Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    1. Në një kuptim të gjerë, qëllimi i nenit DH të Aneksit të Kushtetutës, “Kontrolli i figurës”, është i lidhur ngushtë me qëllimin e gjithë Aneksit të Kushtetutës, i cili mbetet “garantimi i funksionimit të shtetit të së drejtës, pavarësia e sistemit të drejtësisë, si dhe rikthimi i besimit të publikut tek institucionet e këtij sistemi” (neni 179\b i amendamentit kushtetues). Ndërsa, në një kuptim të ngushtë objektiv, neni DH ka qëllim të sigurojë mbarëvajtjen e procesit të rivlerësimit për kontrollin e figurës së gjyqtarit, prokurorit dhe subjekteve të tjera të rivlerësimit. Vetë paragrafi i parë i nenit e ka shprehur këtë kur thekson se kontrolli i figurës kryhet me qëllim “identifikimin e atyre që kanë kontakte të papërshtatshme me persona të përfshirë në krimin e organizuar”. Duke u thelluar më tej, vërejmë se identifikimi i këtyre personave në sistemin e drejtësisë nuk është qëllimi në vetvete i këtij neni. Realizimi i plotë i qëllimit të tij përmbushet me largimin nga sistemi i drejtësisë i subjekteve, të cilat nga procesi i kontrollit të figurës rezultojnë se kanë kontakte të papërshtatshme me persona të përfshirë në krimin e organizuar. Ky synim shprehet përmes fillimit të çështjes për shkelje disiplinore, fajësimit dhe gjykimit të subjekteve, sipas pikave 3 dhe 4 të këtij neni.

    2. Në mënyrë simetrike me nenin pararendës, neni DH synon të sigurojë kontrollin e figurës së subjektit të rivlerësimit përmes organeve të rivlerësimit, në mënyrë të pavarur dhe objektive. Edhe pse përmendet vetëm Komisioni, duket qartë se ky nen ngarkon me kontrollin e figurës, si Komisionin e Pavarur të Kualifikimit, ashtu edhe organet e tjera që përmenden nga Aneksi dhe ligji i posaçëm për rivlerësimin. Vlerësojmë se ndërhyrja nga organet e specializuara të pushtetit ekzekutiv në këtë fushë, parashikuar në ligjin e posaçëm, ka karakter ndihmës. Kjo çështje është rregulluar jo vetëm nga ligji, por edhe nga vendimmarrja e Gjykatës Kushtetuese (shih vendimin e GjK-së nr.2/2017), si dhe nga opinionet e KV-së, veçanërisht nga Opinioni Amicus Curiae dhënë GjK-së të RSh-së në kuadrin e gjykimit të kushtetutshmërisë së ligjit “Për rivlerësimin kalimtar të gjyqtarëve dhe prokurorëve”^[1].

    3. E gjithë analiza e zhvilluar për këtë nen, si dhe për nenet e tjera na bind se qëllimi i kësaj dispozite mbetet garantimi institucional i një vlerësimi të pavarur dhe objektiv i figurës së subjekteve të rivlerësimit. Kushtetutshmëria dhe objektiviteti për kontrollin e figurës kanë shumë rëndësi për mbarëvajtjen e pavarësisë së pushtetit gjyqësor, respektimin e standardit të parevokueshmërisë së gjyqtarit në funksion të shtetit të së drejtës dhe rritjen e besimit të publikut tek organet e drejtësisë.

     

    [1]CDL-AD(2016)036-e Albania - Amicus Curiae Brief for the Constitutional Court on the Law on the Transitional Re-evaluation of Judges and Prosecutors (The Vetting Law), adopted by the Venice Commission at its 109th Plenary Session (Venice, 9-10 December 2016).

  • Objekti

    4. Dispozita ka objekt rregullimin e procesit për kontrollin e figurës të subjekteve të rivlerësimit, i cili orientohet drejtpërdrejt në identifikimin e“atyre subjekteve që kanë kontakte të papërshtatshme me persona të përfshirë në krimin e organizuar”^[1]. Nga mënyra e formulimit të nenit DH, objekti i rregullimit rezulton të jetë i kufizuar. Kur norma kushtetuese i referohet “figurës”, nuk ka parasysh një kontroll tërësor të të gjitha aspekteve që përfshihen në figurën e magjistratit (gjyqtarit e të prokurorit), por vetëm një aspekt të rëndësishëm të tij, që ka të bëjë me pastërtinë e figurës duke u fokusuar tek lidhjet e tij me elementë të krimit të organizuar. Ndoshta, kjo mund të ketë qenë arsyeja që kushtetutëbërësi ka përdorur termin “kontroll” dhe jo termin “vlerësim”, sikurse në të dyja drejtimet e tjera të rivlerësimit të subjekteve. Natyrisht, kur flasim për vlerësimin e figurës në tërësinë e saj, kemi në vëmendje edhe aspekte të tjera të rëndësishme, siç janë respektimi i etikës, kualifikimi, aftësitë profesionale, etj. Por, sikurse e theksuam, këto të fundit nuk janë as qëllim i këtij neni, as objekt rregullimi prej tij.

    5. Dispozita duket sikur ka thjesht karakter procedural, por, në fakt, ajo ka karakter përmbajtësor kur përcakton kuptimin e kontrollit të figurës, ashtu siç ka edhe karakter organik kur ngarkon Komisionin që ta ushtrojë këtë kontroll. Sikurse në pararendësin, edhe pika 2 e nenit DH i referohet Komisionit, duke pasur parasysh KPK-në.^[2] Vendimet e tij janë të ankimueshme pranë KPA-së, gjë që bën të qartë se të dyja këto organe (Komisioni dhe Kolegji) do të kryejnë procesin e rregullt të rivlerësimit të subjekteve.

    6. Edhe në këtë dispozitë ka mjaft aspekte të analizës që janë të ngjashme me ato që ne kemi shpjeguar veçanërisht në nenet Ç dhe D të Aneksit të Kushtetutës. Kjo ngjashmëri bëhet e dukshme sidomos në rregullimet procedurale, nga të cilat mund të përmendim: deklaratën paraprake të subjektit të rivlerësimit, kontrollin e figurës, zhvendosjen e barrës së provës në rastet e mosparaqitjes së deklaratës, deklarimin e të dhënave të pasakta, si dhe fshehjen e kontakteve me persona të përfshirë në krimin e organizuar. Për këtë arsye, në vijim do të ndalemi në analizën e disa prej aspekteve të dispozitës, që nuk krijojnë përsëritje të panevojshme. Në analizën e nenit D, kushtetutëbërësi me qëllim e ka sanksionuar zhvendosjen e barrës së provës në çdonjërin prej komponentëve të rivlerësimit, me qëllim që të mos ketë paqartësi apo dyshim lidhur me të gjatë zbatimit në çdo rast. Ky fakt është shprehur nga ekspertët edhe në bisedimet e Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Drejtësi^[3].

     

    [1] Po aty, § 34.

    [2]Shih: Procesverbal i Komisionit të Posaçëm të Reformës në Drejtësi, datë.23.05.2016, f. 49, i vlefshëm në: www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/procesverbal_date_23.05.2016.pdf.

    [3] Po aty. 

