Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi
    1. Neni 132 ka për qëllim të ofrojë garancitë e nevojshme në funksion të procesit hetimor që zhvillon Inspektori i Lartë i Drejtësisë (ILD) për të verifikuar ekzistencën e shkeljes, duke i krijuar mundësi ILD-së të shfrytëzojë të gjitha burimet e mundshme të informacionit ose dokumentacionit me karakter provues, si dhe masat konkrete efektive kur aksesimi i tyre është i vështirë ose nuk mundësohet për arsye objektive ose subjektive nga institucionet publike, të cilat kanë detyrimin t’i përgjigjen në çdo rast kërkesave të ILD-së.
  • Objekti
    2. Neni 132 bën pjesë në kreun II “Procedurat hetimore”, i cili është përfshirë në pjesën V për “Përgjegjësinë Disiplinore, Civile dhe Penale të magjistratit”. Kjo dispozitë vjen e renditur pas neneve që parashikojnë aspekte të tjera të procedurës së hetimit disiplinor me qëllim vërtetimin ose jo të shkeljes së pretenduar. Konkretisht, në këtë kre janë parashikuar edhe subjektet që paraqesin ankesat (neni 119), kritereve të nevojshme me qëllim fillimin e hetimeve (neni 120), i ndjekur nga faza e shqyrtimit paraprak të ankesës nga ILD-ja (nenet 121-122), fillimi i hetimeve me nismë ose kryesisht (nenet 123-124), pezullimi i hetimeve (neni 126), të drejtat dhe detyrimet e magjistratit gjatë hetimit (neni 129), ecuria e hetimit (neni 130) dhe mbledhja e dëshmive (neni 131) dhe provave nga institucionet (neni 132).

     

    3. Struktura e nenit 132 është e ndërtuar në 6 pika. Në pikën 1 është parashikuar detyrimi i të gjithë organeve publike, personave fizikë dhe juridikë për t’iu përgjigjur kërkesave të ILD-së për marrjen e informacionit, dokumenteve dhe provave në lidhje me hetimin sipas kërkesave të tij dhe në përputhje me ligjin. Pika 2 parashikon rregullat e zbatueshme kur marrja e informacionit, dokumenteve apo provave mbrohet nga ligji për të dhënat personale ose konfidencialiteti. Në këto raste ILD-ja duhet t’i drejtohet gjykatës për nxjerrjen e urdhrit përkatës me qëllim eksesin në këto të dhëna. Pika 3 vendos si kusht për bërjen e kërkesës nga ILD-ja me qëllim marrjen e informacionit bazuar në dy kritere: (I) ekzistencën e dyshimit të arsyeshëm që shkelja është kryer nga magjistrati dhe (II) informacioni i kërkuar është thelbësor në përcaktimin nëse shkelja ka ndodhur. Më tej, në pikën 4 parashikohet mundësia e përsëritjes së kërkesës nga ILD-ja kur subjekti nuk përgjigjet në kohën e caktuar në kërkesë, duke vënë në dijeni edhe organin epror. Në rast se edhe pas përsëritjes së kërkesës nuk vihet në dispozicion informacioni/dokumentacioni i kërkuar, ILD-ja ka në diskrecion të marrë dy masa: (I) vendosjen e gjobës ndaj subjektit dhe (II) njoftimin e organit përgjegjës disiplinor ndaj subjektit përkatës. Pika 5 parashikon faktin që vendimi për vendosjen e gjobës është titull ekzekutiv dhe si i tillë zbatohet menjëherë nga shërbimi përmbarimor. Ndaj vendimit të gjobës mund të ushtrohet ankim në Këshillin përkatës, bazuar në pikën 5 të këtij neni.
  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës
    1. Subjektet
    2. Ky nen ka për subjekt së pari ILD-në, i cili është organi përgjegjës për kryerjen e hetimit, sipas nenit 194 të ligjit nr.115/2016,“Për organet e qeverisjes së sistemit të drejtësisë”. Në këtë kuptim është përgjegjësia e tij që të marrë të gjithë hapat e duhur për mbledhjen e dokumentacionit, informacionit dhe çdo prove sipas rregullave të parashikuara në ligj. Gjithashtu, kjo dispozitë i drejtohet edhe institucioneve, personave juridikë dhe fizikë që posedojnë informacion dhe dokumentacion të vlefshëm për hetimin e shkeljes së pretenduar dhe që kanë detyrimin t’ia vënë në dispozicion atë ILD-së, nëse kërkohet.Duke qenë se nuk bëhet dallimi midis personave fizikë dhe juridikë të së drejtës publike apo private, rrjedhimisht mund të kuptohet se subjekte janë të gjithë personat pa dallim të fushës ku ata veprojnë. Por, nëse i referohemi titullit të nenit 132 “institucioneve të tjera”, rezulton se ai vepron vetëm ndaj personave juridikë dhe fizikë të së drejtës publike. Kjo gjë përforcohet edhe nga pikat përbërëse të këtij neni, siç trajtohen më poshtë.

