Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi
    1. Me ndryshimet e dispozitave të KPP-së, në të cilat parashikohet instituti i rishikimit të vendimit penal të formës së prerë, rishikimi kalon në dy faza: Në fazën e parë, kompetente për shqyrtimin e kërkesën për rishikimin e vendimit penal të formës së prerë, është gjykata e shkallës së parë, e cila vlerëson kushtet e pranueshmërisë në dhomën e këshillimit, pa praninë e palëve. Në këtë fazë ajo zbaton rregullat e përcaktuara në nenin 453 të KPP-së dhe kontrollon ekzistencën e kushteve të rishikimit referuar nenit 450/1 të KPP-së. Në fazën e dytë, gjykata e caktuar për rigjykimin e çështjes si gjykatë kompetente mund të jetë ose gjykata e shkallës së parë apo e apelit, në varësi të vendimit që kërkohet të rishikohet. Kjo gjykatë, gjatë gjykimit të rishikimit u referohet dispozitave të gjykimit të shkallës së parë, sipas nenit të 455 të KPP-së dhe merr vendimin sipas nenit 456 të KPP-së[1].

    Qëllimi i Nenit 453 të K.Pr.Penale është pikërisht përcaktimi i rregullave procedurial në lidhje me fazën e parë të procedurës së rishikimit dhe më konkretisht të shqyrtimit të kërkesës për rishikim nga gjykata e shkallës së parë që ka dhënë vendimin objekt rishikimi, nëpërmjet një procedure të shqyrtimit de plano të kërkesës në mungesë kontradiktoriariteti dhe vetëm mbi një verifikim formal të kushteve ligjor që janë shkak rishikimi.

     

     

    [1] Vendim nr.3, datë 08.01.2020 i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë

  • Objekti

    Neni 453 i K.Pr.Penale është ndërtuar në 4 paragrafë që kanë për objekt të tyre

    • Përcaktimin e gjykatës kompetente për shqyrtimin e kërkesës për rishikim.
    • Përcaktimin e procedurës për shqyrtimin e kërkesës nga gjykata kompetente.
    • Përcaktimin e vendimarrjes së gjykatës në rast të mospërbushjes së kritereve formal të kërkuara nga Neni 450.
    • Përcaktimin e vendimarrjes së gjykatës në rast të plotësimit të kritereve ligjorë për rishikim.
    • Përcaktimin e të drejtës për ankim të vendimit të refuzimit.
    • Përcaktimin e statusit procedurial të të dënuarit në rast të rigjykimit të cështjes.
  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës
    1. Rishikimi është mjet ankimi i jashtëzakonshëm kundër një vendimi gjyqësor penal të formës së prerë, i cili nuk mund të kundërshtohet nëpërmjet mjeteve të zakonshme të ankimit si rrjedhojë çështja konsiderohet e mbyllur në bazë të parimit të gjësë së gjykuar (res judicata). Rishikimi, si mjet ankimi i jashtëzakonshëm, është përfshirë në kreun IV ku janë parashikuar vendimet që mund të rishikohen, rastet e rishikimit, subjektet e legjitimuara, forma e paraqitjes, gjykata kompetente për marrjen në shqyrtim të kërkesës dhe po ashtu gjykata kompetente për rigjykimin në rast të pranimit të kërkesës për rishikim.

     

    2. Nga intepretimi i Nenit 453 të K.Pr.Penale konstatojmë se ai përbëhet nga një strukturë e cila përfshin tre aspekte procedurial në lidhje me kërkesën për rishikim, a)kompetencën b) procedurën c)

     

    21. Kompetenca : Në bazë të Nenit 453/1 të K.Pr.Penale “Kërkesa e rishikimit shqyrtohet nga gjykata e shkallës së parë që ka dhënë vendimin në dhomën e këshillimit, pa praninë e palëve”. Me Ligjin Nr. 35/2017 “Për disa shtesa dhe ndryshime në Ligjin Nr. 7905, datë 21.03.1995, “Kodi i Procedurës Penale i Republikës së Shqipërisë”, të ndryshuar nga ana e ligjvënësit është hequr komptetenca e Gjykatës së Lartë nga gjykimi i kërkesave për rishikim, duke ja kaluar atë gjykatës së shkallës së parë. Në lidhje me këtë pikë mund të paraqitet i diskutueshëm fakti nëse zgjedhja e ligjvënësit për tja paraqitur kërkesën e rishikimit të vendimit Gjykatës së Shkallës së Parë, është zgjedhja e duhur nga pikëpamja kushtetuese. Duhet thënë se që nga miratimi i Koditë të Procedures Penale i Republikes se Shqiperise, kjo dispozitë, konkretisht në lidhje me kompetencën e gjykatës që vendos për rishikimin është ndryshuar disa herë. Kështu në versionin fillestar ligji procedurial parashikonte se kërkesa për rishikim shqyrtohet nga gjykata që ka dhënë vendimin. Më tej me ligjin nr. 8813, date 13.06.2002, “Per disa shtesa e ndryshime ne ligjin nr. 7595, date 21.03.1995 “Kodi i Procedures Penale i Republikes se Shqiperise”, u parashikua se kerkesa “Kërkesa e rishikimit shqyrtohet nga Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë..” (neni 58 i ligjit nr. 8813, date 13.06.2002). Aktualisht me ndryshimet e ligjit nr. 35/2017, neni 453 u rikthye në parashikimin e tij fillestar të vitit 1995 duke hequr kompetencën e Gjykatës së Lartë në këtë kategori kërkesash dhe duke e kthyer shqyrtimin e tyre në shkallën e parë. Po të referohemi në relacionin dhe raportin e Komisionit për Çështjet Ligjore, Administratën Publike dhe të Drejtat e Njeriut që shoqëroi miratimin e Ligjit Nr. 35/2017 “Për disa shtesa dhe ndryshime në Ligjin Nr. 7905, datë 21.03.1995, “Kodi i Procedurës Penale i Republikës së Shqipërisë”, të ndryshuar, nuk jepet ndonjë arsyetim në lidhje me nevojën e ndryshimit të Kompetencës së rishikimit, duke përdorur si argument vetëm “per shkak te ndryshimit te juridiksionit te Gjykates se Larte”. Kështu në relacion thuhet se “.. instituti i rishikimit eshte nje nder institutet qe eshte ripare si sa i takon shkaqeve, duke reflektuar nevojen e rrjedhur nga praktika gjyqesore, ashtu edhe sa i takon procedures, per shkak te ndryshimit te juridiksionit te Gjykates se Larte. Pas ndryshimeve kushtetuese, Gjykata e Larte nuk mund te jete me gjykata qe shqyrton apo vendos mbi shkaget e rishikimit dhe pas diskutimit mes lenies se kesaj competence gjyaktes se apelit apo asaj te shkalles se pare, u perzgjodh rikthimi ne variantin fillestar te dispozites, duke is lene kete detyre gjykates se shkalles se pare, vendimi i se ciles verifikohet edhe nga gjykata e apelit.[1]”.

    Pavarsisht se ligji në këtë pjesë është i qartë duke përcaktuar kompetente gjykatën që ka dhënë vendimin ( i cili mund të ketë qënë vendim dënimi apo dhe vendim pafajësie i cënuar në shkallët e tjera të gjyqësorit) jo në pak raste në praktikën e gjykatave këto kërkesa janë ngatërruar me kërkesa gjatë ekzekutimit të vendimeve duke përcaktuar si gjykatë kompetente kësisoj gjykatën e vendit të ekzekutimit[2]. Më tej e diskutueshme në praktikën gjyqësore ka qënë dhe përbërja e trupit gjykues që shqyrton kërkesën për rishikimit duke patur disa qëndrime. Kështu një pjesë e gjykatave në referim të Nenit 13/f të K.Pr.Penale kërkesa gjykohet me një gjyqtar. Ndërkohë që një praktikë tjetër aplikon zhvillimin e gjykimit në varësi të veprës penale objekt dënimi, me një ose me tre gjyqtarë[3]. Në fakt ligji është i qartë në përcaktimin e përbërjes së gjykatës duke parashtruar parimin se cdo kërkesë penale apo vepër që parashikon dënim me gjobë ose me burgim në maksimum jo më shumë se 10 vjet shqyrtohet me trup gjykues të përbërë nga një gjyqtar dhe me 3 gjyqtar veprat e tjera penale. Në rastin e shqyrtimit të kërkesës për rishikim, objekt gjykimi nuk është vepra penale në vetvete dhe as nuk shqiptohet dënim penal, por analizohen vetëm nëse në rastin konkret ekzistojnë rrethanat e rishikimit. Si rrjedhojë në rastin konkret është e kuptueshme që është i zbatueshëm neni 13/f i K.Pr.Penale.

