Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    1. Neni C është pjesë e dispozitave të Aneksit të Kushtetutës dhe si i tillë ruan qëllimin e këtij të fundit në kuptimin e gjerë të fjalës, pra ngritjen e sistemit të rivlerësimit të gjyqtarëve e prokurorëve dhe mbarëvajtjen e këtij sistemi. Madje, qëllimi i kësaj dispozite përafrohet me atë të të gjithë Aneksit të Kushtetutës, si dhe të nenit 179/b të Kushtetutës për “...krijimin e një sistemi gjyqësor të pavarur e profesional të çliruar nga korrupsioni” (neni c/3).

    2. Në kuptimin e ngushtë objektiv, neni C ka për qëllim ngritjen dhe mbarëvajtjen e institucioneve që do të kryejnë procesin e rivlerësimit. “Dispozita të Përgjithshme për Komisionin dhe Kolegjin e Apelimit” ka synim kryesor ngritjen e organeve, duke sanksionuar një rregullim të aspekteve më të rëndësishme të tyre. Në këtë këndvështrim merr rëndësi të veçantë qëllimi i kushtetutëbërësit për të rregulluar këto organe mbi bazën e parimeve të sanksionuara nga neni 179/b i Kushtetutës dhe nga paragrafi i tretë i këtij neni. Kështu, Komisioni i Pavarur i Kualifikimit dhe Kolegji i Posaçëm i Apelimit krijohen si organe të pavarura dhe të paanshme. Në kuadër të këtij qëllimi, neni C afirmon edhe parime të tjera të ushtrimit të përgjegjësive të këtyre organeve, të cilat ndihmojnë pavarësinë dhe paanshmërinë e tyre. Këto janë parimet e llogaridhënies, integritetit dhe transparencës. Në të gjithë paragrafët e nenit C, por edhe në nenet e tjera të Aneksit e të ligjit, janë përcaktuar disa institute që garantojnë zbatimin e këtyre parimeve. Edhe pse neni nuk ka pasur për qëllim të rregullojë në mënyrë të hollësishme krijimin dhe funksionimin e Komisionit e të Kolegjit, disa rregullime bëhen me detaje, sikurse është fjala për procedurat e zgjedhjes së anëtarëve të tyre, si dhe të komisionerëve publikë. Me këtë rregullim të hollësishëm është bërë e mundur të garantohet nga vetë Kushtetuta konsensusi i shumicës parlamentare me opozitën, që përfshin jo vetëm parashikimin e procedurave, por edhe të shumicës së kërkuar për zgjedhjen e anëtarëve të këtyre organeve^[1].

     

    [1]Shih: CDL-AD(2016)009  Final Opinion on the revised draft constitutional amendments on the Judiciary (15 January 2016) of Albania, adopted by the Venice Commission at its 106th Plenary Session (Venice, 11-12 March 2016), § 127, e vlefshme në: http://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2016)009-e; vizituar për herë të fundit më 28.04.2018.

  • Objekti

    3. Objekti i rregullimit të nenit C të Aneksit është krijimi, organizimi dhe funksionimi i KPK-së, Komisionerëve Publikë, si dhe KPA-së. Për të analizuar këtë duhet të njohim edhe objektin e rregullimit të nenit 179/b të Kushtetutës, i cili na bën të qartë rregullimin e Komisionit dhe të Kolegjit si dy shkallë të pavarura të gjykimit^[1], si dhe të nenit F të Aneksit (Kolegji i Apelimit), i cili bën të qartë se Kolegji është një organ i pavarur nga Komisioni dhe shërben si një gjykatë që rishikon vendimet e Komisionit mbi bazën e ankimit. Gjithashtu, për t’u thelluar në objektin e rregullimit të kësaj dispozite mbajmë parasysh rolin e Komisionerëve Publikë me kompetenca të pavarura, të ngjashme me ato të prokurorit, për mbrojtjen e interesit publik^[2].

    4. Elementi themelor i kësaj dispozite është ngritja dhe organizimi i KPK-së dhe KPA-së. Vëmë re se në këtë dispozitë janë sanksionuar disa aspekte të mënyrës së organizimit dhe funksionimit të tyre, si dhe disa aspekte të statusit të anëtarëve të tyre. Konkretisht, neni C ka 17 paragrafë, 5 prej tyre lidhen me mënyrën e organizimit të dy organeve dhe kushtet paraprake për të qenë anëtarë të tyre; 7 paragrafë lidhen me procedurën e përzgjedhjes dhe të zgjedhjes finale në detyrë të anëtarëve të KPK-së dhe KPA-së, të tjerët kanë të bëjnë me disa garanci në ushtrimin e detyrës, si dhe modalitete të funksionimit të dy organeve. Konkretisht:

    i. Normat që përcaktojnë ndërtimin e organeve të rivlerësimit (paragrafët 1 dhe 2 të nenit C).

