Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    1. Qëllimi i kësaj norme është të përshkruajë lirinë e organizimit të magjistratëve në organizata dhe kufijtë e lirisë së këtij organizimi përsa i përket fushës së veprimtarisë dhe ndalimit për të interferuar ose rënë ndesh me kompetencat e institucioneve të drejtësisë.

  • Objekti

    2. Kjo normë përbëhet nga 2 pika. Në pikën e parë rregullohet liria e organizimit dhe qëllimet e organizimit. Në pikën e dytë parashikohet ndalimi për veprimtari që bien ndesh me funksionet e institucioneve të drejtësisë.

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    3. Liria e organizimit e shprehjes është një e drejtë e garantuar në kuadrin e të drejtave të magjistratëve gjatë ushtrimit të funksionit e jashtë tij. Edhe në dokumentet ndërkombëtare liria e organizimit e shprehjes është pjesë e një të drejte e parimi që shkojnë bashkë në drejtim të mbrojtjes së pavarësisë dhe interesave profesionale të magjistratëve. Mëgjithatë pavarësisht lirisë së organizimit e shprehjes që magjistratët gëzojnë, ata nuk mund të marrin pjesë në grevë, sipas përcaktimeve të nenit 7 pika 3 të Ligjit për Statusin.

    4. Garantimi i këtyre të drejtave është thelbësor për garantimin e shtetit të së drejtës dhe të drejtave të njeriut. Sipas Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut, magjistratët janë si të gjithë qytetarët e tjerë dhe si të tillë gëzojnë lirinë e shprehjes, besimit, organizimit e mbledhjes. Gjithsesi, gëzimi dhe ushtrimi i këtyre lirive bëhët në një mënyrë që merr në konsideratë mbrojtjen e dinjitetit të funksionit të tyre dhe paanësinë dhe pavarësinë e gjyqësorit në përgjithësi.

    5. Në kuadër të lirisë së organizimit, magjistratët kanë të drejtë të themelojnë por edhe të atashohen në organizata që kanë për qëllim mbrojtjen e të drejtave dhe detyrimeve në kuadër të pavarësisë së tyre si edhe të synojnë ngritjen profesionale. Megjithëse në përmbajtjen e normës përmenden shoqatat dhe organizatat, në kuptim të ligjit shqiptar për organizatat jofitimprurëse, të dyja format përfshihen në të njëjtin kategorizim ligjor si organizata jofitimprurëse.

    6. Në ligjin për organet e qeverisjes së sistemit të drejtësisë, ndërsa përmenden kritere emërimi bëhet referencë edhe tek subjekti “sindikata” të tilla si sindikata gjyqtarësh, prokurorësh apo magjistratësh, veprimtaria, organizimi e funksionimi i të cilave rregullohet me ligj të veçantë sipas përshkrimeve të nent 3 të ligjit për organizatat jofitimprurëse.

    7. Liria e organizimit është rregulluar edhe në kuadër të nenit 11 të KEDNj, sipas të cilit çdokush ka të drejtën e lirisë së organizimit, përfshirë të drejtën e themelimit e pjesëmarrjes në sindikata për mbrojtjen e interesave të tij. Nga këndvështrimi i limiteve të ushtrimit të kësaj të drejte, ushtrimi i të drejtës së organizimit edhe në kuptim të paragrafit të dytë të nenit 11 të KEDNj mund t’i nënshtrohet vetëm kufizimeve të vendosura në ligj. Bazuar në nenin 10 të Ligjit për Statusin, magjistratët mund të themelojnë e marrin pjesë në organizata që kanë qëllim mbrojtjen e të drejtave dhe interesave të magjistratëve si dhe ngritjen e tyre profesionale.

    8. Megjithëse në titull përmendet dhe liria e shprehjes, kjo liri nuk është elaboruar më tej në tekstin e dispozitës sikurse është rregulluar më në detaje liria e organizimit. Në nenin 7 në pikën e parë të ligjit për statusin, flitet për kufizime të lirisë së shprehjes së një magjistrati por që kanë të bëjnë me bërjen publike të të dhënave, informacioneve, mendimeve për çështje të caktuara, që i janë caktuar atij ose kur magjitrati ka dhënë mendime për ato.

    9. Ndërsa norma nuk ka informacion për limitet e lirisë së shprehjes së magjistratit, kufizimi i vetëm lidhet me parimin e gjithëpranuar të ruajtjes në çdo kohë e në çdo rast të integritetit të funksionit si edhe pavarësisë e paanësisë. Gjithë çështja në administrimin e lirisë së shprehjes së një magjistrati është gjetja e një balanci midis lirisë së mendimit e shprehjes së magjistratit dhe kërkesës për të treguar neutralitet.

