Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi
    1. Qëllimi i komentit të kësaj dispozite është përcaktimi i natyrës së ndryshimit të akuzës në fazën e shqyrtimit gjyqësor nga prokurori si një atribut ekskluziv i tij, si dhe përcaktimii së drejtës së prokurorit për të ndryshuar akuzën si pjesë e ushtrimit të ndjekjes penale prej tij ndaj të pandehurit edhe në seancë gjyqësore.

     

  • Objekti
    2. Objekti i kësaj dispozite procedurale penale i referohetevidentimit të elementeve përbërës të mekanizmit të ndryshimit të akuzës gjatë procesit gjyqësor nga prokurori si dhe komenti i tyre në raport me të drejtën e prokurorit për të ushtruar ndjekjen penale në varësi të rrethanave të reja të konstatuara prej tij në seancë gjyqësor.
  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës
    3. Prokurori e konkretizon ndjekjen penale kur ai përfundon hetimet e nisura në ngarkim të të pandehurit dhe harton kërkesën për dërgimin e çështjes në gjyq. Me hartimin e kërkesës për dërgimin e çështjes për gjyq tek prokurori nuk duhet të ekzistojë asnjë mëdyshje mbi hetimin e kryer prej tij. Çdo dyshim i prokurori për hetimin paraprak duhet të jetë bërë pjese e verifikimeve dhe e vlerësimeve të tij përpara se ai të hartojë kërkesën për dërgimin e çështjes në gjyq. Pas përfundimit të seancës paraprake me vendimin e gjyqtarit për dërgimin e çështjes në gjyq, prokurori ushtron të drejtën e tij kushtetuese të përfaqësimit të akuzës së ngritur ndaj të pandehurit përpara gjykatës që do të shqyrtojë themelin e çështjes penale.

     

    4. Ndjekja penale dhe përfaqësimi i akuzës prej prokurorit ndaj të pandehurit në gjykim sjell së paku dy detyrime për gjykatën.

     

    Së pari,referuar ndjekjes penale, gjykata është e detyruar të vendos me një vendim përfundimtar mbi faktin penal të përcaktuar qartë dhe të fiksuar nga prokurori në përmbajtjen e akuzës që gjen pasqyrim në kërkesën për dërgimin e çështjes në gjyq. Pra gjykata nuk mund t’i shmanget detyrimit për t’u shprehur me vendim mbi akuzën e sjellë për gjykim prej prokurorit, si shprehje e ndjekjes penale që prokurori ushtron në gjykim ndaj të pandehurit.

     

    Së dyti, gjykata nuk ka të drejtë për të vendosur me vendim mbi një fakt penal të ndryshëm nga ai i përcaktuar prej prokurorit në përmbajtjen e akuzës që i është njoftuar të pandehurit. Pra gjykata në këtë rast nuk mund të ndryshojë apo modifikojë faktin penal të hetuar prej prokurorit dhe të sjellë prej tij në gjykim. Gjykata është e detyruar që ti jap një përgjigje me vendim vetëm faktit penal të sjellë për gjykim nga prokurori, fakt i cili gjendet përmbledhur në akuzë dhe kërkesën për gjykim.  

     

    4. Për sa kohë ushtrimi i ndjekjes penale prej prokurorit konkretizohet me përfaqësimin e akuzës përgjatë fazës së shqyrtimit gjyqësor, atëherë me të drejtë mund të themi se prokurori në funksionin e tij kushtetues dhe procedural, të ushtrimit të ndjekjes penale në disa raste të veçanta i është njohur e drejta ligjore që të veprojë në gjykim edhe me paraqitjen e akuzave të reja për të pandehurin, duke e ndryshuar akuzën e parë, duke e akuzuar atë për një vepër penale tjetër që ka lidhje me atë që është sjellë për gjykim, duke e akuzuar për një fakt të ri penal të zbuluar prej tij gjatë gjykimit.

     

    5. Të gjitha këto veprime prokurori gjatë gjykimit i ushtron në funksion të ndjekjes penale si një detyrim kushtetues dhe procedural. Pra ndryshimi i akuzës, akuza për një vepër tjetër penale apo akuza për një fakt të ri janë forma të ushtrimit të ndjekjes penale të prokurorit në gjykim, të cilat gjejnë rregullim në institutin e akuzave të reja të parashikuar nga nenet 372 deri 377 të Kodit të Procedurës Penale.

     

    6. Instituti i akuzave të reja në Kodin e Procedurës Penale nuk rregullon vetëm veprimtarinë e prokurorit në gjykim që lidhet me situata të reja që kanë dalë gjatë gjykimit të çështjes penale në drejtim të akuzës së ngritur apo edhe në drejtim të hetimit të përfunduar. Instituti i akuzave të reja rregullon sjelljen e të pandehurit, duke i ofruar atij të drejta procedurale të mjaftueshme si garanci për të realizuar mbrojtjen efektive në drejtim të situatës së re të krijuar gjatë gjykimit. Pra ndryshimi i situatave që sjellin akuzat e reja shoqërohet edhe me garancinë e krijuar nga ky institut për ti siguruar të pandehurit një mbrojtje efektive.
    7. Shpesh ndodh që nevoja e njohjes së të pandehurit me akuzën për kryerjen e veprave penale alternative të vijë si rezultat i kryerjes së një hetimi të kufizuar në fazën e hetimeve paraprake, hetim nëpërmjet të cilit nuk është arritur ajo siguri absolute në lidhje me përcaktimin e drejtë të faktit penal. Në raste të tjera përcaktimi i faktit objekt akuze ndaj të pandehurit, mund të duket paraprakisht i qartë e i plotë, por mbi bazën e vlerësimit të ri të provave të marra gjatë fazës së hetimeve paraprake ose gjatë shqyrtimit gjyqësor, mund të krijohet nevoja e rishikimit të objektit të akuzës nëpërmjet një veprimi korrigjues, plotësues apo modifikues^[1].
    8. Dispozitat e Kodit të Procedurës Penale që i lejojnë prokurorit ndryshimin e akuzës janë miratuar nga ligjvënësi me qëllim shmangien e një procesi të dytë ndaj të akuzuarit për vepra penale të reja të konstatuara në gjykim. Duke pasur si qëllim efikasitetin e procesit gjyqësor dhe gjykimin brenda një afati të arsyeshëm kohor të çështjes,legjislatori ka krijuar mundësinë ligjore të ndryshimit apo integrimit të akuzës duke vazhduar gjykimin me ndryshimet e reja në të njëjtin proces gjyqësor. Në të vërtetë, në lidhje me dispozitat që rregullojnë institutin e akuzave të reja, në pamje të parë vërejmë që ligjvënësi ka vendosur të kufizojë iniciativën e modifikimit vetëm në lidhje me rastet kur shqyrtimi gjyqësor krijon siguri rreth elementëve të rinj e të ndryshëm, të pandeshurose të vlerësuar siç duhet më parë gjatë hetimeve paraprake.
    9. Kapitulli i akuzave të reja fillon me dispozitën mbi “Ndryshimin e akuzës” të parashikuar nga neni 372 i K. Pr. Penale. Në trajtimin në vijim do të ndalemi në momentet e ndryshimit të akuzës gjatë shqyrtimit gjyqësor. Në këtë rast ndryshimi i akuzës është produkt që rezulton nga provat e shqyrtuara në debatin gjyqësor të paraqitur nga palët në proces. Nga leximi i dispozitës së sipërpërmendur evidentojmë disa elementë thelbësor të cilat mund të renditen si në vijim:

    Së parikjo dispozitë procedurale lejon prokurorin të ndryshojë akuzën fillestare në fazën e shqyrtimit gjyqësor;

    Së dyti fakti duhet të dalë ndryshe nga ç` është përshkruar në kërkesën për gjykim;

    Së treti fakti i ndryshuar përfshihet në kompetencën e së njëjtës gjykatë për t’u shqyrtuar;

    Së katërti prokurori pasi ndryshon akuzën procedon më tej me akuzën e ndryshuar në të njëjtin proces gjyqësor.