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    7. Dispozita ka realizuar rishtazi rregullime të lidhura ngushtë me thelbin e nenit DH, si nga pikëpamja materiale, ashtu edhe ajo procedurale. Ajo çfarë është e veçantë për objektin e rregullimit të kësaj dispozite, mund të përmblidhet në disa aspekte, si:

      a) Kuptimi i kontrollit të figurës.

      b) Procesi i kontrollit dhe i procedimit disiplinor nga organet e rivlerësimit.

      c) Raporti midis institucioneve të rivlerësimit dhe atyre ekzistuese në çështjen e kontrollit të figurës.

     

    a) Kuptimi i kontrollit të figurës

    8. Pavarësisht se nuk është nënvizuar dukshëm, neni DH ka dhënë edhe kuptimin e kontrollit të figurës. Një përkufizim për këtë të fundit mund ta evidentojmë nga konteksti i disa paragrafëve të tij. Kështu, në mënyrë të përgjithshme, kontrolli i figurës është procesi i kontrollit ndaj subjekteve të rivlerësimit, i kryer nga Komisioni i Pavarur i Kualifikimit dhe organet e tjera kushtetuese të veting-ut, me qëllim identifikimin e subjekteve që kanë kontakte të papërshtatshme me persona të përfshirë në krimin e organizuar.

    9. Neni parashikon si elemente përbërëse të këtij kontrolli:

      i) Konstatimin mbi bazën e deklarimit të subjektit.

      ii) Ekzistencën e një kontakti/marrëdhënieje të papërshtatshme.

      iii) Kontakti të jetë me persona të përfshirë në krimin e organizuar.

     

    10. Elementi i parë është deklarimi nga vetë subjekti, i cili nëse konstatohet se është i rremë ose është fshehur, bazuar në pikën 4 të këtij neni, konsiderohet në favor të masës së shkarkimit. Kjo pikë është e njëjtë me parashikimin e nenit D që ka të bëjë me kontrollin e pasurisë.

    11. Tri çështje shtrohen për diskutim në këtë rast:

      i) Çfarë do të konsiderohet si “kontakt i papërshtatshëm”?

      ii) Çfarë do të kuptohet me “persona të përfshirë në krimin e organizuar”?

      iii) Cilat janë veprat penale që mund të konsiderohen si “krim i organizuar”?

     

    b) Kuptimi për “kontakt i papërshtatshëm”

    12. Ligjvënësi qëllimisht ka përdorur togfjalëshin “kontakt i papërshtatshëm” për të treguar se jo çdo lloj kontakti mund të ngrejë dyshime mbi integritetin e subjektit të rivlerësimit, por vetëm ai kontakt që do të konsiderohet dhe do të vlerësohet si “i papërshtatshëm”. Lind pyetja: kur është i papërshtatshëm një kontakt? Ligji nr. 84/2016, neni 3, pika 6, ka dhënë një përkufizim, sipas të cilit, “kontakt i papërshtatshëm është një takim, komunikim elektronik ose çfarëdolloj mënyre tjetër takimi i qëllimshëm, që nuk është në pajtim me ushtrimin e detyrës nga subjekti i rivlerësimit, pavarësisht nëse vendosen marrëdhënie biznesi, në kuptim të pikës 9 të këtij neni, ose ndonjë marrëdhënie tjetër”. Pra, kontakti konsiderohet i papërshtatshëm nëse:

      a) është i qëllimshëm, pra jo i rastësishëm ose për shkak të ligjit;

      b) nuk është në pajtim me ushtrimin e detyrës.

    13. Vlerësimi i anës subjektive është element thelbësor për të bërë një interpretim të plotë dhe për t’i dhënë një kuptim të drejtë përkufizimit që jep ligji në zbatim të Kushtetutës. Marrëdhënie e vendosur qëllimisht është një marrëdhënie që vendoset ose mbahet nga subjekti i rivlerësimit sipas zgjedhjes së tij. Subjekti në raste të tilla është i lirë dhe bën një zgjedhje të vullnetshme. Pra, kontakti ose marrëdhënia nuk vjen për shkak të ligjit, p.sh. kontaktet për shkak të lidhjeve familjare, lidhje familjare e afërt ose krushqie, ose për shkak të marrëdhënies kontraktuale jo të vazhdueshme etj. Pra, nëse subjekti i rivlerësimit ka kontakte të vazhdueshme me një person, p.sh., me vëllanë, motrën e tij apo të bashkëshortit etj., i cili mund të jetë i përfshirë në krim të organizuar, nuk do të konsiderohet “kontakt i papërshtatshëm”, sepse i mungon “qëllimi”, sipas konceptit që ka dhënë ligji nr.84/2016. Ata janë në kontakt me njëri-tjetrin për shkak të lidhjes familjare dhe jo për shkak të biznesit apo të një marrëdhënieje tjetër. Pra, në këtë rast mungon qëllimi që vendos lidhjet. Megjithatë, kjo situatë mund të shërbejë si shkak për shkarkimin e subjektit në rast se ky i fundit nuk e deklaron një fakt të tillë, duke u përpjekur ta fshehë ose kur subjekti ka marrëdhënie të shpeshta, (marrëdhënie biznesi a marrëdhënie të tjera), të cilat parë në tërësinë e tyre mund të ndikojnë lehtësisht në ushtrimin e detyrës së subjektit. Në rastin kur lidhja midis subjektit dhe personit të dënuar ose personit të proceduar penalisht nuk deklarohet, subjekti mban përgjegjësi për fshehje ose deklarim të rremë, sipas pikës 4 të nenit DH. I këtij qëndrimi ka qenë edhe KPK-ja, që në një rast ka konstatuar se subjekti nuk ka vlerësuar saktë dhe me vërtetësi deklaratën për kontrollin e figurës, duke u përpjekur të fshehë faktin që ka lidhje familjare me një person me precedentë penalë.^[1]

    14. Pyetja tjetër që shtrohet: a është i plotësuar elementi i dytë, pra papajtueshmëria me ushtrimin e detyrës së subjektit? Është fakt se marrëdhëniet familjare ose ato për shkak të ligjit nuk mund të shmangen, pasi cenojnë marrëdhënie që mbrohen nga ligji (p.sh., marrëdhëniet familjare apo krushqie). Në këto kushte, pyetja ngrihet ndryshe: përveç lidhjes familjare midis dy personave, a ka ndonjë arsye apo shkak tjetër që i bën ata të kenë kontakte më të shpeshta apo të një natyre që mund të ngrejë dyshime lidhur me ndikimin e papërshtatshëm në detyrën e subjektit? P.sh. nëse një i afërt (vëllai/motra) i subjektit ose i bashkëshortit të tij komunikon në mënyrë të vazhdueshme për çështje biznesi a çështje që lidhen me detyrën e subjektit, ose ndërmarrin udhëtime të shpeshta së bashku në destinacione të ndryshme, ose shoqërohen nga persona që ngrenë dyshime për veprimtari kriminale apo të paligjshme, atëherë lind nevoja për më shumë hetim për të provuar nëse lidhja e tyre është e ngushtë për shkaqe të natyrshme apo për arsye që lidhen me detyrën e subjektit. Duhet provuar gjithashtu se, pavarësisht se nuk ka lidhje me elementë kriminalë, lidhja që ka subjekti me personin konkret nuk ndikon në ushtrimin e detyrës prej tij, drejtpërdrejt ose indirekt. Në rast se nga hetimet, KPK-ja arrin në përfundimin se kjo lidhje mund të ndikojë në objektivitetin dhe pavarësinë e vendimmarrjes së tij, atëherë edhe kjo situatë mund të çojë në shkarkimin e subjektit^[2]. Është e nevojshme të theksohet se për të arritur në një përfundim të drejtë duhet të bëhet një hetim i mjaftueshëm dhe bindës, pasi e kundërta do të sillte tronditje të marrëdhënieve familjare pa pasur një dyshim të arsyeshëm. Qëllimi i hetimit në këtë rast është të provohet nëse subjekti i rivlerësimit e ka ushtruar apo jo detyrën nën ndikimin e elementëve kriminalë, jo nëse ekziston lidhja mes subjektit dhe personit të dënuar ose të përfshirë në krimin e organizuar.^[3]

