Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

     1. Qëllimi i nenit 137 është ridimensionimi i një prej garancive të dhëna gjyqtarëve nga Kushtetuta dhe ligji, siç është imuniteti për të mos mbajtur përgjegjësi për mendimet ose vendimet e marra. Kjo normë nuk synon zhveshjen nga përgjegjësia profesionale dhe ligjore e gjyqtarit për moskryerjen si duhet të detyrës së tij apo të moszbatimit të ligjit, por të eliminimin e çdo rreziku për ta ndjekur atë civilisht ose penalisht, për shkak të vendimeve që ai merr gjatë ushtrimit të funksionit si gjyqtar.

    2. Gjithashtu, synimi i kësaj dispozite është vendosja e një standardi të ri në mbrojtjen e gjyqtarëve nga pasojat e vendimmarrjes së tyre, duke ia përshtatur atë sistemit të ri të përgjegjshmërisë që u prezantua nga reforma kushtetuese dhe ligjore në të gjithë sistemin e drejtësisë. Ky sistem i ri, i cili ka në përbërje një sërë mekanizmash për të rritur llogaridhënien dhe përgjegjshmërinë e gjyqtarëve, duhet të jetë në përpjesëtim të drejtë edhe me garancitë që duhet të ketë gjyqtari gjatë ushtrimit të detyrës. Këtë raport mban parasysh edhe neni 137 i Kushtetutës.

  • Objekti

     3. Neni 137 është i përbërë vetëm nga një pikë, që prezanton situatat për të cilat gjyqtari gëzon imunitet, si dhe ato për të cilat kjo mbrojtje e posaçme nuk gjen zbatim. Konkretisht, gjyqtari është i mbrojtur dhe nuk përgjigjet për qëndrimet që ai mban në zgjidhjen e konflikteve gjyqësore apo për mendimet e shprehura. E kundërta ndodh nëse rezulton se gjyqtari ka dhënë një vendim duke u nisur nga një interes i tij vetjak ose me keqbesim. Në këtë rast, ai nuk mund të mbrohet nga imuniteti. Kjo dispozitë është shteruese dhe bën pjesë në ato dispozita që parashikojnë një rezervë kushtetuese, duke mos i lënë asnjë mundësi rregullimi me akte të tjera ndonjë autoriteti tjetër vendimmarrës

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    4. Sipas Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, gjyqtarët e të gjitha niveleve kanë gëzuar imunitet, qoftë në formën e papërgjegjshmërisë (non liability) për pasojat që mund të vijnë si rezultat i ushtrimit të detyrës nga ana e tyre, qoftë në formën e paprekshmërisë (inviolability) nga disa aspekte/faza të procedimit penal. Aspekti i dytë i imunitetit të gjyqtarëve (paprekshmëria) u kufizua ndjeshëm si rezultat i ndryshimeve kushtetuese të vitit 2012, që hoqën mbrojtjen nga hetimet paraprake penale (ose fillimin e procedurës penale)^[1]. Si rezultat i këtij amendamenti të rëndësishëm, prokuroria mund të regjistrojë një çështje penale kundër një gjyqtari të çdo niveli dhe të kryejë lirisht hetime paraprake. Format e tjera të paprekshmërisë (mbrojtja e përkohshme nga arrestimi, si dhe kontrolli personal dhe i banesës) mbetën në fuqi. Bazuar në nenet e mëparshme, 126 dhe 137, pikat 2 dhe 4 të Kushtetutës, gjyqtarët e zakonshëm, gjyqtarët e GjL-së dhe gjyqtarët e GjK-së nuk mund të arrestoheshin apo t’u hiqej liria, në çfarëdo forme, apo ndaj tyre të ushtrohej kontroll personal ose i banesës, pa autorizimin e KLD-së (për gjyqtarët e shkallës së parë dhe gjyqtarët e apelit) apo të GjK-së (për gjyqtarët e GjL-së dhe gjyqtarët e GjK-së).