    10. Elementi i parë në ndryshimin e akuzës i referohet fazës së shqyrtimit gjyqësor. Kur veprohet me ndryshimin e akuzës themi se në këtë rast ndodhemi përpara një situate të re e cila nuk ka qenë e parashikuar më parë prej subjekteve procedurale. Në fazën e shqyrtimit gjyqësor prokurori sjell përpara gjykatës kërkesën për gjykimin e të pandehurit. Në kërkesën për gjykim prokurori përcakton akuzën konkrete që i atribuohet të pandehurit. Akuza përfundimtare është sintezë e procesit të vlerësimit të të gjitha të dhënave të mbledhura nga prokurori në fazën e hetimit paraprak dhe të kontrolluara më pas prej gjyqtarit të seancës paraprake. Akuza në realitetin e ri procedural penal i nënshtrohet verifikimit të bërë në seancë paraprake nga një gjyqtar.
    11. Megjithëse akuza dhe elementet e saj i nënshtrohen një kontrolli paraprak nga gjyqtari i seancës paraprake përpara se ajo të shqyrtohet në themel nga gjykata, serish legjislatori e ka lejuar prokurorin që të procedojë me ndryshimin e akuzës fillestare edhe gjatë fazës së shqyrtimit gjyqësor. Në të vërtetë ndryshimi i akuzës në fazën e shqyrtimit gjyqësor mund të ndodh pavarësisht se akuza i është nënshtruar paraprakisht edhe verifikimit nga gjyqtari i seancës paraprake. Arsyeja e ndryshimit të akuzës lidhet me natyrën elastike të saj, veçori këto të cilat i kemi përmendur kur kemi trajtuar akuzën si një institut të së drejtës procedurale penale.
    12. Në fazën e shqyrtimit gjyqësor akuza mund të ndryshojë. Në këtë aspekt mundësia e ndryshimit të akuzës në gjykim është e pranueshme të ndodh, për shkak se në procesin gjyqësor, në ndryshim nga faza e hetimeve paraprake, ku të dhënat e mbledhura i nënshtrohen vetëm vlerësimit të njëanshëm të prokurorit si rezultat i të cilave ai harton akuzën për të pandehurin, provat i nënshtrohen procesit të ekzaminimit të dyfishtë (crossexamination). Si rezultat i debatit gjyqësor dhe përftimit të provave të reja, të marra nga gjykata në fazën e shqyrtimit gjyqësor, vlerësimi i prokurorit mbi faktin penal të sjellë për gjykim mund të ndryshojë.
    13. Kështu që mund të themi se faza e gjykimit është hapësira ku akuza e ngritur nga prokurori i nënshtrohet detyrimisht një procesi të mirëfilltë të shqyrtimit dhe vlerësimit të provave nga palët në proces. Provat e reja të marra në gjykim, të ndryshme nga ato që ka siguruar prokurori gjatë fazës së hetimeve paraprake apo vlerësimi ndryshme i provave të sjella nga prokurori në gjykim si rezultat i debatit të zhvilluar në gjykim, mund të ndikojë në qëndrimin e prokurorit për akuzën e ngritur prej tij gjatë fazës së hetimit. Për shkak të elementeve të rinj, ekziston mundësia që prokurori të reflektojë serish mbi akuzën fillestare të sjellë për gjykim pasi vlerësimi i tij pas debatit gjyqësor mbi provat e shqyrtuara mund të ketë ndryshuar. Kjo është edhe arsyeja që ndryshimi i akuzës ndodh edhe në fazën e shqyrtimit gjyqësor.
    14. Elementi i dytë e më i rëndësishmi që ndikon në ndryshimin e akuzës ka të bëjë me faktin e sjellë për gjykim. Neni 372 i Kodittë Procedurës Penale kërkon që fakti i sjellë për gjykim duhet të dalë ndryshe nga ç’ është përshkruar në kërkesën për gjykim.
    15. Për të argumentuar se çfarë duhet kuptuar me shprehjen e daljes ndryshe të faktit nga ai i përshkruar në kërkesën për gjykim, duhet fillimisht të ndalemi në shpjegimin e faktit të sjellë për gjykim nga prokurori.
    16. E vlerësojmë si pjesë të rëndësishme të këtij komenti trajtimin në veçanti të faktit penal të sjellë për gjykim, pasi ky element është i pranishëm në të gjitha dispozitat procedurale të kapitullit të akuzave të reja. Fakti penal është element përbërës në rastet e Ndryshimit të akuzës (neni 372 i K. Pr. Penale), Akuza për një vepër penale (neni 373 i K. Pr. Penale), Akuza për një fakti të ri (neni 374 i K. Pr. Penale), Ndryshimi i cilësimit juridik (neni 375 i K. Pr. Penale).
    17. Në lidhje me pyetjen se çfarë është fakti i prezantuar prej prokurorit në gjykim mund të themi se në Kodin e Procedurës Penale, në mënyrë indirekte jepet përshkrimi i faktit nisur nga këndvështrimi i provave në procesin penal. Kështu neni 149 i Kodittë Procedurës Penale kur shpjegon kuptimin e provës përfshin faktet të cilat i shndërrojnë provat në mjetin e domosdoshëm që janë në shërbim të procesit penal për zbulimin e së vërtetës^[2]. Referuar nenit149 i Kodit të Procedurës Penale faktet në një proces penal janë të lidhura me veprën penale (me ekzistencën ose jo të saj), me pasojat e ardhura nga vepra penale, më fajësinë ose pafajësinë e të pandehurit si dhe me shkallën e përgjegjësisë të tij.
    18. Në gjykim procesi i të provuarit bazohet në fakte që kanë lidhje me akuzën, fajësinë e të pandehurit, caktimin e masave të sigurimit, dënimin dhe përgjegjësinë civile, si dhe faktet nga të cilat varet zbatimi i normave procedurale^[3]. Duke ju referuar dispozitave procedurale të përmendura më sipër, mund të themi se “fakti” si një element i pranishëm tek akuzat e reja, nuk është gjë tjetër veçse “fakti penal” i përmendur shpesh në doktrinë dhe jurisprudencë. Themi se fakti i përmendur në dispozitat e akuzave të reja është fakti penal, pasi në shqyrtim gjyqësor objekti i të provuarit prej prokurorit është fakti që ka lidhje me akuzën e ngritur, pra fakti që ka lidhje me veprën penale të dyshuar se është kryer nga i pandehuri. Një nga detyrat më të rëndësishme që prokurori zbaton në drejtim të përfaqësimit të akuzës në gjykim, është evidentimi prej tij i lidhjes që duhet të ekzistojë midis fakti të hetuar dhe veprës penale për të cilën është akuzuar i pandehuri gjatë procesit të të provuarit në gjykim.