     

    8. Procedura- Në Vendimin Unifikues të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë nr.3 Dt. 08.07.2013, Gjykata është shprehur se “Gjykimi i iniciuar nëpërmjet një kërkese rishikimi në mënyrën se si është rregulluar në K.Pr.Penale në fuqi, ky institut kalon në dy faza procedurale, të cilat në varësi të faktit nëse kërkesa do të pranohet ose jo zhvillohen si faza të të njëjtit proces: e para është vlerësuese dhe e dyta gjykuese. Faza vlerësuese zhvillohet në Gjykatën e Lartë e cila investohet mbi bazën e kërkesës së të gjykuarit (si edhe të personave të lidhur me të) ose të prokurorit, në të cilën vlerësohet nëse kërkesa për rishikim ka shkaqe nga ato të parashikuara nga neni 450 të K.Pr.Penale. Kërkesa për t’u marrë në shqyrtim duhet të jetë e arsyetuar plotësisht mbi bazën e shkakut ligjor mbi të cilin ka lindur rishikimi i vendimit, e shoqëruar domosdoshmërisht me dokumentet provues të cilat mbështesin pretendimin. Në këtë fazë të procesit rishikues Kolegji Penal në dhomë këshillimi, pa praninë e palëve, bën një vlerësim paraprak të karakterit formal dhe të ndikueshmërisë thelbësore që këto akte mund të kenë nëse shqyrtohen si prova nëse i hapet rrugë gjykimit rishikues. Mandej kur kërkesa deklarohet e pranueshme, shqyrtimi i pranueshmërisë së kërkesës me qëllimin për t’i hapur rrugë rishikimir bëhet në prani të palëve, të cilët lejohen të debatojnë vetëm mbi shkaqet e rishikimit dhe jo mbi drejtësinë e vendimit që do të rishikohet. Kjo fazë është thelbësore pasi përbën gjykimin e rishikimit në mënyrën strictu-sensu. Duke qënë se ky vendim unifikues është marrë para miratimit të ndryshimeve të Kodit të Procedurës miratuar me Ligjin Nr. 35/2017 “Për disa shtesa dhe ndryshime në Ligjin Nr. 7905, datë 21.03.1995, “Kodi i Procedurës Penale i Republikës së Shqipërisë”, të ndryshuar, në arsyetimin e mësipër ndryshon tashmë fakti se të dyja fazat e përmendura të vlersimit formal dhe substancial të kërkesës tashmë i përkasin “gjykatës së shkallës së parë që ka dhënë vendimin”. Në doktrinën juridike është hedhur mendimi se edhe tani pas ndryshimeve procedura dy fazëshe e vlerësimit të kërkesës nuk ka ndryshuar. Kështu “Edhe pas ndryshimeve të vitit 2017, procesi i rishikimit përsëri kalon në dy faza. Por të dy fazat, ky proces tashmë realizohen nga gjykata e shkallës së parë... Fillimisht, (faza e parë) konstatohet plotësimi apo jo i kushteve formale – juridike si më sipër dhe, në rast plotësimi, gjykata (trupi gjyqësor konkret) vendospranimin e kërkesës dhe dërgimin e çështjes për rigjykim nga një trup tjetër gjykues, i së njëjtës gjykatë.Kur kërkesa nuk plotëson kushtet formale – juridike (është bërë jashtë rasteve të përcaktuara nga neni 450 i K.Pr.Penale ose nga ata që nuk e kanë këtë të drejtë apo rezulton haptazi e pambështetur), gjykata vendos mospranimin e kërkesës.Nga sa sipër, kuptohet që të dy fazat e procesit të rishikimit realizohen në të njëjtën gjykatë të shkallës së parë, në atë ku çështja ishte gjykuar më parë. Trupat gjyqësore të të dy fazave këtë herë, edhe pse të së njëjtës gjykatë, janë të ndryshëm nga trupi gjyqësor i mëparshëm. Të ndryshëm nga njëri tjetri janë edhe trupat gjyqësorë të dy fazave të rishikimit.[4]

     

    Kërkesa shqyrtohet mbi bazë aktesh në dhomë këshillimi pa praninë e palëve. Megjithëse nga ana e ligjit nuk parashikohen afate për gjykimin e kësaj kërkese nisur nga situata ku pretendohet një dënim i padrejtë i cili është i vendosur në ekzekutim apo i ekzekutueshëm është e kuptueshme që gjykata duhet ta marrë në shqyrtim kërkesën në një kohë sa më të shkurtër. Gjatë verifikimit “de plano” të kërkesës gjykata fillimisht verifikon legjitimimin e kërkuesit, nëse është i dënuari apo përfaqësuesi i tij me prokurë të posacme, apo nëse janë të afërm të të dënuarit verifikohet fakti që ky i fundit ka ndërruar jetë. Në rastet e paraqitjes së kërkesës nga kujdestari i të dënuarit verifikohet vendimi i caktimit të kujdestarisë për të dënuarin.

     

    Pas verifikimit të legjitimimit gjykata shqyrton shkakun e pretenduar nga kërkuesi për rishikim. Rastet e listuara në Nenin 450 të K.Pr.P janë në listë të mbyllur dhe gjykata nëpërmjet shkakut të rishikimit që paraqet kërkuesi verifikon dhe përmbushjen e kritereve ligjor për të pranuar më pas ose jo kërkesën. Pra verifikimi gjyqësor varion në varësi të argumentit ligjor të përdorur nga kërkuesi për të bazuar kërkesën e tij. Si rrjedhojë paraqitet e nevojshme një analizim të verifikimit që kryen gjykata në fazën e parë të shqyrtimit të kërkesës për rishikim referuar secilës pikë të përmendur nga neni 450 i K.Pr.Penale.

     

    • kur faktet e vëna në themel të vendimit nuk pajtohen me ato të një vendimi tjetër të formës së prerë - Në këtë rast është e kuptueshme që kërkesa duhet të shoqërohet edhe me vendimin e formës së prerë të gjykatës që ka dhënë vendimin me të cilin nuk pajtohet vendimi objekt rishikimi. Në doktrinë është mbajtur qëndrimi se “.. veç vendimit të formës së prerë të dënimit duhet të konsiderohet, gjithashtu, gjithë dokumentacioni origjinal, ose i fotokopjuar dhe i legalizuar, që i përket fashikullit (hetim dhe gjykim) të mëparshëm. Kurse me provat që përligjin kërkesën në rastet e rishikimit, kur “faktet e vëna ne themel të vendimit nuk pajtohen me ato të një vendimi tjetër” dhe “kur vendimi është bazuar në një vendim të gjykatës civile ose administrative, i cili është revokuar më pas”, kuptohet që kërkesa duhet të shoqërohet edhe me vendimet e formës së prerë të gjykatave të përmendura në dispozitën e K.Pr.P..^[5]”. Në vendimin dt.164 dt. 28.02.2020 Gjykata e Rrethit Gjyqësor Durrës ka vendosur mospranimin e kërkesës për rishikim të paraqitur për shkak se kërkuesi ndërsa kishte vendosur ekstremitetet e vendimit për të cilin kërkonte rishikimin, nuk e kishte bashkangjitur këtë të fundit në formën e kërkuar nga ligji[6]. Ndërkohë që në disa vendime të tjera është mbajtur qëndrim tjetër në lidhje me këtë cështje në marrjen si provë nga vetë gjykata të vendimit të dënimit objekt rishikimi[7].  Në fakt në këtë pikë është i diskutueshëm fakti nëse kërkuesi ka detyrimin për të bashkangjitur në kërkesë dokumentacionin që i përket fashikullit të hetimit dhe gjykimit objekt rishikimi. Ashtu sic pranohet gjerësisht rishikimi mbetet një mjet ankimi megjithëse i jashtëzakonshëm apo sui generis. Në paraqitjen e një ankimi të zakonshëm palëve në asnjë rast nuk u kërkohet të bashkangjisin në ankim dhe vendimin e ankimuar apo akte të tij por vetëm të referojnë gjykatën më të lartë për ekstremitetet e këtij vendimi në mënyrë që ky i fundit të merret zyrtarisht. Në të njëjtën logjikë vendosja e detyrimit për të dënuarin që të paraqesë vendimin me të cilin është dënuar, që në fund të fundit administrohet nga vetë gjykata që shqyrton cështjen shkon tej qëllimit të Nenit 452 të K.Pr.Penale. Në të kundërt me të drejtë është mbajtur qëndrimi se në rastet kur kerkesa bazohet në pikat a, b c, ç të Nenit 450/1 të KPrP, kërkuesi ka detyrimin të paraqesë vendimet e tjera të cilat ai mendon se janë shkak për të nisur procedurën e rishikimit të vendimit të dënimit^[8].