     

    2. Procedura e bërjes së kërkesës administrative dhe gjyqësore (pika 2 dhe 3)
    3. Pika 1 e nenit 132 parashikon detyrimin e ILD-së për të mbledhur të gjitha informacionet dhe dokumentacionin e nevojshëm për hetimin, duke përdorur, përveç formës së marrjes në pyetje dhe mbledhjes së dëshmive (neni 131), por edhe kërkesat drejtuar të gjitha institucioneve dhe personave (juridikë dhe fizikë)që posedojnë informacion të nevojshëm për të realizuar hetimin.Nga ana tjetër, pika 1 vendos detyrimin e të gjitha subjekteve që t’i përgjigjen jo vetëm brenda afatit kohor të vendosur nga ILD-ja, por edhe materialisht, pra lidhur me informacionin/dokumentacionin që i kërkohet. Afati i kthimit të përgjigjes përcaktohet në kërkesën që ILD-ja i drejton subjekteve dhe ai duhet të jetë i arsyeshëm. Koncepti i afatit të arsyeshëm në procedurat administrative është i njohur edhe në ligje të tjera. Konkretisht, Kodi i Procedurave Administrative (KPA) parashikon që nëse nuk ka afate të caktuara shprehimisht nga ligji, organi publik që kryen një procedurë administrative vendos një afat të arsyeshëm, sipas çështjes konkrete dhe në përputhje me parimin e ushtrimit të ligjshëm të diskrecionit[1]. Megjithatë, sërish duke iu referuar dispozitave të KPA-së, mund të thuhet se një afat i arsyeshëm për të paraqitur dokumentacionin apo të dhëna të tjera të kërkuara mund të jetë deri në 30 ditë. Këtu mund të zbatohet analogjia me dispozitat e KPA-së që parashikon ndihmën ndërmjet organeve publike, sipas të cilave kur një organ publik nuk mund të marrë vendim pa ndihmën e një organi tjetër publik për shkak se ky i fundit posedon dokumente dhe prova që i pari nuk i ka, atëherë ai mund të kërkojë ndihmë me qëllim përfundimin e procedurës administrative[2].
    4. Pika 2 dhe 3parashikojnë më tej situatën kur marrja e informacionit dhe e dokumentacionit apo çdo lloj prove tjetër duhet bërë vetëm pas marrjes së urdhrit nga Gjykata e Posaçme për Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar (GJPKKO). Marrja e urdhrit nga kjo gjykatë duhet të bëhet kur ILD-ja ndodhet para tri kushteve, dy prej të cilave parashikohen në pikën 2 dhe një në pikën 3. Konkretisht,ILD-ja mund t’i drejtohet gjykatës në këto raste: (a) prova/dokumenti/informacioni mbrohet posaçërisht nga konfidencialiteti ose ligji për mbrojtjen e të dhënave personale (pika 2); (b) kur marrja e një prove/dokumenti/informacioni të caktuar është thelbësor për të vërtetuar kryerjen e shkeljes (pika 2 dhe 3) dhe (c) duhet të ekzistojë dyshimi i arsyeshëm që shkelja është kryer nga magjistrati (pika 3). Plotësimi i këtyre kushteve duhet të pasqyrohet te kërkesa me të cilën ILD-ja i drejtohet GJPKKO-së, mbi bazë të së cilës kjo e fundit do të vlerësojë plotësimin ose jo të tyre me qëllim lëshimin e urdhrit për vëniennë dispozicion të ILD-së të provës/dokumentit/informacionit.
    5. Gjykata, nga ana e saj, duhet të vlerësojë fillimishtnëse prova/informacioni/dokumentacioni është në rrethin e atyre informacioneve aksesi i të cilave mbrohet nga garancitë për konfidencialitetin ose mbrojtjen e të dhënave personale. Për këtë qëllim gjykata i drejtohet dy ligjeve të posaçme: (I) ligjit nr.8457/1999 për klasifikimin e informacionit sekret shtetëror, të ndryshuar dhe (II) ligjit nr.9887/2008 për mbrojtjen e të dhënave personale, të ndryshuar. Referuar ligjit nr.8457, termi “konfidencialitet” nënkupton mbrojtjen e informacionit nga aksesi i paautorizuar. Gjithashtu, në këtë ligj, gjejmë edhe përkufizimin e termit “sekret shtetëror” dhe mënyrat se si klasifikohet si i tillë dhe regjimit që i nënshtrohet me qëllim kufizimin e aksesitte ky informacion. Ndërsa ligji nr.9887/2008 parashikon të gjitha ato të dhëna që konsiderohen personale, sensitive dhe të mbrojtura, si dhe regjimin e ruajtjes dhe përpunimit të tyre. Kështu,neni 7 i këtij ligji parashikon se ndalohet përpunimi i të dhënave, që zbulojnë origjinën racore ose etnike, mendimet politike, anëtarësinë në sindikata, besimin fetar apo filozofik, dënimet penale, si dhe shëndetin dhe jetën seksuale. Nëse informacioni që kërkohet të merret nga ILD-ja përfshihet në një nga këto kategori, atëherë është e nevojshme marrja e autorizimit nga gjykata. E njëjta gjë vlen edhe për informacionin “konfidencial”.
