Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    1. Qëllimi i nenit A të Aneksit është përcaktimi në mënyrë shteruese i të drejtave kushtetuese që u nënshtrohen kufizimeve të pjesshme gjatë procesit të rivlerësimit, duke mbajtur parasysh kriteret për këtë qëllim të parashikuara nga neni 17 i Kushtetutës. Mjafton interpretimi literal i paragrafit të parë të nenit A për të arritur në konkluzionin se nuk është fjala për heqje apo për pezullim të këtyre të drejtave / parimeve gjatë procesit të rivlerësimit, por për një kufizim të përkohshëm dhe të pjesshëm, për aq kohë sa do të zgjasë procesi i rivlerësimit kalimtar dhe deri në atë pikë sa do të jetë e nevojshme për të arritur qëllimin e vendosur nga ky proces. Në të vërtetë, derogimi apo pezullimi i tyre nuk do të ishte i mundur qoftë edhe përmes një amendamenti kushtetues. Ky i fundit (amendamenti kushtetues) është një akt që integrohet në Kushtetutë dhe si i tillë nuk mund t’i asgjësojë garancitë themelore që parashikon ajo (garancitë që parashikon neni 17 në rastin konkret), apo të vendosë institute në kundërshtim me to, apo që “e gjymtojnë atë”^[1]. Kur neni A shpreh qëllimin për të kufizuar pjesërisht disa të drejta, sipas nenit 17 të Kushtetutës, ai nuk synon të bëjë një riafirmim të thjeshtë të asaj që Kushtetuta ka sanksionuar si rregull të përgjithshëm në nenin 17 të saj, por përcakton kriteret mbi të cilat këto kufizime mund të zbatohen.

    2. Mund të thuhet se qëllimi i dispozitës që komentohet është të vendosë një balancë të qëndrueshme midis të drejtave kushtetuese të subjekteve që i nënshtrohen rivlerësimit dhe interesit publik për arritjen e qëllimit të procesit të rivlerësimit. Thënë ndryshe, neni A është një dispozitë - garanci për të drejtat themelore kushtetuese të subjekteve të rivlerësimit gjatë procesit të rivlerësimit.

     

    [1]Në lidhje me karakterin e ndryshimeve kushtetuese dhe “gjymtimeve” të Kushtetutës, shih: Richard Albert “Constitutional Amendment and Dismemberment”, 43 Yale Journal of International Law.

  • Objekti

    3. Nga pikëpamja e teknikës legjislative, paragrafi i parë i nenit A është një dispozitë kryesisht referuese, kurse paragrafi i dytë i tij është një plotësim i paragrafit të parë. Prandaj është e vështirë të flitet për një objekt të mirëfilltë rregullimi të nenit A. Objekti i rregullimit të nenit në fjalë duhet të analizohet në lidhje me dispozitat e tjera të Aneksit, të cilave ai u referohet. Megjithatë, në një vështrim të përgjithshëm, objekti i rregullimit të nenit A mund të përkufizohet si: (i) identifikimi i të drejtave, parimeve dhe rregullave kushtetuese, zbatimi i të cilave kufizohet ose ndryshohet gjatë procesit të rivlerësimit; (ii) përcaktimi i kritereve dhe kufijve (kohorë dhe thelbësorë) për kufizimet dhe ndryshimet e sipërpërmendura (sipas nenit 17 të Kushtetutës); (iii) rikthimi i procedurave të zakonshme të llogaridhënies pas përfundimit të rivlerësimit kalimtar, si procedurë e jashtëzakonshme. Konkretisht, kufizimet (ose ndryshimet) do të zbatohen mbi: (i) të drejtën kushtetuese për respektimin e jetës private; (ii) të drejtën kushtetuese procedurale për të paraqitur ankim kushtetues individual përpara GjK-së (neni 131/f); (iii) rregullin e barrës së provës (ndonëse nuk ka nen të posaçëm në Kushtetutë lidhur me barrën e provës, gjen zbatim me analogji neni 30); (iv) pavarësinë dhe palëvizshmërinë e gjyqtarëve të të gjitha niveleve, si dhe të prokurorëve, për aq sa gjen zbatim (nenet 128, 135, 138, 140, 145, 147/a dhe 149/a; (v) kompetencën/juridiksionin e disa organeve kushtetuese (147/a, paragrafi 1, nënparagrafi “b”, 149/a, paragrafi 1, nënparagrafi “b”); (vi) rregullat mbi proceset disiplinore për gjyqtarët e prokurorët.