    10. Si çdokush magjistrati duhet të gëzojë lirinë e shprehjes në kuptim të nenit 10 të KEDNj, por në kuptim të pikës 2 të këtij neni, ushtrimi i kësaj të drejte mund t’u nënshtrohet atyre formaliteteve, kushteve, kufizimeve ose sanksioneve të parashikuara me ligj, të cilat janë të nevojshme për të garantuar autoritetin dhe paanshmërinë e pushtetit gjyqësor.

    11. Kështu, e drejta e lirisë së mendimit e shprehjes së magjistratit si edhe për të marrë pjesë në debate publike duhet të shmangë në çdo rast implikimet e natyrës politike që mund të shoqërojnë një çështje ekonomike, sociale apo të një natyre që lidhet më ngushtë me interesat profesionale të magjistratit bazuar në parimin e rëndësishëm të ruajtjes e rritjes së besimit të publikut në sistemin e drejtësisë.

    12. Përsa i përket lirisë së shprehjes së magjistratëve, është me interes interpretimi i bërë nga GjEDNj në rastin Baka kundër Hungarisë kur një gjyqtari në cilësinë e tij si President i Gjykatës së Lartë, ju ndërpre mandati me justifikimin e ruajtjes së autoritetit dhe paanësisë së gjyqësorit sipas kuptimit të dhënë në nenin 10 paragrafi 2 të KEDNj pasi shprehu qëndrimin e tij mbi aspekte të ndryshme të reformës legjislative që preknin gjithashtu edhe gjyqësorin, moshën e pensionit të gjyqtarëve e çështje të tjera që lidheshin me interesat profesionale të gjyqtarit.

  • Konteksti historik

    13. Përpara miratimit të Ligjit për Statusin, liria e organizimit për gjyqtarët parashikohej nga neni 24 pika 4 e ligjit nr. 9877/2008 “Për organizimin e pushtetit gjyqësor në RSH”, sipas të cilit “4. Gjyqtarët mund të krijojnë shoqata ose organizata për të mbrojtur të drejtat dhe interesat e tyre, si dhe për ngritjen profesionale”. E njëjta e drejtë i njihej edhe prokurorëve nga neni 38 pika 1 e ligjit nr. 8737/2001 “Për organizimin dhe funksionimin e prokurorisë në RSH”, sipas të cilit “1. Prokurori është i lirë të marrë pjesë në shoqata ose organizata me veprimtari jofitimprurëse ose që kanë për qëllim respektimin e etikës ose ngritjen profesionale”. Në raport me këto norma, rregullat e reja të Ligjit për Statusin, kanë vendosur detyrimin e këtyre lloj shoqatave që në ushtrimin e aktivitetit nuk duhet të bien ndesh me kompetencat e institucioneve të drejtësisë.

  • Legjislacioni ndërkombëtar

    14. Bazuar në Opinionin nr. 3 mbi parimet dhe rregullat që rregullojnë sjelljen profesionale të gjyqtarëve në veçanti etikën, sjelljet e papërshtatshme dhe objektivitetin, Këshilli Konsultativ i Gjyqtarëve Evropianë, rekomandon që “...sipas lirisë së tyre të të shprehurit dhe të të menduarit, gjyqtarët mund të ushtrojnë të drejtën për t’u bashkuar në sindikata (liria e asociacionit) edhe pse mund të caktohen kufizime sa i përket drejtës për grevë...”.

    15. Gjithashtu dhe Karta Evropiane mbi statusin për gjyqtarët rregullon të drejtën e gjyqtarëve për të themeluar apo marrë pjesë në organizata. Konkretisht në pikën 1.7. rregullohet roli i këtyre shoqatave profesionale të krijuara nga gjyqtarët, në të cilat janë të lirë të anëtarësohen të gjithë gjyqtarët, të cilat përjashtojnë çdo formë diskriminimi ligjor ndaj të drejtës për t’u anëtarësuar në to. Organizatat profesionale kontribuojnë dukshëm në mbrojtjen e atyre të drejtave të cilat u janë dhënë atyre nga statusi i tyre, veçanërisht në lidhje me autoritetet dhe organet që janë të përfshirë në vendime që kanë të bëjnë me ta. Gjyqtarët pra nuk mund të ndalohen të formojnë ose të anëtarësohen në shoqata profesionale.

    16. Ndonëse Karta nuk u jep këtyre shoqatave përgjegjësi përjashtimore për të mbrojtur të drejtat e gjyqtarëve, ajo shprehet që kontributi i tyre në mbrojtje të tillë para autoriteteve dhe organeve të përfshira në vendime që ndikojnë mbi gjyqtarët duhet të njihen dhe respektohen.

    17. Gjithashtu karta i jep të drejtën gjyqtarëve të marrin pjesë nëpërmjet përfaqësuesve të tyre dhe organizatave të tyre profesionale në vendime lidhur me administrimin e gjykatave dhe me përcaktimin e mjeteve të tyre, dhe shpërndarjen e tyre në nivel kombëtar dhe lokal.

