Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    1. Në një kuptim të gjerë, qëllimi i nenit E të Aneksit të Kushtetutës, “Vlerësimi i aftësive profesionale”, në mënyrë simetrike me të gjitha nenet e Aneksit është i lidhur ngushtë me qëllimin e këtij të fundit, të sanksionuar shprehimisht në të: “Garantimi i funksionimit të shtetit të së drejtës, pavarësia e sistemit të drejtësisë, si dhe rikthimi i besimit të publikut tek institucionet e këtij sistemi” (neni 179/b Kushtetutës). Ndërsa, në kuptimin e ngushtë objektiv qëllimi i tij është sanksionuar në pikën e parë të nenit, ku theksohet: “Subjektet e rivlerësimit i nënshtrohen një rivlerësimi të aftësisë profesionale, me qëllim identifikimin e atyre të cilët nuk janë të kualifikuar për të kryer funksionin e tyre dhe të atyre të cilët kanë mangësi profesionale që mund të korrigjohen përmes edukimit”.

    2. Duke lexuar sa më sipër, si dhe në tërësi me përmbajtjen e nenit, konstatojmë se hartuesi i tij synon të forcojë profesionalisht sistemin e drejtësisë. Ai ka përcaktuar kriteret e këtij vlerësimi dhe mënyrat sesi do të ndikojë vlerësimi i aftësive në përmirësimin e performancës së sistemit të drejtësisë dhe në rikthimin e besimit të publikut ndaj tij. Konkretisht, bashkë me qëllimin e tij, në kuptimin e ngushtë, janë edhe mënyrat sesi do të arrihet ky qëllim, të cilat janë parashikuar sa më poshtë:

    3. Identifikimi i subjekteve që janë të pakualifikuara për të kryer funksionin e tyre në sistem. Në këtë rast flasim për “papërshtatshmëri profesionale”, e cila nuk mund të korrigjohet përmes një programi edukimi dhe ky subjekt duhet të shkarkohet nga detyra.

    4. Identifikimi i subjekteve të cilat kanë mangësi profesionale që mund të korrigjohen përmes edukimit. Në këtë rast, subjekti duhet të plotësojë mangësitë në formimin e tij përmes një programi edukimi, sipas parashikimeve të Kushtetutës dhe të ligjit.

    5. Synimi për të siguruar një vlerësim objektiv në kuadrin e vlerësimit të aftësive, realizohet ngjashëm me nenet që rregullojnë drejtimet e tjera të rivlerësimit dhe integrohet me to. Megjithatë, ky rivlerësim ka disa veçori që janë parashikuar në këtë nen, si dhe në nenin Ë të Aneksit, të cilat do të analizohen në vijim.

  • Objekti

    6. Neni E rregullon objektin dhe përmbajtjen e kontrollit dhe vlerësimit të aftësive, organet që asistojnë në kryerjen e tij, si dhe masat që ndërmerren nga organet e rivlerësimit në përfundim të vlerësimit të aftësive. Janë rregulluar gjithashtu disa elemente të rëndësishme procedurale. Ndërkohë, organet e rivlerësimit që janë parashikuar në Kushtetutë dhe nenet e tjera të Aneksit të Kushtetutës nuk janë përsëritur. Subjektet e këtij lloj rivlerësimi janë përmendur për sa është i nevojshëm kategorizimi i tyre sipas profesionit që ushtrojnë në sistemin e drejtësisë.

    7. Objekti i kontrollit, vlerësimi i aftësive dhe kriteret e vlerësimit profesional janë përcaktuar në pikën 2 të këtij neni. Në këtë pikë paraqiten elementet e kontrollit dhe të vlerësimit të subjekteve të rivlerësimit, të ndara sipas dy kategorive kryesore profesionale. Nisur nga veçoritë e profesioneve që ushtrohen brenda sistemit të drejtësisë, neni ka krijuar dy kategori vlerësimi: së pari, gjyqtarët, këshilltarët ligjorë ose ndihmësit ligjorë dhe, së dyti, prokurorët. Për shkak të specifikës që kanë këshilltarët ose ndihmësit ligjorë, në këtë dispozitë është parashikuar një mënyrë ekstra që i shërben vlerësimit në tërësi të aftësive të tyre profesionale, e cila lidhet me kryerjen e një testimi pranë Shkollës së Magjistraturës. Nuk përjashtohet si mënyrë vlerësimi edhe ndjekja e përfundimi me sukses i një programi të veçantë edukimi për një kategori të caktuar gjyqtarësh e prokurorësh që nuk demonstrojnë njohuri, aftësi, gjykim apo sjellje të përshtatshme. Vlerësimi profesional sipas këtij neni, kryesisht, kryhet mbi punën që kanë kryer dhe që evidentohet në të gjithë dokumentacionin e nevojshëm që gjendet në dosjet e punëve të gjyqtarëve dhe të prokurorëve. Ndërkohë që për kategorinë e këshilltarëve ose ndihmësve ligjorë, vlerësimi bazohet, si në relacionet dhe mendimet ligjore që ata kanë përgatitur gjatë ushtrimit të funksionit pranë gjyqtarëve, ashtu edhe në rezultatet e testimit pranë Shkollës së Magjistraturës.

