Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    1. Rivlerësimi kalimtar (vetting), si një proces kushtetues dhe i rëndësishëm, me synimin kryesor forcimin e shtetit të së drejtës dhe rikthimin e besimit të publikut tek institucionet e sistemit të drejtësisë, është strukturuar në mënyrë të përshtatshme për t’u realizuar me efektivitet dhe shpejtësi brenda periudhës kohore të përcaktuar. Krahas nenit 179/b dhe Aneksit të Kushtetutës, përmbajtja e nenit G e qartëson mjaft mirë këtë qëllim. Në fakt, qëllimi i tij është interpretuar në mënyra të ndryshme nga “traveaux preparatoires” në parlament, si dhe nga organet e rivlerësimit në rastet e shqyrtuara prej tyre. Mbi këtë bazë, vlerësohet e domosdoshme të bëhet një analizë e këtyre qëndrimeve, si dhe një analizë literale e logjike e nenit dhe e ligjit nr. 84/2016, për të arritur në një kuptim të plotë të qëllimit të këtij neni.

    2. Një burim i sigurt për përcaktimin e qëllimit të këtij neni mund të ishte interpretimi origjinalist që na vjen nga teksti dhe bisedimet parlamentare për miratimin e tij. Kurse, për sa i përket interpretimit që mund të bëhet nga organet e rivlerësimit në vijimësi, mund të themi se do të mund të ndihmonte në këtë çështje, kur të kemi arsyetime më të plota dhe një standard të vendosur në mënyrë përfundimtare prej tyre.

    3. Nga pikëpamja e interpretimit origjinalist të dispozitës, kushtetutëbërësi ka synuar të krijojë në Aneksin e Kushtetutës një mekanizëm efektiv që ndihmon procesin e rivlerësimit të ecë sa më shpejt, pa shpenzime dhe pa humbur shumë kohë. Kështu, dorëheqja u parashikua si një mjet në duart e subjekteve të rivlerësimit, që, për arsye të ndryshme, nuk e dëshironin përballjen me qëndrimin kritik të publikut, përmes vettingut, duke pranuar në këtë mënyrë edhe pasojat e saj. Ky fakt është shprehur qartë në bisedimet për miratimin e këtij neni: “Ajo që duam të bëjmë është të hapim një derë për ata që dëshirojnë të largohen”, gjë që sipas hartuesve të Aneksit “faktikisht mund të çojë në një nivel të lartë të pastrimit të sistemit”^[1]. Sidoqoftë, nxjerrja e një përfundimi të tillë mund të arrihet, duke bërë edhe një interpretim literal e logjik të nenit G.

    4. Qëllimi i kësaj norme kushtetuese është parë edhe në një këndvështrim të ndryshëm gjatë interpretimit të saj nga organet e rivlerësimit. Kështu, ndeshim dorëheqjen të cilësuar si “një e drejtë kushtetuese e njohur për subjektin e rivlerësimit”, gjë që mund të na shpinte në konkluzionin se kushtetutëbërësi ka pasur për qëllim sanksionimin e dorëheqjes si një të drejtë kushtetuese^[2]. Nuk mund të themi se qëllimi i kësaj dispozite ka qenë sanksionimi i së drejtës për dorëheqje. Në këtë aspekt, kushtetutëbërësi nuk ka pasur qëllim të përcaktojë dorëheqjen si një të drejtë kushtetuese. E drejta për dorëheqje është mjeti për arritjen e qëllimit dhe jo vetë qëllimi.

    5. Neni G i Aneksit të Kushtetutës nuk ka si qëllim as ndërprerjen pa asnjë kufizim dhe pa pasoja të procedurës së rivlerësimit kalimtar. Përkundrazi, kjo dispozitë ka vendosur disa kufij që duhet të respektohen, ashtu sikurse ka lejuar ardhjen e disa pasojave dobiprurëse ose ndëshkuese për subjektet e rivlerësimit.

    6. Prandaj, mund të thuhet se në kuptimin e gjerë të fjalës, qëllimi i kushtetutëbërësit ka qenë krijimi i mundësive për një rezultat më të shpejtë në pastrimin e sistemit. Kurse në kuptimin e ngushtë, neni G ka për qëllim të sanksionojë mekanizmin kushtetues për një rivlerësim më të shpejtë të sistemit. Duket qartë se koha në procesin e vetting-ut është një periudhë e kufizuar dhe përdorimi i mjeteve të tilla bëhet i nevojshëm. Kjo është arsyeja që edhe në modele të tjera të verifikimit tërësor të sistemit janë parashikuar mekanizma të ngjashëm^[3]. Pra, neni G ka për qëllim të sanksionojë mekanizmin kushtetues për një rivlerësim më të shpejtë të sistemit.

     

    [1] Procesverbal i Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë, datë 23.05.2016, cituar, f.52, i vlefshëm në http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/procesverbal_date_23.05.2016.pdf.