     

    c) Për kuptimin e frazës “persona të përfshirë në krimin e organizuar”

    15. Për t’i dhënë një kuptim sa më të saktë kësaj fraze, ligji nr. 84/2016 në nenin 3/15 ka bërë një përkufizim^[4]. Referenca te ligji nuk mbetet si e vetmja zgjidhje për interpretimin në fjalë, por është një referencë e natyrshme, pasi i tërë koncepti i kontrollit të figurës ka të bëjë me përkufizime ligjore të aspekteve të ndryshme të veprave penale, të cilat kompromentojnë vendimmarrjen e gjyqtarëve dhe të prokurorëve, probleme këto të evidentuara edhe në Analizën e Sistemit të Drejtësisë. Në parashikimin që bën ligji për personat që konsiderohen të përfshirë në krimin e organizuar, kuptohet qartazi se rrethi i këtyre personave nuk është i ngushtë. Ligji synon të përfshijë jo vetëm personat që janë dënuar me vendim të formës së prerë nga gjykatat për një nga këto vepra, por edhe ata ndaj të cilëve ka filluar procedimi, por ka pushuar ose është deklaruar i pafajshëm nga gjykata, pasi për shkak të ligjit nuk është e mundur të dënohen nga gjykata. Automatikisht rrethi i personave është zgjeruar, pavarësisht nëse janë dënuar apo jo, duke i dhënë përparësi ekzistencës së dyshimit të arsyeshëm, në raport me vendimin penal përfundimtar.

     

        c.a Veprat penale që përfshihen në konceptin “krim i organizuar”

    16. Lidhur me llojin e veprave penale që përfshihen në kuptimin kushtetues të “krimit të organizuar”, zgjidhja mund të gjendet vetëm në legjislacionin penal. Konkretisht, ligji nr. 84/2016, i cili në nenin 3, pika 15, synon të japë përkufizimin për “personat e përfshirë në krimin e organizuar”, u referohet personave të dënuar ose të proceduar për një nga veprat penale të parashikuara në pikën 1 të nenit 3 të ligjit nr. 10192, datë 3.12.2009 “Për parandalimin dhe goditjen e krimit të organizuar, trafikimit dhe korrupsionit nëpërmjet masave parandaluese kundër pasurisë”. Pikërisht, nga ky përkufizim fillon të bëhet përcaktimi i të gjitha veprave penale që ligjvënësi ka përfshirë në konceptin kushtetues “krim i organizuar”.

    17. Neni 3/1 i ligjit nr.10192 i vitit 2009 (ligji Antimafia), ka ndryshuar me ligjin 24, datë 20.03.2014, si dhe me ligjin nr. 70, datë 27.04.2017. Pavarësisht ndryshimeve të ndodhura në vite, për efekt të kuptimit të saktë të pikës 15 të nenit 3 të ligjit nr. 84/2016, referimi do të bëhet tek ato vepra penale që parashikonte ligji në kohën e plotësimit nga subjektet e rivlerësimit të deklaratës për kontrollin e figurës^[5].

    18. Pra, ligji nr.10192/2009 rendit një sërë veprash penale që një person ka kryer ose ka dyshime të arsyeshme se ka kryer dhe si rrjedhojë e të cilave ka përfituar pasuri të paligjshme, vepra të cilat sipas Aneksit të Kushtetutës përfshihen në konceptin “krim i organizuar”. Nga ana tjetër, po në nenin 3 të ligjit nr. 84/2016, në pikën 8, jepet një përkufizim për “krimin e organizuar, trafikimin dhe korrupsionin”, ku bëhet referencë te veprat penale që sipas nenit 75/a të Kodit të Procedurës Penale janë në kompetencë të Gjykatës së Krimeve të Rënda. Me këtë parashikim në pamje të parë duket sikur lihet hapësirë për një (keq)interpretim për konceptin “krim i organizuar”. Referuar nenit 3 të ligjit nr.84/2016 ka dy përkufizime: njëri jep kuptimin për “krimin e organizuar, trafikimin dhe korrupsionin”, ndërsa tjetri për “personat e përfshirë në krimin e organizuar”. Në fakt, përkufizimi i pikës 8 të nenit 3 nuk zëvendëson dhe as nuk duhet kuptuar se kundërshton përkufizimin e dhënë në pikën 15 të nenit 3. Ato janë dy përkufizime të ndryshme. I pari jep përkufizimin për veprat penale që janë në kompetencë të Gjykatës së Krimeve të Rënda^[6], ndërsa i dyti qartëson rrethin e personave që përfshihen në krimin e organizuar, në referim të nenit DH të Aneksit të Kushtetutës. Pra, pika 8 e nenit 3 të ligjit nr. 84/2016 të referon te ligji që rregullon kompetencat dhe juridiksionin e Gjykatës së Krimeve të Rënda, i cili përfshin, kryesisht, veprat penale që kanë të bëjnë me pjesëmarrjen në organizata kriminale, organizata terroriste, trafikim lëndësh narkotike ose të qenieve njerëzore.

    19. Përkufizimi sipas pikës 8 të nenit 3 të ligjit nr. 84/2016 është i lidhur me rregullimin që parashikon neni 75/a i KPP-së, dispozitë e cila lidhet me juridiksionin e Gjykatës së Krimeve të Rënda dhe jo me identifikimin e “personave që përfshihen në krimin e organizuar”. Ndërkohë, nisur nga formulimi kushtetues i nenit DH, që parashikon si shkak për shkarkim kontaktet e papërshtatshme me persona të përfshirë në krimin e organizuar, ligji nr. 84/2016 ka dhënë përkufizimin në pikën 15. Edhe nga leximi literal i dispozitës nuk ka arsye të krijohet ndonjë keqkuptim.

    20. Konkretisht, ligji nr. 84/2016 e ka të lidhur rrethin e personave të përfshirë në krimin e organizuar me përkufizimin e nenit 3/15 që të referon te veprat penale që parashikohen në ligjin nr. 10192, datë 3.12.2009 (ligji Antimafia) dhe jo te veprat penale që sipas nenit 75/a të KPP-së janë në juridiksionin e Gjykatës së Krimeve të Rënda.