    5. Nga analiza e kryer në kuadrin e reformës në sistemin e drejtësisë rezultoi se pavarësisht ndryshimit të Kushtetutës në vitin 2012, me anë të të cilit u hoq imuniteti i gjyqtarëve nga ndjekja penale (hetimi paraprak), mbrojtja e posaçme që iu rezervohej gjyqtarëve ishte ende e madhe. Mbrojtja nga kontrolli personal dhe i banesës, në veçanti, përbën një pengesë të pajustifikuar në procesin e mbledhjes së provave. Në fakt, numri i hetimeve dhe dënimeve penale kundër gjyqtarëve ishte tepër i ulët, pavarësisht nga kufizimi i imunitetit në vitin 2012. Për më tepër, Kodi i Procedurës Penale bënte një rregullim kontradiktor të procedurave që ndiqen për arrestimin ose ndalimin e një gjyqtari, apo për të ushtruar kontroll personal mbi të ose banesën e tij. Si rezultat i këtij rregullimi kontradiktor autorizimi i KLD-së për të arrestuar apo kontrolluar një gjyqtar ishte sërish i nevojshëm edhe nëse gjykata e kishte dhënë autorizimin për kryerjen e një veprimi të tillë. Për më tepër, dukej se formulimi i nenit 126 të Kushtetutës krijonte një situatë konflikti interesi në rastet kur GjK-së i duhej të jepte pëlqimin për arrestimin, kontrollin personal dhe kontrollin e banesës të një anëtari të saj. Përkundrejt këtyre fakteve, GENL-ja propozoi ndryshimet e nevojshme kushtetuese për heqjen e plotë të imunitetit penal të gjyqtarëve të të gjitha niveleve. Ky propozim u mirëprit edhe nga KV-ja, që në Opinion paraprak për ndryshimet kushtetuese të propozuara nga GENL-ja u shpreh se heqja e imunitetit të gjyqtarëve është e mirëpritur, por duhet të bëhet një përjashtim për rastet e sjelljeve kriminale të gjyqtarit (si p.sh. dhënia e një vendimi të paligjshëm si rezultat i korrupsionit, interesit personal ose keqbesimit).^[2]

    6. Neni 137 paraqet një rregullim, i cili, siç u theksua edhe më lart, është përshtatur me situatën e re në të cilën ndodhet sistemi i drejtësisë në vend dhe perceptimi i publikut ndaj tij. Çështja e imunitetit të gjyqtarëve është diskutuar mjaft herë në forume të ndryshme profesionistësh apo në publik, nisur nga ulja gjithnjë e më shumë e besueshmërisë së publikut, që e kishte burimin te sjelljet e papërshtatshme ose të kundërligjshme të disa prej gjyqtarëve ndër vite. Megjithatë, pavarësisht këtij fakti, koncepti i imunitetit në gjenezën e tij ka për qëllim të ofrojë një garanci nga përndjekjet arbitrare civile, penale apo administrative ndaj gjyqtarit për shkak të detyrës së tij dhe jo mbrojtjen ose paprekshmërinë e tij nga ligji.