     

    19. Fakti penal në vetvete përfaqëson faktin objektiv, i cili karakterizohet nga veprimet e kryera prej autorit të veprës penale, veprime të cilat i drejtohen marrëdhënieve shoqërore që përbëjnë objektin e veprës penale e të cilat mbrohen konkretisht nga ligji penal. Fakti penal në elementët e tij, përfshin veprimet ose mosveprimet (kur këto të fundit janë pjesë përbërëse e veprës penale) të kryera nga autori ose autorët e veprës penale, elementë të cilat lidhen me mënyrën e kryerjes së veprës penale (sidomos në rastet kur mënyra është pjesë e rëndësishme e strukturës së veprës penale), elementë të cilat përfshijnë mjetet e kryerjes, forma e kryerjes së veprës, rrethanat në të cilat është kryer vepra penale, pasoja e ardhur nga vepra penale, formën e fajit të autorit të veprës penale si dhe shkallën e përgjegjësisë penale të tij.

     

    20. Pra përbën fakt penal nga pikëpamja procedurale e në mënyrë specifike në lidhje me akuzën, ajo çfarë është e përfshirë në elementë objektivë (sjellje, lidhje shkakësore, pasojë) dhe subjektive (elementi psikologjik)^[4], që duke u integruar me njëra – tjetrën krijojnë një përputhje perfektë të faktit penal me llojin e veprës penale të përshkruar në rrugë abstrakte nga dispozitat ligjore penale materiale që parashikojnë edhe sanksionet e natyrës  penale. Duke analizuar elementët thelbësorë të faktit penal që në doktrinë e hasim edhe si fakti historik i përcaktuar më sipër, kuptojmë se sa të shumta mund të jenë aspektet që e plotësojnë dhe karakterizojnë atë në mënyra nga më të ndryshmet. Pra fakt penal do të thotë “fakt objektiv” i cili përbëhet nga veprime, subjekte dhe objekt material.

                  

    21. Le të kthehemi tek trajtimi i shprehjes fakti del ndryshe nga ç’ është përshkruar në kërkesën për gjykim, që është pjesë e elementëve përbërës të ndryshimit të akuzës i parashikuar nga neni 372 i Kodit të Procedurës Penale. “Fakti i ndryshëm” nga ai i përcaktuar në kërkesën për gjykim, nuk është “fakti i njëjtë penal”, por gjithashtu nuk është edhe “fakti i ri penal”. Në vija të përgjithshme themi se “fakti ndryshe” qëndron midis “faktit të njëjtë” dhe “fakti të ri penal”, duke pasur një pozicion të ndërmjetëm. “Fakti ndryshe” lidhet me vlerësimin e ri të elementeve konstitutiv që prokurori natyrisht i bën faktit penal, i cili tashmë është produkt i debatit gjyqësor.
    22. Kur dispozita në këtë rast parashikon shprehjen “fakti del ndryshe nga ç’ është përshkruar në kërkesën për gjykim”, duhet të kuptojmë se në këtë rast nuk ndodhemi përpara një fakti të ri penal. Në këtë rast ndodhemi përpara faktit penal te hetuar nga prokurori që është pasqyruar tërësisht në kërkesën për gjykim. Më tej gjatë gjykimit, fakti mund të rezultoi i ndryshëm për shkak të modifikimit relativ që ai mund të ketë pësuar në një nga elementet integrues të tij të përmendura më lart (sjellja, vendi ose mënyra e kryerjes se veprës penale, pasoja e ardhur etj.) si rezultat i një vlerësimi të ri të provave të debatuara tashmë nga palët në proces ose për shkak të provave të reja të marra në gjykim. Provat e reja në harmoni edhe me ato që janë shqyrtuar në gjykatë, mund ta prezantojnë faktin penal ndryshe nga ai që është përshkruar në kërkesën për gjykimin e çështjes.
    23. Në këtë rast duhet ti kushtohet vëmendje e madhe këtij koncepti. Referuar faktit penal, elementet thelbësore të akuzës fillestare të sjellë për gjykim nuk duhet të jenë të modifikuara në tërësinë e tyre. Në këtë situatë ndryshojnë vetëm disa aspekte relative të faktit gjatë shqyrtimit gjyqësor, që i referohen mënyrës sesi ai është përshkruar.[5]Fakti penal i hetuar, mbetet i njëjtë dhe në gjykim, në kuptimin që veprimet ose veprimet që kanë shkaktuar veprën penale i referohen tënjëjtësngjarje të caktuar që është e evidentuar gjatë hetimit paraprake.
    24. Në procesin gjyqësor elementët e faktit penal të përmendura më sipër mund të ndërthuren apo të zëvendësojnë njëri - tjetrin në varësi të zhvillimit të procesit gjyqësor. Themi se jemi në prezencë të ndryshimit të faktit, në kuptimin e përdorur nga neni 372 të Kodittë Procedurës Penale, kur përballë një akuze të parë të specifikuar në të gjithë elementët identifikues të faktit penal, falë një vlerësimit të ri të elementeve “të fshehura” por të evidentuara në hetim, ose elementëve shtesë të provës të nxjerra apo të vlerësuara në shqyrtimin gjyqësor, e detyrojnë prokurorin të modifikojë akuzën e parë, pikërisht për shkak të ndryshimit ose vlerësimit ndryshe të elementëve esenciale që i japin një përcaktim të diferencuar faktin penal. Pra bëhet fjalë për disa elementë përcaktues e thelbësorë, në mënyrë që të mos tejkalohet në përfshirjen në këtë koncept, rasti i faktit krejtësisht të ri^[6].
    25. Duhet ta kuptojmë nocionin e “faktit të ndryshëm” jo vetëm një fakt penal që për tu integruar në ndryshimin e akuzës, qëndron i pandryshuar në vetvete, por edhe një fakt i cili paraqet pjesërisht elemente të ndryshme në përbërjen e tij, të cilat e dallojnë nga fakti i përshkruar në kërkesën për gjykim.^[7]

     

    26. Elementi itretëi ndryshimit të akuzës parashikuar nga neni 372 i Kodit të Procedurës Penale i referohet kompetencësqë duhet të ketë e njëjta gjykatë për të shqyrtuar ndryshimin e akuzës të bërë nga prokurori në seancë gjyqësore. Pra fakti i dalë ndryshe në gjykim duhet të jetë në kompetencën e së njëjtës gjykatë, që prokurori të procedojë më tej me shqyrtimin e akuzës së ndryshuar. 

     

    26. Çështja e parë që mund të ngrihet për diskutim është identifikimi i llojit të kompetencës për të cilën bën fjalë neni 372 i Kodit të Procedurës Penale.