    6. Pasi gjykata ka vlerësuar se të dhënat ose provat që kërkohen të aksesohen bien në fushën e veprimit të njërit prej ligjeve të sipërpërmendura, ajo kalon më tej në vlerësimin e faktit nëse ekziston dyshimi i arsyeshëm se magjistrati ka kryer shkeljen dhe nëse prova e kërkuar është thelbësore për të arritur në konkluzionin se shkelja ka ndodhur. Këtu duhet bërë dallimi midis krijimit të dyshimit të arsyeshëm që ILD-ja duhet të ketë lidhur me kryerjen e shkeljes kur nis hetimin (shih komentin e nenit 123) dhe dyshimit të arsyeshëm se magjistrati ka kryer shkeljen sipas pikës 3 të nenit 132. Në rastin e dytë,ILD-ja duhet të ketë dyshimin e arsyeshëm jo vetëm që shkelja ka ndodhur, por ajo është kryer nga magjistrati ndaj të cilit po hetohet. Gjykata në asnjë rast nuk mund të vlerësojë vlefshmërinë e provës ose dokumentit, pasi nuk është gjykim themeli. Ajo duhet të fokusohet te fakti se për hetimin që po zhvillon ILD-janevojitet marrja e një prove/dokumentacioni thelbësor me qëllim që të provohet dyshimi se magjistrati ka kryer shkeljen. Prova/dokumenti që kërkohet të merret me urdhër gjykate duhet të jetë e tillë që mund të luajë një rol të rëndësishëm në tërësinë e provave dhe dokumentacionit të mbledhur, pa të cilin hetimi nuk do të ishte i plotë. Sigurisht këtu duhet bërë kujdes që kjo qasje të mos nënkuptojë se gjykata, duke lejuar marrjen e një informacioni i cili mund të shërbejë për të provuar përgjegjësinë e magjistratit, është shprehur njëkohësisht edhe nëthemelin e çështjes. Marrja dhe administrimi i provës është një proces që duhet ndarë nga vlerësimi i fuqisë provuese që ajo ka, ndryshe procesi është i parregullt dhe bie ndesh me prezumimin e pafajësisë^[3].
    7. Gjykata mund të vendosë mosdhënien e urdhrit për marrjen e provës kur nuk bindet lidhur me ekzistencën e dyshimit të arsyeshëm ose kur ILD-ja kërkon marrjen e një prove të caktuar pa mbledhur fillimisht të gjitha të dhënat/provat/dokumentet/informacionin e nevojshëm dhe të aksesueshëm nga ana e ILD-së, me qëllim që të mbyllë sa më parë hetimin duke shfrytëzuar prova që janë në mbrojtje të posaçme nga ligji. Është pikërisht ky fakt, pra mbrojtja e posaçme ligjore për të dhëna të tilla, që imponon marrjen e urdhrit të gjykatës para se këto prova të bëhen të aksesueshme, gjë e cila nuk duhet të jetë synimi kryesor gjatë hetimit. Ato duhen kërkuar vetëm nëse administrimi i tyre është vendimtar për të arritur në përfundimin e kryerjes ose jo të shkeljes nga magjistrati. Është me rëndësi të përmendet se ILD-ja mund të bëjë kërkesë vetëm nëse ekziston dyshimi i arsyeshëm se magjistrati ka kryer shkeljen, pra nëse prova shkon në favor të vërtetimit të përgjegjësisë dhe jo për të kundërtën. Pra, nëse ILD-ja nuk arrin të krijojë dyshimin se prova që kërkon të marrë nëpërmjet autorizimit gjyqësor është vendimtare për përgjegjësinë e magjistratit, atëherë nuk duhet ta kërkojë atë pasi kjo vetëm sa do të zgjaste procesin e hetimit pa e pasuruar atë në thelb, ndërkohë që detyrimi i GJPKKO-së për t’u shprehur shton kostot e procesit si dhe ngarkon atë në mënyrë të panevojshme. Pra, si përfundim mund të thuhet se ILD-ja duhet t’i drejtohet gjykatës me kërkesë për marrjen e provave të mbrojtura nga ligji vetëm nëse ajo është me fuqi të tillë provuese që klasifikohet si vendimtare për vërtetimin e kryerjes së shkeljes nga magjistrati, përndryshe kërkesa të tilla gjykata mund t’i konsiderojë si abuzive.
    8. Masat shtrënguese në rast mospërgjigjjeje ndaj kërkesës së ILD-së

