Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi
    1. Neni 263 i Kodit të Procedurës Penale ka si qëllim rregullimin e situatës ligjore për afatet dhe kohëzgjatjen e paraburgimit, përshtatshmërinë dhe proporcionalitetin e paraburgimit,mbrojtjen e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut. Afateteparaburgimitjanëparashikuarsigarancipërmbrojtjenetëdrejtaveproceduraletëtë pandehurit,tëcilatedetyrojnëorganinproceduestëpërfundojëhetiminosegjykimineçështjesnënjëkohëtëarsyeshme,por kurdoherë jo më vonë se maksimumi i kohës së parashikuar me ligj, pasi në të kundërt masa e sigurimit nuk është më proporcionale dhe rrezikohet që i pandehuri të konsumojë të gjithë dënimin e eventual në fazën e paraburgimit.[1]Gjykata është e detyruar t’i marrë në konsideratë këto afate, të cilat janë taksative në maksimumin e kohëzgjatjes së tyre dhe jo të bëjë vlerësime të tjera që ta çojnë atë në tejkalimin e tyre. Ekzistenca e afateve ligjore të paraburgimit ështëedhe një ndër elementët që merret nëkonsideratënga Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut në vlerësimin e përgjithshëm tw cilësisë së ligjit dhe të faktit nëse ligji i brendshëm ofron mbrojtje kundër kufizimit të lirisë në mënyrë arbitrare,[2] pasi liria është një ndër të drejtat themelore në një shoqëri demokratike[3].

     

    [1] Vendimi Nr.292, datë 07.07.1998, Gjykata Kushtetuese Itali.

    [2]J.N. kundër Mbretërisë së Bashkuar, 19.05.2016, para 77 dhe 90; Meloni kundër Zvicrës, 10.04.2008, para 53.

    [3]Medvedyev dhe të tjerë kundër Francës, Nr. 3394/03, 2010, Dhoma e Madhe, para 76; Ladent kundër Polonisë, 18.03.2008, para 45.

  • Objekti
    1. Neni263 i Kodit të Procedurës Penale përcakton afatet maksimale të paraburgimit kalimi i të cilave bën që paraburgimi të humbasë fuqinë e tij. Përcaktimi i këtyre afateve është bërë në varësi të llojit apo sanksionit të veprës penale për të cilën akuzohet i pandehuri dhe dispozita ka përcaktuar si afatet pjesore ashtu edhe ato tërësore të paraburgimit brenda të cilave duhet të përfundojë hetimi dhe gjykimi i çështjes në rastet kur i pandehuri është në paraburgim. Sipas nenit 263 të Kodit të Procedurës Penale paraburgimi dhe afatet e kohëzgjatjes së tij kalojnë në katër faza: 1) nga fillimi i zbatimit të paraburgimit deri në ditën e dorëzimit të akteve në gjykatën e shkallës së parë (neni 263/1 i Kodit të Procedurës Penale); 2) nga dita e dorëzimit të akteve në gjykatë deri në ditën e dhënies së vendimit të dënimit (neni 263/2 i Kodit të Procedurës Penale); 3)nga dita e dhënies së vendimit të dënimit në shkallë të parë deri në ditën e dhënies së vendimit të dënimit nga gjykata e apelit (neni 263/3 i Kodit të Procedurës Penale); 4) faza e mëpasshme deri sa vendimi të jetë i parevokueshëm duke qenë se vendimi mund të prishet nga gjykata më e lartë. Dispozita ka përcaktuar gjithashtu edhe rregullat në rastet kur në mbarim të afatit të paraburgimit prokurori i komunikon të pandehurit një akuzë të re e cila mund të lidhet si me një fakt të ri ashtu edhe me ndryshimin e cilësimit ligjor të veprës penale. Gjithsesi, ajo që është e rëndësishme të kuptohet është se neni 263 i Kodit të Procedurës Penale nuk duhet të interpretohet si një dispozitë e cila lejon në mënyrë të pakushtëzuar paraburgimin e të pandehurit, mjafton që të mos tejkalohen afatet e përcaktuara në këtë dispozitë, pasi çdo periudhë paraburgimi, sado e shkurtër qoftë ajo, duhet të justifikohet me ekzistencën e kushteve dhe kritereve përkatëse.[1]

     

    [1]Idalov kundër Rusisë, 22.05.2012, Dhoma e Madhe, para 140; Tase kundër Rumanisë, 10.06.2008, para 40; Castravet kundër Moldavisë, 13.03.2007, para 33; Belchev kundër Bullgarisë, 08.04.2004, para 82.

