Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    1. Qëllimi i nenit 149/ç është vendosja e një ndalimi të përgjithshëm për ushtrimin e detyrave apo funksioneve të tjera përveç atij të prokurorit, të PP-së dhe të anëtarit të KLP-së. Ndryshe nga neni 147/ç, rregullimi i të cilit (për të njëjtën çështje) i dedikohet vetëm anëtarëve të KLGJ-së, neni 149/ç e shtrin rregullimin e tij edhe mbi PP-në dhe prokurorët e tjerë. Synimi është përcaktimi në nivel kushtetues se qenia prokuror, PP ose anëtar i Këshillit është një detyrë jo vetëm me kohë të plotë, por që kërkon një angazhim të tillë që nuk mund të konkurrojë me funksione të tjera, publike ose private. Duke pasur parasysh se statusi i anëtarit të Këshillit njësohet me atë të magjistratit, rregullimi i çështjes së papajtueshmërisë për anëtarin e Këshillit është thuajse identik me atë të magjistratit. Ashtu si në rastin e magjistratit, përkushtimi i anëtarit të Këshillit për të realizuar funksionin në lartësinë që kërkohet, duhet të jetë i vetmi shqetësim i tij.[1]

    2. Nëpërmjet ndalimit të ushtrimit të funksioneve të tjera për prokurorët e zakonshëm, PP-në dhe anëtarët e KLP-së, kjo dispozitë synon, gjithashtu, jo vetëm garantimin e zbatimit të ndarjes së pushteteve, duke mos lejuar ushtrimin e ndonjë detyre tjetër publike, por edhe ndalimin e aktiviteteve private e politike, me ose pa shpërblim, me qëllim mbajtjen e tyre larg ndikimeve të mundshme të çdo lloj natyre. Në të ardhmen do të jetë vetë Këshilli, që me praktikën e tij të punës do t’i japë kuptim dhe brendi konceptit “veprimtari mësimdhënëse, akademike dhe shkencore”, të cilat janë të lejueshme në parim për anëtarin e Këshillit dhe për prokurorët. Natyrisht, praktika e KLD-së në interpretimin e një dispozite të ngjashme, që parashikonte Kushtetuta e vitit 1998 për gjyqtarët, do të jetë orientuese në një masë të madhe. Sidoqoftë, pavarësisht ngjashmërisë në statusin e tyre, ekzistojnë dallime të rëndësishme midis anëtareve të Këshillit (qofshin këta edhe prokurorë) dhe prokurorëve në detyrë. Për pasojë, kuptimi i lejimit për kryerjen e veprimtarisë mësimdhënëse, akademike dhe shkencore në rastin e anëtarëve të Këshillit mund të rezultojë disi i ndryshëm (ndoshta më liberal).

     

    [1] Shih ENCJ WORKING GROUP´s Judicial Ethics Report 2009-2010, f. 2.

  • Objekti

    3. Neni 149/ç është i përbërë vetëm nga një pikë, e cila përfshin të gjitha situatat e ndalimit që zbatohen për anëtarin e Këshillit dhe për prokurorët. Në thelb, mbi anëtarin e Këshillit dhe prokurorët rëndon detyrimi për të mos kryer asnjë veprimtari tjetër përveç atyre me karakter mësimdhënës, akademik e shkencor. Këto të fundit nuk ndalohen, pasi qëllimi i ushtrimit të tyre, ndonëse e ka një dimension ekonomik, është t’i shërbejnë edhe një qëllimi tjetër të rëndësishëm, zhvillimit të doktrinës dhe përgatitjes së brezave të rinj të juristëve nga magjistratë me përvojë në fushën akademike e profesionale.