     

    27. Kodi i Procedurës Penale parashikon katër lloje kompetencash, të cilat janë kompetenca territorialeneni 76 e vijues i Kodit të Procedurës Penale, kompetenca lëndoreneni 74 e vijues i Kodit të Procedurës Penale, kompetenca funksionaleneni 13 paragrafi i dytë e vijues i Kodit të Procedurës Penale dhe kompetenca për shkak të bashkimit të procedimeve të lidhuraneni 79 e vijues i Kodit të Procedurës Penale. Kompetenca funksionale dhe ajo për shkak të bashkimit të procedimeve të lidhura nuk janë çështje që i referohen rastit të ndryshimit të akuzës, pasi ndryshimi i akuzës i referohet një fakti penal të cilit i përgjigjet vetëm një akuzë dhe realizohet nga prokurori në fazën e shqyrtimit gjyqësor. Pra në rastin e ndryshimit të akuzës në gjykim, mund të ndodh që akuza e ndryshuar e prokurorit i referohet një vepre tjetër penale që për shkak të kompetencës lëndore ose asaj territoriale i përket për tu gjykuar një gjykate tjetër të ndryshme nga ajo e cila kishte nisur gjykimin para ndryshimit të akuzës. Kështu gjatë këtij komenti do të analizojmë rastet e ndryshimit të akuzës kur ato shoqërohen me ndryshimin e kompetencës territoriale dhe asaj lëndore.

     

    28. Kompetenca territoriale ose tokësore është e parashikuar në nenin 76 të Kodittë Procedurës Penale dhe në bazë të kësaj dispozite kompetenca territoriale përcaktohet nga vendi ku është kryer vepra penale apo nga vendi ku kanë ardhur pasojat e saj. Kur vendi i treguar më lart nuk dihet, kompetenca tokësore i takon gjykatës ku ka vendbanimin ose vendqëndrimin i pandehuri dhe në pamundësi të përcaktimit të vendit të banimit ose qëndrimit të të pandehurit, kompetenca përfundimisht i takon gjykatës së vendit ku ka regjistruar prokuroria për herë të parë çështjen penale.

     

    29. Nëse do ti kthehemi rastit të ndryshimit të akuzës, për sa kohë neni 372 i Kodittë Procedurës Penale nuk parashikon llojin e kompetencës që e lidh faktin e ndryshuar me gjykatën që duhet t’ a shqyrtojë këtë fakt, mendojmë se në rastin e kompetencës tokësore gjykata, pas ndryshimit të akuzës, kur konstaton se ajo nuk ka kompetencë tokësore për të vijuar më tej gjykimin, duhet t’i dërgojë aktet në gjykatën që sipas ligjit ka kompetencën tokësore për të shqyrtuar akuzën e ndryshuar. Ky argumentim mbështetet në nenin 85 të Kodittë Procedurës Penale sipas të cilit:

     

    “Në qoftë se në gjykimin e shkallës së parë gjykata çmon se procedimi është në kompetencën e një gjykate tjetër, shpall me vendim moskompetencën e vet për çdo lloj shkaku dhe urdhëron dërgimin e akteve gjykatës kompetente.”

     

    30. Sipas kësaj dispozite gjykata në shkallë të parë shpall moskompetencën e vet për çdo lloj shkaku, duke përfshirë në të dhe shkaqe që lidhen me territorin se ku duhet të gjykohet çështja penale. Është e vërtetë që çështja që lidhet me mokompetencën tokësore në gjykimin e themelit, në bazë tënenit 83 paragrafi i dytë i Kodit të Procedurës Penale mund të ngrihet ose kundërshtohet përpara se të ketë filluar shqyrtimi gjyqësor i çështjes penale. Gjithsesi situata e parashikuar nga neni 372 i Kodit të Procedurës Penale nuk përkon plotësisht me rastin e parashikuar nga neni 83 paragrafi i dytë i Kodit të Procedurës Penale.Në përgjithësi prokurori procedon me veprimin e ndryshimit të akuzës sipas nenit 372 të Kodit të Procedurës Penale pasi ka filluar shqyrtimi gjyqësor i çështjes penale dhe gjatë procesit gjyqësor ku janë diskutuar një pjesë ose të gjitha provat e kërkuara nga palët në proces. Ndryshimi i akuzës nga ana e prokurorit ndodh gjatë fazës së shqyrtimit të një pjesë të provave ose pas shqyrtimit të të gjitha provave të kërkuara. Kështu që gjykata e ka të pamundur të vijojë më tej gjykimin dhe të marrë mendimin e palëve për çështjen e kompetencës territoriale të gjykimit.Gjykata nuk ndodhet në fazën e kërkesave paraprake, para fillimit të shqyrtimit gjyqësor të çështjes penale që është një kriter ligjor i kërkuar nga neni 83 paragrafi i dytë i Kodit të Procedurës Penale.Mendojmë se në këtë rast gjykata gjatë fazës së shqyrtimit gjyqësor, pas ndryshimit të akuzës së prokurorit kur konstaton se akuza e ndryshuar për shkak të kompetencës territoriale i përket një gjykate tjetër, duhet të shpall moskompetencën e saj dhe të urdhërojë dërgimin e akteve gjykatës kompetente.

     

    31. Ndërkohë rastet më të diskutueshme janë ato që i referohen përcaktimit të kompetencës lëndore të gjykatëskur prokurori procedon me ndryshimin e akuzës gjatë fazës së shqyrtimit gjyqësor të çështjes penale. Janë raste më të diskutueshme për shkak të rëndësisë procedurale dhe kushtetuese që merr përcaktimi i duhur i kompetencës lëndore në gjykimin e një çështje penale në funksion të elementin të gjykatës së krijuar me ligj. Moskompetenca lëndore në gjykimin e një çështje penale në bazë të nenit 83 paragrafi i parë i Kodit të Procedurës Penale ngrihet kryesisht nga gjykata në çdo gjendje dhe shkallë procedimi. Mosshpallja e kompetencës lëndore nga gjykata jokompetente në gjykimin e një çështje penale, e bën vendimin e saj përfundimtar një akt absolutisht të pavlefshëm.
    32. Ashtu si kundër e kemi trajtuar edhe në komentin për nenin 13 të Kodit të Procedurës Penale, kompetenca lëndore penale është pjesë funksionale e juridiksionit (pushtetit) gjyqësor, që ushtrohet nga një gjykatë penale e veçantë e ngarkuar nga ligji për të zgjidhur çështjet penale referuar llojit të veprave penale të përcaktuara shprehimisht në ligj.[8]Si shembull të përcaktimit të kompetencës lëndore nga ligji për gjykatën kompetente marrin nenin 75/a të Kodit të Procedurës Penale. Në këtë kuptim kjo dispozitëka përcaktuar konkretisht kategorinë e veprave penale dhe kategorinë e subjekteve të posaçëm (funksionarëve) që gjykohen nga gjykata “Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar”. Të gjitha veprat e tjera penale të ndryshme nga ato që parashikon neni 75/a i Kodit të Procedurës Penale gjykohen nga gjykata e rretheve gjyqësore pjesë e juridiksionit të përgjithshëm penal.
    33. Në vetvete kompetenca lëndore është pjesë thelbësore e përcaktimit të pushtetit që ligji i jep gjykatës konkrete për të dhënë drejtësi. Në këtë aspekt, trajtimi i kompetencës lëndore merr rendësi për shkak se ajo është e lidhur ngushtë me funksionin e “gjykatës së krijuar me ligj”. Kompetenca lëndore penale referuar nenit 13 të Kodit të Procedurës Penale është e ndarë në bazë të dy kritereve ligjore që janë kriteri cilësor (që i referohet llojit të veprave penale) dhe kriterit sasior (që i referohet dënimit për veprat penale).[9] Kompetencën lëndore që i referohet llojit të veprës penale (kriterit cilësor) e gjejmë të parashikuar shprehimisht në nenin 75/a të Kodit të Procedurës Penalenë të cilin janë të përcaktuar veprat konkrete penale në fushën e korrupsionit dhe krimit të organizuar, si dhe subjektet e posaçme (funksionarët) cilësia e të cilëve është e parashikuar si e tillë nga neni 75/a i Kodit të Procedurës Penale, të akuzuar për vepra të tjera penale, që gjykohen vetëm nga Gjykata “Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar”. Kompetencën lëndore që i referohet dënimit për veprat penale (kriterit sasior) e gjejmë të parashikuar në nenin 13 pika 3 dhe 3/1 të Kodit të Procedurës Penale sipas të cilës veprat penale që parashikojnë një dënim me gjobë ose me burgim në maksimum jo më shumë se dhjetë vjet, gjykohen nga një gjyqtar i vetëm, ndërsa veprat e tjera penale gjykohen nga një trup gjykues i përbërë nga tre gjyqtarë. Të njëjtin kriter sasior në përcaktimin e kompetencës lëndore e gjejmë edhe tek pika 3/1 e kësaj dispozite kur gjykata “Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar” gjykon subjektet e posaçme (funksionarët) sipas nenit 75/a të Kodit të Procedurës Penale për veprat penale të ndryshme nga korrupsioni dhe krimi i organizuar për të cilat parashikohet dënimi me gjobë ose me burgim në maksimum jo më shumë se dhjetë vjet burgim. Në këtë rast të fundit këto vepra penale për subjektet e posaçme (funksionarët) gjykohen nga një gjyqtar i vetëm i gjykatës së shkallës së parë “Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar”. Ndërsa veprat e tjera penale gjykohen me një trup gjykues të përbërë nga tre gjyqtarë.