     

    Më tej në lidhje me vendimin e dytë faktet e të cilit nuk pajtohen me vendimin e dënimit objekt rishikimi , nga ana e ligjvënësit nuk është saktësuar nëse ky vendim duhet të jetë një vendim penal apo mund të jetë dhe i juridiksionit gjyqësor civil apo administrativ. Në një vendim gjyqësor në një rast kur nga ana e të dënuarit kërkues u paraqit si shkak për rishikim një vendim i Gjykatës Administrative të Apelit që e vlerësonte të ndryshëm faktin, Gjykata e Rrethit Gjyqësor Shkodër ka arsyetuar se “Gjykata cmon se pavarsisht se Nenin 450, pika 1, gërma “a” e K.Pr.Penale parashikon si rast rishikimi faktin e papajtueshmërisë me një vendimi tjetër të formës së prerë, duhet kuptuar se ky vendim duhet të jetë vendim penal i formës së prerë, dhe jo një vendim i një juridiksioni tjetër (civil apo administrativ). Pavarsisht se ligjvënësi nuk e ka thënë në mënyrë të shprehur kjo është e deduktueshme qartazi nga parimet e ndryshme që ndjekin juridiksionet e ndryshme gjyqësore. Kështu është gjithesisht e ditur se procesi penal ka standarte më të forta garantuese se procesi civil apo administrativ. Në procesin penal cdo vendimarrje në fajësinë e të pandehurit vjen kurdorherë pas një bindje tej cdo dyshimi të arsyeshëm për këtë të fundit. Në të kundërt parimi i bindjes tej cdo dyshimi të arsyeshëm nuk është i zbatueshëm në procesin civil kur përgjithësisht është pranuar parimi i ekzistencës së faktit më të mundshëm. Ndodhur në këto rregulla tërësisht të ndryshëm se si funksionon zbulimi i të vërtetës në proceset e juridikisioneve të ndryshme del qartazi e pa-logjikshme që (përvec rastit kur vetë vendimi penal është bazuar tek vendimi civil apo administrative dhe këto të fundit janë revokuar më vonë) një proces civil të mund të ndërhyjë në rishikimin e një procesi penal. Sa mësipër Gjykata cmon se vendimi civil nuk mund të vlejë si shkak për rishikimin e vendimit penal të formës së prerë në kuptim të Nenit 450, pika 1, gërma “a” e K.Pr.Penale, pasi kjo dispozitë duhet të kuptohet vetëm në referim të një vendimi tjetër po të juridiksionit penal që ka pranuar fakte të papajtueshme me vendimin objekt rishikimi.[9]”.  Në fakt intepretimit i mësipërm i gjykatës mbetet i diskutueshëm përsa kohë që nga ana e Kodit të Procedurës nuk është bërë ndarje nëse vendimi i paraqitur si shkak rishikimi duhet të jetë i juridiksionit penal apo civil/administrativ. Megjithatë duke marrë parasysh se Kodi i Procedurës Penale të RSH është hartuar duke patur për bazë Kodin e Procedurës Penale të Republikës së Italisë dhe aq sa vlen për të sqaruar kuptimin e dispozitës mund ti referohemi dhe dispozitës përkatëse të K.Pr.P. Italiane konkretisht neni 630 paragrafi 1 gërma a) e K.Pr.Penale parashikon si shkak rishikimi faktin se faktet e kur faktet e vëna në themel të vendimit apo dekretit penal nuk pajtohen me ato të një vendimi tjetër penal të formës së prerë

     

    Nga ana tjetër pavarsisht se në fazën e parë të shqyrtimit të kërkesës kryhet një verifikim formal dhe jo thelbësor i shkaqeve të rishikimit, duhet patur parasysh se do të përbëjë shkak rishikimi vetëm rasti kur dy vendime gjyqësore të formës së prerë janë bazuar mbi fakte të ndryshime të papajtueshme me njëra tjetrën, ndërkohë që nuk parashikohet si shkak rishikimi vendimarrja e bazuar në një vlerësim të ndryshëm e dy gjykatave të juridiksioneve të ndryshme. Ndaj dhe logjika e ligjvënësit nuk është rishikimi i vendimeve me vlerësime të ndryshme juridike nga njëri tjetri por rihetimi i nje fakti që në një proces tjetër penal ka rezultuar i ndryshëm, kjo për arsye se nuk mund ti imponohet një gjykate në proces rishikimi një arsyetim apo vlerësim i paracaktuar i fakteve. Përkundrazi në kuadër të konstatimit të fakteve të ndryshëm gjykata e rishikimit ka detyrën të hetojë përsëri në lidhje me një fakt i cili ka rezultuar ndryshe në një proces tjetër[10]. Në funksion të intepretimit të qëllimit të ligjvënësit në dispozitën konkrete sjellim në vëmëndje dhe praktikën gjyqësore të vëndit fqinj italisë. Gjykata e Kasacionit të Italisë në Vendimin dt.09.12.2008 nr.4225 ka interpretuar se “Papajtueshmëria midis dy vendimeve të formës së prerë për të cilat bënë fjalë neni 630 paragrafi 1 gërma a) i K.Pr.Penale ( neni 450/1/a i KPrPenale Shqiptare - shënimi ynë) nuk duhet të kuptohet si kontradiktoriaritet logjik midis vlerësimeve të dy vendimeve, por si papajtueshmëri objektive midis fakteve mbi të cilat bazohen dy vendimet e ndryshme..ajo që është e qartë është gabimi faktik dhe jo vlerësimi i faktit, kështu që kërkesa për rishikim që bazohet në rrethanat se e njëjta bazë provuese është përdorur në mënyrë të ndryshme për të shfajësuar të pandehurin. nuk është e pranueshme..” Pra dispozita objekt intepretimi gjerësisht duhet kuptuar në mënyrë të tillë që mospërputhja për të cilën bën fjalë të moskuptohet si “kontradiktë logjike midis vlerësimeve të bëra në dy vendime, por duke ti referohet një papajtueshmërie objektive midis fakteve historike”[11]. Në këtë kuptim në procesin e rigjykimit duhet që gjykata të hetojë dhe njëherë ekzistencën e faktit të vendosur në diskutim dhe jo ti vendoset si detyrë një vlerësim subjektiv i ndryshëm nga i pari..