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës
    1. Sipas paragrafit të parë të nenit 263 të Kodit të Procedurës Penale, paraburgimi e humbet fuqinë nëqoftë sengafillimiizbatimittëtijkanëkaluarafatete përcaktuar në shkronjat “a”, “b” dhe “c”, pa u dorëzuar aktet në gjykatë. Sipas paragrafit të parë të nenit 250 të Kodit të Procedurës Penale i cili parashikon se: “Efektet e paraburgimit fillojnë të ecin nga çasti i arrestimit ose i ndalimit”, rezulton se për efekt të përllogaritjes së afateve të paraburgimit me fillimin e zbatimit të paraburgimit do të kuptohet çasti i arrestimit ose ndalimit dhe jo data e vendimit të caktimit të masës së sigurimit. Po kështu, në rastet e caktimit të një mase sigurimi në mënyrë autonome (jo në seancën e vleftësimit të arrestimit ose ndalimit) sipas nenit 244 të Kodit të Procedurës Penale, afati i paraburgimit do të fillojë tëpërllogaritet nga momenti i ekzekutimit të vendimit me të cilin është caktuar masa e sigurimit “Arresti në burg”.
    2. Paragrafi i parë i nenit 263 të Kodit të Procedurës Penale reflekton paragrafin e tretë të nenit 5 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut sipas të cilit çdo person i arrestuar duhet të ketë të drejtën të gjykohet brenda një afati të arsyeshëm ose të lirohet ndërkohë që pret gjykimin dhe periudha e cila duhet të merret në konsideratë fillon nga momenti i arrestimit.[1] Kompleksiteti dhe rrethanat e veçanta të hetimit janëfaktorë që duhet të merren parasysh në vlerësimin e faktit nëse organi proceduar ka qenë apo jo diligjent në procedim.[2] Sipas praktikës së Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut përgjegjësia kryesore për të mos lejuar që i pandehuri të mbahet në paraburgim tej një afati të arsyeshëm bie mbiautoritetet gjyqësore.[3] Për këtë arsye, duke përcaktuar afatet maksimale të paraburgimit,neni 263 i Kodit të Procedurës Penale shërben si një etalon për gjykatën pasi në asnjë rast paraburgimi nuk mund të kalojë afatet e parashikuara në këtë dispozitë dhe çdo periudhë paraburgimi tej këtyre afateve është vlerësuar nga vetë ligjvënësi si e paarsyeshme.
    3. Paraburgimi e humbet fuqinë nëqoftësengafillimiizbatimittëtijkanëkaluarafatete përcaktuar në shkronjat “a”, “b” dhe “c”, pa u dorëzuar aktet në gjykatë.Pavarësisht ndryshimeve të Kodit të Procedurës Penale me ligjin Nr.35/2017, duke qenë se tashmë parashikohet edhe gjykimi në seancë paraprake, neni 263 i Kodit nuk ka pësuar ndryshime në lidhje me momentin se kur përfundojnë afatet e paraburgimit, çka do të thotë se dorëzimi i akteve në gjykatë i referohet kërkesës së prokurorit për dërgimin e çështjes në gjyq dhe jo vendimmarrjes së gjyqtarit të seancës paraprake. Ky qëndrim bazohet edhe në nenin 327/6, shkronja “b”, të Kodit të Procedurës Penale[4], si dhe në nenin 331/4 të Kodit të Procedurës Penale[5].Nga përmbajtja e këtyre dispozitave rezulton se paraqitja e kërkesës për dërgimin e çështjes në gjyq është edhe momenti në të cilin do të konsiderohet se aktet janë dorëzuar në gjykatë sipas nenit 263/1 të Kodit të Procedurës Penale për sa kohë prokurori ka përfunduar hetimet paraprake.Gjykimi në seancë paraprake parashikohet në një kre më vete nga hetimet dhe konkretisht në kreun X të Kodit si një fazë e posaçme përpara gjykimit të themelit. Fakti që gjyqtari i seancës paraprake mund të disponojë sipas nenit 332/ç të K. Pr. Penale me plotësimin e hetimeve nuk e bën atë një gjyqtar të hetimit paraprak.
    4. Lidhur me humbjen e fuqisë së paraburgimit për shkak të mosdorëzimit të akteve në gjykatë, nëpraktikën gjyqësore italiane është mbajtur qëndrimi se vetëm mungesae paraqitjes së akteve me anë të të cilave realizohet kalimi nga një fazë procedurale në tjetrën mund të pasjellë humbjen e fuqisë së paraburgimit, ndërsa pavlefshmëria e tyre nuk mund të sjellë këtë efekt.[6]Nëse gjatë seancës paraprake gjykata deklaron pavlefshmërinë e kërkesës për gjykimafatet e paraburgimit nuk fillojnë nga e para pasi një deklarim i tillë i sjell efektet në fazën procedurale që nuk është përmbyllur ende dhe qëështë gjykimi.Deklarimi i pavlefshmërisë së kërkesës për gjykim nga gjyqtari i seancës paraprake nuk bën që afatet e paraburgimit të fillojnë nga e para pasi teknikisht kjo vendimmarrje nuk bën pjesë në “kthimin e çështjes” dhe efektet e saj bien mbi fazën që nuk është përmbyllur akoma dhe qëështë gjykimi.[7]
    5. Humbja e fuqisë së paraburgimitsi rregull lidhet me fazën konkrete në të cilën ndodhet procedimi dhe për të cilën është plotësuar afati përkatës i paraburgimit. Kjo do të thotë se nësei pandehuri ështëp.sh. në gjykim në shkallë të parëai mund të kërkojë shuarjen e masës së sigurimit për shkak të kalimit të afateve të paraburgimit që parashikohen për këtë fazëdhe jo për shkak të kalimit të afateve të paraburgimit që parashikohen për dorëzimin e akteve në gjykatë, pra për një fazë të mëparshme e cila tashmë ka përfunduar. Kjo për arsye se kohëzgjatja e paraburgimit në një fazë të caktuar nuk i shtrin efektet e saj edhe në fazat pasardhëse për shkak se për këtë të fundit ligji ka parashikuar një afat tjetër i cili është autonom (parimi i autonomisë së fazave procedurale).[8]Megjithatë, në praktikën gjyqësore italiane është pranuar edhe qëndrimi se humbja e fuqisë së paraburgimit për shkak të kalimit të afateve në fazën paraardhëse mund të konstatohet edhe në fazën pasardhëse, por me kushtin që tëkalimi i afateve tëpërfshijë të gjitha akuzat dhe jo vetëm një apo disa prej tyre.[9]