    8. Mënyra e vlerësimit të subjekteve të rivlerësimit është konstatuar edhe nga Komisioni i Venecies që gjatë procesit të përgatitjes së amendamenteve kushtetuese, i cili e ka vënë në dukje se “nga drafti duket sikur kjo duhet bazuar në punën faktike që është kryer nga personi që vlerësohet”^[1]. Megjithatë, vetëdeklarimi i subjekteve, vlerësimi i punës së tyre nga nëpunësit e specializuar në këtë fushë, kryerja e testimit profesional, apo ndjekja e një programi të veçantë edukimi, për një kategori të caktuar subjektesh, e bëjnë vlerësimin të mbështetet edhe në aspekte të tjera me karakter doktrinar ose shoqëror.

    9. Nga pikëpamja e kritereve dispozita ka vendosur çështjet kryesore që i nënshtrohen vlerësimit, të cilat janë më relevante për profesionet përkatëse, ndërsa një përpunim më i hollësishëm i kritereve të vlerësimit bëhet në ligj. Kështu p.sh., për kategorinë e parë do të vlerësohen aftësitë për të gjykuar, aftësitë organizative, etika dhe angazhimi ndaj vlerave gjyqësore, cilësitë personale dhe angazhimi profesional. Kurse për profesionin e prokurorit ky vlerësim përfshin aftësinë për të hetuar dhe për të ngritur akuzën publike, aftësitë organizative, etikën dhe angazhimin ndaj vlerave profesionale. Vlerësimi i këtyre aspekteve do të zhvillohet bazuar në standardet e parashikuara në ligj. Prandaj, veçanërisht për anëtarët e organeve kushtetuese të rivlerësimit shtrohet detyra që zbatimi dhe interpretimi i tyre të bëhet në mbështetje të këtij neni, të kritereve të parashikuara nga aktet ndërkombëtare, si dhe nga dispozitat e ligjit të posaçëm për rivlerësimin. Në këtë të fundit paraqesin rëndësi neni 43 “Procedura për vlerësimin e aftësisë profesionale” dhe formulari i vetëvlerësimit profesional.

    10. Pavarësisht se organet kushtetuese të rivlerësimit janë krijuar nga dispozitat e mëparshme, dispozitat organike në këtë nen nuk mungojnë për shkak të rolit dhe detyrave që Kushtetuta u jep organeve ndihmëse. Pika 2 e dispozitës thekson se vlerësimi i aftësisë zhvillohet me ndihmën e nëpunësve që ushtrojnë detyrën e vlerësimit etik dhe profesional të gjyqtarëve ose prokurorëve në kohën kur kryhet rivlerësimi. Ajo që na bën përshtypje në këtë rast është se dispozita nuk adreson drejtpërdrejt organet ekzistuese që kanë detyrë të kryejnë vlerësimin e aftësive, por u referohet nëpunësve që ushtrojnë detyrën e vlerësimit etik dhe profesional të gjyqtarëve ose prokurorëve, edhe pse organet ekzistuese kanë strukturat përkatëse për kryerjen e një vlerësimi të tillë. A ka pasur ndonjë qëllim të veçantë hartuesi i Kushtetutës në këtë rast? Ne mendojmë se ky formulim ka synuar një adresim në qelizën e subjekteve vlerësuese, meqenëse ato ishin struktura të shpërndara në institucione të ndryshme, ishin jo uniforme dhe në disa raste nuk ishin të mirëpërcaktuara. Ky shpjegim mbështetet edhe në bisedimet parlamentare që u zhvilluan për këtë çështje në Komisionin e Posaçëm të Reformës në Drejtësi. Gjatë diskutimeve për miratimin e këtij neni është bërë i qartë fakti se “...në këtë rast nuk kemi dy struktura, por kemi tri struktura të tilla, pavarësisht se njëra sot është gati inekzistente, ajo e prokurorisë”^[2].