    [2] Shih vendimin nr. 1/2018 (JR), datë 11.06.2018, të KPA-së, § 16.

    [3] Procesi i rivlerësimit, i parashikuar nga Aneksi i Kushtetutës, ka ngjashmëri me atë të parashikuar në Kosovë, por nuk është i njëjtë, pasi ai u bazua në riaplikimin e gjyqtarëve për të hyrë në sistem dhe jo në dorëheqjen nga sistemi. Në bisedimet për nenin në fjalë përpara Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Drejtësi u sqarua ky qëllim edhe përmes modelit të ndjekur në Kosovë. “Në Kosovë, kur e bënë procedurën e verifikimit, më shumë se 10% e njerëzve nuk riaplikuan. Ata patën një sistem të ndryshëm. Kjo mund të jetë diçka mjaft e ngjashme”. Procesverbal, datë 23.05.2016, cituar, f. 52

  • Objekti

    7. Objekti i rregullimit të nenit G është dorëheqja si një mjet kushtetues procedural për ndërprerjen e procesit të rivlerësimit. Për shkak të qëllimit që kushtetutëbërësi ka pasur në hartimin e kësaj dispozite, neni G nuk merr përsipër të rregullojë të gjitha procedurat për dorëheqjen, por të fokusohet në pasojat juridike që vijnë prej saj.

    8. E gjithë përmbajtja e nenit G është e ndarë në dy paragrafë, nga të cilët i pari afirmon pikërisht ndërprerjen e procesit të rivlerësimit, për shkak të dorëheqjes nga detyra, ndërsa i dyti kujdeset të sigurojë një status ndryshe dhe me pasoja për të dorëhequrit. Rregullimi i dispozitës në këtë mënyrë synon të krijojë disa rrethana nxitëse për dhënien e dorëheqjes, si dhe të garantojë standardet e një procesi të rregullt për të gjitha subjektet e rivlerësimit në këtë rast. Sikurse vërejmë, dispozita nuk angazhohet për të dhënë përkufizimin e dorëheqjes dhe as të rregullojë procedurat që nevojiten për të realizuar dorëheqjen, të cilat natyrshëm i janë rezervuar ligjit të posaçëm të rivlerësimit. Dispozita kushtetuese ka përcaktuar vetëm pasojat që vijnë si rezultat i dorëheqjes. Ky konkluzion qëndron në të dy paragrafët e nenit G.

    9. Konkretisht, në paragrafin e parë sanksionimi i dorëheqjes është parë i lidhur ngushtë me procesin e ndërprerjes së rivlerësimit. Kjo natyrshëm është e lidhur me qëllimin e këtij neni, i cili kërkon të afirmojë dorëheqjen si shkak për ndërprerjen e procesit të rivlerësimit. Sikurse KPK-ja e ka theksuar në qëndrimin e saj^[1], dorëheqja është rasti i vetëm për ndërprerjen e procesit të rivlerësimit për të gjitha subjektet e tij. Ky rregullim përputhet plotësisht edhe me qëllimin e dispozitës në kuptimin e gjerë të saj. Nga ana tjetër, vetë ndërprerja e rivlerësimit mund të konsiderohet pasoja themelore e dorëheqjes së subjektit nga detyra.

    10. Paragrafi i dytë i nenit G ka objekt kryesor rregullimin e pasojave të dorëheqjes. Ndërsa në paragrafin e parë dorëheqja u rregullua si një mjet për t’i dhenë mundësi atyre që dëshironin të mos i nënshtroheshin procesit duke u larguar vullnetarisht nga sistemi i drejtësisë, me qëllim përshpejtimin e procesit të rivlerësimit, në paragrafin e dytë dorëheqja mund të shihet e lidhur ngushtë me pasojat që vijnë për subjektet e rivlerësimit. Dorëheqja nuk sjell një pasojë të pakthyeshme dhe përfundimtare për detyrën. “Subjekti i rivlerësimit që dorëhiqet sipas kësaj dispozite, nuk mund të emërohet gjyqtar ose prokuror i çdo niveli, anëtar i Këshillit të Lartë Gjyqësor ose i Këshillit të Lartë të Prokurorisë, Inspektor i Lartë i Drejtësisë ose Prokuror i Përgjithshëm, për një periudhë 15-vjeçare”. Kjo të krijon përshtypjen sikur pas 15-vjetësh subjekti nuk pengohet të kthehet përsëri në sistem. Pavarësisht këtij formulimi, duhet pasur në vëmendje se kalimi i 15 vjetëve nuk të rikthen automatikisht në sistem, sepse hyrja në sistem kalon nëpërmjet procedurave kushtetuese e ligjore të verifikimit dhe të përzgjedhjes,të cilat janë të detyruara t’i ndjekin organet e qeverisjes së sistemit të drejtësisë.^[2]

     

    [1] Shih vendimin e KPK-së, nr.2, datë 16.02.2018.