     

    • kur vendimi është bazuar në një vendim të gjykatës civile ose administrative, i cili është revokuar më pas; Në disa raste mund të ndodhi që fakte që kanë të bëjnë me ekzistencën e veprës penale e si rrjedhojë dhe përgjegjësinë penale të të pandehurit të varen nga gjykime të tjera të juridiksionit civil apo administrativ. Ky fakt parashikohet dhe në vetë Nenin 71/2 të KPrp dhe 343 i K. Pr.Penale. Në këto raste është e qartë që nga ana e kërkuesit duhet të paraqitet vendimi revokues i vendimit të gjykatës civile apo administrative ku është bazuar vendimi i dënimit objekt rishikimi dhe po ashtu gjykata të kontrolloj nëse ky vendim është bazuar mbi vendimin e revokuar.

     

    • kur pas vendimit kanë dalë ose janë zbuluar prova të reja, të cilat vetëm ose së bashku me ato që janë vlerësuar njëherë, tregojnë se vendimi është i gabuar; .Në rastin e parashikuar nga germa “c” e nenit 450 të K.Pr.Penale, ligjvënësi i referohet provave të reja që do të thotë prova të pashqyrtuara në gjykimin e mëparshëm dhe këto prova nëse do të shqyrtoheshin do të çonin gjykatën në një vendimmarrje tjetër në lidhje me fajësinë e të gjykuarit. Në Vendimin Unifikues Penal Nr 6, Datë 11.10.2002 Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë kanë dhënë përkufizimin se cila duhet të konsiderohet si provë e re në kuptim të nenit 450 germa “c” të K.Pr.Penale mbi bazën e të cilave, gjykata mund të pranojë kërkesën për rishikim, duke arsyetuar se ”, ..kolegjet, arriten ne perfundimin se prova qe sherben si shkak per rishikim duhet te jete e re, ne kuptimin qe ajo te kete dale ose te jete zbuluar pasi vendimi te kete marre forme te prere... behet fjale per prova, te cilat, megjithese kane ekzistuar objektivisht ne kohen kur u shqyrtua ceshtja, ato nuk ishin paraqitur nga palet deri ne momentin qe vendimi ka marre forme te prere, pasi ekzistenca e tyre nuk dihej, deri atehere, prej tyre (paleve). Mosdijenia e paleve per ekzistencen e ketyre provave, ne keto raste e ka burimin ose ne mosthellimin e tyre ne procesin e zbulimit ose ne pamundesine dhe pengesat reale qe ato mund te kene hasur gjate ketij procesi.”[12]. Në këtë rast nga ana e gjykatës kontrolli mbi shkakun e rishikimit duhet të drejtohet në dy aspekte a) nëse fakti i paraqitur nga kërkuesi mund të konsiderohet si provë e re në kuptim të ligjit dhe intepretimit të kryer nga Gjykata e Lartë dhe b) nëse fakti i pretenduar si provë e re është marrë nga burimet e parashikuara në ligj.

     

    Në këtë pikë duke qënë se sic u përmend dhe mësipër detyrë e gjykatës në fazën e parë të gjykimit është vetëm kontrolli formal mbi ekzistencën e rasteve të rishikimit mund të thuhet se pjesa e vlerësimit nëse “prova e re” është në gjendje që të ketë shans të përmbysë vendimin e dënimit i mbetet gjykatës të caktuar për rigjykimin e cëshjtes në themel. Pra nëpërmjet debatit të palëve dhe vlerësimit të shkaqeve ligjore të përcaktuara në mënyrë të qartë, si dhe të dokumenteve provues në vetëm në fazën e dytë mund të vlerësohet se këto akte vetëm ose të interpretuara bashkërisht janë në gjendje të japin një rezultat të ndryshëm të fajësisë apo të pafajësisë nga vendimi i cili rishikohet.

     

    • kur vërtetohet se vendimi është dhënë si pasojë e falsifikimit të akteve të gjykimit ose të një fakti tjetër të parashikuar nga ligji si vepër penale. Për këtë rast të rishikimit duhet të plotësohen kumulativisht dy kushte, përkatësisht duhet të ekzistojnë dy vendime të formës së prerë: njëri - me të cilin konstatohet se dokumenti është i rremë, se dëshmia e dëshmitarit, ekspertit ose e përkthyesit është e rreme, dhe i dyti – duhet që vendimi objekt rishikimi të jetë i bazuar në këto prova të rreme. Pra, nuk mjafton që ndonjë person të jetë i dënuar për prova të rreme, por është e nevojshme që vendimii formës së prerë kundër të cilit kërkohet rishikimi të jetë mbështetur pikërisht në këtë provë. Në këtë rast dokumenti, i provuar si i falsifikuar më vonë, duhet të jetë përdorur si provë fajësie apo qoftë dhe akt procedurial që ka ndikuar (psh një prokurë për përfaqësim e cila ka rezultuar e falsifikuar) në dhënien e vendimit të formës së prerë që kërkohet të rishikohet. Kurse pjesa e dytë e përmbajtjes së shkronjës “ç”, pra, kur vërtetohet se vendimi eshtë dhënë si pasojë e një fakti tjetër të parashikuar nga ligji si vepër penale, ka të bëjë me rastet kur, pas marrjes së vendimit të formës së prerë që kërkohet të rishikohet, rezulton që ky vendim është marrë nën ndikimin e korrupsionit apo veprimeve abuzive të anëtarëve të trupit gjykues, apo si pasojë e dhunës policore në marrjen e deklarimeve apo manipulimit të provave në vendngjarje. Në këtë rast është e nevojshme paraqitja e vendimeve të formës së prerë që kanë provuar këto fakte.

     

    • kur shkaku për rishikimin e vendimit të formës së prerë rezulton nga një vendim i Gjykatës Europiane për të Drejtat e Njeriut që e bën të domosdoshëm rigjykimin e çështjes. Në rastin konkret objekt rishikimi është vendimi penal i cili është gjetur me shkelje të normave të mbrojtura nga Konventa Europiane e të Drejtave të Njeriut nga vetë Gjykata gardiane e kësaj konvente. Në këtë rast duhet theksuar se detyrë e gjykatës që shqyrton kërkesën për rishikim është vetëm verifikimi i afatit të paraqitjes së kërkesës i cili është jo më von se 6 muaj nga njoftimi i vendimit. Nga ana tjetër duhet saktësuar se pavarsisht faktit se GjEDNj në vendimin e saj mund të konstatoj shkelje të parimeve të konventës të cilat mund të gjenden në një sërë procesesh penale të mbyllura më vendim të formës së preë, shkak për rishikim do të jetë vetëm vendimi i cili është bërë objekt shqyrtimi pranë Gjykatës mbikombëtare dhe jo cështje të tjera të cilat mund të pretendohen të ngjashme. Megjithatë në praktikën e GjEDNj ekzistojnë dhe ato që quhen vendime pilot[13] , vendime të cilat vendosin shtetin para detyrimit të marrjes së masave në zgjidhjen e problematikave të ngjashme. Në këto raste është e detyrueshme që gjykata ti trajtojë dhe pranojë si rast rishikimi.

     

    • kur ekstradimi i të dënuarit të gjykuar në mungesë jepet me kushtin e shprehur të rigjykimit të çështjes. Kërkesa për rishikim mund të paraqitet brenda tridhjetë ditëve nga data kur personi është ekstraduar. Kërkesa e paraqitur brenda afatit nuk mund të refuzohet; . Ky rast rishikimi parashikohet edhe në nenin 51, në lidhje me nenin 42 të ligjit nr. 10198, datë 3.12.2009 “Për marrëdhëniet juridiksionale me autoritetet e huaja në çështjet penale”. po ashtu ne nenin 3 të protokollit të dytë shtesë të "Konventën Evropiane të Ekstradimit të 13 Dhjetorit 1957", të ratifikuar me Ligjin Nr. 8322, datë 02.04.1998[14]. Në këtë rast gjykata verifikon vetëm dhënien e kushtit të rishikimit nga shteti ekstradues po ashtu dhe afatin e paraqitjes. Në raste se këto dy kritere janë të plotësuara gjykata nuk mund të refuzojë kërkesën mbi asnjë kriter tjetër formal apo substancial.

