Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    1. Siç u shpjegua në komentet për nenin 149 të Kushtetutës, amendamentet kushtetuese të vitit 2016 e rikonceptuan Këshillin e Lartë të Prokurorisë si një organ të pavarur kushtetues, të cilit i vishen kompetenca të plota dhe ekskluzive në fushën e statusit të prokurorëve. Në të vërtetë, siç rezulton edhe nga përmbajtja e nenit pasues 149/b (neni që komentohet këtu), Këshilli është ekskluzivisht përgjegjës për të gjitha çështjet e statusit të prokurorëve, përfshi rekrutimin e tyre (pranimin në Shkollën e Magjistraturës), emërimin, caktimin në pozicione, transferimin, promovimin dhe disiplinimin e prokurorëve të veçantë.

  • Objekti

    2. Për sa i takon objektit të rregullimit të nenit, ai mund të përmblidhet në 2 (dy) pikat e mëposhtme që përkojnë edhe me 2 (dy) paragrafët e tij: (i) vendos kompetencat / përgjegjësitë e këshillit; (ii) parashikon rezervën ligjore që autorizon legjislatorin e zakonshëm të krijojë komisione me fuqi vendimmarrëse në fushat përkatëse.

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    a) Portofoli i kompetencave

    3. Analiza e Sistemit të Drejtësisë, që parapriu reformën e thellë kushtetuese të vitit 2016, arriti në përfundimin se kuadri ligjor ekzistues për statusin e prokurorëve paraqiste mangësi të rëndësishme, të cilat rrezikonin pavarësinë dhe profesionalizmin e prokurorëve. Kështu, analiza vuri në dukje se ligji nuk parashikonte ndonjë detyrim për PP-në^[1] që ky i fundit t’i caktonte në pozicione magjistratët e sapodiplomuar nga Shkolla e Magjistraturës në përputhje me rezultatet e arritura prej tyre në shkollë. E gjithë procedura e emërimit dhe e caktimit në pozicion të prokurorëve të rinj ishte krejtësisht opake dhe pa ndonjë mundësi ankimi kundër vendimeve të PP-së^[2]. Po kështu, ligji nuk parashikonte kriteret mbi të cilat duhej të bazohej Prokurori i Përgjithshëm në vendimet për ngritjen në detyrë të prokurorëve^[3]. Gjendja nuk ndryshonte edhe për sa u takon masave disiplinore. Ligji nuk përmbante përcaktime të qarta lidhur me sjelljet që përbënin shkelje disiplinore. Po kështu, mungonte një mekanizëm ligjor që do të siguronte një korelacion proporcional midis shkeljeve disiplinore dhe masave disiplinore, duke lënë gjithçka në diskrecionin e PP-së. Të gjithë këta faktorë të marrë së bashku e asgjësonin çdo nuancë pavarësie të prokurorëve të zakonshëm në raport me PP-në. Ndërsa ky i fundit ishte tejet i ekspozuar ndaj ndikimit politik, për shkak të mënyrës si emërohej e shkarkohej dhe mandatit të shkurtër e të përsëritshëm.

    4. Përkundrejt këtyre gjetjeve tejet shqetësuese, reforma e vitit 2016 themeloi Këshillin e Lartë të Prokurorisë si organ të pavarur dhe i veshi atij të gjitha kompetencat në fushën e statusit të prokurorëve, të cilat ushtroheshin në të shkuarën nga PP-ja në kundërshtim me nevojën për të garantuar pavarësinë dhe profesionalizmin e prokurorëve të zakonshëm.

    5. Nga ana e saj KLP-ja, në dallim nga PP-ja, ofron garanci maksimale për sa i takon pavarësisë dhe profesionalizmit (shih më poshtë komentet në nënseksionet 2 dhe 3 të këtij seksioni). Pavarësia e Këshillit pritet të ndikojë edhe mbi pavarësinë e prokurorëve të thjeshtë, si dhe mbi profesionalizmin e tyre, pasi vlerësimi i performancës së tyre dhe vendimet për promovimin do të merren nga një trupë e pavarur (e zgjedhur në mënyrë apolitike) dhe profesionale.