    ii. Normat që përcaktojnë parimet e funksionimit dhe të ushtrimit të përgjegjësisë nga organet e rivlerësimit (paragrafët 3 dhe 4 të nenit C).

    iii. Normat që përcaktojnë statusin dhe përgjegjësinë disiplinore të anëtarëve (paragrafët 3, 13 dhe 16 të nenit C).

    iv. Normat që përcaktojnë kriteret e kandidimit të anëtarëve në këto institucione (paragrafi 5 i nenit C).

    v. Normat që vendosin procedurat e zgjedhjes së anëtarëve të këtyre institucioneve (paragrafët 6-12 të nenit C).

    vi.Nenet që rregullojnë organizimin dhe funksionimin e institucioneve (paragrafët 14, 15 dhe 17 të nenit C).

     

    [1] Shih komentin e nenin 179/b.

    [2] Mbi mënyrën e organizimit të organeve të rivlerësimit shih: CDL-AD(2016)009, Opinioni përfundimtar i Komisionit të Venecies mbi amendamentet kushtetuese, vep.cit., shënimi nr.2, § 125-126.

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    5. Duke parë objektin e gjerë të rregullimit të kësaj dispozite, u gjet me vend që të përqendrohemi vetëm te çështjet që kanë një rëndësi kushtetuese dhe që lidhen në substancë edhe me mënyrën dhe thelbin e dispozitave të tjera të Aneksit, duke mbajtur parasysh shmangien e përsëritjeve në çështje të ngjashme.

     

    a) Ndërtimi i organeve të rivlerësimit (paragrafët 1 dhe 2 të nenit C)

    6. Komenti që po zhvillojmë në këtë rast përqendrohet në përcaktimin e strukturës dhe të numrit të anëtarëve të Komisionit të Pavarur të Kualifikimit. Në pikën 1 të nenit C, struktura e këtij Komisioni është e përcaktuar qartë. Ai do të përbëhet nga katër trupa gjykues të përhershëm me tre anëtarë secili. Kundër vendimeve të Komisionit mund të paraqesin ankim komisionerët publikë, të cilët përfaqësojnë interesin publik (paragrafi 2, neni C).

    7. Në kuadër të dy paragrafëve të parë vlen të ndalemi në disa çështje me ngarkesë kushtetuese, një pjesë e të cilave janë shtruar edhe në opinionet e KV-së për projektet e amendamentit kushtetues. Strukturimi i organeve të rivlerësimit në Kushtetutë u konsiderua i nevojshëm për garantimin e këtij procesi. Në projektamendamentin e paraqitur fillimisht kishte një përcaktim të përgjithshëm të strukturës, me një numër të papërcaktuar të komisioneve. Me sa duket, ishte menduar që t’i delegohej ligjit përkatës përcaktimi i qartë i tyre sipas nevojave që do të paraqiteshin. Kjo, pasi faktorët që përcaktonin numrin e komisioneve dhe të komisionerëve nuk vareshin vetëm nga numri i subjekteve që do të rivlerësoheshin, por edhe nga koha që do të vendosej për të kryer rivlerësimin, si dhe nga mundësitë ekonomike e financiare. Por, në opinionin e saj KV-ja tërhoqi vëmendjen në faktin se dispozitat e amendamentit të Kushtetutës nuk vendosin një numër të qartë të komisioneve dhe të komisionerëve. “Sistemi i alternativave prej një, dy ose tre komisioneve është konfuz. Është e paqartë se përse numri i komisioneve dhe i komisionerëve nuk mund të fiksohet në Kushtetutë. Struktura e brendshme e Komisionit të pavarur të kualifikimit duhet të thjeshtohet”^[1]. Pra, çështja e ndërtimit dhe strukturimit të Komisionit erdhi si rrjedhim i reflektimit ndaj rekomandimit të KV-së.

    8. Për sa më sipër, mund të diskutohet edhe çështja e ndërtimit të KPA-së, që nuk ka zënë vend në këtë dispozitë. Në mjaft nga paragrafët e këtij neni KPA-ja është objekt i rregullimit, por nuk është objekt strukturimi i saj. Prandaj, është e nevojshme që dy paragrafët e parë të nenit C të analizohen duke mbajtur parasysh edhe paragrafin e parë të nenit F të këtij aneksi, i cili ka objekt strukturimin e Kolegjit të Apelimit. Ky i fundit përbëhet nga 7 gjyqtarë dhe gjykon në trupa gjyqësorë me pesë anëtarë secili. Mund të shtrojmë pyetjen: përse ky paragraf nuk është rregulluar nga neni C, i cili rregullon edhe mjaft aspekte të tjera të organizimit dhe të kompetencave të këtij Kolegji? Mendojmë se kushtetutëbërësi ka synuar të bëjë të qartë faktin se KPA-ja është një organ tërësisht i pavarur nga KPK-ja, për të mëshuar pavarësinë nga njëri-tjetri. Në këtë konkluzion arrijmë edhe nga interpretimi që ka bërë KV-ja në Opinionin e ndërmjetëm për amendamentin kushtetues, në të cilin insiston që Kolegji i Apelimit të jetë qartësisht një organ i pavarur nga Komisioni^[2].