    10.Pikat 4, 5 dhe 6 kanë të bëjnë me rregullat që veprojnë nëse kërkesat e ILD-së drejtuar subjekteve të ndryshme nuk marrin përgjigje. Konkretisht,pika 4 parashikon se mospërmbushja e kërkesës së përsëritur një herë pas tejkalimit të afatit të vendosur në të, është shkak për njoftimin e eprorit ose personit përgjegjës. Nëse edhe pas këtij hapi, nuk kthehet përgjigje brenda afatit të ri të vendosur, atëherë ILD-ja mund të vendosë gjobë ndaj personit përgjegjës deri në shumën 100.000 lekë si dhe njofton organin përgjegjës disiplinor. Pra, kjo dispozitë parashikon njëkohësisht dy sanksione administrative (I) gjobën dhe (II) mundësinë e nisjessë një procedimi disiplinor nëse subjekti i detyruar për të dhënë informacionin nuk e bën një gjë të tillë pa pasur shkak të ligjshëm. Këtu i referohemi rastit kur subjekti nuk i përgjigjet kërkesës së ILD-së të drejtuar atij dhe jo rastit kur ka një urdhër gjykate për vënien në dispozicion të informacionit. Në rastin e dytë moszbatimi i urdhrit të gjykatës përbën jo vetëm shkelje administrative, por është edhe shkak për përgjegjësi penale[4].