    4. Për sa i takon shtrirjes kohore të kufizimeve dhe ndryshimeve të lartpërmendura, duhet theksuar se ajo është e përkohshme për sa kohë zgjat periudha e rivlerësimit. Neni A, në paragrafin e dytë të tij, zgjidh edhe çështjen e rregullimit të mëtejshëm (pasi të ketë përfunduar procesi i rivlerësimit) të regjimit të llogaridhënies për magjistratët teksa disponon se “subjektet që kalojnë me sukses rivlerësimin, sipas parashikimeve të këtij Aneksi, i nënshtrohen sistemit të përhershëm të llogaridhënies, sipas rregullave të përgjithshme të parashikuara në Kushtetutë dhe në ligj”.

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    5. Siç u theksua në komentet në seksionin B, neni A rregullon 2 gjëra:

    (i) Identifikon të drejtat, parimet dhe rregullat kushtetuese, zbatimi i të cilave kufizohet ose ndryshohet përkohësisht gjatë procesit të rivlerësimit.

    (ii) Përcakton kriteret dhe kufijtë (kohorë dhe thelbësorë) për kufizimet dhe ndryshimet e sipërpërmendura (sipas nenit 17 të Kushtetutës).

    6. Pyetjet që lindin në këtë rast janë: Si do të garantohen në nivel ligjor garancitë që ofron neni 17 i Kushtetutës gjatë procesit të rivlerësimit? Sa do të jetë marzhi i lejueshëm i kufizimit/ndryshimit të të drejtave dhe parimeve që preken? Neni 17 i Kushtetutës dikton 3 kritere për të vendosur kufizime në të drejtat dhe liritë e parashikuara në Kushtetutë:

    (i) kufizimet nuk do të cenojnë thelbin e së drejtës që kufizohet;

    (ii) kufizimet do të jenë në përpjesëtim me gjendjen që i ka shkaktuar ato;

    (iii) kufizimet nuk do të tejkalojnë në asnjë rast kufizimet e parashikuara në Konventën Europiane për të Drejtat e Njeriut.

     

    a) Parimi i garancisë së thelbit të së drejtës

    7. Formulimi i nenit A e reflekton qartë qëllimin për mbrojtjen e thelbit të të drejtave të subjekteve të rivlerësimit teksa thekson se kufizimet që do të zbatohen në kuadër të rivlerësimit do të jenë të pjesshme. Megjithatë ligjvënësi, gjatë hartimit të ligjit, i cili do të bëjë të mundur zbatimin e procesit të rivlerësimit, sipas kritereve bazë të vendosura në Ankesin e Kushtetutës, duhet të mbajë parasysh të mos cenojë thelbin e të drejtave që natyrshëm do të kufizohen, pasi ndryshe procesi i rivlerësimit nuk mund të kryhet me efektivitet dhe brenda një kohe të arsyeshme. Pra, në çdo rast kur në kuadër të procesit të rivlerësimit do të shqyrtohet performanca e një magjistrati, institucionet e vetting-ut do të duhet të reflektojnë në lidhje me pyetjen: cili është thelbi i së drejtës së magjistratit që kufizohet për shkak të procesit të rivlerësimit? Pasi t’i japin përgjigje kësaj pyetjeje, institucionet e vetting-ut duhet të analizojnë nëse kufizimi konkret që zbatohet është i tillë që e prek vetëm pjesërisht të drejtën në fjalë pa cenuar bërthamën minimale (“the minimum core”) të saj. Natyrisht që analiza e natyrës së kufizimit do të duhet të bëhet rast pas rasti dhe do të kombinohet në çdo rast me analizën e proporcionalitetit të kufizimit. Në rast konflikti gjatë procesit të rivlerësimit në lidhje me pretendimet për cenimin e thelbit të së drejtës apo për mosproporcionalitetin e kufizimit etj., KPA-ja është gjykata kompetente për të zgjidhur këto konflikte, ose për të bërë vlerësimet e duhura kushtetuese.