    6. Për sa i përket mënyrës së përllogaritjes së afateve, në paragrafin e katërt të nenit 144 të Kodit të Procedurës Penale parashikohet se: “Me përjashtim të rasteve kur ligji disponon ndryshe, në afatin e caktuar nuk llogaritet ora ose dita në të cilën fillon të ecë afati. Llogariten ora e fundit ose dita e fundit”.Sipas praktikës së Gjykatës së Lartë,kur afati është caktuar në muaj, sikurse janë afatet e paraburgimit, afati mbaron me kalimin e asaj dite të muajit që ka të njëjtin numër me atë të ditës që ka filluar afati.[10]Po kështu, nëpraktikën gjyqësore italiane është theksuar se rregulli sipas të cilitnë afatin e caktuar nuk llogaritet ora ose dita në të cilën fillon të ecë afati nuk zbatohet në përllogaritjen e afateve të paraburgimit, por për përllogaritjen e tij duhet t’i referohemi kalendarit të zakonshëm duke qenë se afati është përcaktuar në muaj dhe rrjedhimisht afati përfundon në ditën që i korrespondon ditës në të cilën ka filluar të ecë afati.[11]
    7. Sipas praktikës së Gjykatës së Lartë paraburgimii referohet rasteve kur ndaj të pandehurit është caktuar masa e sigurimit arresti në burg dhe nuk përfshin rastet kur është caktuar si masë sigurimi ajo e arrestit në shtëpi. Masaesigurimitarrestinëburg,edhepërefekttëllogaritjessëafatittotaltë paraburgimit nuk është dhe nuk duhet të llogaritet e njëjtë me masën e sigurimit arresti në shtëpi. Ato janë dy lloje të veçanta mase sigurimi të parashikuara respektivisht nga nenet 237 dhe 238 të Kodit të Procedurës Penale.Në pikën 4 të nenit 237 të Kodit të Procedurës Penale parashikohet se për kohëzgjatjen e arrestit në shtëpi vlejnë rregullat e caktuara për paraburgimin, çka do të thotë se vetë ligjvënësi e dallon këtë masë sigurimi, nukenjehson,nukequanparaburgim,porkurvjenfjalapërtëpërcaktuarafatine kohëzgjatjes së kësaj mase sigurimi, si lloj i veçantë i masave shtrënguese të sigurimit, pra vetëmpërafatinekohëzgjatjes,dukeeveçuarngamasatetjerashtrënguesei referon zbatimin e rregullave të paraburgimit. Edhepraktikagjyqësorekapranuarsekurështëplotësuar afatiiparaburgimiti përcaktuarveçmaspërfazënehetimeveparaprake,përgjykiminnëshkallëtëparë,për gjykimin në gjykatën e apelit, apo afati tërësor i paraburgimit, gjykata ka caktuar një masë tjetër sigurimi siç është masa e sigurimit “arresti në shtëpi”.[12]
    8. Neni 263 i Kodit tëProcedurës Penale në mënyrë urdhëruese ndalon qëndrimin e çdo të pandehuri në paraburgim nëse tejkalohen afatet e parashikuara prej kësaj dispozitepavarësisht shkaqeve që kanë çuar në këtë tejkalim. Kjo dispozitë dhe asnjë prej dispozitave procedurale penale nuk lejojnë gjykatën që me vendimmarrjen e sajtë ligjërojë, apo të zgjasë afatet prekluzive që lidhen me paraburgimin pasi ato kanë përfunduar, por kjo zgjatje mund të bëhet vetëm një herë dhe për tre muaj përpara se ky afat të ketë përfunduar.[13]Në praktikën e Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut është theksuar gjithashtu se do të kemi shkelje të nenit 5 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut në rastet kur autoritetet kanë dështuar që të paraqesin një kërkesë për zgjatjen e afateve të paraburgimit brenda afateve të parashikuara në ligj.[14]
    9. Sipas paragrafit tëdytë të nenit 263 të Kodit të Procedurës Penale, paraburgimi e humbet fuqinë në qoftë se nga dita e dorëzimit të akteve në gjykatë kanë kaluar afatet e përcaktuara në këtë dispozitë, pa u dhënë vendimi i dënimit në shkallë të parë.Sipas kësaj dispozite afatet do të fillojnë të llogariten nga dita e depozitimit për herë të parë të akteve në gjykatë dhe për efekt të përllogaritjes së kohëzgjatjes së paraburgimit nuk merr rëndësi fakti nëse më pasgjykata ia ka dërguar aktet një gjykate tjetër pasi ka vlerësuar se nuk ështëkompetente, qëndrim ky i mbajtur edhe nga Gjykatae Lartë.[15]Humbja e fuqisë së paraburgimit si pasojë e kalimit të afateve duhet të konstatohet edhe kryesisht pa qenë e nevojshme bërja e kërkesës nga pala. Megjithatë, duhet patur parasysh se në rast se është paraqitur një kërkesë për shuarjen e masës së sigurimit, por ndërkohë jepet vendimi përfundimtar me të cilin caktohet një masë dënimi më të lartë se paraburgimi i vuajtur atëherë kërkesa për shuarjen e masës duhet të rrëzohet për shkak të humbjes së interesit.[16]
    10. Për sa i përket përcaktimit të afateve të paraburgimit, nëçdo rast dispozita i referohet veprës penale për të cilën procedohet që do të thotë veprën penale për të cilën personi është sjellë për gjykim dhe nuk lidhet me cilësimin e ndryshëm ligjor që mund të bëjë gjykata. Edhe në paragrafin e tretëtënenit 263 të Kodit të procedurës Penale,lidhur me afatet e paraburgimit gjatë gjykimit në apel,rezulton se dispozita ka të njëjtin formulim duke e lidhur afatin e paraburgimit me masën e dënimit që parashikon ligji për veprën penale për të cilënprocedohet dhe jo masën e dënimit që mund të ketë caktuar gjykata e shkallës së parë apo masën e dënimit që parashikohet në rast të ndryshimit të cilësimit ligjor nga gjykata e shkallës së parë. Në këtë aspekt neni 303, paragrafi i parë, shkronja “c”, i Kodit italian të Procedurës Penaleështë i ndryshëm pasi afati i paraburgimit përcaktohet në varësi të dënimittë caktuar nga gjykata. Dhënia e vendimit nga shkalla e parë ka 3 efekte: 1) ndërpret afatin e paraburgimit;2)përcakton ecjen e afatit për fazën e gjykimit në apel; 3) në rast të ndryshimit tëcilësimit juridik afati i paraburgimit për gjykimin në apel do të përcaktohet nga vepra penale konkrete për të cilën është dhënë vendimi i dënimit dhe jo ajo për të cilën personi është sjellë për gjykim.[17] Ndryshimi i cilësimit juridik ka efekt vetëm për fazat pasardhëse dhe jo për ato tashmë të ezauruara.
