1Magjistrati ka të drejtë të ankimojë vendimin për masë disiplinore në gjykatën kompetente.
2Inspektori i Lartë i Drejtësisë ka të drejtë të ankimojë çdo vendim të Këshillit për çështjet disiplinore në gjykatën kompetente.
1. Kjo dispozitë është në funksion të garancive që ligji synon për magjistratët në vendimmarrjet lidhur me procedimin disiplinor, për mbrojtjen e integritetit dhe të figurës së magjistratit nga akuzat e pabaza në harmoni me parimet e deklaruara në nenet 100, shkronjat “a”, “b”, “ë”, “dh”, dhe 141 të këtij ligji (shih komentet për këto nene), duke u njohur të drejtën e ankimit dhe duke parashikuar mekanizmin e kontrollit gjyqësor të vendimeve të Këshillit për masat disiplinore.
2. Nga ana tjetër, kjo dispozitë synon të garantojë përgjegjshmërinë e Këshillit, në funksion të transparencës dhe të ruajtjes së besimit të publikut në administrimin e drejtësisë, duke shqyrtuar me kujdes çdo rast konkret, duke argumentuar dhe vendosur standarde të qarta dhe të qëndrueshme. Këtyre synimeve i shërben dhe e drejta e Inspektorit të Lartë të Drejtësisë (ILD) për të ankimuar çdo vendim të Këshillit për çështje disiplinore në gjykatën kompetente.
3. Kjo dispozitë, në dy pika, rregullon të drejtën e ankimit të magjistratit dhe të ILD-së ndaj vendimit të Këshillit për procedimin disiplinor. Kjo e drejtë buron nga Kushtetuta (neni 42) dhe Konventa Europiane për të Drejtat e Njeriut (KEDNJ) (neni 6) në funksion të procesit të rregullt ligjor.
4. Subjekteve që u drejtohet kjo dispozitë janë: Këshilli përkatës, magjistrati ndaj të cilit është marrë vendimi, ILD dhe gjykata kompetente. Këshilli, në vendimmarrjen për procedimin disiplinor, mban parasysh të drejtën e magjistratit dhe të ILD-së për të ankimuar vendimin si dhe kontrollin që mund t’i bëhet këtij vendimi nga gjykata kompetente. Magjistratit i njihet e drejta për të ankimuar vetëm vendimet për masë disiplinore, ndërsa ILD-ja mund të ankimojë çdo vendim të Këshillit për çështjet disiplinore. Gjykata kompetente ka juridiksionin dhe përgjegjësinë sipas kësaj dispozite për të shqyrtuar ankimet për procedim disiplinor.
5. Rregullat për të drejtën e ankimit mbyllin dhe kreun III “Fillimi i Procedimit disiplinor”, në pjesën V, “Përgjegjësia disiplinore, civile dhe penale”, të këtij ligji. Dispozita, nga pikëpamja normative, ka natyrë procedurale dhe parashikon rregullime për një aspekt të veçantë, sipas një rendi të caktuar, të procedurave vendimmarrëse për çështjet disiplinore. Në këtë kuptim, interpretimi i kësaj dispozite duhet të bëhet në harmoni dhe në mënyrë sistematike me rregullimet e tjera të kreut “Fillimi i procedimit disiplinor”, të këtij ligji.
a) E drejta e ankimit të magjistratit
6. Magjistrati, sipas pikës 1 të kësaj dispozite, ka të drejtë të ankimojë vendimin për masë disiplinore që është marrë ndaj tij në gjykatën kompetente. Siç u përmend më sipër, kjo përbën një aspekt të rëndësishëm të të drejtave për një proces të rregullt ligjor (neni 100, pika 1, shkronja “a” e këtij ligj) dhe të garancive për mbrojtjen e integritetit dhe figurës së magjistratit nga akuza të pabaza (neni 100, pika 2, shkronja “a” e këtij ligj).
7. Vendimet që ankimohen nga ana e magjistratit janë vetëm ato për masë disiplinore. Pra, vendimet që kanë pranuar kërkesën e ILD-së për procedim disiplinor dhe është vendosur një ose më shumë masa disiplinore. Është e kuptueshme që vendimi për rrëzimin e kërkesës nuk mund të ankimohet nga ana e magjistratit.
8. Magjistrati mund të kundërshtojë procedurën e ndjekur, faktin e cilësuar si shkelje, me pretendimin se nuk ka ndodhur, cilësimin e faktin si shkelje disiplinore si edhe masën disiplinore të dhënë për mosrespektim të kërkesave ligjore. Përmbajtja e ankimit, duke qenë se kundërshtohet një akt administrativ individual, duhet të mbajë parasysh, në mënyrë specifike, kërkesat e parashikuara për shqyrtimin e ankimit kushtetues individual në ligjin organik të Gjykatës Kushtetuese (GJK) si dhe, në përgjithësi, ato të ligjit nr. 49/2012, “Për gjykatat administrative dhe gjykimin e mosmarrëveshjeve administrative”, të ndryshuar (ligji nr. 49/2012, i ndryshuar) .