     

    34. E menduam si pjesë të rëndësishme trajtimin e elementit të kompetencës lëndore pasi problemet mund të shfaqen në rastet kur ndryshimi i akuzës në gjykim nga prokurori mund të sjellë siçështje tëre përcaktimin e kompetencës lëndore të gjykatës që duhet të gjykojë akuzën e ndryshuar.Pyetja që mund të shtrohet për diskutim është se çfarë do të ndodh me gjykimin e një çështje penale kur ndryshimi i akuzës shoqërohet me ndryshimin e kompetencës lëndore?

     

    35. Për t’i dhënë përgjigje kësaj pyetjeje duhet t’i referohemi jurisprudencës së Gjykatës Kushtetuese e cila në lidhje me kompetencën lëndore si pjesë e përcaktimit të parimit kushtetues të “Një gjykate të krijuar me ligj” në vendimin e saj nr. 11/2009 shprehet se^[10]:

     

    “...Kërkuesi pretendon se është gjykuar nga gjykatat e krimeve të rënda për veprën penale të vrasjes kundër disa personave mbetur në tentativë, kur duhej të gjykohej nga gjykatat e zakonshme të rretheve gjyqësore dhe, si rrjedhojë, i është cenuar e drejta kushtetuese për t’u gjykuar nga një gjykatë e caktuar me ligj, në kuptim të nenit 42 të Kushtetutës e të nenit 6 të Konventës Europiane “Mbi Liritë dhe të Drejtat Themelore të Njeriut”.

    Në lidhje me këtë aspekt, Gjykata gjen me vend që të ritheksojë, se shprehja “gjykatë ... e caktuar me ligj” në nenin 42/2 të Kushtetutësmbulon jo vetëm bazën ligjore për vetë ekzistencën e gjykatës, por edhe kompozimin e trupit gjykues të ngarkuar për shqyrtimin e çdo çështje konkrete (Vendimi nr.14, datë 17.04.2007 i Gjykatës Kushtetuese). Vetë kompetenca lëndore e gjykatës është e lidhur ngushtë me kompozimin e trupit gjykues të ngarkuar për shqyrtimin e çdo çështje konkrete. Në këtë kontekst, fjala “ligj”, sipas nenit 42 të Kushtetutës, përfshin edhe legjislacionin për krijimin dhe kompetencën e gjykatave, ku kompetenca për gjykimin e çështjeve penale ka të bëjë me rrethin e akuzave, shqyrtimi i të cilave është atribut i gjykatave të llojeve dhe niveleve të ndryshme. 

    Në përputhje me sa më sipër, Gjykata vlerëson se, nëse një gjykatë nuk ka juridiksion/kompetencë për të gjykuar të pandehurin në përputhje me dispozitat që zbatohen sipas legjislacionit përkatës, ajo nuk është “e krijuar me ligj” sipas kuptimit të nenit 42/2 të Kushtetutës dhe nenit 6/1 të Konventës Europiane.

    Bazuar në standardin e GJEDNJ (çështjaJorgic v. Germany),Gjykata çmon gjithashtu, se shprehja “gjykatë e krijuar me ligj”, si element i procesit të rregullt ligjor i parashikuar në nenin 42 të Kushtetutës dhe nenin 6 të Konventës Europiane, reflekton parimin e shtetit të së drejtës të sanksionuar në nenin 4 të Kushtetutës sipas të cilit, e drejta përbën bazën dhe kufijtë e veprimtarisë së shtetit...”.

     

    36. Pra në rastin kur ndryshimi i akuzës në gjykim shoqërohet dhe me ndryshimin e kompetencës lëndore të gjykatës që duhet të shqyrtojë akuzën e ndryshuar, atëherë gjykata në të cilën është paraqitur kërkesa për ndryshimin e akuzës, duhet të procedojë me dërgimin e çështjes penale me akuzën e ndryshuar në gjykatën kompetenca lëndore e së cilës përfshin gjykimin e akuzës së ndryshuar. Veprimi i mos dërgimit të çështjes penale në gjykatën kompetente për shkak të lëndës prej gjykatës ku është paraqitur ndryshimi i akuzës nga prokurori, shoqërohet me cenimin e vendimit përfundimtar, për shkak se vendimi është dhënë nga një gjykatë “jo e krijuar me ligj”. Në vendimin e Gjykatës Kushtetuese në përcaktimin e kompetencës lëndore të “Gjykatës së krijuar me ligj” ajo evidenton dy kriteret ligjore të përmendura më lart që janë kriteri cilësor i identifikuar me shprehjen “baza ligjore për ekzistencën e vet gjykatës” dhe kriteri sasioriidentifikuar me shprehjen “kompozimi i trupit gjykues i ngarkuar për shqyrtimin e çështjes konkrete”.