    6. Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë që hartoi dokumentin analitik, i cili u miratua pastaj nga Komisioni i Posaçëm Parlamentar për Reformën në Drejtësi, i bazoi konstatimet dhe rekomandimet e tij (këto të fundit u artikuluan në dokumentin Strategjia e Reformës në Drejtësi) në një standard universal të mirëqeverisjes. Ky standard përmblidhej në idenë e thjeshtë se shpërndarja e përgjegjësive / kompetencave midis organeve të qeverisjes duhet të jetë e qartë dhe funksionale. Koncepti “shpërndarje funksionale” meriton një sqarim të shkurtër. GENL-ja gjykoi se parakushti parësor për mirëqeverisjen e çdo sistemi është që kompetencat qeverisëse duhet t’i alokohen pikërisht atij organi që ka kapacitetin për t’i ushtruar më mirë ato. Sipas GENL-së, me kapacitet duhej kuptuar në radhë të parë aftësia teknike për të zhvilluar politika dhe monitoruar zbatimin e tyre. Por në rastin e qeverisjes së sistemit të prokurorisë me kapacitet nuk duhej kuptuar vetëm zotërimi i aftësive teknike për zbatimin e detyrave, por edhe garancitë që ofron organi për pavarësi dhe paanësi.

    7. Një tjetër kriter i rëndësishëm i përdorur nga GENL-ja në procesin e hartimit të hartës së përgjegjësive / kompetencave në fushën e qeverisjes së prokurorisë ishte edhe aftësia e organeve të cilave do t’iu besoheshin kompetencat për të përfaqësuar në mënyrë të balancuar si interesat e prokurorëve, ashtu edhe ato të shoqërisë.

    8. Pikërisht mbi këto standarde i bazoi GENL-ja rekomandimet për t’i veshur pikërisht Këshillit të Lartë të Prokurorisë kompetenca ekskluzive në lëmin e statusit të prokurorëve. Duke e çuar një shkallë më tej analizën, GENL-ja arriti në përfundimin se këto kapacitete nuk vijnë nga hiçi. Ato janë të paracaktuara nga mënyra sesi zgjidhen anëtarët e organit (që duhet të jetë e ndershme dhe transparente), nga cilësitë profesionale dhe morale të anëtarëve (ku anëtarët duhet të zgjidhen bazuar vetëm në merita profesionale dhe morale) dhe nga “distanca sanitare” e organit nga politika.

    9. Në fakt, struktura e kompetencave të Këshillit, e parashikuar nga neni 149/a i Kushtetutës, është e tillë që i njeh Këshillit të drejtën ekskluzive për menaxhimin e karrierës dhe statusit të prokurorëve. Ky set kompetencash i është veshur pikërisht KLP-së, sepse është një organ që ka karakteristikat e përmendura më sipër (është i zgjedhur në mënyrë meritokratike, profesionale dhe të depolitizuar, si dhe ka një përbërje që mundëson balancimin e interesave të prokurorëve me ato të shoqërisë në përgjithësi).

     