    11. Pika 5 e klasifikon urdhrin e ILD-së për vendosjen e gjobës si titull ekzekutiv dhe për zbatimin e tij ngarkohet shërbimi përmbarimor, i cili është organi kompetent për ekzekutimin e titujve ekzekutiv të çdo natyre. Gjejnë zbatim dispozitat përkatëse të Kodit Civil.
    12. Pika 6 parashikon të drejtën e ankimit ndaj urdhrit për vendosjen e gjobës. Subjekti ndaj të cilit është vendosur gjoba mund të ankohet brenda 24 orëve nga marrja dijeni pranë Këshillit përkatës. Kjo pikë ka dy aspekte të rëndësishme: (a) afatin e ankimit dhe (b) organin që shqyrton ankimin. Lidhur me afatin e ankimit mund të thuhet se ai është mjaft i shkurtër. Referuar KPA-së afatet e ankimit administrativ variojnë nga 30-45 ditë nga marrja dijeni e aktit[5]. Ndoshta qëllimi për vendosjen e një afati të tillë mund të lidhet me nevojën për t’i vendosur subjektet para detyrimit për të vepruar sa më shpejt, duke mos penguar hetimin disiplinor.
    13. Çështja e dytë lidhet me organin që shqyrton ankimin ndaj gjobës. Ai është Këshilli iLartë Gjyqësor(KLGJ) ose Këshilli iLartë iProkurorisë (KLP) në varësi të çështjes dhe subjektit të hetimit nga ana e ILD-së. Pra, nëse ILD-ja po heton një gjyqtar, ankimi ndaj gjobës paraqitet në KLGJ, nëse heton një prokuror, atëherë ankimi paraqitet në KLP. Si rregull ankimi administrativ paraqitet te një organ epror ose një organ i caktuar me ligj[6].KLGJ-ja dhe KLP-ja nuk janë organe eprore të ILD-së, të tria ato janë organe të parashikuara në Kushtetutë, të pavarura nga njëra-tjetra dhe nga organe të tjera kushtetuese[7]. Ato ndërveprojnë me njëra-tjetrën pasi rezultatet e hetimit të arritura nga ILD-ja, shqyrtohen më pas në themel nga Këshilli përkatës me qëllim marrjen ose jo të masës disiplinore ndaj magjistratit. Në pamje të parë duket sikur kompetenca e KLGJ/KLP-së për të vlerësuar bazueshmërinë ose jo të gjobës së vendosur ndaj një subjekti që nuk i përgjigjet në kohë ose në përmbajtje ILD-së për të mbledhur provat e duhura gjatë hetimit, nuk pajtohet me natyrën dhe funksionin e tij, i cili është i fokusuar te sigurimi i përgjegjshmërisë dhe mbarëvajtjes së pushtetit gjyqësor[8] duke mos u shtrirë te disiplinimi apo mirëfunksionimi i institucioneve të tjera jashtë tij. Përgjithësisht, kuadri ligjor parashikon gjykatën si shkallë të shqyrtimit të aktit administrativ të institucioneve të parashikuara nga Kushtetuta sidomos në rastet kur ka të bëjë me vendosje të gjobave. Megjithatë, në çdo rast, ankimi gjyqësor ndaj vendimit të secilit prej këshillave mbetet i hapur.

     

    [1] Neni 53/2 i KPA-së.

    [2]Nenet 70 dhe 71 të KPA-së.