     

    b) Parimi i proporcionalitetit

    8. Me gjasë, garancia e dytë e ofruar nga neni 17 i Kushtetutës (garancia që kufizimet mbi të drejtat e magjistratëve do të jenë në përpjesëtim me gjendjen që i ka shkaktuar ato) do të jetë ajo që do t’i nënshtrohet interpretimit të vazhdueshëm jo vetëm gjatë hartimit të ligjit, por edhe gjatë periudhës së zbatimit të tij nga organet e rivlerësimit. Kjo do të thotë që i njëjti kufizim, kur zbatohet mbi një qytetar të zakonshëm, mund konsiderohet si në shkelje të parimit të proporcionalitetit, kurse kur zbatohet mbi një magjistrat, në kuadër të procesit të vlerësimit, mund të konsiderohet proporcional. Arsyeja për këtë ndryshim do të ishte fakti që organet e vetting-ut janë të detyruara të përdorin një test më liberal (testin e arsyeshmërisë) për të vlerësuar nëse kufizimet që vendosen për magjistratët janë ose jo proporcionale në raport me situatën që i ka diktuar ato.

     

    c) Parimi i respektimit të KEDNj-së

    9. Siç u theksua më lart, garancia e tretë e ofruar nga neni 17 i Kushtetutës është që kufizimet që do të vendosen mbi të drejtat e subjekteve të rivlerësimit gjatë procesit të rivlerësimit nuk do të tejkalojnë në asnjë rast kufizimet e parashikuara në Konventën Europiane për të Drejtat e Njeriut. Në rastin konkret organet e vetting-ut janë të detyruara të zbatojnë detyrimet që rrjedhin nga KEDNj-ja dhe jurisprudenca e GjEDNj-së kryesisht lidhur me nenet 6 (parimi i procesit të rregullt ligjor) dhe 8 (parimi i respektimit të jetës private) të Konventës. Kur themi jurisprudenca e GjEDNj-së, kemi parasysh në radhë të parë respektimin e arsyetimeve në vendimet që kjo gjykatë ka dhënë ndaj shteteve të ndryshme, përfshirë Shqipërinë, lidhur me nenet 6 dhe 8 të Konventës, të cilat do të trajtohen në pjesët përkatëse të aneksit.

    10. Garancia e tretë është më konkrete dhe shërben si një kriter matës edhe për dy garancitë e para, proporcionalitetin dhe thelbin. Rreth kësaj çështjeje (garancisë së tretë) është shprehur edhe KV-ja në Opinionin përfundimtar për amendamentent kushtetuese të vitit 2016. Opinioni i KV-së shprehet qartë se kufizimet që vendos neni A, paragrafi i parë, janë masa që mund të justifikohen me situatën aktuale të gjyqësorit shqiptar, i cili kërkon ndërhyrje të veçantë ligjore^[1]. Megjithatë, Komisioni rikujton se […] sipas nenit 17, pika 2, të Kushtetutës, kufizimet e të drejtave dhe lirive nuk mund të “tejkalojnë kufizimet që parashikon Konventa Europiane për të Drejtat e Njeriut”^[2]. Në këtë rast, KV-ja bën një qasje që duket se mbështet përdorimin e testit të arsyeshmërisë teksa këshillon që neni A i Aneksit të Kushtetutës të parashikojë se çdo kufizim i të drejtave themelore të gjyqtarëve dhe prokurorëve në kuadër të procedurave të vlerësimit të jetë në proporcion me qëllimet e ligjshme që ndiqen nga vlerësimi^[3]. Në këtë mënyrë, Komisioni ka sqaruar se të gjitha elementet garantuese të nenit 17 do të zbatohen në kufizimet e posaçme të të drejtave në kuadër të procesit të rivlerësimit. Në këtë linjë ka ecur edhe GjK-ja kur ka marrë në shqyrtim disa dispozita të ligjit nr.84/2016.^[4]

     

    ç) E drejta për një jetë private kufizohet posaçërisht, në mënyrë të pjesshme/të përkohshme

    11. Sikurse u theksua më lart, duke analizuar objektin e rregullimit të kësaj dispozite, konstatuam se një nga të drejtat themelore të parashikuara në Kushtetutë, e cila gjatë procesit të rivlerësimit do të pësojë kufizime të pjesshme/të posaçme/të përkohshme, është e drejta për jetë private.