    b) Komisionet e Këshillit të Lartë të Prokurorisë

    10. Siç u tregua më lart, neni 149/a (paragrafi 1) përcakton në mënyrë shteruese fushën e përgjegjësive (listën e funksioneve) të KLP-së. Në vijim të përcaktimit të funksioneve/kompetencave, paragrafi 2 i nenit 149/a disponon në mënyrë lakonike se “ligji mund të parashikojë krijimin e komisioneve vendimmarrëse pranë Këshillit të Lartë të Prokurorisë”. Ky formulim kushtetues u interpretua nga legjislatori i zakonshëm si një rezervë ligjore përmes së cilës autorizohej ky i fundit (legjislatori i zakonshëm) për të krijuar, në gjirin e Këshillit, disa komisione me kompetenca/përgjegjësi vendimmarrëse në disa nënfusha të veprimtarisë së Këshillit. Teknika e zgjedhur nga legjislatori i zakonshëm për të materializuar këtë ide (pra krijimin e komisioneve me kompetenca vendimmarrëse) ishte disi e veçantë dhe, njëkohësisht, efikase për arritjen e qëllimit. Kështu neni 159 i ligjit për qeverisjen listonte të gjitha kompetencat e KLP-së, të cilat sipas legjislatorit të zakonshëm duhet të ushtrohen nga mbledhja plenare e Këshillit. Lista e nenit 159 përfshinte vetëm disa nga kompetencat që Kushtetuta (neni 149/a) i kishte veshur KLP-së. Nënkuptohej se të gjitha kompetencat e tjera (të parashikuara nga Kushtetuta) do të ushtroheshin nga komisionet e përhershme. Kjo zgjidhje synonte të rriste efiçencën dhe përgjegjshmërinë e Këshillit, duke pasur parasysh vështirësitë e natyrshme që karakterizojnë funksionimin e një organi me 11 anëtarë. Sidoqoftë, GjK-ja, e shfuqizoi nenin 159 të ligjit për qeverisjen, me arsyetimin se të gjitha kompetencat që i janë dhënë Këshillit nga Kushtetuta duhet të ushtroheshin nga mbledhja plenare e Këshillit, jo nga komisioni i përhershëm (shih paragrafët 21 dhe 22 të vendimit nr. 41, datë 16.05.2017 të Gjykatës Kushtetuese), i cili mund të ketë vetëm një rol ndihmës në ushtrimin e këtyre kompetencave. Me fjalë të tjera, sipas vendimit të sipërpërmendur të Gjykatës Kushtetuese, komisionet e Këshillit mund të kenë kompetenca vendimmarrëse vetëm për ato kompetenca të tjera të cilat Këshillit ia jep ligji (në fakt pika “ë” e nenit 149/a parashikon se këshilli “ushtron [edhe] funksione të tjera të caktuara me ligj”). Ndërsa kompetencat që jepen drejtpërdrejt nga Kushtetuta (konkretisht nga neni 149/a) nuk mund të ushtrohen veçse nga mbledhja plenare e Këshillit. Në këto kushte është e nevojshme të hartohen dhe miratohen amendamente në ligjin për organet e qeverisjes, të cilat, në respektim të urdhërimit të Gjykatës Kushtetuese, të parashikojnë se KLP-ja i ushtron të gjitha kompetencat që i jepen nga Kushtetuta në formatin plenar. Për pasojë, në lidhje me funksionet e Këshillit të parashikuara nga Kushtetuta, komisionet e përhershme të KLP-së thjesht do t’i propozojnë mbledhjes plenare të Këshillit miratimin e projektvendimeve të hartuara prej tyre.

     

    [1] Prokurori i Përgjithshëm ushtronte të gjitha kompetencat për statusin e prokurorëve, që sot i vishen Këshillit të Lartë të Prokurorisë.

    [2] Po aty.

    [3] Po aty.

  • Konteksti historik

    11. Konteksti historik në të cilin është miratuar dispozita (në fakt të gjitha dispozitat kushtetuese të amenduara që kanë të bëjnë me sistemin e drejtësisë) është ai i reformës së thellë kushtetuese e ligjore të sistemit të drejtësisë të vitit 2016. Në një përpjekje të mëtejshme për të kontekstualizuar dispozitën juridike që komentohet, vlen të përmendet se reforma në drejtësi (në kuadrin e së cilës u miratuan amendamentet kushtetuese në fjalë) u parapri nga dy dokumente të rëndësishme strategjike: (i) Dokumenti Analitik i Sistemit të Drejtësisë^[1] dhe (ii) Strategjia e Reformës në Drejtësi^[2]. Këto dokumente të rëndësishme që u miratuan nga Komisioni i Posaçëm Ad Hoc për Reformën në Drejtësi (ndonëse i dyti vetëm në parim për shkak të mosmarrëveshjeve politike) përcaktuan problemet e sistemit dhe drejtimet që do të ndiqte reforma për t’i adresuar ato (problemet). Në fushën e qeverisjes së sistemit të prokurorisë, dhe më konkretisht në lidhje me kompetencat e KLP-së, dokumenti analitik identifikoi problemet e mëposhtme: (i) Këshilli i Prokurorisë [nuk] ka [...] ndikim të mirëfilltë në emërimin, transferimin, procedimin disiplinor dhe ngritjen në detyrë të prokurorëve. Përbërja dhe roli i këshillit nuk garantojnë pavarësinë e prokurorisë nga politika dhe ndërhyrjet e jashtme”^[3]; (ii) mungon kuadri i qartë dhe i saktë ligjor për statusin e prokurorëve; (iii) ...