    9. Një çështje tjetër kushtetuese që mund të shtrohet këtu është pozicionimi i komisionerëve publikë. KV-ja i ka perceptuar komisionerët publikë si pjesë të KPK-së kur ka theksuar se “Komisioni do të konsistojë në dy komisionerë Publikë, të cilët luajnë rolin e ‘prokurorit’ në procedurat e rivlerësimit”^[3]. Megjithatë, kushtetutëbërësi është treguar i kujdesshëm që të tregojë rolin e tyre të pavarur. Nuk duket qartë në amendamentin kushtetues, nëse ata do të atashohen pranë Komisionit apo do të veprojnë si organ i pavarur. Komisioneri është konceptuar nga kushtetutëbërësi si organ individual me administratë dhe buxhet të veçantë nga dy organet e tjera të rivlerësimit.

     

    b) Parimet e funksionimit dhe të ushtrimit të përgjegjësisë nga organet e rivlerësimit (paragrafët 3 dhe 4 të nenit C)

    10. Neni C/3 sanksionon parimet e funksionimit të Komisionit dhe Kolegjit, me qëllim që këto organe të funksionojnë si model i një sistemi gjyqësor të pavarur dhe profesional, të çliruar nga korrupsioni. Këto nuk janë të vetmet parime që parashtrohen në lidhje me funksionimin e tyre. Parime të tjera i përmendëm në nenin 179/b, ndërkohë që ligji i posaçëm ka përcaktuar një set parimesh të tjera që organet e rivlerësimit zbatojnë gjatë ushtrimit të veprimtarisë së tyre.

    11. Janë mjaft specifike parimet që sanksionohen në paragrafin 3 të nenit C. Anëtarët e organeve të rivlerësimit do t’u nënshtrohen parimeve të llogaridhënies, integritetit dhe transparencës. Sikurse konstatohet, këto parime lidhen me figurën e anëtarit të institucionit të rivlerësimit dhe përgjegjshmërinë e tij në ushtrimin e detyrave. Ato janë të gjitha parime të nevojshme për të kryer detyrat në mënyrë profesionale e pa korrupsion, si dhe për të krijuar modelin e pastërtisë së figurës dhe të transparencës të anëtarëve të institucioneve që shqyrtojnë pikërisht këto çështje.

    12. Për të garantuar respektimin e këtyre parimeve kushtetutëbërësi vendos disa detyrime për subjektet që do të kryejnë rivlerësimin (në paragrafin në vijim, neni C/4). Konkretisht, të gjithë anëtarët e Komisionit, gjyqtarët e Kolegjit të Apelimit, komisionerët publikë, si dhe punonjësit e tjerë të këtyre institucioneve nënshkruajnë deklaratë me shkrim. Në këtë deklaratë ata autorizojnë kryerjen e kontrollit vjetor të pasurisë së tyre, monitorimin sistematik të llogarive dhe transaksioneve financiare, me qëllim vlerësimin e pasurisë së tyre. Gjithashtu, në deklaratë ata pranojnë kufizimet e posaçme të së drejtës së fshehtësisë së komunikimeve gjatë gjithë kohëzgjatjes së qëndrimit të tyre në detyrë, me qëllim që të lejohet vlerësimi i figurës së tyre. Këto parashikime janë garanci reale për realizimin e parimit të llogaridhënies dhe integritetit. Praktikisht, me këtë deklaratë anëtarët e institucioneve të rivlerësimit pranojnë t’i nënshtrohen një vlerësimi sistematik gjatë punës së tyre, mbi bazën e parimeve të këtij rivlerësimi dhe të jenë nën kontroll të vazhdueshëm.

    13. Neni C/4 parashikon, gjithashtu, edhe një nga garancitë bazë për të realizuar parimin e transparencës. Kështu, një nga garancitë kryesore për të bërë realitet parimin e transparencës, është detyrimi që deklaratat e pasurisë së tyre të bëhen publike. Natyrisht, realizimit të këtyre parimeve u shërbejnë edhe parashikimet e tjera të këtij neni, si dhe parashikimet më të hollësishme të vendosura nga ligji.

    14. Një aspekt i rëndësishëm i komentit të këtyre normave do të ishte analizimi i tyre në lidhje me analizën që kemi zhvilluar për nenin A të Aneksit të Kushtetutës. Në këtë kuadër është i vlefshëm një test i parimit të proporcionalitetit, i cili rezulton i njëjtë me atë që zhvillohet edhe për subjektet e rivlerësimit, pasi të gjitha subjektet janë persona zyrtarë në shërbimin e publikut.