    12. Nga pikëpamja doktrinore, si dhe bazuar në jurisprudencën e GjK-së, në kuptimin e saj të gjerë, e drejta kushtetuese për një jetë private përbëhet nga katër elemente kryesore: fshehtësia e të dhënave (neni 35 i Kushtetutës)^[5], liria dhe fshehtësia e korrespondencës dhe e çdo mjeti tjetër komunikimi^[6], paprekshmëria e banesës, si dhe mbrojtja e personit nga kontrolli vetjak^[7]. Por, në mjaft tekste ndodh që kjo e drejtë të jetë e lidhur dhe e shpjeguar vetëm me fshehtësinë e të dhënave, kurse çështjet e tjera janë të drejta kushtetuese që janë bërë objekt i veçantë rregullimi. Gjithashtu, edhe gjykatat mund t’u drejtohen të dhënave, duke i titulluar dhe karakterizuar vetëm ato si “e drejtë e privatësisë”. Mund të lindin pikëpyetje të ndryshme në lidhje me zbatimin e kësaj dispozite, disa prej të cilave zgjidhen edhe nga ligji i posaçëm i rivlerësimit. Megjithatë, ka rëndësi sesi do të jetë edhe praktika e jurisprudenca e organeve të rivlerësimit, në këtë drejtim.

     

    d) Kufizimi i posaçëm i të drejtave kushtetuese procedurale

    13. Në lidhje me të drejtat procedurale, neni A referon tri kategori, të cilat më tepër se kufizime të pjesshme mund të konsiderohen ndryshime të pjesshme ose zhvendosje. Konkretisht, në këto kategori përfshijmë:

    (i) Kufizimin e së drejtës për të paraqitur ankim kushtetues individual përpara Gjykatës Kushtetuese (neni 131/f).

    (ii) Transferimin e barrës së provës.

    (iii) Ndryshimet në proceset disiplinore.

    14. Për sa i përket së drejtës për akses në ankimin kushtetues individual, shih për më tepër komentin e nenit 179/b të Kushtetutës. Në fakt, këtu nuk është fjala për kufizim në thelb të tij, por vetëm për një kalim të përkohshëm të juridiksionit kushtetues për çështjet që lidhen me procesin e rivlerësimit tek KPA-ja, për sa kohë kjo e fundit do të funksionojë.

    15. Në lidhje me sanksionimin e kufizimeve për dispozitat që lidhen me barrën e provës, duhet thënë se Kushtetuta nuk parashikon rregulla të shprehura për barrën e provës, por sanksionon parimin e prezumimit të pafajësisë në procesin penal, në të cilin çështja e barrës së provës është thelbësore. Duke qenë se procesi i rivlerësimit kalimtar ka natyrë administrative dhe jo penale, efektet e tij janë të natyrës disiplinore dhe në këto procese tendenca është që kuadri rregullator të shkojë drejt vendosjes së barrës së provës në favor të masës disiplinore tek organi procedues. Pyetjes nëse përmbysja e barrës së provës është në përputhje me parimin e prezumimit të pafajësisë dhe me të drejtën për të mos u inkriminuar, të cilat sanksionohen në nenin 6, paragrafi 2, të Konventës Europiane, KV-ja, në Opinionin e ndërmjetëm mbi projektin e parë të këtyre amendamenteve, u shpreh se neni 6/2 i Konventës Europiane zbatohet në rastet e veprave penale dhe nuk do të aplikohej normalisht në rastet e gjyqtarëve dhe të prokurorëve.^[8] Literatura është shprehur se, përgjithësisht, proceset e rivlerësimit dhe të lustracionit kanë natyrë administrative, e nuk shtrihen në procesin penal^[9]. Në procesin civil dhe administrativ kemi edhe raste të tjera të zhvendosjes së barrës së provës, siç janë rastet që lidhen me të drejtën për të mos u diskriminuar, si një nga parimet e njohura të së drejtës së Bashkimit Europian, apo rastet që kanë të bëjnë me konfiskimin civil sipas ligjit Antimafia etj. Sidoqoftë, në këtë drejtim duhet të mbahet në vëmendje edhe opinioni i KV-së.