    12. Në vijim të këtyre gjetjeve të analizës dhe objektivave të strategjisë, neni 149/a i Kushtetutës riformatoi “buqetën” e kompetencave të KLP-së, që është tashmë organi ekskluzivisht përgjegjës për çështjet që lidhen me statusin e prokurorëve.

     

    [1] Vendimi nr. 14, datë 30.07.2015 i Komisionit Parlamentar për Reformën në Drejtësi.

    [2] Vendimi nr. 15, datë 30.07.2015 i Komisionit Parlamentar për Reformën në Drejtësi.

    [3] http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/dokumenti_shqip_0.pdf f. 169.

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  13. Standardet ndërkombëtare në fushën e kompetencave të organeve qeverisëse të sistemit të prokurorisë vijnë në formën e soft law nga opinionet, rekomandimet ose komentet e organeve këshillimore të Këshillit të Europës. Ato mund të përmblidhen si më poshtë:

  14. KLGj-ja dhe KLP-ja kanë kompetenca të gjera. Ata përkatësisht emërojnë gjyqtarët dhe prokurorët, vendosin për pezullimin e tyre […], caktojnë kritere për vlerësimin e gjyqtarëve dhe të prokurorëve, vendosin për apelimet në procedurat disiplinore, japin mendimet e tyre mbi buxhetin vjetor për gjykatat dhe prokuroritë, japin mendim për projektligjet dhe rregulloret që lidhen me gjyqësorin etj. Kjo shkallë përgjegjësish duket në përputhje me standardet europiane ^[1].

  15. Detyrimi i Këshillit për të bërë një raport vjetor para Asamblesë Kombëtare, duket i arsyeshëm. Informacioni që i jepet publikut mbi veprimtaritë e Këshillit do të ndihmojë gjithashtu që puna e gjyqtarëve [dhe e prokurorëve] në këshill të bëhet transparente. Ajo çka është më e rëndësishme është se do t’i japë mundësi publikut të shohë se gjyqtarët [dhe prokurorët] që kanë kryer shkelje disiplinore u nënshtrohen sanksioneve etj.^[2]

  16. Puna e KLGj-së dhe KLP-së duhet të jetë sa më transparente që të jetë e mundur. Ai (këshilli) duhet të jetë përgjegjës para publikut përmes informacionit dhe raporteve të shpërndara gjerësisht. Detyrimi për të informuar mund të përfshijë edhe detyrimin për të paraqitur një raport para Asamblesë Parlamentare rreth gjendjes në gjyqësor ose në sistemin e prokurorisë. Megjithatë, ky detyrim nuk duhet të shndërrohet në një përgjegjshmëri formale të Këshillit para degëve të pushtetit legjislativ ose ekzekutiv.^[3]

   

  [1] Compilation of Venice Commission Opinions and Reports Concerning Courts and Judges, § 3.3, p. 73.

  [2] Compilation of Venice Commission Opinions and Reports Concerning Courts and Judges, § 3.3, p. 74.

  [3] Compilation of Venice Commission Opinions and Reports Concerning Courts and Judges, § 4.2.6, p. 84.

• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura
  Asnjë koment
• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia
  Asnjë koment
• Arkiva
  Asnjë koment