     

    c) Statusi dhe përgjegjësia disiplinore e anëtarëve (paragrafët 3, 13 dhe 16 të nenit C)

    15. Gjatë ushtrimit të mandatit të tyre anëtarët e Komisionit dhe komisionerët publikë gëzojnë statusin e anëtarit të GjL-së, kurse gjyqtarët e KPA-së gëzojnë statusin e gjyqtarit të GjK-së. Për secilin prej tyre gjejnë zbatim dispozitat referuese kushtetuese dhe ligjore në fuqi.

    16. Neni C/3 parashikon se mandati i anëtarëve të KPA-së nuk kufizohet për shkak të moshës. Kjo dispozitë ka pasur për qëllim të mos krijojë ndërprerje mandati për këtë shkak gjatë ushtrimit të funksioneve në organin e lartë gjyqësor të rivlerësimit. Ky përcaktim është i përshtatshëm dhe lidhet me natyrën e përkohshme dhe me afatin e caktuar që ka ky organ. Megjithatë, dispozita lë një shteg të hapur kur thekson “...me përjashtim të rasteve kur parashikohet ndryshe me ligj”. Ky i fundit ka vendosur një kufi maksimal të moshës për të qenë kandidat për organet e rivlerësimit. Nuk mund të kandidojnë persona që janë më shumë se 65 vjeç. Në këtë mënyrë pakësohet mundësia që mandati i anëtarit në organet e rivlerësimit të ndërpritet përpara kohe, për shkak të moshës.

    17. Një aspekt tjetër që meriton të diskutohet është edhe rregullimi i rasteve të papajtueshmërisë me funksionin që ushtrohet në organin e rivlerësimit. Dispozita në Kushtetutë është e qartë dhe kërkon që gjatë ushtrimit të këtij funksioni, anëtari i institucionit të rivlerësimit të jetë i angazhuar me kohë të plotë në këtë detyrë. Qëllimi i kushtetutëbërësit ka qenë të sigurojë shmangien e çdo influence që mund të vijë nga drejtime të tjera mbi këta anëtarë. Ai ka kërkuar një përqendrim me kapacitet të plotë të anëtarëve në ushtrimin e funksionit brenda afatit të caktuar. Kjo situatë është e ndryshme nga ajo që parashikohet për gjyqtarët e GjK-së dhe GjL-së, të cilëve u është lënë një mundësi për të pasur aktivitet mësimdhënës, akademik dhe shkencor, si dhe delegimin pranë institucioneve të sistemit të drejtësisë sipas ligjit për gjyqtarët e GjL-së.^[4] Në rastin e organeve të rivlerësimit qëllimisht nuk janë parashikuar këto përjashtime jo vetëm për të realizuar mosndikimin ndaj tyre prej aktiviteteve të tjera të pagueshme, por edhe për të realizuar në kohë të plotë ushtrimin e funksionit të tyre pranë këtyre institucioneve, i cili ka afate të përcaktuara në Kushtetutë.

     

    ç) Kushtet e kandidimit të anëtarëve në këto institucione (paragrafi 5 i nenit C)

    18. Duke komentuar shkurt kushtet që përcakton paragrafi i pestë i nenit C për vlefshmërinë e kandidimit për institucionet e rivlerësimit, e gjejmë me vend të theksojmë këto karakteristika:

    Së pari, kushtet janë përcaktuar në këtë paragraf në dy lista të mbyllura, njëra pozitive dhe tjetra negative. Të dyja listat kanë të parashikuara vetëm nga dy kushte dhe Kushtetuta nuk referon në kushte të tjera të vendosura me ligj. Sidoqoftë, mund të konsiderojmë kushtetuese kushtet që vijojnë:

    - Në listën pozitive vendoset si kriter arsimimi dhe përvoja në punë, si profesionist i së drejtës në njërin prej sektorëve të parashikuar aty.

    - Në listën negative vendoset si kusht që kandidati nuk duhet të ketë ushtruar detyrat e subjekteve të rivlerësimit në dy vitet e fundit, si dhe të mos ketë mbajtur funksione politike në 10 vjetët e fundit.

    Së dyti, kushtet nuk duhet të përmbushin kandidatët për anëtarë të organeve të rivlerësimit, janë përcaktuar nga ligji i posaçëm për rivlerësimin kalimtar të gjyqtarëve dhe prokurorëve. Ky i fundit ka bërë jo vetëm një detajim të kushteve të vendosura nga Kushtetuta, por edhe sanksionim të kritereve të tjera të domosdoshme që kanë të bëjnë me vlerësimin e figurës së anëtarit të KPA-së ose me aspekte të papajtueshmërisë për shkak të ushtrimit të funksionit.

    Së treti, mund të konsiderohen kritere për këta kandidatë edhe kritere të tjera të vendosura nga ligjet në fuqi, të cilat janë të vetëkuptueshme, si ato të parashikuara nga legjislacioni për pastërtinë e figurës, për dekriminalizimin, etj.