    16. Kufizimet e barrës së provës lidhen më tepër me parimin e sigurisë juridike, pasi përmbysja e saj përbën një zhvendosje nga parimi klasik i së drejtës romake, sipas të cilit barra e provës i përket paditësit. Pra, ky kufizim mund të vendosej edhe me ligj, sikurse ka ndodhur me të drejtën për informim, në të cilin ajo është kufizuar në nivelin ligjor. Megjithatë, jo pa qëllim është zgjedhur nga kushtetutëbërësi sanksionimi shprehimisht në Kushtetutë. Ky sanksionim kushtetues ka pasur qëllim të garantojë elemente mjaft të ndjeshme që mund të ketë barra e provës në këtë rast. Pavarësisht se nuk përballemi me një të drejtë të sanksionuar shprehimisht nga Kushtetuta, kufizimet e barrës së provës arrijnë deri te kuptimi i saj, që mund të përbëjë bërthamë ose thelb të së drejtës. Kështu p.sh., në një proces të zakonshëm, komponenti që vjen nga informacioni i klasifikuar nuk mund të përdoret si provë, por në rivlerësim ai mund të vlerësohet krahas provave të tjera. Kjo pjesë e dispozitës duhet të shihet e lidhur ngushtë me nenet e mëposhtme të aneksit ose me ligjin në zbatim të këtij amendamenti kushtetues. Konkretisht, neni Ç/5, neni D/5, neni DH/4 dhe neni E/5 përcaktojnë shprehimisht ato vetë sesi do të procedohet me barrën e provës gjatë proceseve përkatëse të rivlerësimit.

     

    dh) Kufizimet e pjesshme të proceseve disiplinore dhe pagës së gjyqtarëve

    17. Neni A shprehet se edhe parashikimet e neneve 128^[10], 138^[11] dhe 140^[12] të Kushtetutës kufizohen pjesërisht, sipas nenit 17 të Kushtetutës. Kufizimi i tyre i pjesshëm në bazë të nenit A të Kushtetutës duhet kuptuar si një pezullim i procedurave disiplinore të organeve të përhershme kushtetuese ndaj gjyqtarëve kushtetues, gjyqtarëve të zakonshëm dhe prokurorëve të Republikës. Këto procedura gjatë periudhës së rivlerësimit do të kryhen nga organet e posaçme të rivlerësimit.

     

    e) Kufizime të përkohshme të pjesshme të juridiksionit të gjykatave/kompetencave të organeve ndaj procesit të rivlerësimit (neni 135, 147/a, paragrafi 1, nënparagrafi “b”, 149/a, paragrafi 1, nënparagrafi “b”)

    18. Praktikisht, këto raste janë referuar në këtë nen më tepër si një zgjidhje e problemit të juridiksionit ose e kompetencës institucionale për çështjet e rivlerësimit. Kjo është bërë me qëllim që të mos ketë përplasje midis organeve të rivlerësimit dhe atyre kushtetuese të vlerësimit e procedimit të gjyqtarëve në procesin e zakonshëm të përhershëm. Pra, këtu nuk është fjala për një kufizim të mirëfilltë të të drejtave kushtetuese të subjekteve të rivlerësimit. Megjithatë, kufizimi mund të qëndrojë për sa i përket regjimit të ndryshëm në vlerësimin dhe procedimin e gjyqtarëve gjatë rivlerësimit. Kjo është zgjidhur edhe nga pika 2 e nenit A të Kushtetutës, e cila e konsideron periudhën pas rivlerësim si një fillim të ri për ata që e kalojnë provën dhe do të vazhdojnë të kontribuojnë në sistemin e drejtësisë.