    4. Dispozita ka karakter ndalues dhe nuk bën asnjë autorizim / delegim për ligjvënësin e zakonshëm, duke mos lejuar ndonjë rregullim më të detajuar në nivelin e ligjit të zakonshëm. Megjithatë, ligji për statusin e gjyqtarëve dhe prokurorëve (dhe, në një farë mase, ligji për organet e qeverisjes së sistemit të drejtësisë) përcakton rastet e pjesëmarrjes së një prokurori në detyra të tjera brenda sistemit, procedurën e marrjes së miratimit nga KLP-ja për mësimdhënien ose veprimtari të tjera akademike, si dhe ngarkesën përkatëse. Me gjasë, këto rregullime, të përshtatura, do të përdoren edhe për anëtarët e Këshillit që janë të interesuar ose prirur për t’u angazhuar në veprimtari të këtij lloji. Thelbësore është që kuptimi që do t’i jepet dispozitës nga KLP-ja të jetë i tillë që në asnjë rast të mos pengohet ushtrimi i funksionit të anëtarit të Këshillit apo prokurorit si detyrë primare.[1]

     

    [1] Shih nenin 9 të ligjit për statusin, ku parashikohet me detaje lloji i veprimtarisë dhe kohëzgjatja maksimale, si dhe procedura e marrjes së miratimit nga KLGJ-ja.

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    5. Koncepti i papajtueshmërisë së funksionit me çdo detyrë apo funksion tjetër është një nga elementet përbërëse që lidhet jo vetëm me parimin e ndarjes së pushteteve, por edhe me përgjegjshmërinë në kryerjen sa më mirë të detyrës së tij. GjK-së, teksa ka trajtuar në jurisprudencën e saj konceptin e papajtueshmërisë së gjyqtarit (ky trajtim është relevant edhe për prokurorin dhe anëtarin e Këshillit, për shkak të ngjashmërisë në status me gjyqtarin), si koncept ndalues i kryerjes së më shumë se një detyre / funksioni, ka theksuar se nuk është e rëndësishme nëse funksionari bie në kushtet e përfitimit për shkak të detyrës ose jo apo në konflikt interesi midis detyrës së tij dhe interesave privatë. Vetëm fakti i ushtrimit të dy funksioneve / detyrave (publike-publike, publike-private) mjafton që ai ta konsumojë këtë ndalim. Sipas Gjykatës, në thelbin e papajtueshmërisë qëndron një nga parimet bazë të ushtrimit të funksioneve publike, sipas të cilit: duhet të ketë një pagë / shpërblim për një detyrë / funksion. Edhe në rastet kur një funksionari i lejohet të mbajë dy detyra / funksione publike, ai përsëri ka të drejtë të marrë vetëm një pagë / shpërblim. Kjo i shërben parimit të shërbimit sa më të mirë ndaj qytetarëve dhe parimit të demokracisë, ku çdo funksionar publik duhet të ushtrojë me të gjitha forcat dhe energjitë e veta detyrën për të cilën është zgjedhur ose emëruar, detyrë të cilën ai e ka pranuar me vullnetin e tij të plotë dhe të lirë. E kundërta mbart, natyrshëm, dyshime lidhur me besueshmërinë e publikut në cilësinë e përfaqësimit të tij.[1]

    6. Për këtë arsye, një nga risitë e reformës ishte edhe parashikimi i situatave të papajtueshmërisë dhe i ndalimeve që duhet të ketë për të gjithë ata që ushtrojnë funksionin e anëtarit të Këshillit. Kushtetuta e vitit 1998 ishte deficitare në këtë pikë. Një shpjegim i mundshëm për këtë “mungesë” ishte fakti që 10 nga 15 anëtarët e ish-KLD-së ishin gjyqtarë në detyrë. Për pasojë, çështja e papajtueshmërisë së tyre rregullohej nga ligji që rregullonte statusin e gjyqtarëve. Dy anëtarë të tjerë ishin funksionarë politikë të zgjedhur ex officio (Presidenti dhe ministri i Drejtësisë). Sidoqoftë mbetej një boshllëk rregullator për papajtueshmërinë e 3 anëtarëve të zgjedhur nga Kuvendi.

    7. Në fakt, kjo dispozitë nuk është tërësisht e re, ajo ka qenë edhe më parë me një formulim disi të ndryshëm.[2] Gjithashtu, në disa raste është bërë objekt shqyrtimi para GjK-së çështja nëse gjyqtari mund të ushtrojë funksione të tjera paralelisht me atë të gjyqtarit. Gjykata ka mbajtur qëndrimin se detyra e parë dhe kryesore është qenia gjyqtar, në kuptimin që gjyqtarët japin vendime e bëjnë drejtësi në mënyrë të vazhdueshme. Lidhur me këtë detyrë, Kushtetuta ka bërë përjashtim për sa i përket veprimtarisë jopermanente të tyre në KLD, në të cilin ata përfaqësojnë trupën e gjyqtarëve që i ka zgjedhur në këtë organ kushtetues. Përjashtimet nga rregullimi kushtetues nuk mund të vendosen me ligj.[3]

