Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi
    1. Zbatimi i gjykimit me marrëveshje është parashikuar më qëllimin për të thjeshtëzuar procedurat e procesit penal, duke lejuar përfundimin e tij mbi bazën e një marrëveshje të arritur mes prokurorit dhe të pandehurit. Ky lloj gjykimi, karakterizohet nga fakti se i pandehuri me vullnetin e tij të lirë, heq dorë nga disa elementë thelbësorë të së drejtës për proces të rregullt ligjor, siç janë barazia e armëve dhe debati gjyqësor mbi provat, duke pranuar fajësinë dhe si rrjedhojë, duke përfituar një ulje të dënimit të caktuar ndaj tij (si shpërblim). Kjo dispozitë nxjerr në pah rolin e gjykatës në funksion të garantimit të të drejtave procedurale të pandehurit. Në ushtrimin e funksionit të saj në dhënien e drejtësisë, gjykata ka detyrimin të verifikojë çdo element të marrëveshjes, të ushtrojë një kontroll të përshtatshëm mbi elementët e marrëveshjes për pohimin e fajësisë dhe të sigurohet që të drejtat themelore të të pandehurit janë respektuar.

     

  • Objekti
    2. Kjo dispozitë përcakton rastet kur gjykata disponon për refuzimin e marrëveshjes. Në analizën e përmbajtjes së marrëveshjes, gjykata ka për detyrë të verifikojë çdo element thelbësor të saj, në respektim të parimit iura novit curia, duke vlerësuar faktin penal të atribuuar në raport me provat dhe pohimin e të pandehurit për pranimin e fajit, cilësimin juridik të veprës penale, si dhe përshtatshmërinë e dënimit të propozuar në marrëveshje. Në këtë nen theksohet detyrimi kushtetues për argumentimin e vendimit për refuzimin e miratimit të marrëveshjes, duke përcaktuar edhe pjesën urdhëruese/dispozitivin e vendimit në këtë rast.  

     

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës
    3. Gjykata edhe në rastin e gjykimit me marrëveshje, synon dhënien e drejtësisë, pavarësisht faktit që i pandehuri ka pohuar/pranuar fajësinë e tij. Në këtë vështrim, ligji parashikon se, gjykata përveç verifikimit të elementëve formalë të marrëveshjes, ka edhe detyrimin të argumentojë në lidhje me ekzistencën e faktit penal dhe fajësinë e të pandehurit; nëse ekzistojnë apo jo shkaqe për mosfillimin e procedimit penal apo për pushimin e akuzës ose të çështjes; cilësimin juridik të veprës penale; si dhe përshtatshmërinë e dënimit të caktuar në marrëveshje me veprën penale të kryer dhe personalitetin e të pandehurit.  Të gjitha këto elementë duhet të analizohen në vendimin e gjykatës, me pasojë pavlefshmërinë e tij.[1]

     

    4. Ligji procedural penal përcakton shprehimisht se, gjykata nuk mund të ndryshojë kushtet e marrëveshjes. Kjo do të thotë që, në rastin kur gjykata krijon bindjen se, fakti penal është i ndryshëm nga sa është përshkruar në marrëveshje; kur cilësimi juridik i veprës penale është i gabuar ose/dhe kur çmon se, dënimi i caktuar në marrëveshje nuk është i përshtatshëm me veprën penale të kryer apo personalitetin e të pandehurit – duhet të refuzojë marrëveshjen, duke i kthyer aktet prokurorit. Nga vendimet e analizuara rezulton se, shkaku më i shpeshtë për të cilin gjykata disponon për refuzimin e marrëveshjes është pikërisht cilësimi juridik i veprës penale. [2]

     