    11. A ishte e nevojshme që të përfshiheshin organet ekzistuese në këtë vlerësim? Cili do të ishte roli i tyre? Sikurse evidentohet edhe në dokumentin analitik të reformës në drejtësi të sipërpërmendur, vlerësimet në inspektorate nuk ishin kryer periodikisht, kurse në prokurori pothuajse nuk kishte një proces vlerësimi. Megjithatë, në bisedimet për miratimin e Aneksit u theksua se kjo përvojë ekzistuese duhet të shfrytëzohej, pasi “…nuk na duhet të humbasim kohë”^[3]. Praktikisht, në një kuptim origjinalist, kushtetutëbërësi ka pranuar faktin që edhe pse organet e posaçme të rivlerësimit që do të krijohen rishtazi në bazë të Kushtetutës nuk janë krijuar ende, organet ekzistuese që kanë vetëm një funksion ndihmës, mund të fillojnë ushtrimin e detyrave të tyre menjëherë pas hyrjes në fuqi të legjislacionit përkatës^[4].

    12. Shkolla e Magjistraturës është parashikuar nga ky nen si një organ ndihmës në procesin e vlerësimit të aftësive. Ajo kryen vlerësimin e aftësisë për këshilltarët ose ndihmësit ligjorë. Vëmë në dukje se rregullime më të hollësishme për këtë proces vlerësimi janë parashikuar edhe në nenin Ë të këtij Aneksi, që lidhet me përmbushjen nga ana e saj të trajnimit të gjyqtarëve e prokurorëve me njohuri, aftësi, gjykim ose sjellje të cekëta a të papërshtatshme, nëpërmjet një programi edukimi 1-vjeçar. Prandaj roli që merr Shkolla e Magjistraturës në këtë proces duhet të analizohet gjerësisht në bazë të këtij neni, si dhe të nenit pasardhës. Ndërkohë, Shkolla e Magjistraturës ka edhe një rol ndihmës në vlerësimin e zakonshëm që kryejnë strukturat ekzistuese, përmes informacionit të nevojshëm që ajo u jep atyre në kuadrin e trajnimit vazhdues.

    13. Masat disiplinore në përfundim të procesit të rivlerësimit janë objekt rregullimi i këtij neni, si dhe i nenit Ë, i cili vjen në vijim. Kjo dispozitë, në fakt, rregullon procedurën që ndiqet përpara se organet e rivlerësimit të arrijnë në masën disiplinore. Paraprakisht, këtu mund të evidentojmë tri shkaqe dhe dy procedura kryesore. Shkaku dhe procedura për marrjen e masës disiplinore të pezullimit, shoqëruar me detyrimin për të ndjekur programin e edukimit (pika 3 e nenit E), si dhe shkaqet e procedura për marrjen e masës disiplinore të shkarkimit të subjektit të rivlerësimit nga detyra (pikat 4 dhe 5 të nenit E).

     

    [1]Venice Commission, “Interim Opinion on the draft Constitutional Amendment on the Judiciary”, § 123 www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2015)045-e.

    [2]Anëtari i Komisionit i referohet përkatësisht Inspektoratit të Këshillit të Lartë të Drejtësisë dhe Inspektoratit të Ministrit të Drejtësisë. Shih procesverbalin e Komisionit të Posaçëm Parlamentar të Reformës në Drejtësi, datë 23.05.2016, f. 38, i vlefshëm në: www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/procesverbal_date_23.05.2016.pdf.

    [3]Po aty, f. 40.

    [4]Po aty.

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    14. Nga pikëpamja e kritereve, dispozita ka vendosur elementet kryesore ku duhet të mbështetet vlerësimi, të cilat janë më relevante për profesionet përkatëse, ndërsa një përpunim më i hollësishëm i kritereve të vlerësimit do të bëhet me ligj. Kështu p.sh., për gjyqtarët do të vlerësohen aftësitë për të gjykuar, aftësitë organizative, etika dhe angazhimi ndaj vlerave gjyqësore, cilësitë personale dhe angazhimi profesional. Për prokurorët ky vlerësim përfshin aftësinë për të hetuar dhe për të ngritur akuzën publike, aftësitë organizative, etikën dhe angazhimin ndaj vlerave profesionale. Ndërsa për këshilltarët ligjorë kriter vlerësimi, krahas punës së tyre në institucionin përkatës, do të jetë edhe testimi pranë Shkollës së Magjistraturës. Vlerësimi i këtyre aspekteve do të zhvillohet bazuar në standardet e parashikuara në ligj. Prandaj, veçanërisht për anëtarët e organeve kushtetuese të rivlerësimit shtrohet detyra që zbatimi dhe interpretimi i tyre të bëhet në mbështetje të këtij neni, të kritereve të parashikuara nga aktet ndërkombëtare, si dhe të dispozitave të ligjit të posaçëm për rivlerësimin. Në këtë të fundit, paraqesin rëndësi neni 43 “Procedura për vlerësimin e aftësisë profesionale” dhe formulari i vetëvlerësimit profesional.