    11. Sipas paragrafit të tretë të nenit 263 të Kodit të Procedurës Penale, paraburgimi e humbet fuqinë në qoftë se nga dita e dhënies së vendimit të dënimit në shkallë të parë kanë kaluar afatet e mëposhtme pa u dhënë vendimi i dënimit në gjykatën e apelit. Në rast ankimi të vendimit të shkallës së parë, gjykata e apelit mund të vendosë edhe mospranimin e ankimit në rastet e parashikuara në nenin 420 të Kodit të Procedurës Penale. Edhe në rast se gjykata e apelit vendos mospranimin e ankimit për efekt të llogaritjes së afatit të paraburgimit ky vendim do të barazohet me vendimin e dënimit.[18]
    12. Sipas paragrafit tëkatërt të nenit 263 të Kodit të Procedurës Penale, afatet e paraburgimit të parashikuara përsecilënshkallë procedimi rifillojnë kur vendimi prishet nga Gjykata e Lartë, ose gjykata e apelit dhe çështjadërgohetpër rishqyrtim, sipas rastit, në gjykatën e shkallës së parë, apo të apelit. Rifillimi i afateve në rast të prishjes së vendimit i referohet rasteve kur afati nuk ka përfunduar ende dhe jo rasteve kur afati ka përfunduar në datën e prishjes së vendimit.[19] Po kështu, në interpretim të kësaj dispozite, sipas Kolegjevetë Bashkuara të Gjykatës së Lartë,afatet e paraburgimit nuk mund të rinisin në qoftëse kohëzgjatjatërësoreështë konsumuar plotësisht. Në rastet e tjera, kohëzgjatja e paraburgimit rifillon përçdo shkallëtë procedimit, me kushtin qëtë mos tejkalohet kohëzgjatjatërësore e paraburgimit. Kur çështja kthehet për rigjykim, pavarësisht nga afatet e paraburgimit që parashikon ligji përçdo fazëtë gjykimit, këto afate nuk llogariten më nga e para si bashkim aritmetik i tyre, por në dispozicion të gjykatës mbetet pjesa e pa konsumuar nga afati tërësor i paraburgimit.Konsumimi deri nëmaksimum i kohëspër hetimin dhe gjykimin e çështjeve, lë pa vlerë rifillimin e afateve të paraburgimit, kur vendimet e gjykatave mëtë ulta prishen nga ato mëtë larta.[20]
    13. Rifillimi i afateve të paraburgimit ka të bëjë me rastet kur vendimi prishet nga Gjykata e Lartë dhe çështja i dërgohet gjykatës së shkallës së parë ose apelit, si dhe kur vendimi prishet nga gjykata e apelit dhe i dërgohet gjykatës së shkallës së parë. Në këtë parashikim nuk përfshihen rastet e rishikimit të vendimeve, për arsye se nërastetkurpranohet kërkesapërrishikiminevendimitpenaltëformëssëprerë,igjykuarivazhdontë vuajë dënimin sipas vendimit (në qoftë se është duke vuajtur dënimin) dhe sipas nenit 454/1 të Kodit të Procedurës Penale gjykata që pranon kërkesën mund të vendosë pezullimin e ekzekutimit të dënimit.[21] Po kështu, në nenin 453/4 të Kodit të Procedurës Penale është parashikuar shprehimisht se deri në dhënien e vendimit nga gjykata e rishikimit, sipas nenit 456 të Kodit, i dënuari ruan të njëjtën pozitë procedurale.
    14. Në rast të prishjes së vendimit dhe kthimit tëçështjes për rigjykim, çdo kërkesë që lidhet me masën e sigurimit, përfshirë edhe shuarjen e saj i pasojë e kalimit të afateve të paraburgimit, do të shqyrtohet nga gjykata të cilës i janë dërguar aktet. Sipas praktikës unifikuese të Gjykatës së Lartë,nëse është paraqitur kërkesa për gjykim, kompetenca që të vendosë caktimin, zëvendësimin a revokimin e masave të sigurimit i përketvetëmgjykatëssëcaktuarpërshqyrtiminesajdheasnjëgjykateagjyqtaritjetër. Me depozitimin e kërkesës për gjykim, gjyqtari i fazës së hetimeve paraprake (i njëjti gjyqtar për të gjitha kërkesat) vetvetiu ka humbur kompetencën e tij për të trajtuar kërkesa lidhur me masat e sigurimit dhe çdo lloj kërkese tjetër të palëve për të cilat kompetente është gjykata. Ajo i ka kaluar gjykatës së caktuar për shqyrtimin e kërkesës për gjykim. Gjyqtariqëkadhënëvendiminedënimitmbetetkompetentlidhurmemasate sigurimitedhenëperiudhënderikur,mbiankiminepalës,çështjatëjetëregjistruarnë gjykatëneapelit.[22] Në rast prishje të vendimit dhe dërgimit tëçështjes për rigjykim gjykata kompetente për shqyrtimin e çdo kërkesë lidhur me masën e sigurimit do të jetë gjykata të cilës i janë dërguar aktet edhe nëse dosja penale mund të mos ndodhet fizikisht pranë kësaj gjykate.[23]
    15. Sipas paragrafit tëpestëtë nenit 263 të Kodit të Procedurës Penale, në rast ikje të të pandehurit të paraburgosur, afatet fillojnë të ecin përsëri nga çasti në të cilin ai paraburgoset përsëri. Ky parashikim lidhet me faktin se afatet e paraburgimit marrin kuptim në rastete zbatimit efektivisht të masës së sigurimit arresti në burg pasi këto afate janëtë lidhura me kufizimin e lirisë. Në rast ikje të të pandehurit të paraburgosur ecja e afateve do tëndërpritet dhe periudha në të cilën i pandehuri nuk është efektivisht në masën e sigurimit arresti në burg nuk do tëllogaritet nëkohëzgjatjen e afatevetë paraburgimit sipas nenit 263 të Kodit të Procedurës Penale. Sipas praktikës gjyqësore italiane afatet e paraburgimit fillojnë të ecin qënë momentin që rivendoset masa e sigurimit, pa qenë e nevojshme të fillojë procedimi penal për largimin e të burgosurit nga vendi i qëndrimit.[24] Edhe në praktikën e Gjykatës së Lartëështë mbajtur gjithashtu qëndrimi se për sa kohë masa e sigurimit arresti në burg nuk është ekzekutuar nuk ka vend për aplikimin e nenit 263 të Kodit të Procedurës Penale.[25]