    Së katërti, parashikohen ndalimi për kandidimin e ekspertëve. Në një testim që u kemi bërë të gjitha kritereve ligjore të vendosura aty, konstatojmë se ato i qëndrojnë testit të vlerësimit të figurës ose të papajtueshmërisë për shkak të ushtrimit të funksionit. Pra, janë kritere ose kufizime të arsyeshme të parashikuara nga ligji ose nga Kushtetuta. Midis tyre, pika 1/f e nenit 6 të ligjit, ndalon ekspertët e nivelit të lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë, si dhe ekspertët e tjerë të zgjidhen në këto organe. Kjo ndalesë është e pazakontë dhe nuk e kemi ndeshur në ndonjë rast tjetër. Për më tepër, në politikat e vendeve anëtare të Bashkimit Europian kërkohet gjithmonë e më tepër që ekspertët e fushës, si njohës të mirë të saj, të përfshihen në ushtrimin e funksioneve të ndryshme, me qëllim rritjen e performancës së institucioneve. Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës janë rreptësisht të përcaktuara rastet kur mund të ketë konflikt interesi për ekspertët, të cilat lidhen kryesisht vetëm me ndikimet dhe pengesat për të shprehur një mendim të pavarur. Prandaj, kjo ndalesë nuk mund t’i qëndrojë as testit të vlerësimit të figurës dhe as testit të papajtueshmërisë. Testi i ratio-s nuk e justifikon këtë ndalesë në asnjë rast, pasi kontributi i ekspertëve është një kontribut teknik e këshillimor. Këta të fundit shprehin dhe shkruajnë opinione, por nuk marrin vendime. Sidoqoftë, një zgjedhje e tillë i shërbeu arritjes së një konsensusi me opozitën, e cila ka insistuar për vendosjen e kësaj pengese.

    Së pesti, kushtet e kriteret janë të unifikuara për të gjithë anëtarët e institucioneve të rivlerësimit, me përjashtim të kushtit të vjetërsisë në punë, i cili parashikohet të jetë më i shkurtër për komisionerët publikë (10 vjet në raport me 15 vjet për anëtarët e tjerë).

     

    d) Normat që vendosin procedurat e zgjedhjes së anëtarëve (paragrafët 6-12 të nenit C)

    19. Në këtë grup dispozitash, të vendosura nga paragrafët 6-12 të nenit C, mendojmë se është e rëndësishme të ndalemi në çështjet që janë ngritur për procedurat e ndjekura deri tani. 45 ditë pas hyrjes në fuqi të këtij amendamenti kushtetues, Presidenti i Republikës, në bazë të paragrafit 6 të këtij neni, duhet të organizonte procesin e aplikimit për pozicionet e anëtarëve të organeve të rivlerësimit. Gjithashtu, ai kishte edhe detyra të tjera që i ngarkoheshin nga amendamentet e reja kushtetuese, p.sh., hedhja e shortit për zgjedhjen e anëtarëve për KED-në. Por, Presidenti i Republikës nuk u angazhua në këtë proces, për shkak se ende nuk kishin hyrë në fuqi ligjet që detajonin kriteret dhe procedurat përkatëse. Afati i vendosur pengonte Presidentin e Republikës të vepronte, pasi ligjet në zbatim të neneve të Kushtetutës vonuan të miratoheshin dhe koha e mbetur ishte e pamjaftueshme për të kryer të gjitha procedurat.

    20. Në këtë situatë u shtrua pyetja: a duhet të vepronte Presidenti i Republikës duke zbatuar drejtpërdrejt nenet përkatëse në Kushtetutë, për aq sa ishte parashikuar nga kjo e fundit, apo mos të vepronte fare? Në rastin e fundit, amendamenti kushtetues parashikonte se detyra për të kryer procesin e hapur dhe transparent të aplikimeve për organet e rivlerësimit do të kryhej më pas nga Avokati i Popullit.

    21. Presidenti i Republikës zhvilloi disa takime konsultuese jo vetëm me përfaqësues të Kuvendit e të grupeve parlamentare, por edhe me ekspertë juristë. Diskutimet dhe opinionet që u shprehën ishin të ndryshme. Në disa raste u këshillua që Presidenti të vepronte në respekt të afateve kushtetuese, pasi ato nuk mund të anashkalohen. Nga ana tjetër, kishte edhe një ide se Presidenti i Republikës nuk mund ta ushtronte këtë kompetencë të akorduar nga amendamenti kushtetues nr.76/2016, për shkak se nuk kishte të plotë bazën ligjore që do të përcaktonte kriteret dhe procedurat në lidhje me këto kompetenca. Në përfundim të procesit të konsultimeve, Presidenti i Republikës njoftoi se: “...në mungesë të ligjeve që përcaktojnë kriteret e tjera të kualifikimit të kandidatëve për t’u zgjedhur në Këshillin e Emërimeve në Drejtësi apo edhe të ligjit të organizimit dhe funksionimit të organeve që do të bëjnë rivlerësimin e anëtarëve të përzgjedhur me short, ky short do të ishte joefektiv dhe nuk do t’i shërbente aspak qëllimit për të cilin u bënë edhe ndryshimet kushtetuese”^[5]. Për këtë arsye, e gjithë procedura për kandidimin dhe përpilimin e listave të kandidatëve për organet e rivlerësimit u zhvillua me vonesë nga Avokati i Popullit, i parashikuar si institucion zhbllokues për rastet kur Presidenti i Republikës nuk arrin të kryejë detyrat. Vlen të përmendet edhe një herë risia që sollën amendamentet kushtetuese në të gjitha rregullimet e reja: parashikimin e mekanizmit zhbllokues në procedurat kushtetuese, mungesa e të cilit ndër vite kishte krijuar mosfunksionimin si duhet të organeve kushtetuese.