    15. E shohim të udhës ta komentojmë këtë dispozitë në këndvështrimin e procedurave që ndjekin organet e rivlerësimit për kryerjen e vlerësimit të aftësive. Edhe pse ato nuk janë objekti kryesor i rregullimit të kësaj dispozite, në vështrim të përgjithshëm të përmbajtjes së saj dhe të të gjithë Aneksit burojnë dhe renditen në radhë disa rregulla që duhet të ndiqen në këtë rast.

    16. Në radhë të parë, duket paksa më e vështirë se në dy drejtimet e mëparshme të rivlerësimit, por vlerësimi i aftësive nga KPK/KPA-ja bazohet në të dhënat e deklaruara nga vetë subjekti. “Elementi i parë i procedurës së vlerësimit është që njerëzve do t’u kërkohet të dorëzojnë vlerësimin e tyre dhe të propozohen dosje të cilat duhen shikuar...”, shprehen ekspertët në bisedimet e Komisionit të Posaçëm Parlamentar të Reformës në Drejtësi^[1].

    17. Së dyti, duhet theksuar se aspekte të vlerësimit të aftësive kërkojnë metodologji të posaçme dhe mund të kryhen mbi bazën e një sistemi të vlerësimit të aftësive, si dhe nga persona të specializuar për këtë veprim. Është kjo arsyeja që menjëherë pasi ka afirmuar qëllimin, dispozita sanksionon se “vlerësimi i aftësisë zhvillohet me ndihmën e nëpunësve që ushtrojnë detyrën e vlerësimit etik dhe profesional të gjyqtarëve ose prokurorëve në kohën kur kryhet rivlerësimi” (neni E/pika 2).

    18. Pra, strukturat ekzistuese që kanë vlerësuar periodikisht gjyqtarët/prokurorët do të përfshihen në rivlerësimin e tyre, sipas nenit E të Kushtetutës. Një nga çështjet e ngritura për diskutim si gjatë përgatitjes së draftit të Aneksit, ashtu edhe të ligjit nr.84/2016 lidhet me kategorinë e subjekteve që nuk janë vlerësuar profesionalisht më parë gjatë karrierës së tyre. Këtu hyjnë p.sh. gjyqtarët e GjK-së, gjyqtarët e GjL-së, këshilltarët ligjorë jomagjistratë pranë gjykatave dhe prokurorive ose ish-gjyqtarët, ish-prokurorët dhe ish-këshilltarët ligjorë që kanë punuar si të tillë për të paktën 3 vjet.^[2]

    19. Gjithashtu, është e rëndësishme të sillet në vëmendje se dy gjykatat më të larta, ndryshe nga të tjerat, karakterizohen nga vendimmarrje kolegjiale (në dhomë këshillimi ose trup gjykues të plotë), gjë e cila e bën të vështirë vlerësimin e tyre sipas kritereve të vlerësimit të gjyqtarëve të zakonshëm.^[3] E njëjta gjë vlen edhe për këshilltarët ligjorë jomagjistratë, të cilët, sipas nenit E, pika 2, i nënshtrohen përveç vlerësimit të relacioneve dhe mendimeve ligjore, në bazë të dosjeve që kanë përgatitur, edhe testimit pranë Shkollës së Magjistraturës, si një element shtesë vlerësimi në krahasim me subjektet e tjera. Arsyeja e këtij dallimi qëndron në faktin se megjithëse ata kanë kryer funksione me rëndësi gjatë vendimmarrjes, duke asistuar gjyqtarin në përgatitjen e relacioneve, opinioneve ligjore, si dhe të vendimit përfundimtar, sërish ata nuk kanë kryer funksione tërësisht gjyqësore, ashtu sikundër gjyqtarët. Prandaj u gjet e udhës të vlerësohen edhe nëpërmjet zhvillimit të një testimi të aftësive të tyre profesionale pranë Shkollës së Magjistraturës, si institucioni i vetëm që certifikon magjistratët.^[4]