     

    37. Konkludojmë se kompetenca lëndore ka për objekt rregullimin jo vetëm përcaktimin e gjykatës së krijuar me ligj për gjykimin e një kategorie të caktuar veprash penale por edhe përcaktimin e numrit të gjyqtarëve për të gjykuar një çështje penale konkrete. Në rastin e përcaktimit të gjykatës së krijuar me ligj për gjykimin e një akuze penale, çështje bëhet më e thjeshtëpër tu trajtuar pasi ligji ka përcaktuar kategorinë e veprave penale dhe të subjekteve (zyrtar ose person i zakonshëm, i mitur ose i rritur) që gjykohen nga gjykatat e posaçme dhe ato që gjykohen nga gjykatat e zakonshme.Çështja ndërlikohet në rastin e ndryshimit të akuzës prej prokurorit sipas nenit 372 të Kodit të Procedurës Penale, ku fillimisht fakti penal është sjellë për gjykim për një vepër penale e cila gjykohet me një gjyqtar, por ndërkohë ndryshimi i akuzës lidhet me një vepër tjetër penale për gjykimin e të cilës duhen tre gjyqtarë të së njëjtës gjykatë. Atëherë si duhet të veprojë gjykata në këtë rast?

     

    38. Nuk ka asnjë mëdyshje se në këtë rast ndryshimi i akuzës sjell edhe ndryshimin e kompetencës lëndore për gjykimin e akuzës së ndryshuar referuar kriterit sasior të përcaktuar nga neni 13 i Kodit të Procedurës Penale. Pra çështja penale me akuzën e ndryshuar do të fillojë nga e para dhe do të gjykohet nga një trup gjykues i përbërë nga tre gjyqtarë të tjerë, të përzgjedhur në bazë të shortit të organizuar për këtë qëllim nga gjykata.

     

    39. Duke e përmbledhur themi se respektimi i kompetencës lëndore në të dy kriteret e saj ligjorë të përmendur më lart nga gjykata në të cilën është paraqitur ndryshimi i akuzës prej prokurorit, merr një rëndësi të madhe kushtetuese. Në rast mosrespektimi të kompetencës lëndore përgjatë procesit të ndryshimit të akuzës, vendimi përfundimtar i dhënë prej gjykatës rrezikon të cenohet nga kontrolli i gjykatave më të larta, për shkak se vendimi nuk është dhënë nga “një gjykatë e krijuar me ligj.”
    40. Elementi i katërt i referohet të drejtës ekskluzive të prokurorit për të ndryshuar akuzën në fazën e shqyrtimit gjyqësor të çështjes penale. Neni 372 i Kodittë Procedurës Penale i jep mundësi prokurorit të vlerësojë situatën kur fakti në gjykim del ndryshe nga ç’ është paraqitur në kërkesën për gjykim. Nëse ndodhemi përpara një situate të tillë prokurori vepron vetë me ndryshimin e akuzës si subjekti që ushtron ndjekjen penale. Mënyra sesi prokurori procedon për ndryshimin e akuzës, nuk parashikohet me hollësi nga neni 372 i Kodittë Procedurës Penale. Në këtë rast, në ndihmë vjen jurisprudenca e Gjykatës së Lartë e cila në një vendim të saj mbi një çështje që ishte gjykuar më parë nga Gjykata e Shkallës së Parë Elbasan përcakton sesi duhet të procedojë prokurori kur ndodhet përpara rastit të ndryshimit të akuzës.[11]

    “...Sipas nenit 372, 373 e 374 te K.P.P. është organi i prokurorisë ai që ndryshon akuzën, akuzon për një vepër tjetër që lidhet me atë që gjykohet, apo akuzon për një fakt të ri i cili nuk është përmendur në kërkesën për gjykim. Në këto raste, gjykata nuk ka për detyrë të miratojë qëndrimin e prokurorit lidhur me akuzën, por është e detyruar të vazhdojë gjykimin me akuzën e re, ose të ndryshuar, me kushtin që ne bazë të nenit 376 të K.P.P. ti bëjë të ditur të pandehurit se ai ka të drejtë për një afat kohor për tu mbrojtur kundrejt akuzës së re, ose të ndryshuar...”.

    41. Në këtë vendim, Gjykata e Lartë interpreton në mënyrë të drejtë përmbajtjen e nenit 372 të Kodit të Procedurës Penale, duke sanksionuar nga pikëpamja e praktikës gjyqësore qëndrimin sipas të cilit ndryshimi akuzës është e drejtë ekskluzive e prokurorit në seancë gjyqësore. Gjykata luan rol pasiv në drejtim të ndryshimit të akuzës. Gjykata ka vetëm detyrimin procedural të vazhdojë gjykimin me akuzën e ndryshuar, bazueshmëria në ligj e së cilës i nënshtrohet verifikimit në dhomë këshillimi në momentin e hartimit dhe shpalljes së vendimit përfundimtar^[12].
    42. Gjithashtu edhe doktrina ecën në këtë linjë^[13]. Kur prokurori kërkon ndryshimin e akuzës gjykata nuk duhet të marrë vendim mbi kërkesën e prokurorit, pasi kërkesa duhet të vlerësohet si njohje efektive e faktit që përfaqësuesi i akuzës ka ndryshuar akuzën në lidhje me veprën penale për të cilën zhvillohet gjykimi. Vlen të theksojmë se në këtë rast prokurori duhet të tregohet i kujdesshëm gjatë procesit të ndryshimit të akuzës. Ai duhet të ndërmarrë këtë veprim vetëm në rastin kur vlerësimi i ndryshëm i elementeve të faktit i bërë në gjykim, apo marrja e provave të reja integrohen rregullisht me provat e mbledhura gjatë hetimit. Së bashku këto elemente vetëm e ndryshojnë faktin penal të sjellë për gjykim dhe nuk sjellin një fakt të ri penal që mund të qëndrojë i palidhur dhe autonom me faktin e parë penal.
    43. Problemi i fundit që duhet të trajtojmë për ndryshimin e akuzës është forma që duhet të ndjekë prokurori në seancë gjyqësore për ndryshimin e akuzës.
    44. Në fazën e hetimit paraprak në rastin e njoftimit të akuzës sipas nenit 34 të Kodittë Procedurës Penale, prokurori harton me shkrim aktin e njoftimit të akuzës e më pas aktin e shkruar, ja njofton të pandehurit. Më ndryshimet e reja në Kod, prokurori së bashku me njoftimin e akuzës duhet t’i njoftojë me shkrim të pandehurit kundrejt nënshkrimit prej këtij të fundit dhe “Letrën e të Drejtave”, ashtu siç edhe e kemi trajtuar më lart.
    45. Në gjykim na paraqiten dy situata me të cilat mund të përballet prokurori për njoftimin e ndryshimit të akuzës, situata të cilat lidhen me praninë e të pandehurit personalisht në seancë gjyqësore në momentin kur prokurori vepron me ndryshimin e akuzës, si dhe me mungesën e të pandehurit kur prokurori procedon me ndryshimin e akuzës.
    46. Në rastin kur i pandehuri është i pranishëm në seancë gjyqësore, mendojmë se prokurori mund të procedojë drejtpërdrejtë me ndryshimin e akuzës në seancë gjyqësore dhe t’i njoftojë këtë ndryshim drejtpërdrejt të pandehurit në seancë gjyqësore. Në këtë rast akuza e ndryshuar pasqyrohet në procesverbalin e seancës gjyqësore dhe i pandehuri nëse ka nevojë të marrë një informacion shtesë, përveç asaj që merr në seancë gjyqësore mund të sigurojë një kopje të procesverbalit të seancës gjyqësore që përfshin akuzën e ndryshuar. Pra ndryshimi i akuzës në seancë gjyqësore nga prokurori në prani të të pandehurit, mund të bëhet edhe verbalisht duke ja komunikuar në seancë ndryshimin e akuzës të pandehurit. Themi se ndryshimi i akuzës bëhet në seancë gjyqësore edhe verbalisht si opsion, për shkak se nëse ajo bëhet me shkrim nuk paraqet asnjë problem që mund të lidhet me vlefshmërinë e këtij veprimi.
    47. Neni 372 i Kodit të Procedurës Penale nuk përcakton momentin procedural se kur prokurori në seancë gjyqësore duhet të veprojë me ndryshimin e akuzës. Si rrjedhim referuar praktikës gjyqësore, prokurori është i lirë për të proceduar me ndryshimin e akuzës në çdo moment të fazës së gjykimit kur ai vlerëson se duhet të ndërhyjë me veprimin e ndryshimit të akuzës, për shkak edhe të natyrës elastike të akuzës të cilën e kemi trajtuar në komentin e nenit 34 të Kodit të Procedurës Penale. Pra në këtë aspekt prokurori është i lirë të procedojë me ndryshimin e akuzës edhe në dhënien e konkluzioneve përfundimtare, duke mos pasur ndonjë kufizim ligjor.
    48. Ndryshimi i akuzës nga prokurori në gjykim, në mungesë të të pandehurit duhet detyrimisht t’i njoftohet me shkrim, pasi nuk ekziston mënyrë tjetër komunikimi me të pandehurin që gjykohet në mungesë. Në këtë rast ndryshimi i akuzës bëhet pjesë e procesverbalit gjyqësor dhe ekstrakti i tij i njoftohet të pandehurit. Për të realizuar këtë veprim, gjykata duhet të ndërpresë seancën gjyqësore e të caktojë një seancë të re, me qëllim të sigurohet se i pandehuri në mungesë ka marrë dijeni për ndryshimin e akuzës të bërë prej prokurorit në seancë gjyqësore. Pra në gjykimin e të pandehurit në mungesë, ndryshimi i akuzës i bërë nga prokurori në seancë gjyqësore duhet t’i njoftohet me shkrim.