    21. Qëllimi i parashikimit të përkufizimit në pikën 8 të nenit 3 është bërë edhe për të mos krijuar ndonjë situatë të paqartë që mund të vijë gjatë zbatimit të ligjit nr. 84/2016 lidhur me personat e përfshirë në krimin e organizuar (neni 3, pika 15), për shkak të ndryshimit ndërmjet kompetencave të Gjykatës së Krimeve të Rënda dhe kompetencave të Gjykatës kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar. Pra, sipas ligjit nr. 84/2016, neni 3/pika 15, në konceptin e personave të përfshirë në krimin e organizuar bëjnë pjesë të dënuarit për trafikim, vepër e cila sipas ndryshimeve në nenin 75/a të KPP-së të vitit 2017, nuk rezulton të jetë përfshirë në rrethin e veprave penale që shqyrtohen nga Gjykata e Krimeve të Rënda. Gjithashtu, këtu përfshihen edhe të dënuarit për veprën penale të korrupsionit, që në kohën e miratimit të ligjit nr. 84/2016 nuk përfshihej tërësisht në kompetencën e Gjykatës së Krimeve të Rënda. Pra, ligji special nr. 84/2016 ka preferuar të mos i japë kuptim të ngushtë rrethit të veprave penale që përbëjnë krim të organizuar, për të cilat neni DH i Aneksit të Kushtetutës ka si qëllim të identifikojë personat e përfshirë. Ky koncept nuk mund të mos përfshinte edhe korrupsionin ose trafikimin e qenieve njerëzore, të cilat janë objekt i ligjit Antimafia. Mbi këtë arsyetim, KPK-ja në një çështje konkrete është shprehur: “U krijua bindja se subjekti i rivlerësimit […] ka njohje me shtetasin A. I., (kontakte jorastësore), i njohur publikisht si person i përfshirë në krimin e organizuar, por edhe i provuar si i tillë. Duket se ai ka ndihmuar këtë shtetas duke u përfshirë në veprime të kundërligjshme, shfaqur në formën e korrupsionit pasiv të gjyqtarit gjatë ushtrimit të detyrës, si dhe ndikimit të paligjshëm ndaj personave që ushtrojnë funksione publike”^[7].

     

    ç) Procesi i kontrollit dhe i procedimit disiplinor nga organet e rivlerësimit

    22. Procesi i kontrollit të figurës, pavarësisht nga ngjashmëritë me procesin që analizuam më lart, në kuadër të analizës së nenit Ç dhe të nenit D për vlerësimin e pasurisë, paraqet disa veçori specifike. Kështu, në këtë dispozitë procesi përbëhet nga disa faza të rëndësishme procedurale. Ato mund t’i identifikojmë lehtësisht përmes analizës të kësaj dispozite të Aneksit të Kushtetutës në lidhje me procedurat e përcaktuara nga ligji, të cilit kjo dispozitë i referohet. Kështu, në tërësi, mund të rendisim këto faza procedurale:

    23. Së pari, hartimi dhe dorëzimi i deklaratës nga vetë subjekti i rivlerësimit bëhet në bazë të kushteve të parashikuara nga Kushtetuta dhe ligji. Kushtet e vetme që Kushtetuta ka parashikuar shprehimisht janë: deklarata duhet të jetë e detajuar dhe periudha së cilës i përgjigjet ajo është nga 1 janari 2012 deri në ditën e deklarimit. Ligji për rivlerësimin ka parashikuar formatin e plotë të deklaratës për kontrollin e figurës në shtojcën 3 të tij. Edhe GjK-ja ka vënë theksin te rëndësia që merr përpilimi i deklaratës për këtë proces, sipas së cilës: “Ai bazohet në deklaratën dhe prova të tjera, përfshirë vendimet gjyqësore shqiptare ose të huaja (pika 1). Sipas pikës 2 të këtij neni subjektet e rivlerësimit plotësojnë dhe i dorëzojnë KPK-së një deklaratë të detajuar për figurën e tyre që mbulon periudhën nga 1 janari 2012 deri në ditën e deklarimit.”^[8].

    24. Së dyti, procesi i kontrollit të figurës nga institucionet përkatëse të parashikuara nga ligji. “Edhe në lidhje me procesin e kontrollit të figurës, në vlerësimin e Gjykatës ajo çfarë ka rëndësi në këtë gjykim është thelbi i kompetencave që ligji u ka njohur organeve të tjera të përfshira në proces, pra ato që lidhen me realizimin e procesit të mbledhjes së të dhënave dhe të vlerësimit të figurës së subjektit të rivlerësimit. Gjykata vëren se nenet 37 dhe 38 të ligjit duket se i japin grupit të punës rolin kryesor në kryerjen e kontrollit të figurës. Edhe në vlerësimin e Komisionit të Venecies pranohet se këto grupe luajnë një rol aktiv në procesin e rivlerësimit”^[9].

    25. Për sa më sipër, ka ardhur në ndihmë edhe interpretimi pajtues me Kushtetutën që ka bërë GjK-ja në këtë rast. Janë tri organe shtetërore të specializuara që ngarkohen me detyra nga ligji i posaçëm për kryerjen e kontrollit të figurës. Drejtoria e Sigurisë së Informacionit të Klasifikuar (DSIK), Shërbimi Informativ Shtetëror (SHISH) dhe Shërbimi i Kontrollit të Çështjeve të Brendshme dhe Ankesave (SHKÇBA) pranë Ministrisë së Punëve të Brendshme krijojnë së bashku një grup pune. Puna e tyre i nënshtrohet parimit të bashkëpunimit, i cili është një parim i përgjithshëm i procesit të vetting-ut, sikurse kemi analizuar në nenin Ç. Pra, të vendosura në ligjin e posaçëm, ato kanë detyrë të bashkëpunojnë me organet kushtetuese të rivlerësimit, duke u organizuar në një grup pune, i cili funksionon si një strukturë tërësore (shih nenet 36-37 të ligjit të posaçëm).

    26. Së treti, kontrolli i deklaratës dhe kontrolli i figurës nga Komisioni KPK-ja dhe institucionet kushtetuese të rivlerësimit ushtrohet nga institucionet e parashikuara nga Kushtetuta posaçërisht për procesin e rivlerësimit. Ajo që dallon këtë fazë nga faza pararendëse është se formalisht procesi i kontrollit dhe i vlerësimit të figurës ka rol në vendimmarrjen e Komisionit, i cili nëse ka përpara një raport me gjetje negative, i kalon subjektit barrën provës për t’i hedhur poshtë ato. Këto fakte janë determinante për marrjen e vendimit përfundimtar nga organet e rivlerësimit. Kurse organet ligjore në fazën paraardhëse duke qenë se kanë ekspertizën e duhur për shkak të specializimit që gëzojnë në punën e tyre, luajnë rolin ndihmës dhe këshillues për organet kushtetuese të rivlerësimit, duke i evidentuar faktet konkrete. Këto tipare karakterizojnë edhe bashkëpunimin midis tyre. Ky bashkëpunim luan edhe rolin e një garancie për procesin, pasi në këtë mënyrë institucionet monitorojnë njëri-tjetrin. Praktikisht, kontrollin e deklaratës nga pikëpamja formalo-juridike e kryen KPK-ja, kurse kontrolli paraprak i saj nga organet e specializuara të grupit të punës ka karakter ndihmës e këshillimor.