    20. Nisur nga këto dallime midis subjekteve të rivlerësimit Kushtetuta ka parashikuar detyrimin e institucioneve të rivlerësimit për të marrë në konsideratë një sërë dokumentesh lidhur me vlerësimin profesional, si p.sh., dosjet personale të të rivlerësuarit, të dhënat statistikore, dosjet e përzgjedhura për rivlerësim, vetëvlerësimet, mendimet e eprorëve, të dhënat për trajnimet dhe ankimet ndaj të rivlerësuarve, rezultatet e verifikimit të ankesave dhe vendimet për marrjen e masave disiplinore ndaj të rivlerësuarve.^[5] Për këtë arsye, organet e vlerësimit profesional, si ato ndihmëse, ashtu edhe ato vendimmarrëse, duhet të mbledhin të gjitha dokumentet e nevojshme ose të kenë akses tek to, me qëllim vlerësimin sa më objektiv të subjekteve. Kjo dispozitë kushtetuese është reflektuar te neni 44 i ligjit nr.84/2016, i cili kërkon që raporti i komisionit të rivlerësimit të bazohet te vlerësimi paraprak i bërë nga institucionet ndihmëse të këtij procesi, në këtë rast të KLD-së dhe të Shkollës së Magjistraturës, të cilat duhet të mbështeten tek informacionet e marra bazuar në dokumentet e mbledhura, sipas nenit Ç të Aneksit. Kështu, raporti duhet të përmbajë vlerësim lidhur me: (i) cilësinë e punës; (ii) aftësinë gjykuese (gjykim të drejtë); (iii) respektimin e të drejtave të palëve ose viktimave; (iv) efektivitetin dhe efçencën në punë.

    21. Duke iu referuar praktikës së deritanishme të KPK-së, lidhur me vlerësimin profesional të një subjekti të rivlerësimit, shohim se ky Komision është bazuar jo në nenin 44 të ligjit nr.84/2016, por në nenin 71 të ligjit nr.96/2016 (ligji për statusin).^[6] Sigurisht midis kritereve të dy ligjeve ka ngjashmëri. Megjithatë, duke qenë se ligji nr.84/2016 është ligji special i zbatueshëm për procesin e rivlerësimit kalimtar, ndërsa ligji nr.96/2016 ka për qëllim rregullimin e procesit të vlerësimit periodik dhe të përhershëm, jemi të mendimit se do të ishte me vend që organet e rivlerësimit t’i referohen të parit, me qëllim që të mos ketë konfondim edhe për ato subjekte rivlerësimi që nuk hyjnë në kategorinë e subjekteve që vlerësohen periodikisht.

    22. Së treti, KPK-ja ose KPA-ja, sipas rastit, mund të kërkojnë prova dhe të marrin informacion për këtë çështje. Ato kanë të drejtë ta bëjnë këtë. Edhe nëse nuk është shprehur hapur në këtë nen, kjo e drejtë për organet kushtetuese të rivlerësimit buron, veçanërisht, nga neni Ç/4 i Aneksit. Përveç dosjeve dhe dokumenteve zyrtare, këto organe kanë të drejtë të marrin në shqyrtim edhe informacione që vijnë nga publiku. Kjo është theksuar edhe gjatë diskutimeve parlamentare. “Gjatë vlerësimit, sigurisht, Komisioni i Kualifikimit gëzon të drejtën të kontrollojë vetë edhe punime të tjera ose në mënyrë të rastësishme, ose siç tregohet nga publiku, që më pas ka referuar ose është ankuar lidhur me diçka e që mund të marrë informacion specifik...”^[7].

    23. Duke pasur për objekt të këtij punimi komentarin e Kushtetutës e për rrjedhojë kriteret kushtetuese, ajo që mund të konstatojmë deri tani nga veprimtaria e KPK-së në këtë kuadër është fakti se nuk ka pasur një praktikë të unifikuar në të gjitha vendimet e dhëna nga kjo e fundit^[8]. Kështu p.sh., konstatojmë se për disa subjekte është kryer arsyetimi i vendimit, duke përfshirë analizën e të tria drejtimeve të rivlerësimit, pra edhe të aftësisë profesionale, kurse në disa subjekte të tjera, Komisioni është mjaftuar me dhënien e vendimit, duke u bazuar në një ose dy prej drejtimeve të rivlerësimit. Ne mendojmë se pavarësisht se Komisioni mund të gjejë shkaqe të mjaftueshme për të dhënë vendimin dhe për të marrë masën disiplinore edhe duke u bazuar vetëm në njërin prej drejtimeve, vlerësimi tërësor i të tria aspekteve do të ishte zgjidhja më relevante. Për më tepër, cilësia më e lartë e drejtësisë që jepet nga profesionistë të aftë, është konsideruar si një kërkesë kyçe për vlerësimin e gjyqtarëve, krahas elementeve të llogaridhënies në një shoqëri demokratike^[9].