     

    [1]Modifica dell’imputazione  “Principio del contraddittorio e nuove contestazioni: tra interpretazione funzionale e tutela del diritto di difesa, Andrea Monteleone, faqe 2. Gjendet edhe në www.archiviopenale.it

    [2]Neni 149 i Kodi i Procedurës Penale

    [3]Neni 150 i Kodi i Procedurës Penale

    [4]GaitoAlfredo, “La Prova Penale” UTET, 2008, faqe 352

    [5]Paolo Tonini, Manuale di procedura penale, 16^a edizione, GiuffrèEditore, Milano 2015, faqe 762.

    [6]GanajFrançesk. “Akuzat penale në procesin penal dhe garancitë e të pandehurit”, temë e prezantuar si pjesë e formimit fillestar në Shkollën e Magjistraturës, Mars 2017, faqe 37

    [7]Vendim i Gjykatës së Kasacionit Penal në Itali, seksioni i pestë, datë 20 janar 2016, nr. 2295 (seanca e zhvilluar më datë 3 qershor 2015), “Marafioti dhe të tjerë” [RV266019], i pasqyruar në vëllimin e botuar nga autori CorsoPiermaria, “Codice di Procedura Penale e Processo Penale Minorile”, “La Tribuna,  43^a Edizione, 2018”, faqe 1613 – 1614.  

    [8]Paolo Tonini, Manuale di procedura penale, 16^a edizione, GiuffrèEditore, Milano 2015, faqe 77 – 78.

    [9]Paolo Tonini, Manuale di procedura penale, 16^a edizione, GiuffrèEditore, Milano 2015, faqe 78.

    [10]Vendim i Gjykatës Kushtetuese me nr. 11 datë 23.04.2009.

    [11]Vendim i Gjykatës së Lartë me nr. 56 datë 23. 01. 2002.

    [12]FranceskGanaj. “Akuzat penale në procesin penal dhe garancitë e të pandehurit” temë e prezantuar si pjesë e formimit fillestar në Shkollën e Magjistraturës, Mars 2017, faqe 36.

    [13]MarsidaFrashëri “Akuzat e reja sipas legjislacionit tonë procedural në fuqi“, botuar në “Mbi disa çështje të së drejtës procedurale penale”, Botim i Shkollës së Magjistraturës nr. 1, viti 2010 faqe 166.

  • Konteksti historik
    49. Sistemi ynë aktual procedural lejon ndryshimin e akuzës prej prokurorisë gjatë fazës së shqyrtimit gjyqësor si një të drejtë ekskluzive të prokurorit në funksionin e tij kushtetues të ushtrimit të ndjekjes penale dhe përfaqësimit të akuzës në procesin gjyqësor[1].
    50. Përtej elementeve përbërës të nenit 372 të Kodit të Procedurës Penale të cilat ishin pjesë e analizës në komentin e mësipërm, mekanizmi i ndryshimit të akuzës në fazën e shqyrtimit gjyqësor merr rëndësi në aspektin procedural penale si për palët në procesin gjyqësor, ashtu edhe për gjykatën. Të mendojmë për një moment që mekanizmi i ndryshimit të akuzës të mos ekzistonte në Kodin e Procedurës Penale. Çfarë do të ndodhte gjatë fazës së shqyrtimit gjyqësor të një çështje penale, kur me të drejtë prokurori gjatë shqyrtimit të provave në seancë gjyqësore konkludon se akuza e parë duhet të ndryshohet pasi fakti penal paraqitet ndryshe nga ai që është përshkruar në kërkesën për gjykim. Psh. fakti i vrasjes me paramendim për interes ose hakmarrje parashikuar nga neni 78 paragrafi i dytë i Kodit Penal i pasqyruar në akuzën e parë, gjatë shqyrtimit gjyqësor paraqitet ndryshe në faktin penal që i korrespondon veprës penale të vrasjes për gjakmarrje parashikuar nga neni 78/a i Kodit Penal.
    51. Nëse nuk do të ekzistonte mekanizmi i ndryshimit të akuzës, prokurori në shembullin e mësipërm, nuk do të mund të vijonte me tej procedimin penal të nisur. Meqenëse e drejta e ushtrimit të ndjekjes penale është një e drejtë ekskluzive e prokurorit në bazë të nenin 148 paragrafi i parë i Kushtetutës, prokurori në këtë rast do të vepronte sipas rregullave të përgjithshme. Ai do të riniste një hetim të ri për të pandehurin dhe në fazën e hetimit do ti njoftonte atij akuzën e vrasjes për gjakmarrje të parashikuar nga neni 78/a i Kodit Penal. Procesi penal i nisur në gjykatë për të njëjtin të pandehur për veprën penale të vrasjes me paramendim të parashikuar nga neni 78 paragrafi i dytë i Kodit Penal, do të pësonte një regres procedural, pasi ai do të niste nga e para me hetimin e ri të ndërmarrë nga ana e prokurorit.
    52. Dispozita e Kodit të Procedurës Penale që i lejon prokurorit ndryshimin e akuzës është miratuar nga ligjvënësi me qëllim shmangien e një procesi të dytë ndaj të akuzuarit për veprën penale të ndryshuar të konstatuar në gjykim. Duke pasur si qëllim efikasitetin e procesit gjyqësor, gjykimin brenda një afati të arsyeshëm kohor të çështjes është krijuar mundësia e ndryshimit të akuzës duke vazhduar gjykimin me ndryshimet e reja në të njëjtin proces gjyqësor. Në të vërtetë, në lidhje me dispozitat që rregullojnë institutin e akuzave të reja, në shikim të parë vërejmë që ligjvënësi ka vendosur të kufizojë iniciativën e modifikimit vetëm në lidhje me rastet kur shqyrtimi gjyqësor krijon siguri rreth elementëve të rinj të vlerësuar si të tillë nga prokurori gjatë fazës së shqyrtimit gjyqësor të çështjes penale.[2]
    53. Për arsyet e përmendura më lart mendojmë se mekanizmi i ndryshimit të akuzës është i rëndësishëm për procedimin penal.