     

    [1]Po aty, § 126.

    [2] Shih: CDL-AD(2015)045-e Venice Commission, Interim Opinion, vep.cit, § 59, e vlefshme në: http://www.venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL-AD(2015)045-e; vizituar për herë të fundit më 12.10.2018.

    [3] Po aty, § 125.

    [4] Shih komentet e nenit 130 dhe të nenit 143 të Kushtetutës.

    [5]Shih njoftimin e institucionit të Presidentit të Republikës, datë 26 gusht 2016, i vlefshëm në: http://president.al/?p=35525, vizituar për herë të fundit më 28.04.2018.

  • Konteksti historik

    22. Sikurse e kemi theksuar, dispozitat e Aneksit të Kushtetutës përfaqësojnë një eksperiencë të re dhe të krijuar rishtazi gjatë hartimit të amendamentit kushtetues. Prandaj është e vështirë t’i vendosësh ato në një kontekst historik. Historia e hartimit të tyre është krijuar përgjatë procesit konsultativ të dispozitave të këtij amendamenti. Sidoqoftë, ky proces na bën të nxjerrim disa konkluzione në lidhje me këtë dispozitë. P.sh., nëse krahasojmë përmbajtjen e saj në projektin e parë të amendamenteve të Kushtetutës me përmbajtjen e aktit që ka hyrë në fuqi, shikojmë midis tyre ndryshime të rëndësishme. Këto ndryshime kanë ndikuar edhe disa aspekte themelore të nenit C. Kështu, janë bërë parashikime më të hollësishme për procesin e zgjedhjes së anëtarëve të organeve të rivlerësimit; janë parashikuar formula të zhbllokimit institucional në rastet kur ndonjë prej institucioneve që ka detyra në kuadër të këtij procesi nuk vepron, pavarësisht nga arsyeja që ai mund të paraqesë; janë bërë saktësime lidhur me përbërjen dhe kohëzgjatjen e mandatit të anëtarëve të organeve të rivlerësimit kalimtar, etj.^[1]. Edhe KV-ja, në Opinionin përfundimtar për amendamentet kushtetuese, ka theksuar: “Projektndryshimet e rishikuara marrin parasysh kritikat që ka bërë Komisioni në Opinionin e Ndërmjetëm. Varianti i ri i Aneksit është shkruar në mënyrë më të saktë dhe shumica e sugjerimeve të Komisionit të Venecies janë marrë parasysh. E gjithë skema është më e qartë dhe jep garanci më të mira për individët që mund të preken nga vlerësimi”^[2].

    23. Neni C është hartuar mbi bazën e rekomandimeve të KV-së. Presidenti i Republikës është përfshirë si organ pjesëmarrës në procedurat për përzgjedhjen e kandidatëve për anëtarë të organeve të rivlerësimit. Po ashtu, në një formulë për zgjidhjen e ngërçit, në rast se Presidenti i Republikës nuk vepron brenda një afati të caktuar, është parashikuar të veprojë Avokati i Popullit.

    24. Në lidhje me Avokatin e Popullit, KV-ja kishte këshilluar që të shmangej angazhimi i personave të vendosur në detyrë nga shumica parlamentare e kohës. Por, në Opinionin përfundimtar mbi amendamentet kushtetuese, “Komisioni i Venecies thekson që nuk ka arsye për të diskutuar integritetin apo pavarësinë e Avokatit të Popullit në detyrë. Është e arsyeshme që hapja dhe transparenca e procesit të garantohet nga një institucion i pavarur dhe i besueshëm, siç është, për shembull, Avokati i Popullit”^[3]. Madje, Komisioni këshillon edhe alternativa të tjera, duke theksuar faktin se përfshirja e Avokatit të Popullit në procesin e emërimit nuk është alternativa e vetme e mundshme. Përzgjedhjen paraprake të kandidatëve e quan një proces teknik dhe për këtë kushtetutëbërësi mund të merrte në konsideratë edhe institucione të tjera të pavarura. Kështu p.sh., “...mund të jetë një komision i përkohshëm parlamentar me përfaqësim proporcional ose të njëjtë të të gjitha partive në Parlament, ose mundësisht një komision i përkohshëm i krijuar nga Kryeministri me pjesëmarrjen e përfaqësuesve të shoqërisë civile”^[4]. Megjithatë, Kushtetuta zgjodhi për këtë proces Presidentin e Republikës dhe në pamundësi të tij, Avokatin e Popullit.