    7. Përmbajtja e nenit 137 në fuqi nuk është tërësisht e re. Ajo ka qenë pjesërisht e parashikuar në nenin e mëparshëm 137, pika 3. E reja që sjell dispozita e nenit 137 është parashikimi i përjashtimit nga rregulli. Pra, rregulli është që gjyqtari nuk mban përgjegjësi për mendimet e shprehura dhe vendimet e dhëna. Përjashtimi është kur vendimi është marrë nisur nga një interes vetjak i gjyqtarit ose nga keqbesimi. Këto janë dy rastet ndaj të cilave imuniteti nuk shtrihet, pasi konsiderohet se vendimmarrja në kushtet e një konflikti interesi ose situate keqbesimi është në kundërshtim me parimet mbi të cilat mbështetet ushtrimi i detyrës së gjyqtarit dhe si e tillë ajo nuk mund të tolerohet. Ekziston mundësia që të kalohet çdo kufi nëse gjyqtarit i jepet imunitet për çështje të tilla, si mosdhënia e vendimit ose sjella e papërshtatshme, dhënia e një vendimi si rezultat i një nxitjeje ose ryshfeti, që do të trajtoheshin në procedime penale dhe disiplinore^[3]. Ndryshimet kushtetuese që sjellin heqjen tërësore të imunitetit të gjyqtarëve të të gjitha niveleve, synojnë rritjen e efiçencës në kryerjen e kontrollit dhe evitimin e pengesave që mund të hasen gjatë procesit të marrjes së autorizimit. Gjithashtu, shmangen vonesat dhe mundësia e rrjedhjes së informacionit, si dhe rritet besimi në publik se edhe gjyqtarët përgjigjen njësoj si qytetarët e tjerë përpara ligjit kur kryejnë vepra penale.^[4]

     

    [1] Të tjera ndryshime më të vogla përfshinin zgjerimin e aplikimit të klauzolës në flagrancë (flagrante delicto) (mundësisë për të arrestuar/ndaluar një zyrtar me imunitet nëse kapej gjatë ose menjëherë pas kryerjes së një krimi) duke iu referuar çdo lloji krimi përveç krimeve të rënda, si dhe detyrimit të Kuvendit për të vendosur mbi kërkesën e prokurorisë për autorizimin për të proceduar me votim të hapur.

    [2] Shih Opinionin interim CDL-AD(2015)045 § 49.

    [3] Shih opinionin e Komisionit të Venecies për reformën ligjore në sistemin e drejtësisë në Ukrainë CDL-AD(2010)003.

    [4] Shih www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2016)009-e § 25.

  • Konteksti historik

     8. Konteksti historik në të cilin është miratuar jo vetëm dispozita, por në fakt të gjitha amendamentet kushtetuese lidhet me reformën e thellë kushtetuese e ligjore të sistemit të drejtësisë të vitit 2016. Vlen të përmendet se reforma në drejtësi  u parapari nga dy dokumente të rëndësishme strategjike: (i) Dokumenti Analitik i Sistemit të Drejtësisë^[1], (ii) Strategjia e Reformës në Drejtësi.^[2] Këto dokumente të rëndësishme, që u miratuan nga Komisioni i Posaçëm Ad Hoc për Reformën në Drejtësi, përcaktuan problemet e sistemit dhe zgjidhjet përkatëse për adresimin e tyre.

    9. Bazuar në gjetjet e Analizës së Sistemit të Drejtësisë u evidentuan probleme lidhur me statusin, karrierën dhe sistemin e përgjegjshmërisë së gjyqtarëve, konkretisht: (i) qartësimi dhe kodifikimi (përmbledhja në një ligj të vetëm) i dispozitave që lidhen me statusin e gjyqtarit; (ii) kriteret e përzgjedhjes së kandidatëve për gjyqtarë, procedurat e emërimit dhe të transferimit të tyre, procedurat e promovimit, procesi disiplinor, rastet e largimit nga detyra dhe të gjitha elementet e tjera të statusit, përfshirë edhe imunitetin); (iii) garantimi se procesi i emërimit dhe promovimit të gjyqtarëve do të bazohet në kritere transparente, objektive dhe meritokratike, të tilla si: kualifikimet, integriteti, aftësitë profesionale dhe pastërtia e figurës. Këto probleme dhe mangësi u pasqyruar më tej në Strategjinë e Reformës në Drejtësi, e cila konkludoi me hartimin e dispozitave përkatëse, përfshi edhe nenin 137 të Kushtetutës. Për këtë arsye, dispozita ka bërë një riformulim të mbrojtjes që gëzon gjyqtari gjatë ushtrimit të detyrës, duke mos e bërë atë të paprekshëm për shkak të kësaj garancie.