    27. KPK-ja ka përcaktuar në një vendim elementet mbi të cilat ka realizuar kontrollin e figurës. Sipas saj: “Verifikimi i pastërtisë së figurës për subjektin e rivlerësimit, SH.S., u mbështet në: (1) identifikimin e kontakteve të papërshtatshme me personat e përfshirë në krimin e organizuar, sipas parimeve dhe kushteve të parashikuara në nenin DH të Aneksit të Kushtetutës; (2) verifikimin nëse ka tendenca kriminale për përfshirje në krimin e organizuar; (3) vlerësimin e përgjithshëm nëse individi mund të vihet nën presion nga strukturat kriminale; dhe (4) vërtetësinë e deklarimit në deklaratën për figurën...

    Në përfundim të procesit të rivlerësimit, trupi gjykues arriti në përfundimin se subjekti i rivlerësimit ka kontakte të papërshtatshme me persona të përfshirë në krimin e organizuar, ai është përpjekur të bëjë deklarime të pasakta dhe të fshehë kontakte me persona të përfshirë në krimin e organizuar. Në përfundim të procesit të verifikimit të figurës për subjektin e rivlerësimit, z. Sh. S., arrihet në përfundimin se raporti i Drejtorisë së Sigurimit të Informacionit të Klasifikuar rezulton i vërtetë. Subjekti i rivlerësimit ka plotësuar formularin e deklarimit për kontrollin e figurës në mënyrë të pasaktë dhe jo në përputhje me ligjin, duke fshehur se ka kontakte të papërshtatshme me personat e përfshirë në krimin e organizuar. Subjekti i rivlerësimit ka kontakte me persona të përfshirë në krimin e organizuar, mbështetur në standardet e kontrollit të figurës të përcaktuara në nenin 38 të ligjit nr.84/2016. Ndaj tij ngrihen dyshime të arsyeshme se ai mund të vihet lehtësisht nën presion nga persona të përfshirë në krimin e organizuar.^[10]”.

     

    28. Së katërti, karakteristike për këtë proces është se barra e provës, në fazën e parë të kontrollit dhe verifikimit të figurës, vendoset mbi KPK-në, kurse në momentin e fillimit të procedimit disiplinor zhvendoset mbi subjektin e rivlerësimit. E njëjta situatë qëndronte edhe për vlerësimin e pasurisë në nenin D. Gjithashtu, vlen të përmendet fakti se përveç parashikimeve që vijnë nga neni Ç, i cili është një nen me vlerë të përgjithshme në lidhje me procesin e të provuarit nga organet kushtetuese të rivlerësimit, dispozita DH parashikon që në proces, krahas deklaratës, të ketë edhe “...prova të tjera, përfshirë vendimet e gjykatave shqiptare ose të huaja”.

    29. Në një çështje konkrete, KPK-ja ka marrë në shqyrtim një provë të paraqitur nga shërbimet e huaja të inteligjencës, duke e pranuar dhe administruar si provë. Komisioni ka argumentuar përse kjo provë dhe burimi i saktë i saj nuk mund të bëhen publike dhe as të njohura subjektit. Sipas KPK-së: “Në zbatim të pikës 3 dhe 4 të nenit DH të Aneksit të Kushtetutës ndaj tij zbatohet prezumimi në favor të masës disiplinore të shkarkimit, dhe subjekti ka detyrimin të provojë të kundërtën. Subjekti i rivlerësimit nuk ka mundur të provojë të kundërtën me shpjegimet dhe provat e paraqitura prej tij dhe të bindë trupin gjykues mbi pavërtetësinë e rezultateve të hetimit [...]. Disponohen të dhëna nga ku ngrihen dyshime të arsyeshme për përfshirjen në veprimtari të kundërligjshme, shfaqur në formën e korrupsionit pasiv të gjyqtarit gjatë ushtrimit të detyrës dhe ushtrimit të ndikimit të paligjshëm ndaj personave që ushtrojnë funksione publike. Disa fakte dhe prova, të cilat janë administruar në dosje, përbëjnë sekret shtetëror të mbrojtur nga ligji për sekretin shtetëror dhe nuk mund të bëhen publike. Moszbulimi i informacionit të klasifikuar, nëse ai rrezikon sigurinë e burimit, ose për shkak të një kushti të përcaktuar nga qeveria e një shteti tjetër, gjatë një procesit gjyqësor, apo në procedurat administrative, nuk përbën në vetvete një shkelje të së drejtave themelore të personit, ky është një konsensus i gjithëpranuar.”^[11]

    30. Megjithatë, KPK-ja nuk e ka lidhur shkarkimin e subjektit vetëm me këtë provë. Komisioni theksoi se “përfundimet e nxjerra nuk i referohen këtij informacioni specifik, por konkluzioneve të nxjerra nga rezultatet e hetimit administrativ, gjykimit të fakteve relevante të paraqitura në dosje dhe shpjegimeve të dhëna nga subjekti i rivlerësimit”^[12]. Këtë qëndrim të KPK-së duhet ta analizojmë të lidhur ngushtë me analizën e bërë për këtë qëllim në opinionin e KV-së. Kjo e fundit, për përdorimin e “informacioneve konfidenciale", si prova që do të merren, shqyrtohen dhe vlerësohen në këtë fazë të procesit, ka parashtruar: “Megjithatë mbetet shqetësimi se në rrethana të caktuara, në përputhje me nenin 39(2) – të ligjit nr.84/2016 -shënimi i autorit- lidhur me kontrollin e figurës, informacioni i mbledhur si rezultat i kontrollit të figurës “nuk bëhet publik nëse rrezikon sigurinë e burimit, apo për shkak të një kushti të përcaktuar nga qeveria e një shteti tjetër”. Në këtë rast, institucionet e rivlerësimit mund të mos e kenë mundësinë që të bëjnë një rivlerësim të pavarur dhe do të duhet të mbështeten vetëm në vlerësimet/kontrollet e bëra nga Autoriteti Kombëtar i Sigurisë. Për këtë arsye, rregullimi për ndalimin e bërjes publike të informacionit mund të jetë i mundshëm vetëm nëse informacioni në fjalë është favorizues për subjektin e rivlerësimit.”.^[13]

    32. Së pesti, neni DH ka përcaktuar qartësisht rastet kur KPK-ja vendos fillimin e procedimit disiplinor. Kushtetuta rendit tri raste, të cilat natyrisht vlerësohen nga Komisioni dhe kanë pasojë të menjëhershme kalimin e barrës së provës te subjekti i rivlerësimit.

    - Nëse subjekti i rivlerësimit ka kontakte të papërshtatshme me persona të përfshirë në krimin e organizuar.

    - Nëse subjekti i rivlerësimit përpiqet të bëjë deklarime të pasakta ose të fshehë kontaktet me persona të përfshirë në krimin e organizuar. Mjafton edhe njëri prej këtyre faktorëve që të fillojë procedimi disiplinor ndaj subjektit dhe për pasojë të zhvendoset drejt tij barra e provës.