    [2] Procesverbal, cituar, datë 23.05.2016, f.53

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    11. Neni G është një nga dispozitat e Aneksit të Kushtetutës të nevojshme për t’u interpretuar jo vetëm për atë që përmban, por edhe për shkak të interesit që ka paraqitur si një ndër çështjet e para të parashtruara përpara KPA-së nga Komisioneri Publik.^[1] Për mënyrën e zbatimit të nenit G të Aneksit, çështjet e shtruara për diskutim lidhen kryesisht me:

    - përcaktimin e momentit ose të afatit, brenda të cilit mund të jepet dorëheqja nga detyra, me pasojë ndërprerjen e procesit të vlerësimit;

    - procedurën e dorëheqjes dhe dallimin që mund të ketë midis subjekteve lidhur me të;

    - zbatimin e ndalimit të emërimit për 15 vjet në sistemin e drejtësisë.

     

    a) Koha e dorëheqjes

    12. Pavarësisht se nga mënyra e formulimit neni G nuk e lidh dorëheqjen nga detyra me një afat kohor, në të vërtetë, ky rregullim kushtetues duket si një lloj “amnistie” e kufizuar për subjektet e rivlerësimit, të cilat mund të japin dorëheqjen nga ushtrimi i mëtejshëm i detyrës që kryejnë, me pasojë pushimin e procedurës së rivlerësimit. Është i njohur fakti se amnistia si institut nuk mund të zbatohet, ashtu sikurse edhe subjekteve përkatëse nuk mund t’u pushohet procedimi tej një periudhe të caktuar kohore. Amnistia i shtrin efektet e saj brenda një afati të caktuar ligjor.

    13. Në këtë kuptim, e drejta për të dhënë dorëheqjen nga detyra, me pasojë përfitimin e disa efekteve ligjore prej saj, nuk do të kishte kuptim të lejohej për t’u përdorur nga subjektet pa një kufizim në afat. Pavarësisht se neni G shprehimisht nuk ka përcaktuar afatin, janë normat ligjore, të cilat e qartësojnë dhe e detajojnë më tej një gjë të tillë. Për këtë arsye, ligji nr. 84/2016, ndërmjet shumë rregullimeve të tjera, në nenin 56 ka parashikuar afatin 3-mujor nga hyrja në fuqi e tij për paraqitjen e dorëheqjes nga subjektet e rivlerësimit në detyrë.

    14. Kushtetuta ka parashikuar përmes një “mekanizimi presioni” dorëzimin brenda një afati të caktuar të deklaratave të pasurisë dhe të figurës, me pasojë shkarkimin nga detyra të subjekteve që nuk përmbushin këtë detyrim, (neni D, pika 5 dhe neni DH, pika 4). Është e kuptueshme se edhe dorëheqja, me qëllim sjelljen e pasojave juridike, nuk mund të shtrihet pafundësisht në kohë. Ligji nr. 84/2016 ka parashikuar (nenet 31, 35 dhe 42) detyrimin e subjekteve të rivlerësimit për të dorëzuar brenda afatit 1-mujor deklaratën e pasurisë, të figurës dhe formularin e vetëvlerësimit profesional. Të njëjtin rregullim ka bërë ligjvënësi, duke parashikuar në nenin 56 afatin 3-mujor për paraqitjen e dorëheqjes nga subjektet e rivlerësimit, të cilat janë duke e ushtruar detyrën. Pra, ligji nr. 84/2016, mbi delegimin që Kushtetuta i ka dhënë ligjvënësit, ka vendosur ndërmjet të tjerave, edhe afatin e përmbushjes së këtyre të drejtave/detyrimeve. Neni 56 i ligjit nr. 84/2016 që parashikon dorëheqjen si koncept, afatin brenda të cilit mund të kryhet dhe pasojën që krijohet, është një normë ligjore që buron nga standardi kushtetues i dorëheqjes. Kjo dispozitë konkrete, por edhe të gjitha normat e tjera të këtij ligji, përderisa nuk janë shfuqizuar si antikushtetuese nga GjK-ja, janë të detyrueshme për t’u zbatuar. Moszbatimi i tyre do të konsiderohet në shkelje të parimeve dhe të standardeve që rrjedhin nga Kushtetuta.