    5. Në këtë rast, mund të ngrihen dyshime në lidhje me paanësinë e gjyqtarit që ka shqyrtuar marrëveshjen për pranimin e fajësisë, nëse ai mund të marrë pjesë ne gjykimin e çështjes, kur ajo të paraqitet për gjykim (sipas procedurës së zakonshme). Neni 15 i Kodit të Procedurës Penale (në vijim KPP), i cili rregullon papajtueshmërinë me funksionin e gjyqtarit në gjykim, parashikon se nuk mund të marrë pjesë në gjykim, gjyqtari që ka shqyrtuar kërkesat e hetimit paraprak apo gjyqtari i seancës paraprake në të njëjtin procedim; apo gjyqtari që ka dhënë ose ka marrë pjesë në dhënien e vendimi në një shkallë të procedimit. Gjykimi me marrëveshje është një nga llojet e gjykimit të posaçëm, ku në përfundim të vlerësimit të marrëveshjes, gjykata verifikon përveç të tjerave edhe rrethanat e faktit penal bazuar në aktet e hetimit paraprak, si dhe cilësimin juridik të veprës penale në raport me rrethanat e kryerjes së veprës penale.  Në këto rrethana, gjyqtari që ka vlerësuar marrëveshjen për pranimin e fajësisë dhe caktimin e dënimit, duke çmuar aktet e hetimit paraprak dhe rrethanat e faktit penal, si dhe njohja e vlerësimi paraprak i këtyre akteve që kanë lidhje me çështjen penale në ngarkim të pandehurit, janë elementë që mund të krijojnë dyshime për paanësinë tij në gjykim. Gjykata Kushtetuese e Republikës së Shqipërisë ka theksuar se, gjykimi nga një gjykatë e paanshme është një nga elementet e rëndësishëm të procesit të rregullt ligjor, sanksionuar nga neni 42 i Kushtetutës dhe neni 6 i Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (në vijim KEDNJ). Gjykata Kushtuese ka theksuar, në jurisprudencën e saj[3], se parimi i paanshmërisë ka në vetvete elementin e vet subjektiv, i cili lidhet ngushtë me bindjen e brendshme që krijon gjyqtari për zgjidhjen e çështjes në gjykim, si dhe elementin objektiv me të cilin kuptohet dhënia e garancive të nevojshme për gjykim të paanshëm nga vetë gjykata, përmes mënjanimit prej saj të çdo dyshimi të përligjur në këtë drejtim.

     

    6. Gjykata Evropiane për të Drejtat e Njeriut (në vijim GJEDNJ) në jurisprudencën e saj ka përcaktuar se neni 6 § 1 i KEDNJ-së, e detyron çdo gjykatë që në ushtrimin e funksioneve të jetë “e paanshme”. Paanshmëria përkufizohet zakonisht me mungesën e çdo lloj paragjykimi apo anshmërie dhe mund të vlerësohet në mënyra të ndryshme.[4] Diskutimi i paanësisë së gjyqtarit në rastin e refuzimit të marrëveshjes, lidhet me kriterin objektiv, që duhet trajtuar me kujdes. Në çështjen Kyprianou k. Qipros,[5] GJEDNJ evidentoi se ka dy situata të mundshme ku shtrohet pika e një mungese paanshmërie gjyqësore: e para, është funksionale për vetë natyrën e saj dhe ka të bëjë, për shembull, me ushtrimin e funksioneve të ndryshme nga i njëjti person në kuadrin e procesit gjyqësor ose me lidhje hierarkike apo të tjera midis tij dhe një personi tjetër në këtë proces; e dyta, ka një karakter personal dhe ka si zanafillë sjelljen e një gjyqtari në një çështje të caktuar. Ajo që meriton vëmendjen në rastin konkret është paanësia që lidhet me ushtrimin e funksionit – pra nëse mund të përligjet dyshimi për paanësinë e gjyqtarit që ka refuzuar marrëveshjen, kur atij i caktohet e njëjta çështje për tu gjykuar tashmë, sipas procedurës së zakonshme.

     

    7. Për të arritur një konkluzion të saktë, duhen analizuar të gjitha rastet e për të cilat gjykata disponon për refuzimin e marrëveshjes, duke evidentuar nëse vendimmarrja është rrjedhojë e një vlerësimi procedural apo substancial. GJEDNJ ka theksuar se, nuk ka paraqet asnjë element për mungesë paanshmërie të gjyqtarit që ka dhënë më parë disa vendime të natyrës formale e procedurale, në faza të ndryshme të një procesi penal, por, nga ana tjetër, dyshime për paanësinë e gjyqtari mund të parashtrohen nëse ai në faze të tjera të procesit penal (hetim paraprak, seancë paraprake, rigjykim) është shprehur rreth fajësisë së të akuzuarit.[6] Në rastin kur gjykata vlerëson që, marrëveshja duhet refuzuar për shkak se ‘provat në fashikullin e hetimeve vijnë në kundërshtim me pohimin e të pandehurit se ai e ka kryer veprën penale’ apo për shkak se ‘cilësimi juridik i veprës penale apo i rrethanave është i gabuar apo për shkak se dënimi është i papërshtatshëm në raport me veprën e kryer dhe personalitetin e të pandehurit’ – gjyqtari bën një vlerësim të çështjes dhe të rrethanave të saj, të cilët nuk janë elementë thjesht formal apo procedural. Në secilin nga këto raste, gjyqtari krijon një bindje dhe një vlerësim mbi themelin e akuzave dhe të çështjes, ndaj si rrjedhojë dyshimet mbi paanësinë e tij janë objektivisht të mbështetura.  Nga ana tjetër, në rastet kur marrëveshja refuzohet për shkak se ‘ekziston një nga shkaqet e mosfillimit të procedimit apo të pushimit të akuzës ose çështjes’, dyshimet mbi paanësinë e gjyqtarit mund të ngrihen kur një konkluzion i tillë bazohet në argumentimin se ‘i pandehuri nuk e ka kryer veprën ose nuk provohet që e ka kryer ai’.[7]