    [3] Sipas GJEDNJ-së, detyrimi i gjykatës është të krijojë kushte të njëjta për palët në proces, por jo domosdoshmërisht edhe rezultatin e vlerësimit të provave ose deklaratave prej saj. Qëllimi i përmbajtjes së nenit 6/1, sipas GJEDNJ-së është të krijojë barazinë e palëve në proces duke i lënë autoriteteve kompetente mundësinë për të vendosur lidhur me rëndësinë e provave të paraqitura (Çështja Feldbruggekundër Holandës, datë 29 maj 1985).Shih çështjen Allenet de Ribemont kundër Francës, 10 shkurt 1995, Ap. No.  15175/89, paragrafi 36. Artico kundër Italisë, 13 maj 1980, A-37, paragrafi 33; Soering kundër Mbretërisë së Bashkuar, 7 korriku 1989, A-161, paragrafi 87; CruzVaras dhe të tjerët kundër Suedisë, 20 mars 1991, A-201, paragrafi 99; Demicoli kundër Maltës, 27 gusht 1991, A-210, paragrafët 30-42.

     

    [4]Neni 320 dhe 320/a të Kodit Penal.

    [5]Neni 132iKPA-së.

    [6]Neni 134 i KPA-së

    [7]Nenet 147, 147/b, 147/d, 149 të Kushtetutës.

    [8]Neni 147, pika 1 e Kushtetutës.

  • Konteksti historik
    Asnjë koment
  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira
  Asnjë koment
• Materiale legjislative
  14. Relacioni për projektligjin “Për statusin e gjyqtarëve dhe të prokurorëve në Republikën e Shqipërisë”, http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/relacioni-1.pdf .

   

  15. Procesverbali datë 24.6.2016 i Komisionit të Posaçëm për Reformën në Drejtësi, për shqyrtimin dhe miratimin e projektligjit “Për statusin e gjyqtarëve dhe të prokurorëve në Republikën e Shqipërisë”, http://reformanedrejtesi.al/sites/default/files/procesverbal_date_24.06.2016_0.pdf.

   

• Dispozita të lidhura
  16. Kushtetuta

  Neni 140, pika 1: “gjyqtari mban përgjegjësi disiplinore, sipas ligjit”; neni 148/d, pika 1: “prokurori mban përgjegjësi disiplinore, sipas ligjit”; neni 147/a, pika 1, shkronja “b”: “KLGJ ... vendos për masat disiplinore ndaj gjyqtarëve të të gjitha niveleve”; neni 149/a, pika 1, shkronja “b”: “KLP ... vendos për masat disiplinore ndaj prokurorëve të të gjitha niveleve”; neni 147/d, pika 1: “ILD-ja është përgjegjëse për verifikimin e ankesave, hetimin me nismë të shkeljeve dhe fillimin e procedimit disiplinor ndaj gjyqtarëve dhe prokurorëve të të gjitha niveleve”.

   

  17. Ligji për statusin: neni 130, neni 131.

  Ligji për organet e qeverisjes së sistemit të drejtësisë: neni 194.

  Kodi i Procedurave Administrative:nenet 53/2, 70, 71, 132, 134.

  Kodi Penal: nenet 320 dhe 320/a.

   

  Vendime të Gjykatave

  Vendimi i Gjykatës Kushtetuese, nr.22/2008, kërkues A.S, objekti: Shfuqizimi si antikushtetues i Vendimit të Këshillit të Ministrave nr.729, datë 28.5.2008, “Për shkarkimin nga detyra të Kryetarit të Komunës Kashar”.

   

  Vendimi i Gjykatës Kushtetuese, nr.18/2003, kërkues: Një Grup prej 32 Deputetësh të Kuvendit të Republikës së Shqipërisë, me objekt: “Interpretimi përfundimtar i nenit 77, pika 2 të Kushtetutës të Republikës së Shqipërisë”.

   

  Vendime të GJEDNJ-së, çështja Feldbrugge kundër Holandës, datë 29 maj 1985; çështja Allenet de Ribemont kundër Francës, 10 shkurt 1995, çështja Artico kundër Italisë, 13 maj 1980; Soering kundër Mbretërisë së Bashkuar, 7 korriku 1989; CruzVaras dhe të tjerët kundër Suedisë, 20 mars 1991; Demicoli kundër Maltës, 27 gusht 1991.

   

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia
  Asnjë koment
• Arkiva
  Asnjë koment