    18. Ata konsultohen në të njëjtën mënyrë për planet për të modifikuar statutin e tyre dhe për përcaktimin e kushteve të pagesës së tyre dhe të mbrojtjes së tyre sociale.

    19. Karta parashikon që gyqtarët duhet të shoqërizohen nëpërmjet përfaqësuesve të tyre, dhe nëpërmjet shoqatave profesionale, me çfarëdo vendimesh për administrimin e gjykatave, përcaktimin e burimeve buxhetore të gjykatave dhe zbatimin e vendimeve të tilla në plan lokal dhe kombëtar.

    20. Pa mbështetur ndonjë formë ose masë shtrëngimi të veçantë ligjore, kjo dispozitë parashtron që gjyqtarët duhet të shoqërizohen në përcaktimin e buxhetit të përgjithshëm gjyqësor dhe të burimeve të caktuara për gjykatat individuale, gjë që nënkupton krijimin e procedurave të konsultimit ose përfaqësimit në nivele lokale dhe kombëtare. Kjo zbatohet gjithashtu më në përgjithësi në administrimin e drejtësisë dhe të gjykatave. Karta nuk parashikon që gjyqtarët duhet të jenë përgjegjës për një administrim të tillë, por ajo u kërkon atyre të mos lihen jashtë vendimeve administrative.

    21. Konsultimi i gjyqtarëve nëpërmjet përfaqësuesve të tyre ose shoqatave profesionale për çfarëdo ndryshimi të propozuar në statutin e tyre ose çdo ndryshim të propozuar lidhur me bazën mbi të cilën ata do të paguhen, ose lidhur me mbrojtjen sociale duke përfshirë pensionin e pleqërisë, ose duhet të sigurojë që gjyqtarët nuk janë lënë jashtë procesit të vendimmarrjes në këto fusha. Megjithatë, Karta nuk autorizon shkeljen e kompetencave vendimmarrëse që i janë dhënë organeve kombëtare përgjegjëse për këto çështje sipas Kushtetutës.

    22. Rekomandimi CM/Rec(2010)12 i Komitetit të Ministrave gjithashtu thekson të drejtën e gjyqtarëve për të formuar dhe anëtarësuar në organizata profesionale të cilat kanë për objektiv që të ruajnë pavarësinë e tyre, të mbrojnë interesat e tyre dhe të promovojnë sundimin e ligjit.

    23. Liria e Shprehjes dhe Asociacionit është rregulluar edhe në Parimet Bazë mbi Pavarësinë e Gjyqësorit. Pika 8 e tij parashikon “...në pajtim me Deklaratën e Përgjithshme mbi të Drejtat e Njeriut, anëtarët e gjyqësorit kanë të drejtën si të gjithë qytetarët e tjerë për lirinë e shprehjes, besimit, shoqërimin dhe tubimin; mirëpo me kusht që në ushtrimin e atyre të drejtave, gjyqtarët gjithmonë duhet t’i përmbahen vetvetes në atë mënyrë që të ruajnë dinjitetin e zyrës së tyre si dhe paanësinë dhe pavarësinë e gjyqësorit. Ndërsa në pikën 9 thuhet “...Gjyqtarët duhet të jenë të lirë të formojnë dhe t’i bashkohen asociacionit të gjyqtarëve apo organizatave të tjera për t’i prezantuar interesat e tyre, për të promovuar trajnimin e tyre profesional si dhe të ruajnë pavarësinë gjyqësore të tyre...”.

    24. Parimet e Bangalorit të Sjelljes së Gjyqtarëve në pikën 4.13. rregullojnë që "...Gjyqtari mund të formojë ose të bashkohet me shoqatat e gjyqtarëve ose të marrë pjesë në organizata të tjera që përfaqësojnë interesat e gjyqtarëve...".

• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  Opinioni nr. 3 i Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve Evropian (KKGJE) për vëmendjen e Komisionit të Ministrave të Këshillit të Evropës mbi parimet dhe rregullat që rregullojnë sjelljen profesionale të gjyqtarëve në veçanti etikën, sjelljet e papërshtatshme dhe objektivitetin; http://md.rks-gov.net/desk/inc/media/A15E5FDF-BA7A-432A-BA6F-6B8BCABF2263.pdf

  Karta Evropiane mbi Statutin për Gjyqtarët dhe Memorandumi Shpjegues, Strasburg, 8 - 10 Korrik 1998; https://wcd.coe.int/ViewDoc.jsp?p=&id=1766501&Site=COE&direct=true

  Rekomandimi CM/Rec(2010)12 i Komitetit të Ministrave drejtuar shteteve anëtare për gjykatësit: pavarësia, efikasiteti dhe përgjegjësitë; http://md.rks-gov.net/desk/inc/media/5465AA99-CC26-4DF5-A0CC-71859B61FED3.pdf 