     

    • Kur personi është gjykuar në mungesë sipas nenit 352 të këtij Kodi dhe kërkon rigjykimin e çështjes: Sipas jurisprudencës tashmë të konsoliduar nga Gjykata e Strasburgut është pohuar në mënyrë konseguente se në raste të tilla kur një individ është dënuar në përfundim të një gjykimi në mungesë, që ka shkelur nenin 6 të Konventës, mënyra më e përshtatshme për të ndrequr shkeljen e konstatuar duhet të jetë, "një rigjykim ose rihapje të rastit, nëse kërkohet" në përputhje me të gjitha kushtet karakteristike të një gjykimi të drejtë (Cështja Kollcaku kundër Italisë dt.08/02/2007). Kjo direktivë është marrë parasysh dhe nga ligjënësi shqiptar në gjetjen dhe trupëzimin e një instrumenti eficent riparues.Kështu sipas pikës e) të shtuar në nenin 450/1 të K.Pr.Penale “Rastet e Rishikimit” është sanksionuar si rast rishikimi “Kur personi është gjykuar në mungesë sipas nenit 352 të këtij Kodi dhe kërkon rigjykimin e çështjes.”.

     

    Mënyra se si është formuluar Neni 450/1/e i K.Pr.Penale e paraqet atë si një gjykim formal, ku kërkuesi nuk ka barrën e provës për të provuar ndonjë fakt, mjaton vetëm që ai të jetë në kushtet kur nuk ka patur dijeni për vendimin pasi për të është vendosur më parë deklarimi i mosgjetjes. Nga ana tjetër me të drejtë vendosja e barrës së provës në këtë rast nuk do të paraqitej konform rregullave të diktuar nga GjEDNJ, në pjesën kur i lihet të pandehurit barra të provojë se nuk ka marrë dijeni për vendimin, koncept ky i papranueshëm nga ana e Gjykatës (cështja Somogyi kundër Italisë). Megjithatë rasti kur për të pandehurin në procesin e themelit është vendosur mosgjetja është rasti më i thjeshtë. Nga ana tjetër problematike paraqitet procedura që do të ndjekë një i pandehur për të cilin në mënyrë të gabuar gjykata ka deklaruar ikjen duke konkluduar se i shmanget drejtësisë, apo ka deklaruar mungesën e vullnetshme duke konkluduar se vullnetarisht nuk dëshiron të paraqitet në gjykim. Nëse do ti qëndronim strikt fazës së parë të procedurës për shqyrtimin e kërkesës kjo e fundit duke qënë se parashikon një proces formal në dhomë këshillimi pa praninë e palëve nuk e lejon mundësinë e provimit të të kundërtës. Në fakt të gjitha rastet e listuara numerus clausus për rishikimin e një vendimi penal nuk janë të tilla që kërkojnë domosdoshmërisht provimin para gjyqtarit (që shqyrton kërkesën) se një apo disa nga faktet e vendosura në themel të vendimit të dënimit nuk janë të vërteta. Përkundrazi shkaqet tipike të rishikimit kanë të bëjnë vetëm me prezantimin e një shkaku të ri, i cili vetëm në gjykimin e themelit mund të jetë i aftë të provojë të kundërtën e asaj cka ka konkluduar gjykata që ka caktuar dënimin. Si rrjedhojë në një proces tipik kërkese për rishikim, gjyqtari nuk mund të konkludoj se faktet e vëna në themel të vendimit janë të pavërteta por kufizohet vetëm të analizojë nëse jemi para rasteve formal të rishikimit[15]. Por në vazhdim të këtij arsyetimi nëse një i pandehur është deklaruar i ikur (apo i munguar vullnetarisht), pavarsisht pretendimit të kërkuesit, ai si rregull do të konsiderohet i tillë edhe nga gjyqtari i kërkesës së rishikimit duke e shndërruar kështu kërkesën e të dënuarit mjet jo efektiv në këtë rast. Nga ana tjetër edhe nëse do të përdorinim arsyetimin e kundërt do të binim në situatën që gjyqtari i kërkesës për rishikim lejohet të korigjojë apo hedh poshtë vendimin (e ndërmjetëm) e gjyqtarit apo trupit gjykues që ka gjykuar themelin dhe ta shpallë atë të paligjshëm. Pra, në mënyrë të paevitueshme para një kërkese të tillë gjyqtari nëse pranon kërkesën duhet të shprehet se gjykata e themelit, në mënyrë të gabuar e ka deklaruar të pandehurin të ikur, ndërkohë që rrethanat nuk diktonin një fakt të tillë.

     

    Gjithësesi në këtë pikë në funksion të garantimit të të drejtave kushtetuese të të dënuarit, Gjykata që shqyrton kërkesën për rishikim ka detyrën që referuar akteve të dosjes së themelit apo dhe provave eventuale që mund të paraqesi kërkuesi bashkë me kërkesën, të konkludojë nëse i pandehuri i është shmangur drejtësisë apo për shkaqë që nuk varen nga vullneti i tij e ka patur të pamundur pjesëmarrjen në proces. Ashtu sic është e kuptueshme instituti i rishkimit të vendimit të dhënë në mungesë nuk mund të jetë privilegj i të pandehurve të cilët i janë shmangur procesit apo në mënyrë të vullnetshme nuk janë interesuar për të, ndaj dhe detyra e gjyqtarit do jetë të ndajë këto raste pasi vetëm konstatimi i një gjykimi në mungesë është i pamjaftueshëm për qëllimin e zbatimit të dispozitës. Psh po ti referohemi praktikës gjyqësore Gjykata e Rrethit Gjyqësor Kurbin me Vendimin Nr.1423 dt.18.10.2017 ka arsyetuar se “Lidhur me shkakun e rishikimit gjykata cmon se ai ekziston referuar Nenit 450 pika 1 gërma e të K.Pr.Penale duke konstatuar faktin se kërkuesi është gjykuar në mungesë sipas Nenit 352 të K.Pr.Penale ku rezulton se ai është gjykuar në mungesë me avokate të caktuar kryesisht prej gjykatës referuar përmbajtjes së Vendime Nr.679-146 datë 30.06.2015 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Kurbin..”. Në rastin konkret, konstatojmë se Gjykata është mjaftuar vetëm me faktin se gjykimi është bërë në mungesë pa analizuar llojin e mungesës. Nga ana tjetër është i paqartë referimi që kjo gjykatë bën tek neni 352 i K.Pr.Penale, pasi ky nen i ligjit të kohës (gjykimi i themelit është zhvilluar në vitin 2015) është i ndryshëm nga Neni 352 i ligjit procedurial aktual. Neni 352 sipas ligjit të kohës i referohej rastit të “Mungesa dhe largimi i vullnetshëm i të pandehurit” ndërkohë që Neni 352 i riformuluar parashikon rastin e mosgjetjes së tij. Është e qartë se nëse mungesa e të pandehurit do të ishte deklaruar nga gjykata e themelit sipas nenit 352 të K.Pr.Penale të asaj kohe, atëherë kërkesa do të ishte e papranueshme. Si rrjedhojë e këtij rasti praktik del e nevojshme ndarja e qartë e situatave proceduriale si nga gjyqtari i themelit ashtu dhe nga gjyqtari i kërkesës për rishikim. Domosdoshmëri është që, gjyqtari i themelit në rastin kur deklaron mungesën e të pandehurit në gjykim, të cilësojë në mënyrë të saktë bazën ligjore dhe të kategorizojë llojin e kësaj mungese (mosgjetje,mosparaqitje e vullnetshe apo ikje). Nga ana tjetër gjyqtari i kërkesës për rishikim ka një rol edhe më të vështirë, ai jo vetëm duhet të cilësojë llojin e mungesës kur kjo nuk është cilësuar nga gjyqtari i themelit, por ka dhe barrën të analizojë e të korigjojë atë në rastin kur kërkuesi pretendon se nuk ka patur asnjë dijeni për procesin pavarisht se gjyqtari themelit ka cmuar të kundërtën.