    8. Nisur nga standardi i vendosur nga GjK-ja, formulimi fillestar i hartuar nga GENL-ja ishte i tillë: “Qenia gjyqtar/prokuror nuk pajtohet me asnjë veprimtari tjetër profesionale që ushtrohet kundrejt pagesës, me përjashtim të aktivitetit mësimdhënës dhe akademik për zhvillimin e doktrinës. Kohëzgjatja e veprimtarisë profesionale të lejueshme, si dhe masa e shpërblimit kundrejt së cilës ajo ushtrohet, parashikohen me ligj. Ushtrimit i funksionit të gjyqtarit/prokurorit nuk pajtohet me qenien anëtar në një parti politike apo pjesëmarrjen në aktivitete publike të organizuara nga një parti politike.”. Ky formulim iu përshtat më pas vlerësimit të bërë nga KV-së në Opinionin interim , i cili konstatoi se autorizimi në ligj për veprimtaritë profesionale të lejueshme dhe masa e shpërblimit i lë hapësirë shumë të gjerë ligjvënësit, prandaj është mirë që të shmanget rregullimi i mëtejshëm me ligj. Gjithashtu, sipas KV-së, aktivitete të tilla me karakter akademik, shkencor, që nuk kanë qëllim fitimin, duhen parashikuar si të lejuara, por duhen ndaluar të gjitha ato me natyrë politike, pavarësisht shpërblimit.[4] Në këto kushte, dispozita u riformulua nga ekspertët dhe u aplikua për të gjitha rastet e tjera ku duhej parashikuar ndalimi i ushtrimit të aktiviteteve të tjera nga organet e sistemit të drejtësisë.[5]

     

    [1] Shih vendimin nr.44/2011 të Gjykatës Kushtetuese, ku trajtohet për herë të parë në detaje koncepti i papajtueshmërisë së një funksioni publik me çdo funksion tjetër publik ose private.

    [2] Përmbajtja e vjetër e nenit 143: “Qenia gjyqtar nuk pajtohet me asnjë veprimtari tjetër shtetërore, politike ose private.”.

    [3] Shih për më tepër vendimin nr. 23/2015 të GjK-së me objekt ndryshimet në ligjin nr.8811, datë 17.5.2001 “Për organizimin dhe funksionimin e Këshillit të Lartë të Drejtësisë”, me qëllim prezantimin e anëtarëve gjyqtarë me kohë të plotë pranë KLD-së. Shih gjithashtu edhe vendimin nr.14/2006 të GjK-së.

    [4] Opinion interim i Komisionit të Venecias, § 53.

    [5] Shih nenet 130, 147/ç dhe 149/ç të Kushtetutës. Gjithashtu, për të kuptuar ration pas këtij formulimi shih procesverbalet e Komisionit Ad Hoc të Reformës në Drejtësi, datë 13 maj dhe 16 maj 2016.

  • Konteksti historik

    9. Konteksti historik në të cilin është miratuar jo vetëm dispozita, por në fakt të gjitha amendamentet kushtetuese lidhet me reformën e thellë kushtetuese e ligjore të sistemit të drejtësisë të vitit 2016. Vlen të përmendet se reforma në drejtësi u parapari nga dy dokumente të rëndësishme strategjike: (i) Dokumenti Analitik i Sistemit të Drejtësisë^[1] dhe (ii) Strategjia e Reformës në Drejtësi dhe Plani i Veprimit.^[2] Këto dokumente të rëndësishme, që u miratuan nga Komisioni i Posaçëm Ad Hoc për Reformën në Drejtësi, përcaktuan problemet e sistemit dhe zgjidhjet përkatëse për adresimin e tyre.