    25. Më tej, në vlerësimin e saj përfundimtar, KV-ja ka theksuar qartazi çështjet në të cilat projekti i dytë i amendamentit kushtetues, i cili mban datën 16 janar 2016, ka kryer përmirësime në raport me projektin e mëparshëm, atë të vitit 2015. Kështu, projektndryshimet e rishikuara mbi bazën e Opinionit të ndërmjetëm të KV-së, parashikojnë “...dy komisione të pavarura kualifikimi të shkallës së parë me dy komisionerët e tyre publikë (këta të fundit luajnë rolin e prokurorisë) dhe një organ të veçantë apelimi - Dhoma e Specializuar e Kualifikimit, e përbërë nga dy dhoma”^[5]. Sipas Opinionit përfundimtar, krijimi i një organi të veçantë apelimi është në përputhje me rekomandimet e Opinionit të ndërmjetëm: rregullimet e reja shërbejnë për të theksuar që dhoma e apelimit është e pavarur nga komisionet.

    26. Në përfundim mund të themi se neni C ka qenë rezultat i zhvillimit të një procesi të gjerë konsultimesh jo vetëm me institucione të specializuara, sikurse është KV-ja, por edhe me profesionistë të drejtësisë, grupe interesi etj. brenda Shqipërisë.

     

    [1]Shih  amendamentet kushtetuese, datë 24.09.2015, në kreun “Vlerësimi kalimtar i kualifikimit të gjyqtarëve dhe prokurorëve”, neni 3 dhe neni 10, evlefshme në: http://www.euralius.eu/images/Justice-Reform/Amendamentet-Kushtetuese-24.09.2015_AL.pdf; vizituar për herë të fundit më 28.04.2018.

    [2] Shih “Opinioni përfundimtar i Komisionit të Venecies”, § 55; përkthim në gjuhën shqipe, i vlefshëm në: http://www.euralius.eu/images/pdf/Opinioni-perfundmtar-per-projekt-ndryshimet-e-rishikuara-kushtetuese-per-gjyqesorin-ne-Shqiperi.pdf; vizituar për herë të fundit më 28.04.2018.

     

    [3] Po aty, § 60.

    [4] Po aty, shënim në fund të tekstit.

    [5] Po aty, § 58.

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  27. Duke identifikuar standardet ndërkombëtare në të cilat është bazuar kjo dispozitë, gjejmë, veçanërisht, aktet që garantojnë të drejtën për një proces të rregullt ligjor për gjyqtarët në detyrë. Sidoqoftë, e gjithë çështja e standardeve ndërkombëtare këtu mund të përmblidhet në analizën e skemës së përgjithshme të organeve të rivlerësimit. Ka pasur diskutime nëse jemi përpara standardeve ndërkombëtare që burojnë nga neni 6 i KEDNj-së dhe jurisprudenca e GjEDNj-së edhe në procesin e rivlerësimit kalimtar. KV-ja ka bërë një analizë të thelluar në Opinionin ad interim për këto amendamente kushtetuese^[1]. Ajo ka mëshuar në tri çështje të rëndësishme:

  Së pari, a shtrihet zbatimi i nenit 6 të KEDNj-së në çështjet e rivlerësimit të gjyqtarëve dhe të prokurorëve?

  Së dyti, a mund t’i shmangen aksesit nga gjykatat e zakonshme gjyqtarët që rivlerësohen?

  Së treti, a u krijohet mundësia gjyqtarëve që rivlerësohen të kenë së paku të drejtën e ankimit në një gjykatë?