    24. Kryerja e një rivlerësimi tërësor të subjektit, mbi bazën e tri kritereve, lidhet ngushtësisht edhe me rregullimin që parashikon pika 5 e nenit 61 të ligjit nr.84/2016, sipas të cilës, subjekti i rivlerësimit shkarkohet nga detyra: “5. Në rast se nga vlerësimi tërësor, në kuptim të nenit 4, pika 2, të këtij ligji, rezulton se subjekti i rivlerësimit ka cenuar besimin e publikut te sistemi i drejtësisë dhe ndodhet në kushtet e pamundësisë për plotësimin e mangësive nëpërmjet programit të trajnimit.”.

    25. Rasti i parashikuar në pikën 5 të nenit 61 është tepër specifik. Referimi në këtë pikë do të bëhet vetëm kur ka një vlerësim tërësor të procedurave (vlerësim të pasurisë, figurës dhe anës profesionale), por jo vlerësim të një kriteri të vetëm. Kur shkarkimi bazohet në vlerësimin vetëm të një kriteri, referimi do të jetë i drejtpërdrejtë në pikat 1, 2, 3 ose 4 të nenit 61, sipas të cilave shkelja e konstatuar është aq e rëndë, sa mjafton ky shkak i vetëm për shkarkimin nga detyra të subjektit. Ndërkohë që shkarkimi, për shkak të cenimit të besimit të publikut, nuk është i mundur të bëhet, duke u bazuar vetëm në një nga kriteret, për arsye se, sipas pikës 5, kërkohet të ketë një vlerësim tërësor (kumulativ) të të tria kritereve së bashku. Pra, duhet të ketë një cenim në një nivel të besueshëm të të tria kritereve për të vlerësuar pamundësinë e qëndrimit të mëtejshëm në detyrë të subjektit për cenim të besimit të publikut. Vetëm në këtë mënyrë respektohet standardi i proporcionalitetit që kërkon Kushtetuta dhe ligji.

    26. Prandaj do të vlerësonim si zgjidhjen më të arsyeshme që shkarkimi nga detyra i subjektit për arsye të cenimit të besimit të publikut te sistemi i drejtësisë të vendosej vetëm pas një vlerësimi tërësor të të gjitha komponentëve (pasurisë, figurës dhe profesionalizmit) dhe jo vetëm pas vlerësimit të një kriteri të vetëm. Vetëm pas një vlerësimi tërësor të subjektit do të bëhej e mundur që në rast se ata konstatohen me mangësi jo aq të theksuara në secilin prej kritereve, do të shërbenin mjaftueshëm si shkak për të arsyetuar shkarkimin e tyre.

    27. Është e vërtetë sesa më sipër do të rriste ngarkesën e komisioneve, por do t’i shërbente më mirë jurisprudencës dhe vetë vlerësimit të subjekteve. Rivlerësimi kalimtar tërësor i gjyqtarëve dhe prokurorëve është një investim i madh dhe sidomos vlerësimi i aftësive mund të shërbejë për një kohë më të gjatë sesa është parashikuar për përfundimin e tij. Prandaj, jurisprudenca është shumë e rëndësishme edhe si një kujtesë ose dokument për gjyqtarët, si dhe për të gjitha subjektet e rivlerësimit që do të mbeten në detyrë. Edhe pse mund të ketë dokumentacion në dosje, i arsyetuar në një vendim ky vlerësim merr vlerë zyrtare të mirëfilltë. Nga ana tjetër, anëtarët e Komisionit nuk duhet të kenë paragjykime për rëndësinë e secilit prej rivlerësimeve, prandaj është e nevojshme që në arsyetimin e tyre të ketë rekorde për të tria drejtimet. Për më tepër, mund të ketë raste, në të cilat Komisioni ka nevojë të rivlerësojë subjektin në të gjitha dimensionet për të marrë një vendim të drejtë.