  Parimet Bazë mbi Pavarësinë e Gjyqësorit Miratuar nga Kongresi i Shtatë i Kombeve të Bashkuara mbi Parandalimin e Krimit dhe Trajtimin e kundërvajtësve mbajtur në Milano me 26 Gusht deri më 6 Shtator 1985 dhe e miratuar nga rezolutat e Asamblesë së Përgjithshme 40/32 29 Nëntor 1985 dhe 40/146 13 Dhjetor 1985. http://md.rks-gov.net/desk/inc/media/1ED6CFB0-0C9D-49F2-910A-5F44DC55744D.pdf

  Parimet e Bangalorit të Sjelljes së Gjyqësorit, 2002 http://www.unodc.org/pdf/crime/corruption/judicial_group/Bangalore_principles.pdf

• Materiale legjislative

  Relacioni për projektligjin “Për statusin e gjyqtarëve dhe të prokurorëve në Republikën e Shqipërisë”, http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/relacioni-1.pdf , vizituar për herë të fundit më 03.05.2017. 

  Procesverbal datë 24.06.2016 i Komisionit të Posaçëm  për Reformën në Drejtësi, për shqyrtimin dhe miratimin e projektligjit “Për statusin e gjyqtarëve dhe të prokurorëve në Republikën e Shqipërisë”, http://reformanedrejtesi.al/sites/default/files/procesverbal_date_24.06.2016_0.pdf  vizituar për herë të fundit më 03.05.2017.

• Dispozita të lidhura

  Kushtetuta 

  Neni 46 “...Kushdo ka të drejtë të organizohet kolektivisht për çfarëdo qëllimi të ligjshëm...”.

  Ligji  Nr. 96/2016 “Për statusin e gjyqtarëve dhe prokurorëve në Republikën e Shqipërisë”. 

  Neni 7 pika 1 “...Gjatë ushtrimit të funksionit, magjistrati nuk duhet: a) të bëjë publike të dhëna ose informacione për çështjet që i janë caktuar; b) të bëjë publike mendimet që ka dhënë gjatë hetimeve ose seancave gjyqësore, përveç rasteve kur mendimi është publikuar nëpërmjet një vendimi; c) të bëjë deklarata publike që mund të krijojnë përshtypjen që magjistrati është i njëanshëm ose i ndikuar në një çështje të caktuar..”.

  Neni 7 pika 3 “...Magjistrati nuk mund të marrë pjesë në grevë...”.

  Ligji nr. 115/2016 “Për organet e qeverisjes së sistemit të drejtësisë” 

  Neni 105 pika b) “...në kohën e kandidimit, nuk duhet të jenë drejtues të një zyre prokurorie ose anëtarë të organeve drejtuese të grupeve të interesit, të tilla si shoqata prokurorësh, sindikata prokurorësh etj...”.

  Neni 7 Pika 1 b) “...në kohën e kandidimit, nuk duhet të jenë kryetarë të një gjykate ose anëtarë të organeve drejtuese të grupeve të interesit, të tilla si shoqata gjyqtarësh, sindikata gjyqtarësh etj...”.

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime

  Vendime të GJEDNJ

  Çështja HANDYSIDE v. Mbretërisë së Bashkuar (Aplikimi nr. 5493/72).

  Çështja Morice v. Francë (Aplikimi nr. 29369/10).

  Çështja Delfi AS v. Estonia [GC], nr. 64569/09.

  Çështja Perinçek v. Zvicër [GC], nr. 27510/08.

  Çështja Sürek v. Turkey (no. 1) [GC], no. 26682/95.

  Çështja Lindon, Otchakovsky-Laurens and July v. France [GC], nr. 21279/02. 

  Çështja Axel Springer AG v. Germany [GC], nr. 39954/08.

• Bibliografia

  Komisioni Europian për Demokraci përmes ligjit (Komisioni i Venecias), Raport për lirinë e shprehjes së gjyqtarëve (Miratuar nga Komisioni i Venecias, Venecia, 19-20 qershor 2015). 

  Letër mbi Lirinë e Shprehjes dhe Neglizhencën e Gjykatës nga Seminari Ndërkombëtar mbi Promovimin e Lirisë së Shprehjes me tre Mandatet e Specializuara Ndërkombëtare, (Hotel Hilton Londër, Mbretëria e Bashkuar 29-30 Nëntor 2000).

• Arkiva

  Neni 24 i ligjit nr. 9877, datë 18.02.2008 “Për organizimin e pushtetit gjyqësor në Republikën e Shqipërisë”, i ndryshuar. 

  Neni 38 i Ligjit Nr.8737, datë 12.2.2001 “Për organizimin dhe funksionimin e prokurorisë në Republikën e Shqipërisë”.