cili banon më shumë se 120 ditë në vit në të njëjtin vendbanim.[19]

     

    [1] Neni 135 i Kushtetutës.

    [2] Shih Opinionin final të Komisionit të Venecies, datë 12 mars 2016, § 50. http://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2016)009-e.

    [3] Ligji për institucionet kundër korrupsionit, nenet 8-10; ligji për prokurorinë, neni 15.

    [4] Po aty, neni 8/1.

    [5] Po aty, neni 9/1.

    [6] Po aty, neni 10.

    [7] Po aty, neni 11/1.

    [8] Po aty, neni 6/1.

    [9] Po aty, neni 7/2.

    [10] Po aty, neni 12/2.

    [11] Po aty, neni 15/2.

    [12] Po aty, neni 15/2, shkronja “a”.

    [13] Po aty, neni 16/2.

    [14] Ligji për prokurorinë, nenet 12, 13, 15, 38, 46; 48, 53, 85; ligji për institucionet kundër korrupsionit, nenet 11-27.

    [15] Komenti për këtë pikë ndjek linjën e komentit për pikën 4 të nenit 135 të Kushtetutës, duke qenë se trajton të njëjtën çështje.

    [16] Shih komentin për nenin 179/b dhe Aneksin e Kushtetutës.

    [17] Shih http://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2016)009-e § 51.

    [18] Shih procesverbalin e mbledhjes së Komisionit të Posaçëm për Reformën në Drejtësi, datë 16.05.2016.

    [19] Ligji për institucionet kundër korrupsionit, neni 3.

  • Konteksti historik

    24. Kushtetua përcakton për herë të parë në nivel kushtetues formimin e Prokurorisë së Posaçme dhe Njësisë së Posaçme Hetimore. Arsyet për krijimin e këtyre strukturave i gjejmë tek Analiza e Sistemit të Drejtësisë, ku, ndër të tjera evidentohet: niveli i lartë i korrupsionit në radhët e gjyqtarëve dhe prokurorëve, niveli i ulët profesional i tyre, mungesa e mekanizmave efikas të kontrollit mbi ta, politizimi i tyre për shkak të gjykimit të çështjeve me ndikim politik. Gjithashtu, në këtë dokument pranohet se përpjekjet e herëpashershme të qeverive të ndryshme, për t’i adresuar këto probleme (dhe shkaqet që qëndrojnë në themel të tyre) kanë dështuar, sepse ndërhyrjet e propozuara ligjore kanë qenë të pjesshme dhe në asnjë rast nuk kanë prekur rregullimet përkatëse kushtetuese. Nisur nga këto gjetje, u konkludua se gjendja në të cilën ndodhej sistemi i drejtësisë në Shqipëri diktonte nevojën e ndryshimeve thelbësore kushtetuese, sepse Kushtetutës i mungonin disa mekanizma dhe procedura thelbësore, të cilat do të bënin të mundur garantimin e pavarësisë, përgjegjshmërisë dhe efiçencës së sistemit të drejtësisë. Ngritja e strukturës së posaçme antikorrupsion brenda prokurorisë do të sillte më tepër efikasitet në luftën kundër korrupsionit[1] dhe do të tregonte edhe përparësinë që i jep Shqipëria luftës kundër korrupsionit, si një nga kriteret kryesore për pranimin e saj në BE.[2]

    25. Në Strategjinë e Reformës në Drejtësi u vlerësua si domosdoshmëri ngritja e një strukture të specializuar për zbulimin, hetimin dhe gjykimin veprave penale në fushën e korrupsionit. Një strukturë e tillë, sipas strategjisë, duhet të funksionojë sipas parimeve të qëndrueshmërisë, besueshmërisë dhe qartësisë së kompetencave, si dhe duhet të jetë e pavarur nga ndikimi i jashtëm i grupeve kriminale apo politike, por edhe e pavarur brenda saj, në mënyrë që një prokuror më i lartë të mos ndikojë ose të pushojë çështjet. Struktura duhet të jetë e qëndrueshme, në mënyrë që gjyqtarët dhe prokurorët të mos lëvizen, penalizohen apo të ndihen në rrezik për shkak të hetimeve apo çështjeve.