     

    [1]Procesverbal i Komisionit të Posaçëm Parlamentar të Reformës në Drejtësi, cituar, f. 40.

    [2]Neni 179/b, pika 4, i Kushtetutës.

    [3] Në vendimin nr.15, datë 05.04.2018, KPK-ja vlerësoi për subjektin se “… janë konstatuar disa parregullsi në aftësinë për të administruar dosjet dhe për të mbikëqyrur saktësinë dhe plotësinë e akteve që përfshihen në to. Parregullsitë janë evidentuar lidhur me fillimin e shqyrtimit të çështjeve jashtë afatit ligjor nga paraqitja e kërkesës; kohëzgjatje gjykimi përtej afati tligjor; mungesë e nënshkrimit të relacionit të Këshilltares Ligjore drejtuar Kolegjit të Gjykatës Kushtetuese, me mendimin që çështja duhet të kalojë për shqyrtim në seancën plenare; nuk ka akt të gjyqtares për caktimin e seancës gjyqësore.”.Mendojmë se KPK-ja duhet t’i kishte vlerësuar këto gjetje duke pasur parasysh natyrën e gjykimit në GjK, pasi data e seancës nuk caktohet nga gjyqtari relator. Gjithashtu, firmosja ose jo e procesverbalit si nga këshilltari ligjor, ashtu edhe nga relatorja nuk e bën aktin të parrregullt ose të pavlefshëm, pasi nuk është çështje që gjykohet nga gjyqtari i vetëm. Edhe vonesat në shqyrtim nga një trup kolegjiale dhe për më tepër duke pasur parasysh natyrën e gjykimit kushtetues, duhen vlerësuar me kujdes. 

    [4] Shih procesverbalet e Komisionit ad hoc datë 7.03.2016 dhe 23.05.2016.

    [5]Neni “Ç” i Aneksit.

    [6] Shih vendimin nr.51, datë 25.07.2018, f.21.

    [7]Po aty.

    [8]Krahaso: vendimin nr. 34, datë 11.07.2018 të KPK-së me vendimin nr. 60, datë 01.08.2018 të KPK-së.

    [9]Shih: CCJE (2014) OP. No. 17 on the Evaluation of Judges' Work, the Quality of Justice  and Respect for Judicial Independence; rekomandimi 1, i vlefshëm në: http://www.euralius.eu/images/EU-LEX-EU-Directive/10-Opinion-no-403-2006-of-Venice-Commission--on-Judicial-Appointments.pdf.

  • Konteksti historik

    28. Për të trajtuar sfondin historik në të cilin është miratuar dispozita, kujtojmë paraprakisht se kemi pasur edhe një rast tjetër të rivlerësimit kalimtar e tërësor të gjyqtarëve në vitet 1998-1999, nga i cili nuk pati ndryshime të ndjeshme në përbërjen e gjykatave. Praktikisht, ai vlerësim u krye mbi bazën e ligjit të kohës^[1], në formën e provimit të njohurive, që pati si subjekte të gjithë gjyqtarët me përvojë pune deri në 10 vjet. Por, edhe pse parashikimi në ligj i një provimi të tillë si metodë vlerësimi nuk është në vetvete antikushtetues, gjyqtarët që u shkarkuan për këtë shkak me vendim të Këshillit të Lartë të Drejtësisë, për shkak të rrëzimit në këtë provim, u rikthyen në detyrë pas vendimit të Gjykatës Kushtetuese, e cila konkludoi se “vlerësimi vetëm i rezultatit të provimit pa marrë parasysh rezultatet në punë të gjyqtarit dhe kontributin e tij teorik e praktik në fushën juridike, është një qëndrim antikushtetues që del tej përmbajtjes së Kushtetutës”^[2].

    29. Nga të dhënat që administrohen nga Këshilli i Lartë i Drejtësisë, në vitin 2015, përpara fillimit të reformës në drejtësi të këtij viti, përbërja e gjykatave kishte ndryshuar. Ishte rritur numri i gjyqtarëve me arsim nga Shkolla e Magjistraturës, i cili shkonte rreth 31% të numrit të përgjithshëm të gjyqtarëve. Ndërkohë, mbeteshin ende, rreth 11% gjyqtarë që kishin përfunduar studimet përpara viteve 1990, si dhe 13% gjyqtarë që kishin përfunduar studimet në kursin 6-mujor.