    15. Duke iu referuar përsëri efekteve të dorëheqjes që parashikon neni 56 i ligjit nr. 84/2016, rezulton se për shkak të dhënies së dorëheqjes brenda 3 muajve, subjektet përfitojnë ndërprerjen e procedurës së rivlerësimit, si dhe pagesën kalimtare, sipas ligjit. Pra, me qëllim nxitjen e atyre subjekteve që dëshirojnë të mos i nënshtrohen rivlerësimit kalimtar, ligjvënësi ka parashikuar vendosjen e një afati të arsyeshëm disamujor dhe të drejtën për të përfituar një pagesë kalimtare, sipas ligjit. Pyetja që shtrohet në këtë rast është: a kanë të drejtë të dorëhiqen nga detyra subjektet e rivlerësimit pas kalimit të afatit 3-mujor? Bazuar në interpretimin e kryer nga GjK-ja rezulton se “...për sa kohë që subjekti i rivlerësimit është në detyrë dhe procesi i rivlerësimit nuk ka përfunduar ende, ai ka të drejtën të japë dorëheqjen dhe në këtë rast procesi i rivlerësimit ndërpritet, duke u zbatuar parashikimet e nenit G të aneksit të Kushtetutës”.^[2] Pra, sipas GjK-së afati 3-mujor duhet respektuar nga ato subjekte që dëshirojnë të përjashtohen nga rivlerësimi, por ndërkohë kërkojnë të përfitojnë nga pagesa kalimtare.^[3] Ky qëndrim është mbajtur edhe nga KPK-ja në disa vendime.^[4] Ndërsa subjektet e tjera, të cilat nuk synojnë medoemos të përjashtohen nga rivlerësimi, por thjesht duan të ndryshojnë pozicion pune që nuk përfshihet në rrethin e pozicioneve që janë subjekt i rivlerësimit, ndërkohë që ligji ka hyrë në fuqi, mund ta japin dorëheqjen pa afat. Këto të fundit nuk përfitojnë pagesë kalimtare, pavarësisht se ndaj tyre mund të aplikohet ndalimi 15-vjeçar i hyrjes në sistemin e drejtësisë (shih më poshtë pikën 3).

    16. Interpretimi i GjK-së që pranon se dorëheqja është akt vullnetar dhe nuk mund të lidhet me afat kohor, mund të jetë relevant, por, nga ana tjetër, duke e lejuar dorëheqjen nga detyra dhe ndërprerjen e procedimit pa kufizim, pra në çdo kohë, që është një përfitim i efekteve juridike për shkak të dorëheqjes, nuk duket si një zgjidhje e mirëmenduar. Një qëndrim i tillë i shprehur nga GjK-ja ka krijuar paqartësi në kuptimin dhe zbatimin e momentit të dorëheqjes e të efekteve që sjell, që do të duhet të qartësohet nga organet e rivlerësimit gjatë praktikës së tyre.

    17. Konkretisht, në vendimin 78 datë 12.12.2017 të GjK-së, neni 56 i ligjit nr.84/2016 “është vlerësuar si kushtetues” dhe “nuk i mohon subjektit të rivlerësimit të drejtën për t`u dorëhequr”, që i garantohet nga neni G i Aneksit të Kushtetutës. Sipas saj, neni G“i jep mundësinë subjektit që dorëhiqet brenda afatit 3-mujor, e të përfitojë pagesë kalimtare sipas parashikimeve ligjore në fuqi”, ashtu siç nuk ia njeh këtë përfitim subjekteve “që japin dorëheqjen pas përfundimit të këtij afati.” Më pas, GjK-ja arsyeton se“për sa kohë që subjekti i rivlerësimit është në detyrë dhe procesi i rivlerësimit nuk ka përfunduar ende, ai ka të drejtën të japë dorëheqjen dhe në këtë rast procesi i rivlerësimit ndërpritet, duke u zbatuar parashikimet e nenit G të Aneksit të Kushtetutës”^[5].

    18. Çfarë rezulton nga ky vendim i GJK-së? Në vendimin e GjK-së duket sikur ka një mospërputhje ndërmjet arsyetimit të përdorur në pikën 43 të vendimit dhe dispozitivit të tij. Me interpretimin e bërë Gjykata Kushtetuese e ka shmangur detyrimin për të zbatuar afatin 3-mujor, ndërkohë që ky afat ka mbetur i pandryshuar në nenin 56 të ligjit. Ky kusht nuk mund të mos zbatohet, përderisa neni 56, pikat 1 dhe 2, është vlerësuar prej saj në përputhje me Kushtetutën. Nëse nga njëra anë, dhënia e dorëheqjes tej afatit 3-mujor e penalizon subjektin për të përfituar pagesën kalimtare (siç GjK-ja shprehet), nga ana tjetër, e favorizon atë, sepse dorëheqja tej këtij afati e ndërpret procedurën e rivlerësimit. Me të drejtë lind pyetja: Përse ligjvënësi e ka parashikuar afatin 3-mujor në të njëjtën fjali ku parashikon edhe kryerjen e dorëheqjes ?