     

    Pas kontrollit të mësipërm nga ana e gjyqtarit kontrollohet dhe respektimi i afatit 30 ditor të parashikuar nga ligji për paraqitjen e kërkesës. Në këtë pikë duhet patur kujdes fakti se, ashtu sic u përmend dhe mësipër në një proces të tillë kërkuesi nuk ka barrën e provës për të provuar se nuk ka marrë dijeni për vendimin pasi vendosja e barrës së provës në këtë rast nuk do të paraqitej konform rregullave të diktuar nga GjEDNJ (cështja Somogyi kundër Italisë). Si rrjedhojë kërkuesi nuk ka barrën e provës as të provojë se kur ka marrë dijeni për vendimin pra kur ka filluar afati prekluziv i parashikuar në ligj. Përsa kohë që detyrimi për njoftimin e gjykimit i takon shtetit është ky i fundit që ka detyrimin të provojë se e ka përmbushur këtë detyrim sipas rregullave procedurial dhe nëse kjo nuk arrihet të provohet, atëherë prezumohet se kërkuesi ka marrë dijeni për vendimin pikërisht në datën që ka paraqitur kërkesën për rishikim. Në të kundërt me këtë arsyetim  Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë ne Vendimin Nr.226 dt.28.05.2020 ka vendosur kërkuesit të dënuar, barrën  të provonte ditën kur kishte marrë dijeni për vendimin e dënimit, duke arsyetuar se  “..në kërkesën e paraqitur nga pala kërkuese nuk përcaktohet marrja djeni nga kërkuesi për gjykimin e zhvilluar në mungesë ndaj tij. Pala kërkuese shprehet se pasi ka ardhur në Shqipëri është njohur me vendimin gjyqësor, nga ana e oficerëve të Policisë Gjyqësore, pa përcatuar datën e saktë të marrjes djeni. Neni 352 i Kodit të Procedurës Penale parashikon shprehimisht se kërkesa për rishikim paraqitet brenda tridhjetë ditëve nga data e marrjes dijeni. Në këto kushte gjykata nuk mund të identifikojë nëse pala kërkuese e ka paraqitur kërkesën brenda afatit ligjor.”

     

    1. Vendimarrja e Gjykatës - Kur kërkesa është bërë jashtë rasteve të përcaktuara në nenin 450 ose kur është bërë nga ata që nuk e kanë këtë të drejtë ose kur rezulton haptazi e pambështetur, gjykata vendos mospranimin e saj. Në lidhje me termin “haptazi e pambështetur” ligji nuk jep ndonjë përkufizim pasi kjo vlerësohet rast pas rasti. Megjithatë mund të themi se kërkesa mund të jetë haptazi e pambështetur kur në mënyrë të qartë ajo nuk gjen mbështetje ligjore pasi nuk bazohet në asnjë nga kushtet e parashikuara në nenin 450 të K.Pr.Penale, apo mbështetet mbi një vlersim të ndryshëm të rrethanave të çështjes apo i objektit të çështjes që nuk mund të jetë shkak për rishikim[16]. Këtë qëndrim ka mbajtur edhe jurisprudenca e Gj.E.D.Nj-së. Kështu në rastin për gjykim (“Rosca kundër Moldavisë”, nr.6267/02, § 24, 22 Mars 2005) kjo gjykatë shprehet: “Kompetencat për rishikim të gjykatave më të larta duhen ushtruar për korrigjimin e gabimeve gjyqësore dhe dështimeve në dhënien e drejtësisë..... Rishikimi nuk duhet trajtuar si një apel i fshehur dhe thjesht mundësia e ekzistencës së dy pikëpamjeve të ndryshme në lidhje me objektin e gjykimit nuk përbën një bazë për rishqyrtim. Anashkalimi i këtij parimi justifikohet vetëm kur kjo bëhet e nevojshme nga rrethanat me natyrë të rëndësishme dhe detyruese”. Rast tjetër mund të jetë kur ajo drejtohet ndaj një vendimi i cili nuk mund të jetë objekt rishikimi ( psh nuk është vendim i formës së prerë apo synon rëndimin e pozitës së të dënuarit) apo një kërkesë e paraqitur mbi të njëjtat shkaqe me atë të marrë në shqyrtim më parë.

     

    Ndërkohë kur kërkesa pranohet, gjykata vendos dërgimin e çështjes për rigjykim nga një tjetër trup gjykues i së njëjtës gjykatë ose në gjykatën e apelit, kur kërkesa është bërë vetëm kundër vendimit të saj. Në lidhje me intepretimin e togëfjalëshit “i së njëjtës gjykatë “ është e kuptueshme që bëhet fjalë për gjykatën që ka dhënë vendimin e dënimit. Megjithatë mund të ndodhë që për shkak të ndryshimit të kompetencës lëndore gjykata që ka dhënë vendimin e dënimit të mos jetë më kompetetentë për gjykim e veprës penale objekt procedimi. Në këto raste është mbajtur qëndrimi se pavarsisht se kush gjykatë e ka dhënë vendimin, gjykimi i rishikimit do të kryhet pranë gjykatës që tashmë ka në kompetencë veprën penale objekt procedimi. Kështu në një rast rishikimi të gjykuar me Vendimin Nr.649 02.12.2009 Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë ka arsyetuar se “Me prishjen e dy vendimeve, Kolegji Penal i Gjykates se Larte çmon se çeshtja per rigjykim duhet t’i dergohet Gjykates se Shkalles se Pare Tirane, si gjykate kompetente. Sipas nenit 75/a te ndryshuar me ligjin nr.9276, date 16.09.2004, vepra penale e parashikuar nga neni 78 e 25 i K.Penal nuk rezulton te jete ne kompetencen e gjykates se krimeve te renda ç’ka ben qe ne zbatim te detyrimeve qe rrjedhin nga dispozita e nenit 74 te K.Pr.Penale, gjykimi i kesaj çeshtje t’i kaloje per kompetence lendore e tokesore Gjykates se Shkalles se Pare Tirane.

     

    Ndaj vendimit të pranimit të kërkesës për rishikim nuk lejohet ankim pra vendimi i Gjykatës është i formës së prerë. Pas pranimit të kërkesës për rishimim cështja dërgohet për gjykim duke u formuar trupi gjykues në varësi të veprës penale që ka qënë objekt i dënimit. Deri në dhënien e vendimit nga gjykata e rishikimit, sipas nenit 456, të këtij Kodi, i dënuari ruan të njëjtën pozitë procedurale. Pra pranimi i kërkesës për rishikim nuk sjell automatikisht dhe ndryshimin e pozitës proceduriale të të dënuarit. Duhet thënë se edhe para ndryshimeve të Nenit 453/4 të K.Pr.Penale ku tashmë në mënyrë të qartë sanksionohet mosndryshimi i pozitës proceduriale të të dënuarit me pranimin e kërkesës për rishikim, vetë Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë në Vendimin Unifikues Nr. 3, datë 08.07.2013 kanë vendosur theksin në këtë fakt. Kështu në këtë vendim, ndër të tjera është unifikuar se: “Në rastin kur  kërkesa  e  të  dënuarit  pranohet  dhe  Kolegji  Penal  i  Gjykatës  së  Lartë  në  bazë  të kompetencës rishikuese që ka sipas nenit 453 të K.Pr.Penale i hap rrugë procesit gjyqësor të rishikimit, i gjykuari do të  vazhdojë të ketë statusin procedural të të dënuarit. Pranimi i kërkesës  për  rishikim  nuk  pas  sjell  në  vetvete  revokimin  e  dënimit  as  edhe  lirimin  e  të dënuarit, por vetëm rihapjen e procesit gjyqësor për efekt të sqarimit të rrethanave të reja me qëllim që vendimi gjyqësor t’i përgjigjet të vërtetës...Pranimi i kërkesës për rishikim nuk e ndryshon pozitën procedurale nga ajo e të dënuarit në atë të të pandehurit...”.