     

     

    16. Në paragrafine gjashtë të nenit 263 të Kodit të Procedurës Penale janë përcaktuar edhe afatet tërësore të paraburgimit. Sipas Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, neni 263/6 i Kodit të Procedurës Penale është një dispozitë e përgjithshme, e cila përcakton sipas kategorive të veprave penale kohëzgjatjen tërësore të paraburgimit. Kësaj dispozite i është vënë një kufizim i posaçëm, që lidhet me veprën penale konkrete për të cilën është akuzuar dhe qëndron i paraburgosur i pandehuri. Megjithatë, kohëzgjatja e paraburgimit nuk mund të kalojë gjysmën e maksimumit të dënimit të parashikuar për veprën penale për të cilën procedohet, edhe pse afati tërësor i përcaktuar nga neni 263 i Kodit të Procedurës Penale e lejon paraburgimin tej kësaj kohe.[26] Nëse eventualisht personi ka qëndruar në paraburgim tej afatit maksimal, edhe kjo periudhë duhet të llogaritet në ekzekutim të vendimit të dënimit sipas përcaktimeve të neni 57 të Kodit Penal.[27]
    17. Neni 263 i Kodit të Procedurës Penale, ka rregulluar edhe rastet kur në mbarim të afatit të paraburgimit prokurori i komunikon të pandehurit një akuzë të re,për të cilën parashikohen afate më të gjata paraburgimi se ato të akuzës së parë, e cila mund të lidhet me një fakt të riqë nuk dihej në fillim të procedimit, ose mund të konsistojëvetëm nëndryshimin e cilësimit ligjor të veprës penale.Nëçdo rast, prokurori është i detyruar t’i drejtohet gjykatës me një kërkesë për caktimin e masës së sigurimit për efekt të akuzës së re pasi është kjo e fundit që do të vlerësojë nëse ka apo jo vend për një afat të ri paraburgimi. Duke parashikuar vendimmarrjen nga gjykata ligji ka si qëllim që e drejta e prokurorit për të komunikuar një akuzë të re të pandehurit të mos përdoret si mjet për të përfituar nëmënyrë fiktive një afat më të gjatë paraburgimi. Sikurse në caktimin e masës së sigurimit gjykata vlerëson nëse ekziston apo jo dyshimi i arsyeshëm për kryerjen e veprës penale, edhe në rastin e komunikimit tëakuzës së re gjykata do të vlerësojë nëse ekziston apo jo dyshimi i arsyeshëm për kryerjen e veprës penale të pretenduar nga prokurori në akuzën e re. Nëse vlerësohet se ekziston dyshimi i arsyeshëm dhe akuza e re nuk është haptazi e pabazuar atëherë gjykata do të caktojë një afat të ri paraburgimi i cili fillon të llogaritet nga e para kur akuza e re lidhet me një fakt të ri që nuk dihej në fillim të procedimit dhe data e ecjes së afatit do të jetë data e vendimmarrjes së gjykatës, ndërsa kur ndryshon vetëm cilësimi ligjor i veprës penale,gjykatacaktonmasënesigurimitdhefillimiillogaritjessëafatitështëaiimasëssë mëparshme të sigurimit.
    18. Në praktikën gjyqësore italiane është pranuar gjithashtu se për të përllogaritur afatet e reja në bazë të akuzës së re formalisht duhet të kemi ndryshim të akuzës pasi kontestimet e prokurorit gjatë gjykimit nuk marrin rëndësi për efekt të përllogaritjes nëse nuk është proceduar me caktimin e masës së sigurimit për akuzën e re. Në rast të kundërt, afatet që do tëmerren parasysh janë ato që lidhen meakuzënnë vendimin e mëparshëm të caktimit të masës së sigurimit. Një qëndrim i ndryshëm do të lejonte prokurorin që të ndryshonte afatet e paraburgimit sipas vlerësimit të tij.[28]Megjithatë, duhet patur parasysh se akuza e renuk ndikon në afatet e paraburgimit të fazave procedurale të cilat tashmë janë ezauruar.

     

    [1]Štvrtecký kundër Sllovakisë, 05.06.2018, para 55; Solmaz kundër Turqisë, 16.01.2007, para 23-24; Kalashnikov kundër Rusisë, Nr.47095/99, 2000, para 110; Wemhoff kundër Gjermanisë, 27.06.1968.

    [2]Scott kundër Spanjës, 18.12.1996, para 74.

    [3]Buzadji kundër Moldavisë, Nr.23755/07, 2016, Dhoma e Madhe, para 89-91; McKay kundër Mbretërisë së Bashkuar, Nr.543/03, 2006, Dhoma e Madhe, para 41-43.

     

    [4] Neni 327/6, shkronja “b”, i Kodit të Procedurës Penale parashikon se: “Në përfundim të hetimeve paraprake, prokurori procedon si më poshtë: b) i kërkon gjykatës dërgimin e çështjes në gjyq, kur nuk procedon sipas neneve 400, 406/a dhe 406/dh të këtij Kodi”.