9. Ligji për Statusin nuk parashikon afat brenda të cilit mund të ankimohet vendimi për masën disiplinore. Është ligji nr. 115/2016, “Për organet e qeverisjes së sistemit të drejtësisë”, ndryshuar me ligjin nr. 47/2019 (ligji nr. 115/2016, i ndryshuar), i cili parashikon se ndaj aktit administrativ individual të Këshillit mund të bëhet ankim, brenda 15 ditëve nga data e njoftimit. Ky rregull i përgjithshëm zbatohet edhe për vendimet për çështjet disiplinore . Për çështje të tjera që nuk janë rregulluar nga këto ligje organike specifike zbatohen rregullat e përgjithshme të parashikuara në ligjin nr. 49/2012, i ndryshuar .
b) E drejta e ankimit të ILD-së
10. ILD, sipas pikës 2 të dispozitës, ka të drejtë të ankimojë çdo vendim të Këshillit për çështje disiplinore në gjykatën kompetente. Kjo do të thotë se ILD-ja mund të ankimojë si vendimet për rrëzimin e kërkesës për procedim disiplinor ashtu dhe ato për pranimin e kërkesës dhe përmasat disiplinore. Në rastin e dytë, ILD-ja mund të kundërshtojë faktet dhe cilësimin e shkeljes, për të cilat Këshilli ka vendosur pranimin e kërkesës, që presupozohet se janë të ndryshme nga qëndrimet e ILD-së në kërkesën për fillimin e procedimit disiplinor. Gjithashtu, ILD-ja mund të kundërshtojë edhe masën disiplinore të vendosur nga Këshilli, të ndryshme nga ajo e propozuar nga ILD-ja. Vendimet e ndërmjetme, jo përfundimtare, si ato që lidhen me marrjen dhe pranimin e provave, si rregull i përgjithshëm, mund të ankimohen jo veçmas, por me vendimin përfundimtar për rrëzimin ose për pranimin e kërkesës për procedim disiplinor. Kërkesat lidhur me përmbajtjen dhe afatin për ushtrimin e të drejtës së ankimit nga ana e magjistratit, që u përmendën më lart, zbatohen edhe për të drejtën e ankimit të ILD-së.
c) Gjykata kompetente
11. Kjo dispozitë parashikon të drejtën e magjistratit dhe të ILD-së për të ankimuar vendimin e Këshillit për çështje disiplinore në gjykatën kompetente. Ligji për Statusin nuk e përcakton se cila është “gjykata kompetente” për ankimimin e këtyre vendimeve. Së pari, për të sqaruar kuptimin e konceptit “gjykatën kompetente” duhet të mbajmë parasysh parashikimet e Kushtetutës në nenet 140 dhe 148/d. Këto nene përcaktojnë se gjyqtari dhe prokurori mbajnë përgjegjësi disiplinore sipas ligjit. Në mënyrë specifike dhe shteruese përcaktojnë rastet e shkarkimit, të cilat janë të njëjta si për gjyqtarin ashtu dhe për prokurorin . Në këto nene parashikohet se kundër vendimit të shkarkimit, të gjyqtarit ose prokurorit, mund të bëhet ankim në GJK. Përfshirja e GJK-së si shkallë rishikuese për rastet e shkarkimit të magjistratëve (gjyqtarëve dhe prokurorëve) përbën një garanci të rëndësishme për mbrojtjen e statusit dhe të drejtave të tyre. Ky është një standard më i lartë i vendosur nga ndryshimet kushtetuese, të lidhura me reformën në drejtësi, krahasuar me rregullimet e mëparshme për këtë çështje . Ligji nr. 115/2016, i ndryshuar, këtë standard e ka njohur si rregull për të gjitha vendimet e Këshillit që vendosin masa disiplinore, jo vetëm për atë që vendosin shkarkimin . Pra, gjykatë kompetente për të shqyrtuar ankimet kundër vendimeve të Këshillit që vendosin masa disiplinore ështëGJK-ja. Mbetet për t’u parë se si do ta vlerësojë GJK-ja këtëzgjerim të juridiksionit kushtetues, për kontrollin ndaj vendimeve të Këshillit, të vendosur nga ligji nr.115/2016, kur të vihet në lëvizje sipas këtij objekti .