     

    [1]Neni 148 paragrafi i parë i Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë.

    [2]Klodian Kurushi “Akuzat e Reja në Procesin Penal” Disertacion për mbrojtjen e gradës shkencore “Doktor i Shkencave”, viti 2018, faqe 105. 

  • Legjislacioni ndërkombëtar

    Konventa Evropiane Për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore

    Neni 6 paragrafi i parë i kësaj Konvente që lidhet me Të drejtën për një proces të rregullt ligjor parashikon se:

    1. Në përcaktimin e të drejtave dhe detyrimeve të tij civile ose të çdo akuze penale kundër tij, çdo person ka të drejtë që çështja e tij të dëgjohet drejtësisht, publikisht dhe brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme. Vendimi duhet të jepet publikisht, por prania në sallën e gjykatës mund t’i ndalohet shtypit dhe publikut gjatë tërë procesit ose gjatë një pjese të tij, në interes të moralit, të rendit publik ose sigurisë kombëtare në një shoqëri demokratike, kur kjo kërkohet nga interesat e të miturve ose mbrojtja e jetës private të palëve në proces ose në shkallën që çmohet tepër e nevojshme nga gjykata, kur në rrethana të veçanta publiciteti do të dëmtonte interesat e drejtësisë.

    ...

• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  Vendime të Gjykatës Evropiane Për të Drejtat e Njeriut

  Jogic v GermanyNr. aplikimi 74613/01 datë 12. 07. 2007;

   

  Vendime të Gjykatës së Kasacionit Penal Itali

   

  Seksioni i pestë, “Marafioti dhe të tjerë” [RV266019],Vendim i datës 20 janar 2016, nr. 2295 (seanca e zhvilluar më datë 3 qershor 2015)

• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura

  Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë miratuar me ligjin nr. 8417 datë 21. 10. 2018, ndryshuar me ligjet nr. 9675, datë 13.1.2007, nr. 9904, datë 21.4.2008, nr. 88/2012, datë 18.09.2012,nr. 137/2015, datë 17.12.2015,nr. 76/2016, datë 22.07.2016:

   

  Neni 4, 42, 148.

   

  Kodi i Procedurës Penale miratuar me ligjin nr. 7905 datë 21. 03. 1995, ndryshuar me ligjet nr. 7977, datë 26.7.1995, 8027, datë 15.11.1995, nr. 8180, datë 23.12.1996, nr. 8460, datë 11.2.1999, nr. 8570, datë 20.1.2000, nr.8602, datë 10.4.2000, nr. 8813, datë 13.6.2002, nr.9085, datë 19.6.2003, nr. 9187, datë 12.2.2004, nr. 9276, datë 16.9.2004, nr. 9911, datë 5.5.2008, nr. 10 054, datë 29.12.2008, nr. 145/2013, datë 2.5.2013, nr. 21/2014, datë 10.3.2014, nr.99/2014, datë 31.7.2014, nr. 35/2017, datë 30.3.2017;

   

  Neni 13, 34, 74, 75/a, 76, 79, 83, 85, 149, 150, 372, 373, 374, 375, 377.

   

  Kodi Penal miratuar me ligjin nr. 7895 datë 21. 1. 1995, ndryshuar me ligjet nr. ligjet nr. 8175, datë 23.12.1996; nr. 8204, datë 10.4.1997; nr. 8279, datë 15.1.1998; nr.8733, datë 24.1.2001; nr. 9017, datë 6.3.2003; nr. 9030, datë 13.3.2003; nr. 9086, datë 19.6.2003; nr. 9188, datë 12.2.2004; nr. 9275, datë 16.9.2004; nr. 9686, datë 26.2.2007; nr. 9859, datë 21.1.2008; nr. 10 023, datë 27.11.2008; nr. 23/2012, datë 1.3.2012; nr. 144, datë 2.5.2013; nr. 98, datë 31.7.2014; nr. 176/2014, datë 18.12.2014; nr. 135/ 2015, datë 5.12.2015; nr. 82/2016, datë 25.7.2016; nr. 36/2017, datë 30.3.2017; nr. 89/ 2017, datë 22.5.2017vendimet e Gjykatës Kushtetuese: nr. 13, datë 29.5.1997; nr. 46, datë 28.8.1997; nr. 58, datë 5.12.1997; nr. 65, datë 10.12.1999; nr. 11, datë 2.4.2008; nr. 19, datë 1.6.2011; nr. 47, datë 26.7.2012 dhe nr. 9, datë 26.2.2016;

   

  Nenet78 paragrafi i dytë, 78/a.

   

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime

  Vendime të Gjykatës Kushtetuese

  Vendim i Gjykatës Kushtetuese me nr. 11 datë 23.04.2009.

  Vendime të Gjykatës së Lartë

  Vendim i Gjykatës së Lartë me nr. 56 datë 23. 01. 2002.

• Bibliografia

  FrashëriMarsida “Akuzat e reja sipas legjislacionit tonë procedural në fuqi”, botuar në “Mbi disa çështje të së drejtës procedurale penale”, Botim i Shkollës së Magjistraturës nr. 1, viti 2010.

   

  GaitoAlfredo,“La Prova Penale” UTET, 2008.

  GanajFrançesk. “Akuzat penale në procesin penal dhe garancitë e të pandehurit”, temë e prezantuar si pjesë e formimit fillestar në Shkollën e Magjistraturës, Mars 2017.

  Klodian Kurushi,Disertacioni për mbrojtjen e gradës shkencore “Doktori i Shkencave” me temën “Akuzat e reja në procesin penal”, dorëzuar në Fakultetin e Drejtësisë, Universiteti Tiranë në korrik 2017.

  MonteleoneAndrea “Modifica dell’imputazione; Principio del contraddittorio e nuove contestazioni: tra interpretazione funzionale e tutela del diritto di difesa”.  Gjendet në adresën  www.archiviopenale.it vizituar për herë të fundit në datë 13 korrik 2020.

  ToniniPaolo, Manuale di procedura penale, 16^a edizione, GiuffrèEditore, Milano 2015.

   

• Arkiva
  Asnjë koment