    30. Përveç sa më sipër, situata që përshkruan Analiza e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, në qershor të vitit 2015, në lidhje me vlerësimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve, paraqitet me mangësi. Kështu, p.sh., nga KLD-ja ishte kryer vetëm një raund vlerësimi për gjyqtarët, vlerësim që shtrihej 10 vjet më parë, në periudhën 2005-2006. Ndërkohë, për shkak të mungesës së vlerësimeve, ligjërisht bëhej i pamundur emërimi në detyrë i kryetarëve të gjykatave^[3]. Kurse për anëtarët e Gjykatës së Lartë nuk kishte një sistem vlerësimi. Gjithashtu, për vlerësimin profesional të prokurorëve, nga kjo analizë konstatojmë se nuk ka një sistem të mirëfilltë, ndërkohë që përshkruhet vetëm sistemi i kontrolleve të tyre^[4].

    31. Për këtë çështje janë shprehur mendime edhe në platformën e ekspertëve të propozuar nga opozita parlamentare, ku paraqitet një vlerësim për analizën dhe strategjinë e hartuar nga Komisioni i Posaçëm Parlamentar për Reformën në Drejtësi, si dhe paraqitet vizioni i opozitës për mjaft nga çështjet e analizuara aty. Në këtë rast, kjo platformë shton se për këtë çështje është hartuar një projektligj, miratimi i të cilit do t’i hapte rrugë përmirësimit të sistemit të vlerësimit të gjyqtarëve^[5], por nuk shprehet në lidhje me idenë nëse është apo jo i nevojshëm një rivlerësim tërësor i aftësive profesionale për gjyqtarët e prokurorët. Pavarësisht se në nivel politik u zhvillua debat mbi nevojën e përsëritjes së një vlerësimi të aftësive profesionale për të gjithë trupën e gjyqtarëve dhe prokurorëve, përfundimisht u vendos që ai të kryhej si një nga drejtimet e rivlerësimit të tyre. Përmbajtja e nenit E është një nga rezultatet e këtij debati.

     

    [1]Ligj nr.8436, datë 28.12.1998 “Për organizimin e pushtetit gjyqësor në Republikën e Shqipërisë”.

    [2] Vendim i GjK-së, nr. 59/1999.

    [3]Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, qershor 2015, f. 69-70, e vlefshme në http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/dokumenti_shqip_0.pdf

    [4]Po aty, f. 136.

    [5]Shih: Platforma mbi Reformën në Drejtësi e ekspertëve të propozuar nga opozita parlamentare, shtator 2015, f. 101, e vlefshme në: http://www.euralius.eu/images/Justice-Reform/Platforma-ne-Drejtesi-Partia-Demokratike-PD.pdf

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  32. Standardet ndërkombëtare të lidhura ngushtë me vlerësimin e aftësive profesionale kanë qenë bazë për hartimin e këtij neni. Ato mund t’i evidentojmë në vështrimin e përgjithshëm, ashtu sikurse i kemi përmendur në të gjithë Aneksin e Kushtetutës. Në këtë kuadër do të ishte e udhës të evidentonim standardet më bashkëkohore të periudhës në të cilat u hartuan këto amendamente, të cilat përfshijnë në mënyrë të veçantë “të drejtën e butë”. Kështu, në vëmendje të posaçme kanë qenë aktet e Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve Europianë (CCJE). Ato paraqiten kryesisht në formën e opinioneve dhe rekomandimeve të këtij Këshilli. Një nga dokumentet më relevante në këtë fushë ishte opinion i CCJE-së për vlerësimin e punës së gjyqtarëve dhe cilësinë e drejtësisë^[1]. Ky dokument i ri dhe i plotë është një orientim mjaft i mirë për sa u përket llojeve të vlerësimit për gjyqtarët, kritereve të tij dhe pasojave të vlerësimit profesional për procedimin e tij disiplinor. Një nga aspektet më të dukshme të përmirësimit të standardit shqiptar në këtë fushë ishte parashikimi në këtë nen i mundësisë për fillimin e procedimit disiplinor me masën e pezullimit dhe detyrimit për të ndjekur programin e edukimit. Kjo masë nuk ishte parashikuar në legjislacionin ekzistues të vlerësimit të gjyqtarëve.

   

  [1]Shih: CCJE (2014) OP. No. 17 on the Evaluation of Judges' Work, the Quality of Justice  and Respect for Judicial Independence; cituar në shënimin 8.

• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura
  Asnjë koment
• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia
  Asnjë koment
• Arkiva
  Asnjë koment