    [5]Neni 331/4 i Kodit të Procedurës Penaleparashikon se: “Kërkesës së prokurorit i bashkëlidhen aktet dhe provat që përmban fashikulli i hetimeve, duke përfshirë edhe aktet e kryera para gjyqtarit të hetimeve paraprake, si dhe provat materiale, përveç rastit kur ato ruhen në vend tjetër”.

    [6] Vendimi Nr.263303, datë 18.02.2015, Sola, Gjykata e Kasacionit Itali; Vendimi Nr.247006, datë 19.04.2010, Petrone, Gjykata e Kasacionit Itali; Vendimi Nr.446, datë 13.02.1995, Greco, Gjykata e Kasacionit Itali.

    [7] Vendimi Nr.234660, datë 25.05.2006, Gjykata e Kasacionit; Vendimi Nr.64, datë 23.03.2001, Gjykata e Kasacionit Itali; Vendimi Nr.544, datë 17.04.2001, Gjykata e Kasacionit Itali.

    [8]Vendimi Nr.260925, datë 17.07.2014, Kolegjet e Bashkuara Gjykata e Kasacionit Itali; Vendimi Nr.954, datë 19.04.2000, Malatesta, Gjykata e Kasacionit Itali; Vendimi Nr.118, datë 13.07.1998, Gjykata e Kasacionit Itali;

    [9] Vendimi Unifikues Nr.3358, datë 24.04.2002, Kolegjet e Bashkuara Gjykata e Kasacionit Itali.

    [10] Vendimi Nr.196, datë 18.03.2002, KPGJL. Në këtë vendim Gjykata e Lartë ka arsyetuar se: “Si në rekurs edhe në gjykimin e çështjes të pandehurit kanë kërkuar nga gjykata që të vendos humbjen e fuqisë së masës së sigurimit, me pretendimin se kanë përfunduar afatet e parashikuara nga neni 263/1 të Kodit të Procedurës Penale. Nga të pandehurit dhe mbrojtja e tij llogaritja bëhet duke numëruar ditët e muajit dhe afatin 6 mujor e llogarit me 180 ditë. Kjo llogaritje e afateve është e gabuar. Neni 250 i Kodit të Procedurës Penale bën dallimin e afateve, në orë, ditë, muaj dhe vit. Sipas nenit 263/1, pika “a” të K.Pr.Penale paraburgimi e humbet fuqinë në qoftë se nga fillimi i zbatimit të tij, kanë kaluar gjashtë muaj pa u dorëzuar aktet në gjykatë. Në rastin konkret, të pandehurit janë ndaluar më datën 27.06.2001, kurse aktet nga Prokurori i Përgjithshëm për zgjatjen e afatit janë dorëzuar më datën 26.12.2001, pra brenda gjashtë muajve. Nga përmbajtja e ligjit rezulton se kur afati është caktuar në muaj, mbaron me kalimin e asaj dite të muajit që ka të njëjtin numër me atë të ditës që ka filluar afati”.

    [11] Vendimi Nr.149, datë 09.07.1992, Gjykata e Kasacionit Itali.

    [12] Vendimi Nr. 592, datë 04.07.2007, KPGJL.

    [13] Vendimi Nr.243, datë 06.05.2009, KPGJL.

    [14]G.K. kundër Polonisë, 20.01.2004, para 76. Lidhur me zvarritjen e çështjeve dhe kohëzgjatjen e paraburgimit shiko edhe Sardinas Albo kundër Italisë, 17.02.2005; Vaccaro kundër Italisë, 06.11.2000; Labita kundër Italisë, 06.04.2000.

    [15]Vendimi Nr. 70, datë 09.05.2011, KPGJL. Në këtë vendim Gjykata e Lartë ka arsyetuar se: “Në Gjykatën e Rrethit Gjyqësor Tiranë është duke u zhvilluar procesi penal në ngarkim të të pandehurve Y. P, M. D, S. N, etj., të akuzuar për veprat penale të parashikuara nga neni 79/dh/ë, 152, 248 e 25 të Kodit Penal, gjykim i cili, për të pandehurit e cituar më lart zhvillohet nën masën e sigurimit personal “arrest në burg”. Aktet e këtij procedimi penal fillimisht janë dërguar në Gjykatën e Lartë, si gjykatë e shkallës së parë, në datë 13.03.2009, në bazë të nenit 75/b të K.Pr.Penale, për shkak se ndër të pandehurit ishte dhe një subjekt i posaçëm. Pas ndarjes së procedimit penal për subjektin e posaçëm, Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, duke mos qenë më kompetent për gjykimin e të pandehurve të tjerë, i ka kaluar aktet për kompetencë gjykimi Gjykatës së Shkallës së Parë Tiranë, akte që kanë mbërritur në atë gjykatë më 11.06.2009....paraburgimi i të pandehurve ka humbur fuqinë për shkak të kalimit të afatit 12 mujor, duke llogaritur këtu dhe të gjitha pezullimet, afati fillon në datë 13.03.2009, datë kur kanë shkuar aktet në Gjykatën e Lartë (si gjykatë fillestare)...”.

    [16]Vendimi Unifikues Nr.3724, datë 14.07.2003, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Kasacionit Itali.

    [17]Vendimi Nr.668, datë 08.01.2010,Gjykata e Kasacionit Itali; Vendimi Nr.24, datë 19.06.2002, Palumbo,Gjykata e Kasacionit Itali; Vendimi Nr.985, datë 10.01.2002, Gjykata e Kasacionit Itali; Vendimi Nr.584, datë 03.11.1999,Gjykata e Kasacionit Itali; Vendimi Nr.817, datë 27.11.1997, Gjykata e Kasacionit Itali.

    [18] Vendimi Nr.252516, datë 15.03.2012, Gjykata e Kasacionit Itali;Vendimi Nr.4160, datë 03.07.2003, Gjykata e Kasacionit Itali.

    [19]Vendimi Nr.803, datë 04.03.1996, Gjykata e Kasacionit Itali.