    19. Një kuptim më i qartë për nenin G nuk mund të arrihet pa kryer një analizë tërësore të ligjit nr. 84/2016 dhe në veçanti të nenit 56. Kjo dispozitë ligjore e lënë në fuqi nga vetë Gjykata Kushtetuese, duhet të interpretohet dhe të zbatohet në mënyrë integrale, si një dispozitë e vetme. Fjalia e parë e pikës 1 të nenit 56, sipas të cilës: “1. Subjekti i rivlerësimit ka të drejtë të japë dorëheqjen nga detyra jo më vonë se 3 muaj nga hyrja në fuqi e këtij ligji”, ka dy elemente thelbësore, që mund të konsiderohen si hipoteza e dispozita brenda strukturës së normës juridike. Pra, në rast se jepet dorëheqja, sipas fjalisë së parë të nenit 56, ajo duhet të kryhet brenda 3 muajve nga hyrja në fuqi e ligjit. Të dyja këto elemente (dorëheqja dhe afati) nuk janë të shkëputura nga njëra-tjetra. Ato janë të njëzëshme mes tyre. Nëse ndodh ngjarja apo veprimi (pra, shprehet vullneti me dorëheqje), kjo nuk mund të vlerësohet e shkëputur nga koha kur ngjarja a veprimi ndodh (pra, afati 3-mujor). Qëllimi i ligjvënësit nuk ka qenë të parashikojë vetëm të drejtën e dorëheqjes, por të parashikojë edhe kohën se kur duhet të realizohet ky veprim që të sjellë efekte ligjore. Në rast se në nenin 56 nuk do të ishte parashikuar afati 3-mujor, atëherë dorëheqja do të rezultonte si një akt që mund të ndërmerrej në çdo kohë. Kjo mund të ishte një zgjidhje e pranueshme nga ligjvënësi. Në fakt, siç rezulton, ligjvënësi ka parashikuar një afat 3-mujor që nuk është mohim i dorëheqjes, sikurse shprehet edhe GjK-ja, por një lloj kufizimi në kohë për përfitimin e pasojave që lidhen me dorëheqjen. Nëse nuk do të ishte ky qëllimi i dispozitës (kufizimi në kohë), atëherë nuk do të kishte asnjë arsye të parashikohej afati 3-mujor për kryerjen e dorëheqjes. Parashikimi i këtij afati është në vetvete një kufizim që nuk mund të shmanget, por duhet zbatuar, si për përfitimin e pensionit suplementar, ashtu edhe për ndërprerjen e procedimit.

    20. Në vijim të pikës 1 të nenit 56 gjendet edhe një tjetër parashikim - fjalia e tretë -, sipas së cilës: “Në rastin e dorëheqjes, Komisioni merr vendim për pushimin e procedurës së rivlerësimit”. Në analizën e elementeve të strukturës së normës juridike, kjo ngjason me sanksionin. Pra, pasoja e parë që vjen në rast se realizohet dorëheqja dhe afati 3-mujor, është ndërprerja ose pushimi i procedurës së rivlerësimit. Që të ndërpritet procedura e rivlerësimit, norma ligjore kërkon realizimin e dorëheqjes brenda afatit 3-mujor, përndryshe procedura nuk duhet të ndërpritet. Vetëm në këtë mënyrë duhet të lexohej/interpretohej pika 1 e nenit 56.

    21. Pasoja tjetër që vjen nga zbatimi i dorëheqjes në afatin 3-mujor, është përfitimi i pagesës kalimtare nga subjekti i rivlerësimit. Kjo është pasojë që nuk parashikohet në pikën 1, por në pikën 2 të nenit 56. Secila prej pasojave që krijohen nga zbatimi i normës (si pushimi i procedurës së rivlerësimit, ashtu edhe përfitimi i pagesës kalimtare) janë të rëndësishme. Pasoja që njihet si “pushim i procedurës së rivlerësimit” është një veprim i detyrueshëm për t’u kryer nga organi i rivlerësimit, ndërsa “përfitimi i pagesës kalimtare” është një mundësi që mbetet në vlerësimin e subjektit të rivlerësimit. Megjithatë, asnjëra prej pasojave nuk mund të bëhet efektive në rast se nuk plotësohen dy elementet bazë të normës, që janë dorëheqja dhe afati 3-mujor. Prandaj, neni 56, pikat 1 dhe 2, duhet të lexohen në mënyrë integrale. Një normë që është lënë në fuqi dhe është vlerësuar si kushtetuese nga GjK-ja, nuk mund të zbatohet në mënyrë të pjesshme. Nuk mund që për njërën pasojë të ardhur (siç është ndërprerja e procedurës së rivlerësimit), të kërkohet përmbushja vetëm e njërit prej elementeve (dorëheqja në çdo kohë), ndërsa për përfitimin e pagesës kalimtare, të kërkohen të dyja elementet (dorëheqja dhe afati 3-mujor). Dispozita lexohet si një e tërë. Pra, që të vijë pasoja (pushimi i procedurës dhe përfitimi i pensionit suplementar), duhet të vërtetohen njëkohësisht dorëheqja dhe afati 3-mujor.