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

    [1] Zgjedhja e mësipërme legjislative është parë si antikueshtetuese nga disa jurist dhe zbatues të së drejtës. Kështu në Gjykatën Kushtetuese janë paraqitur një numër jo i vogël kërkesash nga ana e gjyqtarëve të cilët kanë pezulluar gjykimin dhe ngritur antikushtetueshmërinë e dispozitës. Konkretisht Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë, me vendimin nr. 687 AKTI, datë 06/09/2018 ka vendosur pezullimin e gjykimit me kërkues A.M, me objekt rishikimin e vendimit penal nr.1418, datë 02.11.2010, të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë dhe dërgimin e çështjes në Gjykatën Kushtetuese për të shfuqizuar si antikushtetues shprehjen “nga gjykata e shkallës së parë që ka dhënë vendimin në dhomën e këshillimit”, parashikuar në pikën 1 të nenit 453 të K.Pr.P,. dhe togfjalëshin “i së njëjtës gjykatë”, parashikuar në pikën 3 të po këtij neni duke arsyetuar se “së pari, nuk ka sens ligjik dhe juridik që një trup gjykues i së njëjtës shkallë të prishë dhe të kthejë për rigjykim, një vendim të gjykuar nga një trup gjykues tjetër i së njëjtës shkallë gjykimi apo të një gjykate më të lartë sikurse është ajo e gjykatës së apelit. Kjo bie në kundërshtim me parimin se pushteti gjyqësor ushtrohet i shkallëzuar sipas parimit të kontrollit të vendimeve gjyqësore të gjykatave më të ulta nga gjykatat më të larta parashikuar nga neni 135 i Kushtetutës. Së dyti, në nenin 34 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë është parashikuar se: “Askush nuk mund .... të gjykohet sërish, me përjashtim të rasteve kur është vendosur rigjykimi i çështjes nga një gjykatë më e lartë, sipas mënyrës së parashikuar me ligj”. Kjo është një dispozitë që zbatohet drejtpërdrejtë lidhur me faktin se kush është gjykata kompetente për të vendosur për rigjykimin, që sipas kësaj dispozite është gjithmon një gjykatë më e lartë se ajo që ka dhënë vendimin e dënimit për të cilën kërkohet rishikimi i vendimit. Ndodhur në këto kushte, parashikimi ligjor se kompetente për të gjykuar kërkesën për rishikim është gjykata e shkallës së parë që ka dhënë vendimin në dhomën e këshillimit, bie në kundërshtim me parimin e shtetit të së drejtës, i shprehur me përparësinë e normave të Kushtetutës në raport me normat e tjera ligjore. Ky është një qëndrim i konsoliduar i mbajtur nga Gjykata Kushtetuese, në të cilat ka theksuar se “atë që nuk ka dashur ta bëjë Kushtetuta nuk mund ta bëjë ligji”. 

     

    Ndërkohë në të kundërt me këtë qëndrim të tjerë jurist kanë arsyetuar se  ‘ .., në këtë rast nuk ndodhemi para ndonjë pakushtetueshmërie, .. konstatohet keqkuptimi në lidhje me terminologjinë e përdorur nga ligjvënësi: “gjykatë “ dhe “trup gjykues”. Kuptimi i termit “gjykatë” që përdoret në pikën 3 të nenit 453 “gjykata vendos dërgimin e çështjes “ ka nocionin: “trup gjykues” i po asaj gjykate, së cilës i përket edhe “trupi gjykues”,  që i është dërguar çështja për rigjykim nga trupi gjykues, i cili u shpreh vetëm për pranimin e kërkesës dhe jo edhe për shqyrtimin e themelit të saj. Gjykata, në këtë rast nuk ka kuptimin e gjykatës si institucion, por kuptimin si subjekt i procesit penal që në fakt janë trupat gjykues, që krijohen nga gjyqtarë të vet gjykatës si institucion.”.( shiko Disa Çështje Të Rishikimit Të Vendimit Penal Të Formës Së Prerë- Spiro Spiro, Revista Avokatia nr.30)

     

    Në fakt analiza që kryen Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë në vendimin e sipërcituar bazohet ekzkluzivisht tek një normë e qartë e Kushtetutës dhe konkretisht neni 34 I saj i cili parashikon se  : “Askush nuk mund të dënohet më shumë se një herë për të njëjtën vepër dhe as të gjykohet sërish, me përjashtim të rasteve kur është vendosur rigjykimi i çështjes nga një gjykatë më e lartë, sipas mënyrës së parashikuar me ligj”. Sipas gjykatës referuese kjo normë kushtetuese lidhet në mënyrë të drejtëpërdrejtë me parimin “ne bis in idem”   I cili sipas gjykatës nuk qëndron tek zbatimi dy a më shumë herë i të njëjtën normë penale, por tek mosgjykimi e mosdënimi përsëri i subjektit për të njëjtën vepër penale, për të cilën ai është dënuar më parë me një vendim të formës së prerë nga një gjykatë e ligjshme. Mirëpo pavarsisht analizës së saktë që bën gjykata midis parimit “ne bis in idem” dhe nenit 34 të Kushtetutes, është i diskutueshëm fakti nëse kjo analizë është e përdorshme në rastin e institutit të rishikimit. Duhet thëmë se parimi në fjalë ka të bëjë me një garanci kushtetuese se askush nuk mund të gjykohet dy herë për të njëjtën vepër penale, garanci kjo që i jepet jo prokurorit si subjekt që ngre akuzë dhe nuk gjykohet, por të pandehurit në një proces penal. Në sensin logjik garancitë proceduriale aktivizohen gjithmon në favor të të pandehurit dhe jo në disfavor të tij dhe do të ishte e pavend që parimi i mos gjykimit dy herë të pengonte të pandehurin nga përfitimi i një gjykimi të ri që gjithësesi nuk do të përfundojë në asnjë rast në dëm të tij. Konkretisht në rastin e rishimit, si mjet i jashtëzakonshëm ankimi, sipas nenit 451 të K.Pr.Penale, me ndryshimet e pësuara me Ligjin Nr. 35/2017 “Për disa shtesa dhe ndryshime në Ligjin Nr. 7905, datë 21.03.1995, “Kodi i Procedurës Penale i Republikës së Shqipërisë”, aplikimi i tij mund të jetë vetëm pro reo dhe asnjëherë contra reum. “. Rrjedhimisht duke qënë se instituti i rishikimit tashmë është kurdoherë institut në favor të të dënuarit, atëherë nuk duket me vend që në këtë rast të flasim për aktivizim të parimit “ne bis in idem”.  Po ashtu në shtjellim të kësaj, fakti se ligjvënësi i ka kaluar të drejtën e shqyrtimit gjykatës së shkallës së parë mund të shihet si një garanci më tepër për të dënuarin i cili mund të marë një vendim pranimi të formës së prerë të paankimueshëm (Neni 453/3) që në shkallën e parë, ose mund të ketë të drejtën e 2 shkallëve të gjyqësorit për të kërkuar të drejtën e tij në rast refuzimi.

    [2] Shiko Vendimin nr.176 dt.12.06.2020 të Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë

    [3] Psh shiko Vendimin nr.205 Dt.30.04.2020 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Durrës, apo Vendimin nr.1683 18/09/2019 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Kavajë.

    [4] Disa Çështje Të Rishikimit Të Vendimit Penal Të Formës Së Prerë- Spiro Spiro, Revista Avokatia nr.30

    [5] Disa Çështje Të Rishikimit Të Vendimit Penal Të Formës Së Prerë- Spiro Spiro, Revista Avokatia nr.30

    [6] Gjykata në këtë vendim arsyteon se “Gjykata konstaton se kërkuesi ka paraqitur në Gjykatëkërkesën për rishikimin e vendimit penal Nr. 1, datë 16.01.2012 të Gjykatës së Shkallëssë Parë për Krime të Rënda, Tiranë, por nuk ka paraqitur në formën e kërkuar nga ligjikëtë vendim të pretenduar për tu rishikuar. Kërkesa e tij është me gjithsej 1 (një) fletëformat e shkruar në dy faqet e saj dhe bashkëlidhur ka një vendim penal me Nr. 48, datë27.04.2015 të dhënë nga Gjykata e Apelit për Krime të Rënda, Tiranë, vendim i cili nukështë në origjinal apo i konfirmuar zyrtarisht nga kjo gjykatë.”