    [20]Vendimi Unifikues Nr.6, datë 11.11.2003, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

    [21]Vendimi Nr.19, datë 19.01.2012, KPGJL. Në këtë vendim Gjykata e Lartë ka arsyetuar se: “…edhe në rastin e supozuar se, ndaj të gjykuarit do të ishte vendosur masë sigurimi personal me karakter shtrëngues ”Arrest në burg”, efekti i saj do të ishte shuar pasi, vendimi i dënimit ka marrë formën e prerë. Pas kësaj, i akuzuari nuk rri në gjendje të heqjes të lirisë (burg) për shkak të masës së sigurimit, por për efekt të zbatimit të vendimit penal të formës së prerë. Edhe në këtë rast, nuk ka vend aplikimi i dispozitave të neneve 263 e 264 të Kodit të Procedurës Penale. Siç është përmendur më sipër, i gjykuari i është drejtuar Gjykatës së Lartë me kërkesë për rishikimin e vendimit penal të formës së prerë, sipas përcaktimeve të nenit 450, shkronja “c” e Kodit Procedurës Penale. Ndodhur në këto rrethana, ligji i aplikueshëm për zgjidhjen e çështjes do të ishin dispozitat e Kreut IV të Titullit VIII të Kodit të Procedurës Penale, i titulluar “Rishikimi” (nenet 449-461 Kodit të Procedurës Penale)...Nga interpretimi i këtyre dispozitave, në harmoni me dispozitat e tjera të këtij Kreu, Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë arrin në konkluzionin se, në rastet kur pranohet kërkesa për rishikimin e vendimit penal të formës së prerë, i gjykuari vazhdon të vuajë dënimin sipas vendimit (në qoftë se është duke vuajtur dënimin). Ekzekutimi i këtij vendimi (vendimit penal të formës së prerë objekt rishikimi) mund të pezullohet vetëm me dy raste (i) nga Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë i cili, ka gjykuar kërkesën për rishikim ose (ii) nga gjykata penale (e shkallës së parë apo e apelit), e caktuar për rigjykimin e çështjes”.

    [22] Vendimi unifikues Nr.7, datë 14.10.2011, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

    [23]Vendimi Nr.00-2014-240, datë 13.02.2014, KPGJL. Në këtë vendim Gjykata e Lartë ka arsyetuar se: “... Në rastin objekt gjykimi, rezulton se është dhënë vendimi në Gjykatën e Rrethit Gjyqësor Tiranë dhe në Gjykatën e Apelit Tiranë, ku kjo e fundit ka vendosur kthimin për rigjykim pranë Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë, me tjetër trup gjykues. Pra rezulton se për të dënuarin ka tashmë një vendim të gjykatës së apelit dhe kjo e fundit, bazuar edhe në përfundimet e arritura nga Kolegjet e Bashkuara, nuk mund të jetë kompetente për shqyrtimin e kërkesës penale, pasi çështja nuk ndodhet më pranë saj dhe njëkohësisht nuk bën kompetent as gjyqtarin e hetimeve paraprake pasi me depozitimin e kërkesës për gjykim ai e ka humbur kompetencën e tij për të trajtuar një kërkesë të tillë. Kolegji Penal çmon se pavarësisht se dosja penale e themelit nuk ndodhet fizikisht në Gjykatën e Rrethit Gjyqësor Tiranë (pasi ndodhet në Gjykatën e Lartë për shqyrtimin e rekursit) ajo duhet të shprehet në themel për kërkesën e të dënuarit për zëvendësim të masës së sigurimit, pasi e drejta e tij për të kërkuar shqyrtimin e kërkesës për zëvendësimin e masës së sigurimit prevalon ndaj çdo lloj problemi në praktikë që mund t’i dalën gjykatës për zgjidhje”.

    [24]Vendimi Nr.244620, datë 11.06.2009, Gjykata e Kasacionit Itali.

    [25] Vendimi Nr.19, datë 19.01.2012, KPGJL. Në këtë vendim Gjykata e Lartë ka arsyetuar se: “Si Gjykata e Shkallës së Parë Kavajë, ashtu edhe ajo e Apelit Durrës, i janë referuar dispozitave të neneve 263/4 dhe 263/2 të Kodit të Procedurës Penale...Kështu, ka rezultuar se ndaj të gjykuarit nuk është zbatuar asnjëherë masa e sigurimit “Arrest në burg”, në përputhje me kërkesat e nenit 238 të Kodit të Procedurës Penale. Organi i akuzës, në seancën dëgjimore të zhvilluar pranë Gjykatës së Lartë ka provuar se, ndaj të gjykuarit është vendosur masë sigurimi personal me karakter shtrëngues “Arrest në burg” por, kjo masë nuk është ekzekutuar asnjëherë. Duke qenë se kërkuesi nuk ka qenë asnjëherë nën masën e sigurimit personal me karakter shtrëngues “Arrest në burg” dhe as të ndonjë masë tjetër sigurimi, dispozitat e cituara më sipër nuk mund të aplikohen për zgjidhjen e çështjes”.

    [26] Vendimi Unifikues Nr.6, datë 11.11.2003, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

    [27] Po aty.

    [28]Vendimi Nr.1163, datë 05.07.2000, i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Kasacionit Itali.