    10. Bazuar në gjetjet e Analizës së Sistemit të Drejtësisë u evidentuan probleme lidhur me statusin dhe sistemin e përgjegjshmërisë së anëtarëve të ish-KLD-së. Konkretisht, Analiza e Sistemit të Drejtësisë konstatoi se “mekanizmat e llogaridhënies institucionale për KLD-në dhe për përgjegjësinë individuale të anëtarëve të saj janë të pamjaftueshëm”. Më fjalë të tjera, mungonte një regjim i arsyeshëm papajtueshmërish dhe ndalimesh për 3 anëtarët e Këshillit të zgjedhur nga Kuvendi. Kurse regjimi i papajtueshmërive për anëtarët gjyqtarë për të ushtruar veprimtari të caktuara publike e private ishte shumë i përgjithshëm. Ligji nuk parashikonte shprehimisht, qartë dhe mjaftueshëm rastet që lidheshin me veprimtaritë e ndaluara dhe të papajtueshme me funksionin e gjyqtarit, si dhe rregullimet e nevojshme dhe të mjaftueshme lidhur me veprimet, procedurat dhe kompetencat që duhet të ushtrohen nga organet shtetërore në rastin e verifikimit të papajtueshmërive me funksionin e gjyqtarit. Gjithashtu, legjislacioni kishte mangësi edhe për sa u përket mekanizmave të bashkërendimit të veprimtarive dhe qartësimit të kompetencave të KLD-së për rastet e papajtueshmërisë së gjyqtarit dhe, nga ana tjetër, të strukturave të tjera, si ILDKPKI-ja, të ngarkuara me ligj për verifikimin e papajtueshmërive, ndalimeve dhe konfliktit të interesave të zyrtarëve publikë etj.[3] Këto çështje u adresuan më tej te strategjia dhe plani i veprimit, ku u propozua që ushtrimi i aktivitetit jashtë atij të gjyqtarit ose prokurorit të lejohej vetëm për rastet e mësimdhënies apo aktivitetit me karakter shkencor e akademik.[4]

     

    [1] Vendimi nr. 14, datë 30.07.2015 i Komisionit Parlamentar për Reformën në Drejtësi.

    [2] Vendimi nr. 15, datë 30.07.2015 i Komisionit Parlamentar për Reformën në Drejtësi.

    [3] Shih “Analizë e sistemit të drejtësisë”, pika 3.1 “Papajtueshmëritë e gjyqtarit”.

    [4] Shih “Strategjinë e reformës në sistemin e drejtësisë”, kreu II “Pushteti Gjyqësor”, objektivi 4 “Konsolidimi i garancive të statusit të gjyqtarit, përgjegjësisë dhe llogaridhënies në ushtrimin e detyrës në përputhje me standardet europiane”.

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  11. Bazuar në standardet e dhëna në rekomandimet e Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës[1], rezulton se magjistrati mund të angazhohet në aktivitete jashtë funksionit zyrtar, në parim. Por me qëllim që të shmangë çdo konflikt interesi, real apo në dukje, pjesëmarrja e tij duhet të kufizohet në pajtim me parimin e pavarësisë dhe të paanshmërisë.

  12. Më tej, në opinionin e tij, Këshilli Konsultativ i Gjyqtarëve Europianë të Këshillit të Europës (CCJE) përkrahu rregullin që gjyqtarët nuk mund të perceptohen si të shkëputur nga shoqëria ku bëjnë pjesë. Prandaj ata mund të angazhohen edhe në veprimtari jashtëgjyqësore, por duhet të vendoset një balancë e arsyeshme midis shkallës në të cilën gjyqtari përfshihet në shoqëri dhe nevojës që kjo e fundit ta shohë atë si të pavarur dhe të paanshëm në kryerjen e detyrës së tij. Pyetja që duhet të ngrihet në këtë rast është nëse në kontekstin e veçantë social ku ndodhet gjyqtari a do të mund të çonte në një cenim objektiv të pavarësisë dhe paanshmërisë ushtrimi i detyrës jashtëgjyqësore.[2]

  Këto standarde ndërkombëtare të përvijuara për gjyqtarët vlejnë edhe për anëtarët e Këshillit të Lartë Gjyqësor, për shkak të ngjashmërisë në status mes këtyre kategorive.

   

  [1] CM/Rec (2010)12, §.21.

  [2] Shih opinionin nr.3 të CCJE, Standardet e Sjelljes Gjyqësore (Paanshmëria e gjyqtarit dhe veprimtaritë jashtëgjyqësore), pika 23.

• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura
  Asnjë koment
• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia
  Asnjë koment
• Arkiva
  Asnjë koment