    22. Ky interpretim në parim, mund të duket më i pranueshëm, krahasuar me qëndrimin e ndryshëm të mbajtur nga GjK-ja. Ajo që ishte e rëndësishme të mbahej në vëmendje nga GjK-ja gjatë këtij interpretimi lidhet me natyrën specifike dhe të jashtëzakonshme që ka procesi i rivlerësimit. Ky proces është kalimtar, i kufizuar në kohë dhe i jashtëzakonshëm për nga natyra dhe efektet. Si i tillë, duke qenë se për zhvillimin e tij kufizohen një sërë të drejtash kushtetuese (shih nenin A të Aneksit), edhe dorëheqja tej afatit 3-mujor përfshihet nga këto kufizime. Qëllimi i këtij ndalimi apo ushtrimi i kufizuar në kohë i aktit të dorëheqjes si shprehje e vullnetit të lirë ka të bëjë me efektivitetin e procesit të rivlerësimit për të skanuar të gjitha subjektet që janë në sistem në momentin e hyrjes në fuqi të Aneksit dhe moslejimin e atyre që duan t’i shpëtojnë këtij procesi, duke shfrytëzuar dorëheqjen apo transferimin në detyra të tjera, për t’u rikthyer në sistem pas përfundimit të procesit të rivlerësimit kalimtar. Këtë qëllim madhor, ku mbështetet i gjithë procesi i rivlerësimit kalimtar, duhet ta kishte mbajtur në vëmendje GjK-ja, kur shqyrtoi kushtetutshmërinë e nenit 56 të ligjit nr.84/2016.^[6] Për më tepër, edhe nga pikëpamja e interpretimit të veprimit të ligjit në kohë, në rast se sipas këndvështrimit të GjK-së parashikimi për afatin 3-mujor në nenin 56 ishte në kundërshtim me frymën e nenit G, duhet të ishte shfuqizuar, pasi një interpretim në formë “pajtues”, i cili ndryshon thelbin e dispozitës ligjore (duke e ndryshuar afatin nga 3-mujor në të pacaktuar), nuk është në përputhje me thelbin e kësaj metode interpretimi.

     

    b) Procedura e dhënies së dorëheqjes

    23. Një aspekt i rëndësishëm i lidhur me ndërprerjen e procesit të rivlerësimit për shkak të dorëheqjes, është edhe procedura që duhet zbatuar, si nga subjekti i rivlerësimit, ashtu edhe nga organet përgjegjëse që pranojnë dorëheqjen ose nga organet e rivlerësimit që shqyrtojnë çështjen. Në fakt, neni G nuk parashikon rregulla procedurale për dhënien ose pranimin e dorëheqjes, duke ia deleguar ligjit këtë aspekt. Referuar nenit 56 të ligjit nr.84/2016, dorëheqja, sipas nenit G të Aneksit, i paraqitet brenda 3 muajve Presidentit të Republikës. Ky rregull vlen në çdo rast, pavarësisht faktit nëse Presidenti i Republikës është apo jo organi që ka emëruar në detyrë subjektin e rivlerësimit që dorëhiqet. Megjithatë, referuar interpretimit të KPA-së, e rëndësishme në çdo rast është të verifikohet nëse vullneti i subjektit të rivlerësimit është i qartë dhe i pavesuar që ai jep dorëheqjen nga detyra, madje edhe nga çdo funksion tjetër i cili përfshihet nga sistemi i rivlerësimit kalimtar.^[7] Është me rëndësi të theksohet se pas kalimit të afatit 3-mujor, sipas nenit 56 të ligjit, dorëheqjet e tjera duhet të jepen konform ligjit të zbatueshëm, me qëllim që të konfirmohet edhe formalisht largimi nga sistemi apo nga detyra, për shkak të së cilës subjektet i nënshtrohen procesit të rivlerësimit.^[8]

     

    c) Zbatimi i ndalimit 15-vjeçar

    24. Siç u tha më sipër, neni G parashikon vetëm një shkak të ndërprerjes së procesit të rivlerësimit, atë të dorëheqjes, e cila për të gjitha subjektet parashikon si pasojë ndalimin e emërimit gjyqtar dhe prokuror në të gjitha nivelet, anëtar të KLGj-së ose KLP-së, ILD dhe PP për 15 vjet. Më sipër, në pikën 1 përmendëm se përveç subjekteve që kanë dhënë dorëheqjen brenda afatit 3-mujor, ka edhe subjekte, të cilat, pavarësisht se mund të mos synojnë medoemos t’i shmangen rivlerësimit, dëshirojnë të ndryshojnë pozicionin e punës, duke u transferuar jashtë sistemit të drejtësisë. Ndërkohë, ligji ka hyrë në fuqi dhe subjekti është në proces rivlerësimi. Referuar vendimit të sipërpërmendur të GjK-së, këto subjekte mund ta japin dorëheqjen nga detyra pa afat. Këto të fundit nuk përfitojnë pagesë kalimtare, pavarësisht se ndaj tyre mund të aplikohet ndalimi 15-vjeçar i hyrjes në sistemin e drejtësisë. Pyetjet që lindin janë: Si duhet vlerësuar në këtë rast vullneti i subjektit i cili del nga sistemi duke dhënë dorëheqjen nga detyra (por nuk shpreh vullnet për t’u përjashtuar nga vetting-u)? A duhet zbatuar ndalimi prej 15 vjetësh edhe për këtë kategori?