     

    8. Marrëveshja për pranimin e fajësisë refuzohet kur ‘i pandehuri tërheq pëlqimin e tij’. Në rastin e gjykimit me marrëveshje, thelbësore është pranimi i fajësisë dhe caktimi i dënimit. Por, që ky gjykim të cilësohet i drejtë, marrëveshja për pranimin e fajësisë dhe caktimin e dënimit duhet të bazohet në vullnetin dhe pëlqimin reciprok të palëve për lidhjen/nënshkrimin e saj.  Pranimi ose jo për tu gjykuar me marrëveshje, është një e drejtë që ligji procedural ia njeh personalisht të pandehurit, prandaj vetëm ai mund të disponojë me vullnetin e tij të lirë edhe për t’u tërhequr nga kjo kërkesë apo marrëveshje.[8]  Në këtë vështrim, ligji parashikon që i pandehuri mund të tërhiqet nga pëlqimi i tij për pranimin e fajësisë, duke vijuar hetimi penal, pasi aktet në këtë rast i kthehen prokurorit.  Heqja dorë nga ‘pëlqimi për miratimin e marrëveshjes’ mund të bëhet derisa gjykata nuk ka disponuar me vendim në lidhje me këtë marrëveshje, pra para se gjykata të përfundojë shqyrtimin e kërkesës për këtë lloj gjykimi të posaçëm. 

     

    9. Marrëveshja për pranimin e fajësisë refuzohet kur ‘provohet se vullneti i të pandehurit ka qenë i vesuar’. Siç është theksuar, në rastin e gjykimit me marrëveshje, rëndësi thelbësore ka verifikimi i vullnetit të pandehurit për pranimin e fajësisë. Por ky verifikim nuk është formal, pasi gjykata duhet të tregojë kujdesin e duhur për të evidentuar nëse i pandehuri e ka kuptuar drejt përmbajtjen e marrëveshjes së nënshkruar prej tij dhe pasojat që sjell pranimi i fajësisë. Gjykata duhet të verifikojë/provojë që pohimi i fajësisë nga i pandehuri nuk ka qenë i nxitur nga prokurori apo i ndikuar nga premtime jo të vërteta, si dhe i shtyrë nga rrethana e shkaqe të tjera jashtë gjyqësore.    

     

    10. Ligji procedural penal parashikon se, marrëveshja për pranimin e fajësisë refuzohet kur ‘i pandehuri i thirrur rregullisht nuk merr pjesë në gjyq, pa shkaqe të përligjura’. Nga përmbajtja e dispozitës, kuptohet që gjykimi me marrëveshje nuk mund të zhvillohet në mungesë/pa praninë e të pandehurit.[9] Qëllimi i një parashikimi të tillë, lidhet pikërisht me verifikimin e vullnetit të pandehurit në arritjen e marrëveshjes, për pohimin e fajësisë, si dhe caktimin e dënimit. Gjatë shqyrtimit të marrëveshjes për pranimin e fajësisë, gjykata ka detyrimin të pyesë posaçërisht të pandehurin në lidhje me[10]:

    • Vullnetin e tij për të nënshkruar marrëveshjen – duke u siguruar që ky vullnet nuk është i vesuar apo i nxitur nga shkaqe të tjera;
    • Praninë e mbrojtësit në bisedime dhe në nënshkrimin e marrëveshjes;
    • Nëse i pandehuri e ka kuptuar përmbajtjen e marrëveshjes dhe pasojat që i vijnë nga miratimi i saj;
    • Pëlqimi i shprehur i të pandehurit për miratimin e marrëveshjes dhe vënien në ekzekutim të   

     

    11. Nga ana tjetër, për të refuzuar miratimin e marrëveshjes, duhet të dokumentohet thirrja për gjykim e të pandehurit – pra fakti që ai ka dijeni efektive për gjykimin me marrëveshje, por me vullnetin e tij të lirë zgjedh të mos marrë pjesë në gjykim, pa shkaqe të përligjura. Kjo do të thotë se, në rastin kur i pandehuri ka vënë në dijeni gjykatën për pamundësinë e paraqitjes së tij ose në rastin kur thirrja e tij për gjykim është e dyshimtë, gjykata shtyn seancën gjyqësore, duke urdhëruar përsëritjen e thirrjes për gjykim. Momenti i verifikimit të mosparaqitjes së pandehurit dhe shkaqeve që e kanë shtyrë të mos marrë pjesë në gjykim, kanë rëndësi dhe duhen shqyrtuar me kujdes nga gjykata.[11] 