     

    ë) Kufizimi i nenit 145, paragrafi 1 të Kushtetutës

    19. Duket si e panevojshme përfshirja e këtij neni në referencat për kufizimet e pjesshme që përcakton neni A i aneksit të Kushtetutës. Madje, për këtë çështje është bërë debat edhe në nivelin politik. Në opinionin e opozitës parlamentare theksohet se pezullimi i përkohshëm i nenit 145/1 të Kushtetutës, ku sanksionohet se gjyqtarët janë të pavarur dhe i nënshtrohen vetëm Kushtetutës dhe ligjit, fut në kolaps sistemin gjyqësor shqiptar për të gjithë periudhën që do të ekzistojë një pezullim i tillë^[13]. Por, qëllimi i kushtetutëbërësit ka qenë legjitimimi kushtetues i nënshtrimit të subjekteve të rivlerësimit ndaj skemës së re institucionale, e cila është e përkohshme. Prandaj, kjo dispozitë duhet kuptuar si hapësirë ndaj organeve kompetente të posaçme të rivlerësimit për të kontrolluar në detaje pasurinë, figurën dhe përgatitjen profesionale të gjyqtarëve. Në këtë kuadër ka disa kufizime, të cilat po i analizojmë në këtë kontekst.

    20. Është e rëndësishme që zbatimi i kësaj dispozite të mos kuptohet si ndërhyrje e tejskajshme dhe jo në përputhje me garancitë e pranuara për pavarësinë e gjyqtarit gjatë ushtrimit të detyrës. Natyrisht, kontrolli i imtësishëm dhe i shtrirë në kohë që prej fillimit të detyrës passjell ndërhyrje në statusin e gjyqtarit, i cili është në periudhë rivlerësimi. Ligji i posaçëm për rivlerësimin krijon mundësitë që detyra e gjyqtarit të vijojë normalisht deri në një vendim të organeve kompetente të rivlerësimit. Pra, kjo dispozitë nuk mund të legjitimojë cenimin e nenit 42 të Kushtetutës, pra procesit të rregullt gjyqësor, në raport me palët ndërgjyqëse. Elementet garantuese për këtë janë të shumta, mbi të gjitha garantimi i procesit të rregullt për vetë subjektin e rivlerësimit, statusi i dorëheqjes gjatë rivlerësimit etj. Sikurse theksuam, vetë procesi i rivlerësimit i nënshtrohet parimit të procesit të rregullt sipas nenit 6 të KEDNj-së dhe kuptimit që i ka dhënë këtij neni jurisprudenca e GjEDNj-së dhe e GjK-së ndër vite. Ky ka qenë edhe shqetësimi i opozitës në lidhje me këtë çështje.^[14] Ideja e kushtetutëbërësit ka qenë që të parandalojë kontestimin e procesit të rivlerësimit nga vetë gjyqtarët gjatë asaj periudhe. Prandaj, kjo dispozitë nuk mund të interpretohet në disfavor të procesit të rregullt ligjor për palët. Sa kohë janë në detyrë gjyqtarët prezumohen se janë të aftë edhe nga pikëpamja profesionale, edhe nga ajo etike. Vendimet e KPK-së nuk mund të sjellin pasoja për palët ndërgjyqëse.

    21. Këto standarde KV-ja i konsolidoi në Opinionin Amicus Curie, të dhënë për Gjykatën Kushtetuese të RSh-së^[15]. Në kuadër të analizës së ligjit për rivlerësimin kalimtar të gjyqtarëve dhe prokurorëve, Komisioni dha opinion për pajtueshmërinë e disa dispozitave me nenin 8 të KEDNj-së dhe arriti në konkluzionin se ekzistojnë interesat që përbëjnë një qëllim të ligjshëm në bazë të paragrafit të dytë të KEDNj-së, si: siguria kombëtare, siguria publike, parandalimi i trazirave ose krimeve, si dhe mbrojtja e të drejtave dhe e lirive të të tjerëve^[16].

     

    [1]CDL-AD(2016)009  Final Opinion on the revised draft constitutional amendments on the Judiciary (15 January 2016) of Albania, adopted by the Venice Commission at its 106th Plenary Session (Venice, 11-12 March 2016), § 57, www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2016)009-e.

    [2] Po aty.

    [3] Po aty.

    [4] Shih vendimin nr.1/2017 të Gjykatës Kushtetuese.

    [5] Neni 35 i Kushtetutës

    [6]Neni 36 i Kushtetutës.

    [7]Neni 37 i Kushtetutës.