    25. Jemi të mendimit se fryma dhe qëllimi final i procesit të rivlerësimit është skanimi i të gjithë gjyqtarëve, prokurorëve dhe këshilltarëve ligjorë që janë në detyrë në momentin e hyrjes në fuqi të Aneksit. Kjo do të thotë se të gjithë ata që nuk e kalojnë me sukses këtë proces nuk do të kenë të drejtë të emërohen gjyqtarë, prokurorë dhe anëtarë të organeve të drejtësisë, sipas Aneksit dhe ligjit nr.84/2016. Në këtë kuptim, nisur nga ky qëllim, edhe ato subjekte që largohen nga detyra gjatë procesit të rivlerësimit do të konsiderohen se nuk e kalojnë me sukses procesin e rivlerësimit kalimtar. Në kuptimin material, ushtrimi i dorëheqjes nga detyra gjatë procesit të rivlerësimit përbën shkak ligjor për ndërprerjen e procesit të rivlerësimit e, për pasojë, mosemërimin në pozicionet e caktuara në pikën 2 të nenit G. Nisur nga ky interpretim, me të drejtë edhe KPA-ja ka arsyetuar se në drejtim të arritjes së qëllimit final të procesit të rivlerësimit, Kushtetuta, bazuar në prezumimin në favor të masës disiplinore, ka përcaktuar ndalimin e emërimit për 15 vjet në pozicione të caktuara brenda sistemit të drejtësisë.^[9] Në vijim të këtij qëndrimi ka vendosur edhe KPK-ja, në një rast të ngjashëm.^[10]

    26. Në këtë aspekt, duhet mbajtur në vëmendje shprehja e vullnetit të subjektit për të mos ndërprerë procesin e rivlerësimit. P.sh., subjekte të rivlerësimit që kalojnë në një detyrë tjetër brenda ose jashtë sistemit, të cilat përmbushin detyrimet e vetëdeklarimit dhe plotësojnë të gjithë dokumentacionin e nevojshëm si subjekte të rivlerësimit, si dhe nuk shprehin vullnet për t’u përjashtuar nga vetting-u, përkundrazi shprehin qartë me shkrim ose përmes akteve procedurale vullnetin për të vijuar me procedurën e rivlerësimit edhe pasi të jenë larguar nga detyra, nuk mund të kategorizohen si dorëheqës. Në këtë rast, vullneti i tyre dukshëm nuk shmang rivlerësimin, pavarësisht kalimit në një detyrë tjetër, përkundrazi tregohet qartë vullneti për t’u rivlerësuar, i cili në gjykimin e dorëheqjes mendojmë se duhet të ketë prioritet. P.sh., rasti mund të paraqitet me gjyqtarë e prokurorë ose këshilltarë ligjorë, të cilët dëshirojnë të emërohen si pedagogë të brendshëm në Shkollën e Magjistraturës ose në funksione të tjera në organet e sistemit. Një qëndrim i tillë nuk mund të barazohet me ata që japin dorëheqje nga detyra, me qëllim ndërprerjen e procedurës së rivlerësimit.

     

    [1] Shkresa e Komisionerit Publik nr. 6 Prot., datë 23.03.2018 kundër vendimit nr.2, datë 16.02.2018 të Komisionit të Pavarur të Kualifikimit.

    [2] Shih: Vendim i Gjykatës Kushtetuese nr.78/2016, § 43.

    [3]Në procesverbalin e seancës gjejmë të shkruar: “Ajo që duam të bëjmë është të hapim një derë për ata që dëshirojnë të largohen dhe çështja që shtrohet është se kur del në pah kjo dorëheqje. Kështu që në ligjin zbatues na duhet të japim një përgjigje që duhet të jetë e dukshme sipas një periudhe kohore…”, Procesverbal, datë 23.05.2016, cituar, f. 52.

    [4]Shih: Vendimet e KPK-së, nr.2, datë 16.02.2018; nr.7, datë 23.03.2018; nr.6, datë 23.03.2018.

    [5] Vendim i GjK-së, nr. 78 datë 12.12.2017.

    [6]Mënyrën bashkëvepruese të zbatimit të tyre e ka shprehur qartë neni 46/10 i amendamentit të Kushtetutës, që sanksionon: “Procedurat dhe kriteret e rivlerësimit rregullohen sipas parashikimeve të Aneksit dhe ligjit”.