    - Nëse subjekti i rivlerësimit nuk e dorëzon në kohë deklaratën për figurën sipas ligjit. Kushtetuta nuk është e qartë nëse në këtë rast do të ketë një procedim disiplinor apo jo. Por, mendojmë se Komisioni është organi i vetëm që duhet të marrë një vendim për shkarkimin nga detyra të subjektit që nuk dorëzon deklaratat sipas parashikimeve në Kushtetutë dhe në ligj. Ky proces është i ndryshëm nga rastet e dorëheqjes, nëse personi nuk dorëzon deklaratën dhe vijon të qëndrojë në punë. Në rastin e parë pushohet procesi i vetting-ut, kurse në këtë rast duhet të vendoset shkarkimi i tij nga detyra.

    33. Së gjashti, ka një procedurë të caktuar për diskutimin dhe marrjen e vendimit nga organet e rivlerësimit. Trupi gjykues i Komisionit të Pavarur të Kualifikimit diskuton mbi bazën e raportit të hartuar nga grupi i punës pranë DSIK-së, mbi bazën e provave të mbledhura në proces dhe dëgjesës së subjektit të rivlerësimit. KPK-ja mund të arrijë në përfundimin se subjekti është i papërshtatshëm për të qëndruar në detyrë edhe vetëm duke analizuar figurën e tij, pra pa u ndalur tek kontrolli i pasurisë apo ai i aftësisë profesionale.

    34. Pavarësisht se subjekti mund të kërkojë vlerësimin e tij në të tre komponentët, KPK-ja deri tani ka vendosur shkarkimin e subjektit edhe për papërshtatshmëri në njërin nga komponentët. Madje, KPK-ja ka deklaruar se “për shmangien e çdo keqinterpretimi, marrja e vendimit mbi përfundimin e procesit të rivlerësimit për z. SH.S., vetëm mbi kriterin e kontrollit të figurës, nuk përbën në asnjë rast gjë të gjykuar (res judicata) për kriterin e vlerësimit të pasurisë dhe atë të vlerësimit profesional”^[14].

     

    d) Raporti midis institucioneve të rivlerësimit dhe atyre ekzistuese në çështjen e kontrollit të figurës

    35. Ky raport midis institucioneve është diskutuar në të gjitha rastet dhe mund të vendoset qartë në dy shtylla të rëndësishme: së pari, në parimin e bashkëpunimit midis institucioneve dhe, së dyti, në respektimin e raporteve të përgatitura duke i konsideruar ato si opinione këshilluese nga organet e përcaktuara me ligj. Këto standarde janë vendosur nga disa nene të Kushtetutës, nga ligji, si dhe nga vendimi nr. 2/2017 i GjK-së.

    36. Duke bërë një analizë të raporteve institucionale midis organeve kushtetuese dhe atyre ligjore për vlerësimin e figurës, sjellim veçanërisht në vëmendje arsyetimin e GjK-së, e cila ka bërë të mundur një interpretim pajtues të ligjit të posaçëm për rivlerësimin kalimtar (nenet 37 dhe 38 të ligjit) me Kushtetutën dhe posaçërisht me nenin DH për këtë çështje. Gjykata, pasi ka shprehur shqetësimin e saj në lidhje me kuptimin e drejtë dhe të bazuar në Kushtetutë të raportit midis organeve kushtetuese të rivlerësimit dhe organeve të tjera ndihmëse të përfshira në këtë proces, ka interpretuar nenet përkatëse të ligjit për rivlerësimin kalimtar në mënyrë pajtuese me Kushtetutën. Në arsyetimin e saj Gjykata i është referuar edhe Opinionit Amicus Curiae të KV-së, që ka theksuar se nëse ky proces kryhet ose kontrollohet nga pushteti ekzekutiv, i gjithë procesi i rivlerësimit kalimtar mund të kompromentohet^[15]. “Për këtë arsye, - shprehet GjK-ja, -  është e rëndësishme që të garantohet se përfshirja e ekzekutivit në ligj dhe në praktikë duhet të kufizohet deri në shkallën që është ngushtësisht e domosdoshme për funksionimin efektiv të organeve të rivlerësimit^[16]. Në vijim të këtij deklarimi të Gjykatës ritheksojmë se ndërhyrjet dhe kompetencat e organeve ekzekutive në këtë kuadër (qoftë edhe të institucioneve të pavarura) kanë vetëm karakterin e ekspertizës dhe të opinionit këshillimor. Për më tepër, kjo do të mbahet parasysh edhe në të dhënat dhe vlerësimin e organeve përkatëse të grupit të punës në çështjet e kontrollit të figurës.

    37. Përveç sa paraqitëm më lart, GjK-ja e ka sqaruar mirë në vendimin e saj raportin midis organeve të rivlerësimit dhe organeve ekzekutive, si DSIK-ja. Ajo thekson: “Në lidhje me kontrollin e figurës, DSIK-ja është organi që ka mundësinë praktike për të bërë verifikime të thella edhe jashtë vendit, në bazë të bashkëpunimit me organe të tjera homologe, çka krijon mundësinë që të bëhet një hetim i plotë dhe i gjithanshëm në lidhje me të dhënat që deklarohen nga subjektet. Grupi i punës, në përbërje të të cilit ka edhe përfaqësues nga DSIK-ja, ka të drejtë të bëjë kërkime dhe propozime meqenëse përfaqëson institucione të specializuara. Nga ana tjetër, organet e rivlerësimit nuk janë të detyruara t`i marrin apriori në konsideratë gjetjet e grupit të punës, si dhe kanë akses të drejtpërdrejtë në të gjitha bazat e të dhënave qeveritare”^[17].

    38. Tej sa ka analizuar GjK-ja, duam të shtojmë se një garanci të rëndësishme përbën edhe standardi me të cilin punojnë këto organe që bashkëpunojnë me organet e vetting-ut. Natyrisht, është e rëndësishme që në marrëdhëniet institucionale, bashkëpunimi të mbështetet mbi parime objektive dhe mbi standardet e institucioneve ndërkombëtare, të cilat duhet t’i përmbushin organet e ekzekutivit. Pavarësisht se janë pjesë e ekzekutivit, ato janë organe të specializuara dhe me njësi që punojnë mbi baza shkencore. Zbatimi i standardeve ndërkombëtare dhe sidomos monitorimi ndërkombëtar, qoftë edhe nëpërmjet bashkëpunimit, përbëjnë një garanci të fortë për një bashkëpunim të frytshëm me organet e rivlerësimit.

     

     

    [1] Shih vendimin e KPK-së, nr.39, datë 17.07.2018.

    [2] Shih vendimin  e KPK-së nr. 37, datë. 16.07.2018.

    [3] Ibid shënimi nr. 5, f.50.

    [4] Sipas përkufizimit që jepet në këtë ligj: “Person i përfshirë në krimin e organizuar” është çdo person që është dënuar ose proceduar penalisht, brenda ose jashtë territorit të Republikës së Shqipërisë, për një nga veprat e parashikuara në pikën 1, të nenit 3, të ligjit nr. 10 192, datë 3.12.2009 “Për parandalimin dhe goditjen e krimit të organizuar, trafikimit dhe korrupsionit nëpërmjet masave parandaluese kundër pasurisë”, të ndryshuar, me përjashtim të rastit kur është deklaruar i pafajshëm me vendim gjyqësor të formës së prerë. Personi konsiderohet i përfshirë në krimin e organizuar edhe kur:

    a) procedimi penal i filluar ndaj tij pushohet nga organi procedues për shkak të vdekjes, ose sepse nuk mund të merret si i pandehur dhe nuk mund të dënohet;

    b) deklarohet i pafajshëm nga gjykata pasi vepra penale është kryer nga një person, që nuk mund të akuzohet ose dënohet”.