    [8]CDL-AD(2015)045 - Public Interim Opinion on the Draft Constitutional Amendments on the Judiciary of Albania, adopted by the Venice Commission at its 105th Plenary Session (Venice, 18-19 December 2015); www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2015)045-e;cit., § 121.

    [9] Andreu-Guzmán, vep.cit., f. 17

    [10]Neni 128 lidhet me procedimin disiplinor të gjyqtarëve të GjK-së.

    [11]Neni 138 ka të bëjë me garancitë e pagës dhe të përfitimeve të tjera të gjyqtarit.

    [12]Neni 140 ka të bëjë me procedimin disiplinor të gjyqtarëve.

    [13]Opinion i Partisë Demokratike, cituar.

    [14] Shih: Opinion i Partisë Demokratike, cituar, në të cilin theksohet: “Në këtë kontekst, vlerësojmë se pezullimi i zbatimit të nenit 145/1 të Kushtetutës, që garanton se gjyqtarët janë të pavarur dhe i nënshtrohen vetëm Kushtetutës dhe ligjit, prek drejtpërdrejtë nenin 42 të Kushtetutës aktuale të Republikës së Shqipërisë”.

    [15] Shih: Council of Europe (2016), “Albania Amicus Curiae Brief For The Constitutional Court On The Law On The Transitional Re-Evaluation Of Judges And Prosecutors (THE VETTING LAW) ”, Adopted by the Venice Commission, available at: www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2016)036-e.

    [16] Po aty § 64.

  • Konteksti historik

    22. Të gjitha dispozitat që lidhen me rivlerësimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve janë dispozita të parashikuara rishtazi në Kushtetutë. Prandaj mund të flasim për një kontekst historik të krijuar rishtazi me këto amendamente kushtetuese. Natyrisht, kjo dispozitë, e cila parashikon kufizime të posaçme dhe të pjesshme për disa nga të drejtat kushtetuese, ka kaluar në një debat mjaft aktiv, si nga pikëpamja juridike, ashtu edhe nga pikëpamja politike. Madje duhet theksuar se debati e shoqëroi nenin A të Aneksit të Kushtetutës edhe në tryezat e konsultimit publik. Por, diskutimet dhe kundërshtitë më të forta u ndeshën në planin politik. Përveç problemeve të ngritura në opinionin mbi amendamentet nga partia më e madhe e opozitës, debati politik e shoqëroi atë edhe në Komisionin e Posaçëm Parlamentar të Reformës në Drejtësi, deri në ditën e miratimit të këtij neni nga ky komision. Thelbi i debatit u përqendrua në marzhin e kufizimeve gjatë procesit të rivlerësimit, gjë e cila edhe gjatë seancës së fundit për miratimin e Aneksit të Kushtetutës u ngrit si shqetësim.^[1] Ajo që mund të ndihmojë në këtë rast është analiza e proporcionalitetit në kufizimet e paraqitura në Aneks dhe në ligjin e posaçëm. Në radhë të parë, sanksionimi i kufizimeve të posaçme në Kushtetutë dhe në ligj është një garanci. Kjo nuk lejon sjellje arbitrare të institucioneve që do të zbatojnë procesin e rivlerësimit. Nga ana tjetër, një kuptim i mirë i marzhit të këtyre kufizimeve është i rëndësishëm për moslejimin e ndërhyrjeve nga cilido faktor.

     

    [1] Shih: Procesverbal i mbledhjes së Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Drejtësi, i vlefshëm në website: www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/procesverbal_date_23.05.2016.pdf. Referuar fjalës së përfaqësuesit të opozitës në këtë Komision, nënvizojmë shqetësimin e tij se këto kufizime “…mbeten problem dhe nuk janë reflektuar siç duhet shqetësimet që ka Komisioni i Venecies në lidhje me nivelin dhe proporcionalitetin e kufizimit të të drejtave të gjyqtarëve dhe të prokurorëve që sot janë në sistem…”^[1]. Por, ndryshe u komentuan këto kufizime nga përfaqësuesja e grupit parlamentar të shumicës. Ajo theksoi se “është nevoja për të kufizuar disa të drejta kushtetuese, përndryshe nuk do të mund të bëjmë verifikimin e tre elementëve të domosdoshëm…pasuria, figura, profesionalizmi dhe etika…”^[1].