  • Konteksti historik
    1. Neni 263 i Kodit tëProcedurës Penaleështë ndryshuar me ligjet Nr.8570, datë 20.01.2000; Nr.8813, datë 13.06.2002 dhe Nr.35/2017. Ndryshimet me ligjin Nr.8570/2000 sollëndisa elementëtë rinj krahasuar me përmbajtjen e mëparshme të dispozitës të tillë si: së pari, përcaktimi i kohëzgjatjes se paraburgimit u bë në lidhje memasën e dënimit që parashikon dispozita;së dyti, u përcaktuan afate kohore mëtë gjata paraburgimi si për fazat e procedimit, ashtu edhe atëtërësor; së treti, rifillimi i afateve të paraburgimit u parashikua jovetëm në rastin kur vendimi prishet dhe kthehet për rigjykim nga Gjykata e Lartë, por edhe kur këtë e vendos gjykata e apelit. Me ligjin Nr.8813/2002 u shtuan paragrafët 7 dhe 8 të dispozitës duke rregulluar situatën ligjore në rast të komunikimit të një akuze për të cilën parashikohen afate më të gjata paraburgimi, ndërsa me ligjin Nr.35/2017 fjala“minimum” në masat e dënimit, e cila kanë qenë shkruar gabim në formulimin e mëparshëm, u zëvendësua me fjalën “maksimum”.
  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira
  1. Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut;

  A.    Raporte, opinion, rekomandime

  2. Udhëzues i nenit 5 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (fusha penale), azhurnuar më datë 30.04.2020.

  B.     Vendime të Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut

  3. Štvrtecký kundër Sllovakisë,  06.2018;
  4. N. kundër Mbretërisë së Bashkuar, 19.05.2016;
  5. Buzadji kundër Moldavisë, Nr.23755/07, 2016;
  6. Idalov kundër Rusisë, 22.05.2012;
  7. Medvedyev dhe të tjerë kundër Francës, Nr. 3394/03, 2010;
  8. Tase kundër Rumanisë, 10.06.2008;
  9. Meloni kundër Zvicrës, 10.04.2008;
  10. Ladent kundër Polonisë, 18.03.2008;
  11. Castravet kundër Moldavisë, 13.03.2007;
  12. Solmaz kundër Turqisë, 16.01.2007;
  13. McKay kundër Mbretërisë së Bashkuar, Nr.543/03, 2006;
  14. Sardinas Albo kundër Italisë, 17.02.2005;
  15. Belchev kundër Bullgarisë, 08.04.2004;
  16. K. kundër Polonisë, 20.01.2004;
  17. Kalashnikov kundër Rusisë, Nr.47095/99, 2000;
  18. Vaccaro kundër Italisë, 06.11.2000;
  19. Labita kundër Italisë, 06.04.2000;
  20. Scott kundër Spanjës, 18.12.1996;
  21. Wemhoff kundër Gjermanisë, 27.06.1968;
• Materiale legjislative
  1. Analiza e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, Qershor 2015, hartuar nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë.
• Dispozita të lidhura
  1. Neni 6i Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut;
  2. Kushtetuta;
  3. Kodi i Procedurës Penale.
• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime

  A.    Vendime të Gjykatës Kushtetuese

  1. Vendimi Nr.292, datë 07.07.1998, Gjykata Kushtetuese Itali;

  B.     Vendime të Gjykatës së Lartë

  2. Vendimi Nr.00-2014-240, datë 13.02.2014, KPGJL;
  3. Vendimi Nr.19, datë 19.01.2012, KPGJL;
  4. Vendimi Unifikues Nr.7,  datë  10.2011, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë;
  5. Vendimi Nr.70, datë 09.05.2011, KPGJL;
  6. Vendimi Nr.243, datë 06.05.2009, KPGJL;
  7. Vendimi Nr. 592, datë 04.07.2007, KPGJL;
  8. Vendimi Unifikues Nr.6, datë 11.11.2003, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë;
  9. Vendimi Nr.196, datë 18.03.2002, KPGJL;
  10. Vendimi Nr.263303, datë 18.02.2015, Sola, Gjykata e Kasacionit Itali;
  11. Vendimi Nr.260925, datë 17.07.2014, Kolegjet e Bashkuara, Gjykata e Kasacionit Itali;
  12. Vendimi Nr.252516, datë 15.03.2012, Gjykata e Kasacionit Itali;
  13. Vendimi Nr.247006, datë 19.04.2010, Petrone, Gjykata e Kasacionit Itali;
  14. Vendimi Nr.668, datë 08.01.2010, Gjykata e Kasacionit Itali;
  15. Vendimi Nr.244620, datë 11.06.2009, Gjykata e Kasacionit Itali;
  16. Vendimi Nr.234660, datë 25.05.2006, Gjykata e Kasacionit;
  17. Vendimi Unifikues Nr.3724, datë 14.07.2003, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Kasacionit Itali;
  18. Vendimi Nr.4160, datë 03.07.2003, Gjykata e Kasacionit Itali;
  19. Vendimi Nr.24, datë 19.06.2002, Palumbo; Gjykata e Kasacionit Itali;
  20. Vendimi Unifikues Nr.3358, datë 24.04.2002, Kolegjet e Bashkuara, Gjykata e Kasacionit Itali;
  21. Vendimi Nr.985, datë 10.01.2002, Gjykata e Kasacionit Itali;
  22. Vendimi Nr.544, datë 17.04.2001, Gjykata e Kasacionit Itali;
  23. Vendimi Nr.64, datë 23.03.2001, Gjykata e Kasacionit Itali;
  24. Vendimi Nr.1163, datë 05.07.2000, i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Kasacionit Itali;
  25. Vendimi Nr.954, datë 19.04.2000, Malatesta, Gjykata e Kasacionit Itali;
  26. Vendimi Nr.584, datë 03.11.1999, Gjykata e Kasacionit Itali;
  27. Vendimi Nr.118, datë 13.07.1998, Gjykata e Kasacionit Itali;
  28. Vendimi Nr.817, datë 27.11.1997, Gjykata e Kasacionit Itali;
  29. Vendimi Nr.803, datë 04.03.1996, Gjykata e Kasacionit Itali;
  30. Vendimi Nr.446, datë 13.02.1995, Greco, Gjykata e Kasacionit Itali;
  31. Vendimi Nr.149, datë 09.07.1992, Gjykata e Kasacionit Itali.
• Bibliografia
  1. Paolo Tonini, “Manuale di procedura penale”, Quindicesima edizione, Giuffre Editore;
  2. Commenatario breve al Codice di Procedura Penale, nona edizione, 2015, Wolters Kluwer, CEDAM.
• Arkiva
  Asnjë koment