     

    [5] Me ndryshimet që ka pësuar ligji nr. 10192 deri në vitin 2016, kohë kur hyri në fuqi ligji nr. 84/2016, rezulton se veprat penale për të cilat do të zbatohet konfiskimi i pasurive të personave dhe që do të përfshihen në konceptin kushtetues “krim i organizuar” janë:

    a) pjesëmarrje në organizata kriminale ose në grupe të strukturuara kriminale, sipas parashikimeve të neneve 333 dhe 333/a të Kodit Penal dhe për kryerje të krimeve prej tyre;

    b) pjesëmarrje në organizata terroriste ose në banda të armatosura, sipas parashikimeve të neneve 234/a dhe 234/b të Kodit Penal dhe për kryerje të krimeve prej tyre;

    c) kryerja e veprave të tjera, për qëllime terroriste, të parashikuara në pjesën e posaçme kreu VII i Kodit Penal;

    ç) kryerja e krimeve të parashikuara në nenet 109, 109/b, 110/a, 114/b, 128/b, 278/a, 282/a, 283, 283/a dhe 284/a të Kodit Penal;

    d) kryerja e krimeve për qëllime të fitimit të pasurive të paligjshme, të parashikuara në nenet 114/a dhe 287 të Kodit Penal;

    dh) kryerja e krimeve të parashikuara në nenet 164/a, 244, 244/a, 245, 260, 312, 319 dhe 319/ç të Kodit Penal.

    [6]Referuar përkufizimeve të ligjit nr. 84/2016 “Krim i organizuar, trafikimi dhe korrupsioni” përfshijnë veprat penale që sipas nenit 75/a të Kodit Procedurës Penale janë në kompetencë të Gjykatës së Krimeve të Rënda ose të çdo gjykate tjetër që mund të zëvendësojë atë në ushtrimin e këtyre kompetencave.

    [7] Shih vendimin e KPK-së, nr. 52, datë 30.07.2018, §71.

    [8] Vendimi i GjK-së nr. 2/2017, § 34

    [9] Vendim i GjK-së nr.2/2017, § 36

    [10] Vendim i KPK-së, nr. 52, cituar.

    [11] Shih  vendimin nr.39, datë 17.07.2018 të KPK-së, f. 88-89.

    [12]  Po aty. f. 90.

    [13] Amicus Curia i Komisionit të Venecies, § 35.

    [14] Shih vendimin e KPK-së nr. 39, datë 17.07.2018, § 80.3.

    [15]Shih vendimin e Gjykatës Kushtetuese nr.2/2017, § 36.

    [16] Po aty.

    [17] Vendimi i GjK-së nr.2/2017, § 17.

  • Konteksti historik

    39. Edhe kjo dispozitë e Aneksit është ndër dispozitat pa histori kushtetuese të mëparshme në Shqipëri. Megjithatë, për të kuptuar më mirë thelbin e saj po bëjmë një vështrim të shkurtër të ecurisë së hartimit dhe miratimit të kësaj dispozite në Kushtetutë. Qysh në paraqitjen e versionit të parë të amendamentit kushtetues, dispozita ngjalli debate dhe diskutime, të cilat adresoheshin kryesisht ndaj respektimit të të drejtave të subjekteve të rivlerësimit dhe garancive që Kushtetuta duhet të siguronte në lidhje me to. Këto debate ndikuan edhe në përmbajtjen e dispozitave të kreut përkatës në ligjin e posaçëm për rivlerësimin.

    40. Për të krijuar një ide të plotë për zhvillimin e kësaj dispozite, si dhe të impaktit që ka pasur ky debat në formulimin e nenit DH, mund të ndjekim versionin e amendamenteve të paraqitura për konsultim publik më 14 shtator 2015^[1], më tej në versionin e rishikuar të amendamenteve kushtetuese të paraqitura për diskutim më 15 janar 2016 dhe versionin përfundimtar të miratuar në Komisionin e Posaçëm Parlamentar për Reformën në Drejtësi, i paraqitur më 14 qershor 2016, i cili është versioni i miratuar i amendamenteve të Kushtetutës.

    41. Opinioni paraprak i Komisionit të Venecies (dhjetor 2015) ndihmoi paraprakisht për të diskutuar përmbajtjen e nenit DH, me qëllim garantimin e të drejtave të subjektit të rivlerësimit nga abuzimi me kontrollin e figurës. Në komentin e tij, Komisioni e sheh të lidhur ngushtë këtë dispozitë me respektimin e jetës private të gjyqtarit dhe subjekteve të tjera të rivlerësimit. Për këtë arsye ai shtron edhe disa pyetje, për të cilat u rekomandon hartuesve të amendamentit të Kushtetutës t’i sqarojnë në ligjin e posaçëm, përmes të cilit do të zbatohet ky amendament kushtetues. Dy çështjet që parashtron KV-ja janë:

      i. Kush e përcakton se një person është “anëtar i krimit të organizuar” dhe çfarë mund të nënkuptojnë kontaktet “e rregullta dhe të papërshtatshme” me një person të tillë?

      ii. A duhet që KPK-ja t’i kategorizojë persona të caktuar si të tillë, apo ky fakt duhet të përcaktohet mbi bazën e dënimeve të mëparshme (në Shqipëri ose jashtë)^[2]?

    42. Gjatë procesit të diskutimit të këtij neni, edhe ekspertët e Partisë Demokratike, partia më e madhe e opozitës, kanë shtruar disa probleme në lidhje me mënyrën sesi do të zbatohet ky nen i Kushtetutës, veçanërisht për sa i përket  vlerësimit të provave në këtë proces. Sipas këtij opinioni “...përveç faktit që amendamentet nuk kanë sqaruar konceptin “kontakte të rregullta dhe të papërshtatshme”, duke mos specifikuar as faktin që detajimi bëhet me ligj, konstatojmë se parashikojnë edhe që “anëtarët e krimit të organizuar” përcaktohen bazuar në provat e disponuara ose në vendimet e gjykatave shqiptare ose të huaja”^[3].

    43. Në opinionin përfundimtar, KV-ja bën një analizë të përgjithshme për rregullimet e kryera në Aneksin e Kushtetutës që garantojnë respektimin e jetës private^[4], e cila është e lidhur ngushtësisht edhe me zbatimin e nenit DH (shih analizën e nenit A/2 të këtij Komentari).

    44. Pavarësisht nga ndryshimet dhe zhvillimet që ka pasur ky nen, evidentojmë si një dallim kryesor ndryshimin e fjalës kyçe, nga “kontakte periodike të papërshtatshme”, në “kontakte të rregullta dhe të papërshtatshme”, për t’u zëvendësuar në fund vetëm me fjalën “kontakte të papërshtatshme”. Edhe vështrimi i kësaj ecurie ndihmon në kuptimin sa më mirë të nenit. Kështu, ndryshimet në nenin DH kanë sjellë përmirësime, duke harmonizuar më mirë përmbajtjen e tij me atë të ligjit. Kështu, u sqarua gjithçka në kreun referues të ligjit të posaçëm, ku përcaktohen të gjitha rrethanat që duhet të mbahen parasysh në rastet kur ekziston një kontakt i papërshtatshëm (neni 38, pikat 6 dhe 7 të ligjit). Kjo fjalë kyçe karakterizon më mirë qëllimin e dispozitës për të identifikuar lidhjet me krimin e organizuar.