     

    12. Në rastin kur i pandehurit nuk paraqitet në seancë gjyqësore, ndonëse ka dijeni rregullisht dhe nuk ka bërë prezent asnjë shkak që justifikon apo përligj mosparaqitjen e tij, atëherë gjykata refuzon marrëveshjen[12]. Mosparaqitja në seancë gjyqësore në këtë rast, barazohet me tërheqjen e pëlqimit për marrëveshjen e arritur për pranimin e fajësisë. Gjykata Kushtetuese në referim të jurisprudencës së Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (në vijim GJEDNJ), ka argumentuar se: “…GJEDNJ-ja përcakton qartë se është detyrë e autoriteteve publike që të informojnë të pandehurin nëse ka ose jo një procedim penal në ngarkim të tij, pasi vetëm në këtë mënyrë mund të arrihet siguria se i pandehuri ka hequr dorë me vullnetin e tij të lirë nga pjesëmarrja në gjykim. Në këtë mënyrë duhet që autoritetet shtetërore të marrin të gjitha masat e nevojshme për të informuar të pandehurin dhe vetëm nëse janë të sigurt se ai ka marrë njoftim në formën që parashikon ligji, atëherë mund të vazhdohet me procedimin në mungesë….”[13] I pandehuri duhet të marrë pjesë personalisht në seancën për shqyrtimin e marrëveshjes për pranimin e fajësisë, e drejtë kjo ngushtësisht personale, të cilën nuk mund ta delegojë tek persona të tjerë, familjarë apo mbrojtësi i besuar. Një konkluzion i tillë, mbështet në radhë të parë tek natyra e këtij gjykimi të posaçëm, si dhe tek fakti që ligji parashikon verifikimin posaçërisht të vullnetit të pandehurit, nëpërmjet pyetjeve të parashikuara shprehimisht në dispozitën konkrete.[14]

     

    13. Miratimi i marrëveshjes për pranimin e fajësisë dhe caktim dënimi, refuzohet nga gjykata edhe kur ‘ekziston një nga shkaqet e mosfillimit të procedimit ose të pushimit të akuzës ose të çështjes’.[15] Gjykata ka detyrimin që të verifikojë marrëveshjen si dhe themelin e çështjes penale, ku parësore është verifikimi i faktit penal, nëse ai ekziston, nëse ka shkaqe për të cilën duhet disponuar për mosfillim të procedimit penal apo pushimi i akuzës ose i çështjes (rastet e listuara shprehimisht në dispozitat përkatëse të referuara), nëse i pandehuri është vërtet fajtor për veprën penale të atribuuar. Ky verifikim nuk kushtëzohet nga qëndrim i i palëve në marrëveshje apo nga pohimi i të pandehurit, pasi është gjykata që garanton procesin e rregullt ligjor edhe në këtë gjykim të posaçëm.

     

    14. Marrëveshja për pranimin e fajësisë refuzohet edhe kur ‘provat në fashikullin e hetimeve vijnë në kundërshtim me pohimin e të pandehurit se ai e ka kryer veprën penale’. Ky parashikim ligjor garanton respektimin e parimit të prezumimit të pafajësisë. Kjo do të thotë se, pavarësisht faktit që i pandehuri pranon fajin për kryerjen e veprës penale, është gjykata që në verifikim dhe pas shqyrtimit të kujdesshëm të të gjitha akteve të hetimit paraprak, vendos nëse fakti penal ekziston dhe nëse provohet se autori i kryerjes së veprës penale është i pandehuri. Gjykimi me marrëveshje është një gjykim mbi akte e hetimit paraprak, të marra nga prokurori në mbështetje të akuzës së ngritur. Por, në respektim të parimit të ligjshmërisë dhe në ushtrim të funksionit të saj në dhënien e drejtësisë, gjykata ka detyrimin të verifikojë nëse faktet e përshkruara në marrëveshje janë të bazuara dhe të sakta, duke konfirmuar pohimin e fajësisë nga ana e të pandehurit.  Gjykata ka për detyrë të ndërhyjë dhe të refuzojë miratimin e marrëveshjes, nëse bindet që faktet e përshkruara në marrëveshjen mes palëve nuk janë të qarta dhe nuk gjejnë mbështetje në provat e përfshira në fashikullin e gjykimit. 