    [7] Në Vendimin nr.180 dt.16.10.2017 Gjykata e Rrethit Gjyqësor Shkodër arsyeton se “Gjykata edhe pse në bazë të nenit 452, kërkohen prova që përligjin kërkesën, në varësi të shkakut të pretenduar të rishikimit, nga pala kërkuese është paraqitur vetëm një kërkesë me shkrim. Por gjykata vlerëson se në kushtet kur kërkuesi pretendon se shkaku i rishikimit lidhet me gjykimin dhe dënimin e tij .. në kuadër të verifikimit të pretendimeve të kërkuesit, vendosi të tërheqë nga arkiva e Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Shkodër, dosjen penale që i përket vendimit penal të formës së prerë Nr.2. date 08.01.2007, i cili është objekt rishikimi.” . I njëjti arsyetim përdoret dhe në Vendimin nr.574 dt.14.06.2020 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Shkodër.

     

    [8] Qëndrim i mbajtur dhe nga Gjykata Italiane e Kasacionit Vendimi nr.13622 dt.28.03.2012

    [9] Vendimi nr.37(1533) Dt. i 04.04.2018 i Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Shkodër

    [10] Psh Në Vendimin nr.52 dt. 09.03.2011 Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë shprehet se “Nga përmbajtja e kërkesës për rishikim që kaloi për gjykim në seancë gjyqësore nga Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, rezulton se kërkuesi duke iu referuar përmbajtjes së dispozitës së nenit 450/1/a të K.Pr.Penale ka pretenduar se vendimi gjyqësor i formës së prerë dhënë në ngarkim të tij dhe që e gjeti fajtor për kryerjen e veprës penale të parashikuar nga neni 78/2 dhe 25, duhet të rishikohet përsa kohë, dy subjektet që konsideroheshin si bashkëpunëtorë të tij, nuk u dënuan për kryerjen e veprës penale të parashikuar nga neni 78/2  e 25 i Kodit Penal.”

    [11] Gjykata e Kasacionit të Italisë në Vendimin dt 13-02-2009 N.6273 )

    [12] Ndërkohë në të kundërt me këtë qëndrim është arsyetuar se “Po në rastin kur ndonjëra prej palëve, me gjithë se ka qënë në dijeni të ekzistencës së provës, duke e ditur ose kujtuar se paraqitja do të ishte në dëm të saj, ia ka fshehur gjykatës? Mendoj se, edhe në këtë rast, për gjykatën e rishikimit prova duhet të konsiderohet provë e re. Kjo, sepse në këtë rast nuk ka rëndësi dijenia apo jo e palëve të procesit, përfshirë edhe vet të pandehurin. Në këtë përfundim arrihet, bazuar në dispozita të tjera të K.Pr.Penale. Konkretisht, bazuar në nenin 459 të K.Pr.P., sipas të cilit, personi që ka marrë pafajësinë gjatë rishikimit ka të drejtën e kompesimit. Përjashtohet nga kjo e drejtë personi, i cili me dashje, ose nga pakujdesia e e rëndë ka dhënë shkak për gabimin gjyqësor.” Shiko punimin “Disa Çështje Të Rishikimit Të Vendimit Penal Të Formës Së Prerë- Spiro Spiro, Revista Avokatia nr.30. Në fakt një qëndrim të njëjtë ka mbajtur dhe Gjykata Italiane e Kasacionit në Vendimin nr.624/2011

    [13] Që nga viti 2004 dhe në përgjigje të një numri të madh të rasteve që burojnë nga problemet sistematike apo strukturore në disa shtete të caktuara, Gjykata ka krijuar procedurën e vendimit-pilot. Kjo konsiston në identifikimin në një vendim të vetëm të problemeve sistematike që përmbajnë shkelje të Konventës Evropiane të të Drejtave të Njeriut si dhe duke treguar në të njëjtin vendim masat efektive që kërkohen për zgjidhjen e situatave të tilla. Procedura e vendimitpilot nuk ka për qëllim vetëm që të mundësojë zbatimin efektiv të masave të përgjithshme dhe individuale nga shtetet e paditura në përputhje me vendimet e Gjykatës, por ajo gjithashtu nxit shtetin e paditur që të zgjidhë një numër të madh të çështjeve individuale që burojnë nga i njëjti problem strukturor në nivel vendi, duke fuqizuar kështu parimin e subsidiaritetit që përforcon sistemi i Konventës.

    [14] Gjykata Kushtetuese me vendimin nr.21, datë 29.04.2010 ka arsyetuar se “Gjykata thekson se detyrimi për të garantuar paraprakisht respektimin e të drejtës për rigjykim të të ekstraduarit vjen si pasojë e ratifikimit nga Republika e Shqipërisë me Ligjin nr.8322, datë 02.04.1998 të Konventës së Këshillit të Europës për Ekstradimin dhe të Dy Protokolleve Shtesë, në nenin 2 të të cilës parashikohet se: “Kur një nga shtetet palë kërkon nga shteti tjetër palë ekstradimin e një personi për qëllim të ekzekutimit të një vendimi ose dënimi të vendosur nga një vendim i dhënë ndaj tij in absentia, pala e kërkuar mund të refuzojë ekstradimin, nëse, sipas saj, procedurat që çuan në marrjen e atij vendimi nuk kanë kënaqur të drejtat minimale të mbrojtjes, të njohura për çdo person që akuzohet penalisht. Megjithatë, ekstradimi mund të lejohet nëse pala kërkuese jep siguri të mjaftueshme se do të garantojë të drejtën e pretenduar të personit për një rigjykim, i cili do të sigurojë të drejtat e mbrojtjes. Vendimi për lejimin do të autorizojë palën kërkuese ose të zbatojë vendimin në fjalë nëse personi i dënuar nuk e kundërshton këtë, ose, nëse ai e kundërshton, të zhvillojë procedurat kundër personit të ekstraduar”.

     

    [15] Shprehemi për raste tipik të rishikimit duke patur parasysh se rasti I rigjykimit për shkak të gjykimit në mungesë të të dënuarit nuk është rishikim në kuptimin klasik që ka instituti. Madje po ti referohemi K.Pr.Penale italiane me reformen e vitit 2014 eshte krijuar instituti homolog I quajtur “Rescissione”, i  cili nuk është njëhësuar me institutin e rishikimit apo “Revisione” pavarsisht se në thelb perdoret e njejta procedurë për të dyja këto institute.

    [16] Në një rast të gjykuar në Vendimin nr.166 dt. 30.11.2011 Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë shprehet se “Të pabazuar në ligj e gjen Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë edhe pretendimin e fundit të kërkuesit (të gjykuarit) se: “...të dyja shkallët e gjykimit kanë gabuar në cilësimin juridik që i kanë bërë veprës penale që i atribuohet të pandehurit Roland Mahmuti...”.Cilësimi ligjor i veprës penale, apo deklarimi fajtor i një personi i cili akuzohet se ka kryer një vepër penale është diskrecion i gjykatës që gjykon çështjen në themel dhe jo i Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë që shqyrton kërkesën për rishikimin e vendimit penal të formës së prerë.Ashtu siç është arsyetuar me sipër, Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë mban të njëjtin vlerësim se kërkimi i bërë nuk parashikohet nga ligji (neni 450 i Kodit të Procedurës Penale) si shkak për rishikimin e vendimit penal të formës së prerë. Duke pasur parasysh gjithë sa më sipër, Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë vlerëson se kërkesa e të gjykuarit (kërkuesit) është e pabazuar në ligj e konkretisht në nenin 450 të Kodit të Procedurës Penale.Në dispozitën procedurale të cituar, midis të tjerave, parashikohet: “2. Kur kërkesa është bërë jashtë rasteve të përcaktuara në nenin 450 ose kur është bërë nga ata që nuk kanë të drejtë ose kur rezulton haptazi e pambështetur, Kolegji Penal vendos mospranimin e saj”.

     

  • Konteksti historik
    Asnjë koment
  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira
  Asnjë koment
• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura
  Asnjë koment
• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia
  Asnjë koment
• Arkiva
  Asnjë koment