     

    [1] Në këtë version, neni 6 i Aneksit rregullonte kontrollin e figurës dhe titullohej “Vlerësimi paraprak”, i vlefshëm në www.euralius.eu/images/Justice-Reform/Amendamentet-Kushtetuese-24.09.2015_AL.pdf.

    [2]CDL-AD(2015)045-e Interim Opinion on the Draft Constitutional Amendments on the Judiciary of Albania, adopted by the Venice Commission at its 105th Plenary Session (Venice, 18-19 December 2015), § 122.

    [3]“Opinion i ekspertëve të opozitës lidhur me amendamentet kushtetuese”, i vlefshëm në www.euralius.eu/images/Justice-Reform/Opinion-i-eksperteve-te-opozites-lidhur-me-amendamentet-kushtetuese.pdf; f. 70-71.

    [4]CDL-AD(2016)009-e Final Opinion on the revised draft constitutional amendments on the Judiciary (15 January 2016) of Albania, adopted by the Venice Commission at its 106th Plenary Session (Venice, 11-12 March 2016), § 57.

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  45. Sikurse kemi vepruar edhe në nenet e tjera pararendëse, kur flasim për standardet ndërkombëtare duhet të evidentojmë në fillim çështjet e lidhura me këtë nen, për të cilat janë të konsoliduara standardet ndërkombëtare. KV-ja në të dyja opinionet e saj ka ngritur çështjet e përmbushjes së standardeve për garantimin e jetës private të gjyqtarit, si dhe për të drejtën për një proces të rregullt në lidhje me informimin e subjektit të rivlerësimit si palë në proces për informacionin e klasifikuar ndaj tij. Fillimisht, në opinionin paraprak, KV-ja e ka lidhur mbarëvajtjen e këtij neni me çështjen e mbrojtjes të së drejtës për një jetë private të gjyqtarëve dhe prokurorëve, si dhe të subjekteve të tjera të rivlerësimit^[1]. Kurse, në Opinionin përfundimtar ka bërë një vlerësim të përgjithshëm të çështjes së kufizimeve të jetës private në bazë të nenit A të Aneksit, i cili i referohet nenit 17/2 të Kushtetutës^[2].

  46. Më tej, kur ligji i posaçëm për rivlerësimin kalimtar u gjykua në lidhje me pajtueshmërinë e tij me Kushtetutën, Opinioni Amicus Curiae i KV-së e lidhi çështjen e kontrollit të figurës me garantimin e së drejtës për informim të subjektit të rivlerësimit gjatë zhvillimit të procesit të kontrollit të figurës. Duke shprehur këtë shqetësim, KV-ja thekson: “Megjithatë mbetet shqetësimi se në rrethana të caktuara, në përputhje me nenin 39(2) lidhur me kontrollin e figurës, informacioni i mbledhur si rezultat i kontrollit të figurës “nuk bëhet publik nëse rrezikon sigurinë e burimit, apo për shkak të një kushti të përcaktuar nga qeveria e një shteti tjetër”. Në këtë rast, institucionet e rivlerësimit mund të mos e kenë mundësinë që të bëjnë një rivlerësim të pavarur dhe do të duhet të mbështeten vetëm në vlerësimet/kontrollet e bëra nga Autoriteti Kombëtar i Sigurisë. Për këtë arsye, rregullimi për ndalimin e bërjes publike të informacionit mund të jetë i mundshëm vetëm nëse informacioni në fjalë është favorizues për subjektin e rivlerësimit…”^[3].

  47. Në këtë opinion, Komisioni ka vendosur një standard të rëndësishëm, i cili për mendimin tonë duhet të mbahet parasysh nga organet përkatëse nëse paraqitet rasti i zbatimit të nenit 39, pika 2, i ligjit për rivlerësimin kalimtar. Thelbi i këtij standardi është: organet e specializuara të bëjnë publik informacionin e mbledhur si rezultat i kontrollit të figurës. Mosbërja publike e tij mund të ndodhë vetëm kur informacioni në fjalë është favorizues për subjektin e rivlerësimit. Pasoja e këtij standardi është: në rastin kur informacioni i mbledhur nuk mund të bëhet i njohur për shkaqet e parashikuara nga ligji dhe kur ky informacion nuk shkon në favor të subjektit, atëherë ai nuk mund të shërbejë si provë për shqyrtimin e çështjes nga KPK-ja.

  48. Një standard tashmë i njohur dhe i pranuar për kontrollin e figurës për sa i takon lidhjes së gjyqtarëve me persona të dyshuar si të përfshirë në krimin e organizuar është edhe dokumenti i “Parimeve të Bangalor-it”, konkretisht, komentari “Për sjelljen në sistemin gjyqësor”.^[4] Ai thekson se gjyqtari duhet të jetë i kujdesshëm për të evituar kontakte që mund të ngrenë dyshime a spekulime se ekziston një marrëdhënie e veçantë me një person ndaj të cilit gjyqtari mund të tundohet që ta trajtojë në mënyrë preferenciale. Për shembull, gjyqtari duhet të evitojë rastet e transportimit nga një oficer policie ose avokat, ndërsa kur udhëton me mjete publike duhet të evitojë të ulet afër njërës nga palët ose një dëshmitari. Një gjyqtar nuk duhet që me dijeni të tij, përpara zhvillimit të një procesi të bëjë ndonjë koment që mund të ndikojë në mënyrë të arsyeshme në zgjidhjen jo të drejtë të çështjes ose që mund të ndikojë në kryerjen e një procesi jo të drejtë (fair process). Një çështje konsiderohet ende në gjykim nga një gjyqtar deri në përfundimin e shqyrtimit të ankimit. Gjithashtu, një çështje mund të konsiderohet në gjykim edhe kur besohet se ka një arsye se do të paraqitet padi ose akuzë. Të tilla janë rastet, në qoftë se një vepër penale është në hetim, por ende nuk është ngritur akuza, ose kur dikush është arrestuar, por nuk është ngritur akuza ndaj tij, ose reputacioni i dikujt është vënë në pikëpyetje dhe është paralajmëruar nisja e procedurave gjyqësore për shpifje, të cilat nuk kanë filluar ende^[5].

   

   

  [1] Cituar shënim nr. 24.

  [2]Cituar shënim nr. 26.

  [3]CDL-AD(2016)036-e Albania, cituar, shënimi nr. 1, § 35.

  [4]Komentari “Për sjelljen në sistemin gjyqësor”, § 113, f. 86 “Kontakte të papërshtatshme” i  vlefshëm në: (www.unodc.org/documents/corruption/publications_unodc_commentary-e.pdf).

  [5]Pika 2.4 dhe § 70 i Komentarit të Parimeve të Bangalores.

• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura
  Asnjë koment
• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia
  Asnjë koment
• Arkiva
  Asnjë koment