    26. Këta funksionarë duhet t’i nënshtrohen kontrollit të së shkuarës së tyre dhe do të jenë objekt i monitorimit të vazhdueshëm, sikurse ndodh në zyra të suksesshme në disa vende të rajonit. Po ashtu, ata duhet të trajnohen dhe të gëzojnë përfitimet e duhura financiare, si dhe të kenë akses të gjerë në bazat e të dhënave të ekzekutivit, të ngjashëm me aksesin që kanë zyrat ekuivalente në vendet me modele të suksesshme në këto fusha. Gjithashtu, duhet të parashikohet edhe krijimi i një policie të specializuar, përgjegjëse për rastet e rënda të korrupsionit, sikurse mund të jetë Byroja Kombëtare e Hetimit apo një formë tjetër e përshtatshme. Punonjësit e kësaj strukture duhet t’i nënshtrohen një procesi skanimi rigoroz të integritetit të tyre profesional dhe moral, si dhe të pasurisë së tyre, bazuar në kritere objektive të së shkuarës, me qëllim që të mos ketë asnjë hapësirë për rekrutimin e personave të korruptuar. Rastet e korrupsionit që hetohen nga Struktura e Posaçme Antikorrupsion nuk duhet t’u nënshtrohen afateve parashkruese. ^[3]

    27. Dispozitat kushtetuese 148/4 dhe 148/dh rregullojnë elementet thelbësore për formimin, pavarësinë dhe përgjegjshmërinë e Prokurorisë së Posaçme dhe Njësisë së Posaçme Hetimore si organe kushtetuese. Përcaktimi i këtyre elementeve në Kushtetutë reflekton edhe rekomandimet e KV-së.[4]

    28. Formimi i këtyre strukturave në nivel kushtetues përbën garanci jo vetëm në drejtim të pavarësisë nga politika, ndërhyrjeve të papërshtatshme legjislative, por edhe për të pasur qëndrueshmëri dhe harmonizim me strukturat e tjera të sistemit të drejtësisë, me qëllim rritjen e efikasitetit në luftën kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit.

    29. KV-ja, në Opinionin përfundimtar për amendamentet kushtetuese në sistemin e drejtësisë[5], thekson se instrumentet ndërkombëtare që përcaktojnë detyrat e prokurorëve vendosin theksin e veçantë te detyra e prokurorëve për të trajtuar krimet e kryera nga zyrtarët shtetërorë.[6] Zyrat e specializuara për hetimin e këtyre çështjeve janë bërë shumë të zakonshme gjatë viteve të fundit.[7] Komisioni i Venecies në opinionet e tij e ka mbështetur krijimin e njësive të ndjekjes penale/hetimit të specializuara kundër korrupsionit, të cilat gëzojnë një autonomi të caktuar nga sistemi i përgjithshëm i prokurorisë.[8] Modeli për këto zyra është i ndryshëm. Në disa raste, Prokuroria e Posaçme është formalisht pjesë e strukturës së Prokurorisë së Përgjithshme, por vepron si njësi e pavarur, kështu që nuk mund të marrë udhëzime nga prokurorë të tjerë të lartë apo nga qeveria. Në raste të tjera është krijuar një zyrë tërësisht e pavarur.

     

     

    [1] Për më tepër, shih komentin për nenin 135 të Kushtetutës lidhur me arsyet e krijimit të gjykatave të posaçme.

    [2] Shih për më tepër materialin shoqërues të projektdispozitave kushtetuese që iu dërguan për vlerësim paraprak Komisionit të Venecies. Ky komision dha Opinionin paraprak mbi to në 18 dhjetor 2015 http://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2015)045-e.