     

    15. Gjykata refuzon marrëveshjen edhe në rastin kur ‘cilësimi juridik i veprës penale dhe i rrethanave të kryerjes së saj është i gabuar’. Njoftimi i akuzës është një moment shumë i rëndësishëm procedural, akt përmes të cilit i pandehuri merr dijeni për faktin që lidhet me kryerjen e një vepre penale; për natyrën e akuzës që lidhet me cilësimin juridik që i është bërë fakteve të atribuara nga prokurori; si dhe me shkakun e akuzës që janë faktet materiale për të cilat akuzohet i pandehuri. Në këtë kontekst është thelbësor fakti që vepra penale për të cilën është dënuar një person është ajo për të cilën ai është akuzuar[16] Ligji përcakton detyrimin e palëve, posaçërisht të prokurorit, kur është ai që propozon marrëveshjen, që të përshkruajnë qartë faktin penal për të cilin akuzohet i pandehuri dhe cilësimin juridik të tij.[17] Ky përshkrim dhe parashtrimi i provave ku mbështetet konkluzioni i prokurorit në lidhje me akuzën e atribuuar të pandehurit, janë objekt i verifikimit të gjykatës, e cila nuk është e lidhur me përcaktimet e bëra nga palët në marrëveshje. Në zbatim të parimit iura novit curia, gjykata mund të bëjë një përcaktim të ndryshëm ligjor/rikualifikim ligjor, për faktin penal, në rast se ai rezulton i ndryshëm nga sa kanë parashtruar/kanë rënë dakord palët në marrëveshjen për pranimin e fajësisë. Pavarësisht, vullnetit të subjekteve palë në marrëveshje, është gjykata që kontrollon saktësinë e cilësimit juridik dhe të rrethanave të kryerjes së veprës penale.

     

    16. Marrëveshja për pranimin e fajësisë, refuzohet nga gjykata edhe në rastin kur ‘dënimi i caktuar në marrëveshje është i papërshtatshëm’. Në caktimin e dënimit, gjykata vlerëson kriteret e përcaktuara në nenin 47 të Kodit Penal, por në rastin e gjykimit me marrëveshje, ligjvënësi e ka lidhur vlerësimin për ‘papërshtatshmërinë e dënimit’ me dy elementë: a) në raport me veprën e kryer dhe b) personalitetin e të pandehurit. Në caktimin e dënimit, palët në marrëveshje duhet të mbajnë në konsideratë veprën penale për të cilën akuzohet i pandehuri, sanksionin që parashikon dispozita penale konkrete, si dhe rrethanat rënduese apo lehtësuese. Ligji procedural penale nuk përcakton përfitimet që rrjedhin nga procedimi sipas rregullave të gjykimit me marrëveshje, duke i lënë diskrecion subjekteve si gjatë fazës së negocimit, ashtu edhe gjykatës gjatë vlerësimit të marrëveshjes. Natyrisht, që nisur nga natyra e këtij gjykimi të posaçëm, pritshmëria është për caktimin e një dënimi në kufijtë minimalë apo nën minimumin e parashikuar nga dispozita penale konkret (në rastin konkret bëhet fjalë për vepra penale për të cilat parashikohet një dënim në maksimum deri në 7 vjet burgim).

     

    17. Në lidhje me personalitetin e të pandehurit, ligji procedural penal parashikon se dokumentimi bëhet nëpërmjet marrjes së vërtetimeve për gjendjen gjyqësore dhe/ose vendimeve gjyqësore të formës së prerë, kur fakti penal për të cilin procedohet i pandehuri duhet të vlerësohet me sjelljen ose cilësitë e tij morale.[1] Këto të dhëna duhen vlerësuar në raport me veprën penale, si nga prokurori që propozon marrëveshjen për pranimin e fajësisë, ashtu edhe nga gjykata në vendimmarrjen e saj.

     

    18. Dënimi është një nga elementet thelbësorë të marrëveshjes së propozuar nga palët në gjykatë, por është kjo e fundit që cakton dënimin, pasi verifikon dhe shqyrton përshtatshmërinë e tij në raport me rrethanat e faktit penal dhe provat e grumbulluara gjatë hetimit paraprak. Natyrisht, me pranimin e këtij lloj gjykimi, i pandehuri përfiton ulje të ndjeshme të dënimit, në raport më dënimin që mund të caktohet nëse do të zhvillohet procedura normale e gjykimit. Pavarësisht se ligji shqiptar nuk e parashikon, logjikisht, ky përfitim duhet të jetë më i lartë në raport jo vetëm me gjykimin e zakonshëm por edhe më gjykimet e tjera të posaçme, siç është rasti i gjykimit të shkurtuar (në këtë rast, ligji procedural penal shqiptar, parashikon uljen e dënimit me një të tretën e tij).[2]

     