  28. Këto standarde janë vendosur veçanërisht nga neni 6 i KEDNj-së dhe janë interpretuar dhe zhvilluar nga jurisprudenca e GjEDNj-së. Për të dhënë këto përgjigje KV-ja ka analizuar edhe jurisprudencën e GjEDNj-së^[2]. Ajo ka theksuar se “...neni 6 i Konventës Europiane është i zbatueshëm për procesin e vlerësimit (hipotezë kjo që nuk është e sigurt, por shumë e mundshme), gjyqtarët dhe prokurorët që i nënshtrohen vlerësimit duhet të kenë mundësi të ankimojnë në një gjykatë ligji ose të paktën në shkallë apeli”^[3]. Në fakt, këtë analizë na e ofron KV-ja në të dyja opinionet për amendamentin kushtetues, si në Opinionin ad interim, ashtu edhe në atë përfundimtar. Ky Komision ka këmbëngulur edhe në opinione të tjera lidhur me vende të rajonit për këtë çështje, duke argumentuar në favor të mundësisë së ankimit në një gjykatë të një vendimi të organeve disiplinore^[4]. Po ashtu, është afirmuar edhe standardi sipas të cilit “kandidati duhet të ketë të drejtë të kundërshtojë vendimin, ose të paktën procedurën sipas të cilës është marrë vendimi”^[5]. Për këtë arsye, KV-ja ka bërë një testim të hollësishëm të KPA-së. Në Opinionin e ndërmjetëm ajo tërhiqte vëmendjen e hartuesve kur theksonte se “...në projektamendamentet, pushteti për të shqyrtuar apelime kundër vendimeve të KPK-së mbetet në Komisionin e Apelit. Në këtë rast, një përkufizim formal i Komisionit si “i pavarur” nuk do të mjaftonte. Ligjvënësi do të duhet të sigurojë që anëtarët e Komisionit të Apelit të gëzojnë status të ngjashëm me atë të “gjyqtarëve.” Komisioni i Apelit duhet të ketë distancë të mjaftueshme nga organi që merr vendimin në shkallën e parë...”^[6].

  29. Në versionin e dytë të amendamenteve kushtetuese u bënë ndryshime thelbësore në lidhje me KPA-në, në përputhje me standardet ndërkombëtare që u sollën në vëmendje nga KV-ja. Prandaj kjo e fundit, në Opinionin e saj përfundimtar, duke iu referuar KPA-së, vinte në dukje qasjen e re ndaj standardeve ndërkombëtare: “...DHSK i ngjan një gjykate në shumë drejtime; anëtarët e saj quhen “gjyqtarë”; ata veprojnë “brenda Gjykatës së Lartë” (Neni A p.2) dhe gëzojnë garanci të njëjta me ato të gjyqtarëve të Gjykatës së Lartë (Neni C p.3). Gjithashtu, sipas projektndryshimeve të rishikuara, DHSK u bë një organ qartazi i ndryshëm nga KPK...”^[7]. Megjithatë, Komisioni nuk mungoi të paraqiste sërish vërejtje dhe sugjerime në lidhje me Kolegjin. P.sh., ai këmbënguli në çështjen e mandatit të gjyqtarëve, për të cilët “...kohëzgjatja e shkurtër e mandatit të tyre mund të duket se i bën ata më të pambrojtur nga ndikimet e jashtme dhe rrezikon pavarësinë e tyre, dhe në përfundim, hidhen dyshime mbi karakterin “gjyqësor” të proceseve përpara DHSK...”^[8]. Kjo u kthye në një shqetësim për hartuesit e amendamenteve, për më tepër për shkak të faktit se Komisioni kërkonte një afat sa më të shkurtër për realizimin e procesit të rivlerësimit në tërësi^[9].

  30. Një qasje e plotë ndaj standardeve ndërkombëtare për përmbushjen e kritereve gjyqësore nga KPA-ja u arrit në variantin final të amendamentit, atë që ka hyrë në fuqi dhe po analizojmë sot. Kështu, sigurohet aksesi i subjekteve të rivlerësimit që të ankimojnë vendimet e Komisionit në një gjykatë.

   

  [1] CDL-AD(2015)045-e Interim Opinion, vep. cit., shënimi nr.6; § 106-117.

  [2]Po aty.

  [3]“Opinioni përfundimtar i Komisionit të Venecies”, vep.cit., shënimi nr. 10; § 64.

  [4] Shih: CDL-AD(2007)028, Raport për Emërimet Gjyqësore nga Komisioni i Venecies, §25; shihni gjithashtu CDL-AD(2014)008, Opinion për projektligjin për Këshillin e Lartë Gjyqësor dhe të Prokurorisë të Bosnjë - Hercegovinës, § 92 dhe § 110.

  [5]Rekomandimi CM/Rec(2010)12 i Komitetit të Ministrave (§ 48).

  [6]CDL-AD(2015)045-e Interim Opinion, vep.cit., shënimi nr.6,  § 117.

  [7]“Opinioni përfundimtar i Komisionit të Venecies”, vep.cit., shënimi nr. 10, § 64.

  [8] Po aty.

  [9]“…Pjesa e mandateve për 9 vjet apo më gjatë...kërkon një krijim të ri. Si do t’i lidhim të gjitha këto elemente së bashku dhe t’i realizojmë në 5 vjet? Më pas, si do ta vazhdojmë më tej të gjithë procesin? Sigurisht, ka një sërë mundësish, që gjithsesi mbeten për t’u diskutuar dhe për t’u vendosur”. Shih procesverbalin e mbledhjes së Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Drejtësi, datë 25.04.2016, i vlefshëm në:  http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/procesverbal_date_25.04.2016.pdf; vizituar për herë të fundit më 12.10.2018.

• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura
  Asnjë koment
• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia
  Asnjë koment
• Arkiva
  Asnjë koment