    [3] Modelet e konsultuara deri tani janë ai i Kroacisë me USKOK dhe modeli i Rumanisë me DNA. Modeli i cili është përkrahur më tepër në diskutimet me grupet e ekspertëve, është modeli rumun për ngritjen e një prokurorie kombëtare antikorrupsion. Gjithsesi, ky model parashikon një këshill të lartë magjistrature me dy dhoma të ndara për gjyqësorin dhe prokurorinë. Në këtë mënyrë, varianti shqiptar do të ishte një variant “hibrid”, pasi nga diskutimet e grupeve të ekspertëve të nivelit të lartë, ka marrë pak përkrahje ngritja e një këshilli të lartë me dy dhoma, thënë ndryshe e një prokurorie brenda gjyqësorit. Shih “Strategjinë e Reformës në Drejtësi”, kapitullin IV “Masat Antikorrupsion”, objektivi 4 “Ndëshkueshmëria e veprave penale në fushën e korrupsionit, duke synuar forcimin e zbulimit dhe hetimit proaktiv, si dhe krijimin e strukturave të specializuara antikorrupsion.”. Kjo strategji është miratuar me vendimin nr.15, datë 13.07.2015 të Komisionit të Posaçëm për Reformën në Drejtësi.

    [4] Komisioni i Venecies në § 90 të opinionit të ndërmjetëm rekomandon që autonomia, roli dhe kompetencat e organeve të posaçme hetimore duhet të përmenden, të paktën shkurtimisht, në Kushtetutë.

    [5] CDL-AD(2016)009 Final Opinion on the revised draft constitutional amendments on the Judiciary (15 January 2016) of Albania, adopted by the Venice Commission at its 106th Plenary Session (Venice, 11-12 March 2016), paragrafi 55, http://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2016)009-e; § 47-50.

    [6] Për shembull, paragrafi 15 i Udhëzimeve të Organizatës së Kombeve të Bashkuara për Havanën thotë që “prokurorët do t’i kushtojnë vëmendjen e duhur ndjekjes penale të krimeve të kryera nga nëpunës publik, sidomos, abuzimit të detyrës, shkeljes së rëndë të të drejtave të njeriut dhe krimeve të tjera të njohura nga e drejta ndërkombëtare […]”. Paragrafi 16 i Rekomandimit REC(2000)19 të Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës për rolin e prokurorisë në sistemin e drejtësisë penale i referohet nevojës së prokurorëve për të qenë në gjendje të ndjekin penalisht këto raste pa u penguar.

    [7] Vitet e fundit, vendet që kanë krijuar këto zyra përfshijnë Rumaninë, Kroacinë, Malin e Zi, Ukrainën dhe “ish Republikën Jugosllave të Maqedonisë”. Disa zyra kanë funksionuar për shumë vjet: për shembull, në Mbretërinë e Bashkuar, mashtrimi i rëndë dhe korrupsioni ndiqen dhe hetohen nga Zyra për Mashtrimin e Rëndë, e cila është krijuar që në vitin 1987.

    [8] Shih CDL-AD(2014)041, Opinion i ndërmjetëm për projektligjin për Zyrën e Posaçme të Prokurorisë të Malit të Zi § 23

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  30. Sipas rekomandimit të Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës Rek(2000)19 për organizimin e prokurorisë të specializuar për luftën kundër krimit të organizuar: "... Me qëllimin për t’iu përgjigjur më mirë formave të zhvilluara të kriminalitetit, veçanërisht krimit të organizuar, specializimi duhet të shihet si prioritet, në drejtim të organizimit të prokurorisë publike, si edhe në drejtim të trajnimit dhe karrierës. Burime njerëzore me ekip specialistësh, duke përfshirë ekipe ndërdisiplinore, duhet të ndërtohen/caktohen për të asistuar prokurorët publikë në ushtrimin e funksioneve të tyre...”.[1]

   