    19. Vendimi për refuzimin e marrëveshjes (ashtu si dhe vendimi për miratimin e tij) si çdo vendim gjyqësor duhet arsyetuar, në konformitet me kërkesat e ligjit procedural penal, si një garanci kushtetuese dhe element i rëndësishëm i procesit të drejtë.[3] Refuzimi i miratimit të marrëveshjes, nuk lejon paraqitjen e një kërkese të re. Është me rëndësi të theksohet se, në rastet kur gjykata refuzon marrëveshjen për pranimin e fajësisë, deklarimet e të pandehurit gjatë bisedimeve apo gjatë seancës gjyqësore, nuk mund të përdoren kundër tij[4].  Në këtë kuptim, thëniet apo pohimet e të pandehurit gjatë fazës së negocimit të marrëveshjes, nuk mund të përdoren kundër tij, në vijim të procedurave të zakonshme të gjykimit.  Diskutimi që shtrohet në këtë rast, është nëse i pandehuri mund të kërkojë të procedohet me gjykim të shkurtuar, pas përfundimit të hetimeve dhe dërgimit të çështjes për gjykim.  Ligji ndalon paraqitjen e një kërkese të re për gjykimin me marrëveshje, por nuk pengon të pandehurin që është dakord me aktet të kërkojë gjykimin e shkurtuar, një lloj tjetër gjykimi i posaçëm. 

     

    20. Ligji parashikon se, ‘kundër vendimit të gjykatës nuk lejohet ankim’[5]. Në interpretim të kësaj dispozite, arrihet në konkluzionin që, si në rastin kur gjykata miraton marrëveshjen, ashtu edhe në rastin kur disponon për refuzimin e saj, palën nuk lejohen të bëjnë ankim. Ligji procedural penal ka parashikuar vetëm një përjashtim nga ky rregull, që është rasti i parashikuar në shkronjën ‘ç’ të  nenit 406/ë  – kur gjykata disponon për pushimin e çështjes[6].  Në këtë rast ligji i njeh prokurorit të drejtën për të bërë ankim, ndërkohë që në rastet e tjera të parashikuara në këtë dispozitë procedurale, gjykata kur refuzon miratimin e marrëveshjes, disponon për kthimin e akteve prokurorit.  Në një rast të tillë, prokurori është i detyruar të respektojë procedurën e zakonshme të hetimit, duke vijuar me veprimet procedurale.  Diskutimi që lind në këtë rast, është nëse prokurori është i detyruar t’i përmbahet konstatimeve të gjykatës, në vendimin për refuzimin e marrëveshjes, për shkak të cilësimit juridik të gabuar (sipas vlerësimit të gjykatës).  Në lidhje me këtë moment, theksohet se prokurori me marrjen e akteve duhet të vijojë hetimet paraprake, duke mbajtur në konsideratë orientimet e gjykatës, vendimmarrje e të cilës është e detyrueshme për subjektet palë në marrëveshje.  Në këtë vështrim, nisur nga funksioni kontrollues që ushtron gjykata, vlerësimet e saj në lidhje me cilësimin juridik të veprës penale duhen respektuar, duke orientuar hetimin paraprak në verifikimin e konkluzioneve të gjykatës.  

     

    [1] Neni 192 i KPP

    [2] Në një vështrim krahasues, Kodi i Procedurës Penale në Itali, parashikon përfitime konkrete në rastin e gjykimit me marrëveshje (i njohur si ‘pattegiamento’ dhe ka dy lloje allargato/i zgjeruar dhe ristretto/i ngushtë) si: dënime jo më shumë se 5 vjet për ‘patteggiamento allargato’ dhe më pak se dy vjet për ‘patteggiamento ristretto’; uljen e dënimit me një të tretën e tij; vendimi I dhënë në këtë rast, nuk sjellë efekte detyruese në gjykimet civile apo administrative; mungesë e publicitetit. Ndërkohë, në rastet e ‘patteggiamento ristretto’, përfiton edhe: përjashtim nga detyrimi për të paguar shpenzimet gjyqësore; përjashtim nga zbatimi i dënimeve plotësuese apo nga caktimi i masave të sigurimit; mos shënimi në regjistrin e të dhënave gjyqësore; mundësia e shuarjes së dënimit, pavarësisht llojit të veprës penale, meqë dënimi nuk i kalon dy vjet – pas kalimit të 5 viteve pa kryer krime të tjera dhe 2 vjet pa krye kundravajtje penale.

    [3] Për më tepër, shiko komentin e nenit 406/e në lidhje me këtë moment.