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  23. Çështja e kufizimit të të drejtave të njeriut është e lidhur ngushtësisht me standardet ndërkombëtare. Kjo duket qartë edhe nga qasja që Kushtetuta ka bërë në nenin 17 të saj. Ky nen ka vendosur një nga formulat më të përshtatshme për të garantuar mbrojtjen nga kufizimet arbitrare të të drejtave dhe lirive themelore, duke e bërë  KEDNj-në pjesë të saj dhe duke integruar përmbajtjen e saj për kufizimet e të drejtave dhe lirive themelore në vetë përmbajtjen e Kushtetutës.

  24. Në këtë kuadër, standardet ndërkombëtare përcaktohen nga vetë teksti i KEDNj-së, i cili respektohet në çdo rast. Vendimet e kësaj gjykate janë të detyrueshme për zbatim në rastin kur i drejtohen Shqipërisë, kurse arsyetimet e vendimeve janë të detyrueshme për zbatim edhe në rastet e gjykuara ndaj shteteve të tjera, sa kohë që mund të nxjerrim mësime për procesin e rivlerësimit që po flasim. Çështja është që këto standarde të analizohen dhe të zbatohen në kuadër të veprimtarisë me të cilin ky nen është i lidhur, pra me procesin e përkohshëm të rivlerësimit të gjyqtarëve dhe të prokurorëve. Për këtë vijnë në ndihmë opinionet e KV-së për rivlerësimin, sipas të cilës “edhe pse si pjesë e procesit të rivlerësimit, disa të drejta të garantuara nga Kushtetuta e Shqipërisë mund të kufizohen ose të kushtëzohen, Shqipëria është e detyruar nga Konventa Europiane dhe nuk mund të shmangë rishikimin nga Gjykata Europiane e Strasburgut”^[1].

  25. KV-ja ka argumentuar se rasti i rivlerësimit nuk është një proces i zakonshëm e i përhershëm dhe justifikohet me situatën aktuale të gjyqësorit shqiptar, i cili kërkon një ndërhyrje të veçantë ligjore. Megjithatë, Komisioni thekson se në bazë të nenit 17 të Kushtetutës së Shqipërisë “...formulimi i gjerë i nenit A, paragrafi i parë, do të ishte në kundërshtim me detyrimet e Shqipërisë sipas KEDNj-së dhe rrjedhimisht, me nenin 17, paragrafi i dytë, të Kushtetutës”^[2]. Prandaj, për të garantuar respektimin e KEDNj-së në kuadrin e kufizimeve kushtetuese të parashikuara nga neni A, KV-ja tërhoqi vëmendjen në dy momente të rëndësishme që janë mbajtur parasysh nga ligjvënësi për rivlerësimin. Së pari, dispozitat përkatëse të KEDNj-së duhet të zbatohen edhe në kontekstin e rivlerësimit. Ankimet përpara organeve gjyqësore ndërkombëtare në lidhje me këtë çështje mund të ngrenë këto shqetësime. Së dyti, neni A duhet të parashikojë që çdo kufizim i të drejtave themelore të gjyqtarëve dhe prokurorëve në kuadër të procedurave të vlerësimit të jetë në proporcion me qëllimet e ligjshme që ndiqen nga vlerësimi^[3]. Ky interpretim i KV-së është mënyra më e mirë për të kuptuar nenin A të Aneksit të Kushtetutës dhe për ta zbatuar atë në përputhje me përmbajtjen e KEDNj-së e jurisprudencën e GjEDNj-së.

   

  [1]CDL-AD(2015)045  -  Public Interim Opinion on the Draft Constitutional Amendments on the Judiciary of Albania, adopted by the Venice Commission at its 105th Plenary Session (Venice, 18-19 December 2015); www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2015)045-e; § 106.

  [2]CDL-AD(2016)009  Final Opinion on the revised draft constitutional amendments on the Judiciary (15 January 2016) of Albania, adopted by the Venice Commission at its 106th Plenary Session (Venice, 11-12 March 2016), § 55, www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2016)009-e.

  [3] Po aty, § 57.

• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura
  Asnjë koment
• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia
  Asnjë koment
• Arkiva
  Asnjë koment