    10. Formulimi i nenit të mëparshëm 137 parashikonte një ndalim të përgjithshëm të përgjegjësisë së gjyqtarit, duke parashikuar edhe procedurën e heqjes së imunitetit në rastet kur ai mund të arrestohej ose ndaj tij të ushtrohej kontroll apo të akuzohej për kryerjen e një krimi. Për gjyqtarët e GjL-së imuniteti hiqej me vendim të GjK-së, ndërsa për gjyqtarët e tjerë nga KLD-ja. Siç u evidentua më lart, kjo mbrojtje kushtetuese kishte çuar në disa raste në pamundësinë për të hetuar raste të korrupsionit ose vepra të tjera penale ndaj gjyqtarëve, pasi hetimi ose kontrolli vetjak apo i banesës ndaj tyre nuk ishte i mundur, pa marrë më parë autorizimin e GjK-së ose të KLD-së, gjë e cila pengonte hetimin ndaj gjyqtarëve të caktuar. Për shkak të nivelit të lartë të korrupsionit në gjyqësor, si dhe të pandëshkueshmërisë së këtij fenomeni në mungesë të hetimeve të pavarura dhe të thelluara, u propozua nga ekspertët heqja tërësore e imunitetit penal ndaj gjyqtarëve.

     

    [1] Vendimi nr. 14, datë 30.07.2015 i Komisionit Parlamentar për Reformën në Drejtësi.

    [2] Vendimi nr. 15, datë 30.07.2015 i Komisionit Parlamentar për Reformën në Drejtësi.

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

   11. Ka dy standarde që dalin nga Rekomandimet e Komitetit të Ministrave të Këshilli i Europës,^[1] ku shprehet se interpretimi i ligjit, vlerësimi i fakteve ose peshimi i provave që bëhet nga gjyqtari në çështje të caktuara nuk duhet të bëhen shkak për përgjegjësi penale, përveç rasteve të keqbesimit. Gjyqtari kur nuk ushtron funksionin gjyqësor mund të përgjigjet civilisht, penalisht dhe administrativisht si çdo shtetas tjetër.

  12. Gjithashtu, në rezolutën e tij mbi 20 parimet bazë për të luftuar korrupsionin, Komiteti i Ministrave nguli këmbë në arritjen e objektivit që të kufizojë imunitetin nga hetimi, ndjekja penale ose gjykimi i rasteve të korrupsionit në atë shkallë që është e nevojshme në një shoqëri demokratike (parimi 6).

  13. Më tej, në opinionin e tij Këshilli Konsultativ i Gjyqtarëve Europianë të Këshillit të Europës (CCJE) përkrahu rregullin që gjyqtarët, të cilët gjatë ushtrimit të detyrës së tyre kryejnë veprime të cilat mund të konsiderohet si vepra penale (p.sh. pranojnë ryshfet), nuk mund të pretendojnë imunitet nga procesi penal.^[2]

  14. Parimet e përgjithshme të Kombeve të Bashkuara për pavarësinë e gjyqësorit parashikojnë se pavarësisht procedurave disiplinore ose së drejtës për t’u ankuar, me qëllim kompensimin nga shteti për shkak të pasojave negative sipas legjislacionit vendas, gjyqtarët duhet të gëzojnë imunitet nga paditë civile për kompensim financiar gjatë ushtrimit të detyrës së tyre.^[3]

   

  [1] CM/Rec (2010)12, § 68, 71.

  [2] Shih opinionin nr. 3 të CCJE, § 52.

  [3] Shih Parimet Bazë të Pavarësisë së Gjyqësorit të Kombeve të Bashkuara, miratuar në Kongresin e 7-t të Kombeve të Bashkuara mbi parandalimin e krimit dhe të trajtimit të autorëve të tij, 26 gusht-6 shtator 1985 dhe të miratuara nga Asambleja e Përgjithshme me rezolutën nr. 40/32, 29 nëntor 1985. 

• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura
  Asnjë koment
• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia
  Asnjë koment
• Arkiva
  Asnjë koment