    [4] Neni 406/ë, pikat ‘2’ dhe  3’ të  KPP

    [5] Neni 406/f  i K.Pr.Penale

    [6] Neni 406/ë, pika ‘1’, shkronja ‘ç’ parashikon si rast të refuzimit të miratimit të marrëveshjes, “kur ekziston një nga shkaqet e mosfillimit të procedimit ose të pushimit të akuzës ose të çështjes”.

    [7] Për më tepër, Strategjia e Reformës në Sistemin e Drejtësisë, miratuar me vendimin nr. 15, datë 30/07/2015 nga Komisioni i Posaçëm Parlamentar/www.euralius.eu/old/images/Justice-Reform/Strategjia-ne-Refomen-e-Sistemit-te-Drejtesise_24-07-2015.pdf

     

    [1] Neni 406/e, pika ‘2’ i KPP, http://komentarielektronik.magjistratura.edu.al/sq/eli/fz/2017/7905/406-e

    [2] http://www.gjykata.gov.al/Neni 406/ë i KPP

    [3] Vendimet nr. 12/2007; nr. 21/2010; nr. 40/2011; nr. 7/2012 etj, të Gjykatës Kushtetuese

    [4]Çështja Kyprianou kundër Qipros, aplikimi nr. 73797/01, § 118;

    https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-71671%22ë}

    [5] Po aty, § 121

    [6] Çështja Gomez de Liaño y Botella kundër Spanjës, aplikimi nr. 21369/04, vendim i datës 22 korrik 2008/final në datë 22 tetor 2008, §68-71/ http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-87548

    [7] Në rastet e mosfillimit të procedimit penal apo të pushimit të akuzës ose të çështjes, vlerësojmë se dyshimet për paanësinë e gjyqtari lidhen vetëm me rastin  e parashikuar nga shkronja ‘dh’ e nenit 328 të KPP

    [8] Gjykata Kushtetuese, në vendimin nr. 30/2010, mes të tjerave ka theksuar se: “… heqja dorë nënkupton një akt vullneti nga ana e të pandehurit, që siç është pranuar nga teoria e së drejtës penale, për të pasur një akt vullnetar duhet të ketë në radhë të parë një proces të brendshëm të perceptimit të realitetit nga ana e të pandehurit dhe më pas një proces të brendshëm vendimmarrjeje prej tij” (pika 38).

    [9] Për më tepër, komentet e neneve 351 e 352 të KPP, në lidhje me zhvillimin e gjykimit pa praninë e të pandehurit dhe gjykimin në mungesë.  

    [10] Neni 406/dh, pika ‘3’

    [11] Gjykata Kushtetuese në vendimin nr. 30/2010 (pika 44) ka theksuar se: “… e drejta e të pandehurit për të marrë pjesë në gjykim, si dhe për të zgjedhur përfaqësuesit ligjorë është një e drejtë kushtetuese vetjake, e cila nuk mund të transferohet…”.

    [12] Neni 406/ë, pika ‘1’, shkronja ‘c’.

    [13] Vendimi nr. 30/2010 i Gjykatës Kushtetuese (pika 45)

    [14] Neni 406/dh, pika 4 KPP

    [15] Për më tepër, shiko komentet e nenit 290 dhe 328 të KPP

    [16] Çështja Pelissier dhe Sassi kundër Francës, aplikimi nr. 25444/94, vendimi i datë 25/03/1999 http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-58226; çështja Drassich kundër Italisë, aplikimi nr.25575/04, vendim i datës 11/12/2007, http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-150360   

    [17] Neni 406/d, pika ‘3’ KPP

  • Konteksti historik
    21. Gjatë procesit të reformimit të sistemit të drejtësisë në Republikën e Shqipërisë, një nga objektivat kryesore që lidhej me drejtësinë penale, ishte edhe rritja e efiçencës dhe profesionalizmit të sistemit të drejtësisë.[1] Në këtë vështrim, në ndryshimet e KPP u parashikuan edhe dy institute të reja (gjykime të posaçme), ‘urdhri penal’ dhe ‘gjykimi me marrëveshje’. Parashikimi i këtyre dy instituteve ndikon pozitivisht në thjeshtimin e procedurave gjyqësore në disa çështje penale, duke rritur efiçencën e organeve të drejtësisë në hetimin dhe gjykimin e krimeve dhe veprave të tjera penale, më të rënda.