  31. Një sërë dokumentesh ndërkombëtare përcaktojnë standarde lidhur me statusin, organizimin, pavarësinë dhe përgjegjshmërinë e prokurorisë. Disa nga dokumentet, ku bazohen dhe referohen edhe opinionet e Komisionet të Venecies për amendamentet kushtetuese të sistemit të drejtësisë[2], janë:

  - Rekomandimi i Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës Rek(2000)19 për rolin e prokurorisë publike në sistemin e drejtësisë penale:

  Council of Europe: Committee of Ministers, Recommendation Rec(2000)19 of the Committee of Ministers to Member States on the Role of Public Prosecution in the Criminal Justice System, 6 October 2000, Rec(2000)19,  https://rm.coe.int/16804be55a.

  - Udhëzimet e Kombeve të Bashkuara 1990 për rolin e prokurorëve: The 1990 United Nations Guidelines on the Role of Prosecutors https://www.un.org/ruleoflaw/blog/document/guidelines-on-the-role-of-prosecutors/.

  - Shoqata Ndërkombëtare e Prokurorëve (International Association of Prosecutors, IAP) 1999 për standardet për përgjegjshmërinë profesionale dhe deklarimi i detyrave esenciale dhe të drejtave të prokurorëve: The 1999 IAP (International Association of Prosecutors) Standards of Professional Responsibility and Statement of the Essential Duties and Rights of Prosecutors, http://www.iap-association.org/getattachment/16dc04cc-6751-4fde-9312-27a12ee884d9/IAP_Standards.aspx.

  - Deklarata e Bordeaux-s të Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve Europianë (Consultative Council of the European Judges, CCJE) dhe Këshillit Konsultativ të Prokurorëve Europianë (Consultative Council of European Prosecutors, CCPE) për “Gjyqtarët dhe prokurorët në një shoqëri demokratike”: The Bordeaux Declaration of the Consultative Council of European Judges (CCJE) and the Consultative Council of European Prosecutors (CCPE) on “Judges and Prosecutors in a Democratic Society”,  https://rm.coe.int/1680747391.

  - Këshilli i Europës, “Udhëzuesit e Budapestit” 2005, udhëzimet europiane për etikën dhe sjelljen e prokurorëve publikë; The European Guidelines on Ethics and Conduct for Public Prosecutors (Council of Europe, “Budapest Guidelines”, 2005), https://rm.coe.int/conference-of-prosecutors-general-of-europe-6th-session-organised-by-t/16807204b5.

  - Raport i Komisionit të Venecies për pavarësinë e pushtetit gjyqësor, pjesa II “Shërbimi i prokurorisë”, 17-18 dhjetor, 2010, http://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2010)040-e.

  - Në një numër opinionesh, Komisioni i Venecies ka pasur rastin të bëjë rekomandime për dispozitat kushtetuese dhe ligjore lidhur me prokurorinë dhe gjyqtarët, § 2.4.4: Draft Vademecum on the Judiciary (CDL-JD(2008)001). http://www.venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL-JD(2008)001-e

   

  [1]

  Council of Europe: Committee of Ministers, Recommendation Rec(2000)19 of the Committee of Ministers to Member States on the Role of Public Prosecution in the Criminal Justice System, 6 October 2000, Rec(2000)19, https://rm.coe.int/16804be55a, parimi 8.

  [2] CDL-AD(2015)045 - Public Interim Opinion on the Draft Constitutional Amendments on the Judiciary of Albania, adopted by the Venice Commission at its 105th Plenary Session (Venice, 18-19 December 2015);http://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2015)045-e; CDL-AD(2016)009 Final Opinion on the revised draft constitutional amendments on the Judiciary (15 January 2016) of Albania, adopted by the Venice Commission at its 106th Plenary Session (Venice, 11-12 March 2016), http://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2016)009-e.

• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura
  Asnjë koment
• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia
  Asnjë koment
• Arkiva
  Asnjë koment