    [7]Shih për më tepër vendimin nr. 1/2018 (JR), ku KPA-ja vlerësoi se megjithëse subjekti e kishte paraqitur dorëheqjen tek Presidenti i Republikës, sipas nenit 56 të ligjit, ai nuk kishte paraqitur dorëheqjen si magjistrat para KLD-së dhe si i tillë nuk ishte i qartë vullneti i tij për t’u përjashtuar përgjithmonë nga sistemi. KPA-ja në këtë rast deklaroi se subjekti edhe në seancë e rikonfirmoi vullnetin e tij se jepte dorëheqjen jo vetëm nga rivlerësimi, por edhe nga përfitimet e tjera që rridhnin nga statusi i magjistratit. Në këto kushte, ndaj tij u zbatuan efektet e nenit G, sipas të cilit subjekti përjashtohet për 15 vjet nga sistemi i drejtësisë.

    [8]Shih vendimin nr.1/2018 (JR), datë 11.06.2018, § 97.

    [9]Shih vendimin nr. 1/2018 (JR), datë 11.06.2018 § 83.

    [10] Shih vendimin nr.65, datë 13.09.2018, f. 3.

  • Konteksti historik

    27. Për të zhvilluar një kontekst historik në të cilin është miratuar kjo dispozitë, kemi mundësi të referohemi tek travaux preparatoires, nga të cilat mund të evidentojmë çështje që janë diskutuar e zhvilluar gjatë hartimit të këtij neni. Debati për përmbajtjen e tij është kryer veçanërisht në Komisionin e Posaçëm Parlamentar të Reformës në Drejtësi, të cilin ne e disponojmë përmes procesverbalit^[1]. Ai ka ndihmuar në zhvillimin e koncepteve për përmbajtjen e nenit, ndihmon në interpretimin logjik dhe origjinalist të këtij neni, si dhe të vetë neneve përkatëse në ligjin për rivlerësimin. Megjithatë, nuk mund të themi se ky debat ndihmon për një interpretim historik të nenit, pasi sikurse kemi theksuar për të gjitha nenet e Aneksit, edhe neni G është një sanksionim i ri pa precedentë të mëparshëm në Shqipëri.

    28. Një aspekt i rëndësishëm për kontekstin historik të këtij neni është edhe mendimi ndryshe i krijuar midis hartuesve të tij dhe organeve të rivlerësimit që e kanë zbatuar deri më sot. Një pjesë e këtij debati është pasqyruar në çështjet e mësipërme, por në mënyrë të përmbledhur mund të themi se në qëndrimin e Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë ka pasur mjaft dallime në procesin e dorëheqjes, nga ato që ishin hartuar e synuar nga kushtetutëbërësi^[2]. Këto dallime kanë influencuar në vijim të gjithë jurisprudencën e organeve kompetente për këtë çështje

     

    [1] Procesverbal, cituar, datë 23.05.2016, f. 51-54.

    [2] VGJK nr. 78/2017, § 43.

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  29. Aktet ndërkombëtare, përfshirë edhe ato të së drejtës së butë, si dhe institucionet ndërkombëtare janë orientuar më tepër drejt përcaktimit të standardeve për një proces të rregullt në rastet e shkarkimit, pezullimit ose largimit të gjyqtarëve nga detyra. Ndërsa, çështja e dorëheqjes së tyre ka qenë një çështje e diskutueshme për sa i përket përcaktimit të rasteve të kësaj dorëheqjeje. Kështu, në këtë kuadër, nuk shohim një standard ndërkombëtar të afirmuar, por mund të kemi një qasje ndaj standardeve të parashikuara për rastet e tjera të largimit të gjyqtarëve. Rivlerësimi është pjesë e një reforme të madhe riorganizuese, prandaj dorëheqja si mjet kërkon një rregullim të procedurave dhe të statusit të të dorëhequrit. Në debatin parlamentar hartuesit e dispozitës së dorëheqjes kanë theksuar se “parimi i këtij komisioni është që asgjë nuk zgjat përgjithmonë. […] Ka një afat kohor për njerëzit që të kenë edhe një mundësi të dytë…^[1]”. Konkretisht, në nenin G të Aneksit, subjekteve të rivlerësimit që janë dorëhequr, u krijohet mundësia të aplikojnë përsëri për të rihyrë në pozicionet përkatëse të sistemit të drejtësisë pas një periudhe 15-vjeçare, si dhe u sigurohet pagesë kalimtare në bazë të ligjit. Një standard i tillë krijohet nga përqasja me standardet e vendosura nga gjykimet në gjykatat ndërkombëtare e kombëtare në rastet e largimit të gjyqtarit dhe përbën një garanci për standardet e dorëheqjes.

   

  [1]Procesverbal, cituar, datë 23.05.2016, f. 53.

• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura
  Asnjë koment
• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia
  Asnjë koment
• Arkiva
  Asnjë koment