     

    [1] Për më tepër, Strategjia e Reformës në Sistemin e Drejtësisë, miratuar me vendimin nr. 15, datë 30/07/2015 nga Komisioni i Posaçëm Parlamentar/www.euralius.eu/old/images/Justice-Reform/Strategjia-ne-Refomen-e-Sistemit-te-Drejtesise_24-07-2015.pdf

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  A.    Raporte, opinione, rekomandime dhe deklarata

  22. Rekomandimi nr. R (87) 18 i Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës, miratuar në datë 17/09/1987, drejtuar Shteteve Anëtare lidhur me thjeshtimin e drejtësisë penale.[1] Ky rekomandim synon të shmangë problemet e evidentuara nga kohëzgjatja e procedurave penale, të cilat ndikojnë drejtpërdrejtë në administrimin e duhur dhe pa vonesa të drejtësisë, duke zbatuar procedura të thjeshtuara për veprat penale për të cilat parashikohen dënime të lehta.

  B.     Vendime të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut

  23. Në çështjen Gomez de Liaño y Botella kundër Spanjës, (aplikimi nr. 21369/04, vendim i datës 22 korrik 2008/final në datë 22 tetor 2008, §68-71) GJEDNJ vuri në dukje se gjyqtarët që kishin dhënë vendimin e datës 3 nëntor 1998 ndaj aplikuesit nuk ishin marrë vetëm me zbatimin e përkohshëm të së drejtës materiale, por duke ju referuar arsyetimit të vendimit, elementet e tij ishin më afër një gjykimi themeli. GJEDNJ në këtë rast analizoi vendimet ku gjyqtarët kishin marrë pjesë, duke theksuar se, gjuha e përdorur sugjeronte se kishte prova të mjaftueshme për të arritur në konkluzionin se vepër penale ishte kryer. Në vijim i njëti trup gjykues/gjyqtarë rezulton se kanë disponuar vendimin e datës 03 shkurt 1999, ku kanë vendosur për rrëzimin e kërkesës së aplikuesit për pushimin e çështjes dhe dërgim e saj për gjyq. Në datë 15 tetor 1999, i njëjti trup gjykues vendosi për deklarimin fajtor të aplikuesit.  GJEDNJ vlerësoi se, në rrethanat e çështjes, ka dyshime serioze për paanshmërinë e gjykatës, ndaj e ka gjetur objektivisht të justifikuar pretendimin e aplikuesit, çmoi se ka patur shkelje të nenit 6§1 të Konventës. 

   

  24. GJEDNJ, në çështjen Kyprianou kundër Qipros, (aplikimi nr. 73797/01), analizoi paanshmërinë e gjykatës në dy situata të ndryshme: e para në aspektin funksional, e lidhur me ushtrimin e funksionit nga gjyqtarit në të njëjtin procedim por në një fazë tjetër të tij; e dyta në aspektin personal, e lidhur me sjelljen e gjyqtarit gjatë gjykimit të çështjes.

   

  25. Çështja Drassich kundër Italisë, aplikimi nr. 25575/04, vendimi datë 11.12.2007. Në këtë çështje GJEDNJ thekson detyrimin që përcakton neni 6§3 i Konventës, në lidhje me kujdesin e veçantë që duhet treguar në komunikimin e akuzës të interesuarit. Njoftimi i akuzës duhet të përmbajë jo vetëm faktet materiale në ngarkim të tij mbi të cilat mbështetet kjo akuzë, por edhe kualifikimin ligjor të tyre. E drejta e të interesuarit për t’u informuar për natyrën dhe shkakun e akuzës së ngritur ndaj tij, duhet vlerësuar e lidhur ngushtë me të drejtën e të pandehurit për t’u mbrojtur.

   

   

  [1] Për më tepër: https://www.coe.int/en/web/ccpe/documentation/recommendations

• Materiale legjislative

  Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, Qershor 2015, hartuar nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë.

   

• Dispozita të lidhura

  Kodi i procedurës penale: neni 37/a; neni 49; neni 58, neni 129; neni 287; neni 332/c; neni 351, neni 352, neni 383, neni 406/dh; neni 406/e; neni 406/ë

  Neni 47 i Kodit Penal

   

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime

  A.    Vendime të Gjykatës Kushtetuese

  Vendimet nr. 12/2007; nr. 21/2010; nr. 40/2011; nr. 7/2012 etj, të Gjykatës Kushtetuese

  Vendimi nr. 30/2010 Gjykatës Kushtetuese

   

• Bibliografia

  Vendime të Gjykatës Kushtetuese

  Jurisprudenca e GJEDNJ

  Kodi i procedurës Penale Itali, nenet 444 - 448

   

  Rekomandimi R (87)18 i Komitetit të Ministrave drejtuar Shteteve Anëtare Lidhur me Thjeshtimin e Drejtësisë Penale

  Relacioni për ndryshimet e KPP, Mars 2017.

  Strategjia e Reformës në Sistemin e Drejtësisë, miratuar me vendimin nr. 15, datë 30/07/2015 nga Komisioni i Posaçëm Parlamentar

   

• Arkiva
  Asnjë koment