12. Për ankimin në GJK, sipas dispozitës kushtetuese, zbatohen rregullat e parashikuara për shqyrtimin e ankimit kushtetues individual në ligjin organik të GJK-së . GJK-ja shqyrton ankimin duke respektuar të drejtat për një proces të rregullt të reflektuara në procedurat përkatëse të ligjit organik të GJK-së. Ajo vlerëson si aspektet procedurale ashtu dhe meritën. Në këtë rast GJK-ja vepron si gjykatë fakti. Për analogji me këtë objekt mund të mbahen parasysh procedurat e shqyrtimit që ndiqen nga GJK-ja lidhur me ankimin e organit të zgjedhur të njësisë së qeverisjes vendore kundër vendimit të shkarkimit nga Këshilli i Ministrave, sipas nenit 115 të Kushtetutës. Në përfundim të shqyrtimit, GJK-ja vendos lënien në fuqi të aktit ose shfuqizimin e tij kur arrin në konkluzion se akti i shkarkimit nuk është në përputhje me kërkesat e Kushtetutës dhe të marrëveshjeve ndërkombëtare të ratifikuara, si dhe të ligjeve që janë nxjerrë në zbatim të tyre.
13. Procedimi disiplinor për magjistratët, përpara miratimit të Ligjit për Statusin, rregullohej nga ligje të ndryshme për gjyqtarët dhe prokurorët. Përgjegjësia disiplinore për gjyqtarët e shkallës së parë dhe të dytë rregullohej nga ligji nr. 8811/2001, “Për organizimin dhe funksionimin e Këshillit të Lartë të Drejtësisë” (ligji nr. 8811), i ndryshuar, ligji nr. 9877/2008, “Për organizimin e pushtetit gjyqësor në Republikën e Shqipërisë”, i ndryshuar dhe ligji nr. 8678/2001, “Për organizimin dhe funksionimin e Ministrisë së Drejtësisë”, i ndryshuar. Procedimi disiplinor për gjyqtarët kryhej nga Këshilli i Lartë i Drejtësisë (KLD) sipas neneve 31 – 35 të kreut V “Procedimi disiplinor” të ligjit nr. 8811/2001 dhe të vendimit nr. 137, datë 21.2.2003 të KLD-së “Rregullore për procedimin disiplinor të gjyqtarëve”.
14. Sipas nenit 147, pika 6 të Kushtetutës, tashmë të ndryshuar, kundër vendimit të shkarkimit nga detyra, gjyqtari kishte të drejtë të ankohej në Gjykatën e Lartë. Neni 34/1 i ligjit nr. 8811/2001 parashikonte se ankimi ndaj vendimit të KLD-së për shkarkimin nga detyra e gjyqtarit si dhe për çdo masë tjetër me karakter disiplinor bëhej nga ky i fundit në Gjykatën e Lartë brenda 10 ditëve nga marrja e njoftimit për vendimin e këtij Këshilli. GJK, me vendimin nr. 29/2005, ndër të tjera u shpreh se: “... neni 34, pika 1 e ligjit nr. 8811, datë 17.5.2001, “Për organizimin dhe funksionimin e Këshillit të Lartë të Drejtësisë”, që parashikon të drejtën e ankimit në Gjykatën e Lartë ndaj çdo mase tjetër me karakter disiplinor, përbën tejkalim të përmbajtjes së dispozitës kushtetuese në dy drejtime, në aspektin e zgjerimit të masave të tjera disiplinore dhe në atë të tejkalimit të juridiksionit të Gjykatës së Lartë. ...”. Bazuar mbi këtë argument GJK-ja shfuqizoi si të papajtueshëm me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë shprehjen “si dhe për çdo masë tjetër me karakter disiplinor”, në nenin 34/1 të ligjit nr. 8811/2001.
15. Procedimi dhe përgjegjësia disiplinore e prokurorëve, me përjashtim të Prokurorit të Përgjithshëm (PP), rregullohej nga ligji nr. 8737/2001, “Për organizimin dhe funksionimin e prokurorisë në Republikën e Shqipërisë”, i ndryshuar, nenet 28-34. Kompetenca e fillimit të procedimit disiplinor dhe e dhënies së masave disiplinore i përkiste të njëjtit autoritet – Prokurorit të Përgjithshëm (neni 8, pika 1, shkronja “h” dhe neni 28). PP merrte mendimin e Këshillit të Prokurorisë, i cili zhvillonte seancë dëgjimore me prokurorin në procedim (neni 10, pika 3, shkronja “a”, neni 30 dhe neni 31).Sipas rregullimit të mëparshëm kushtetues, ku përcaktohej se prokurori shkarkohej nga Presidenti i Republikës me propozimin e Prokurorit të Përgjithshëm, e drejta e ankimit nuk parashikohej . Në ligjin e përmendur më sipër për prokurorinë, fillimisht nuk njihej e drejta e prokurorit për të kundërshtuar dekretin e Presidentit të Republikës për shkarkimin e tij . Kjo çështje u bë objekt shqyrtimi në GJK, e cila, duke e konsideruar si jo në përputhje me Kushtetutën mosnjohjen e të drejtës së ankimit për të kundërshtuar vendimin e shkarkimit, ndër të tjera, shprehet: “... se e drejta e prokurorëve për t’u ankuar buron nga Kushtetuta e si e tillë ajo duhet të konkretizohej me ligjin “Për Prokurorinë”. Kufizimi që i bën kësaj të drejte dispozita e ligjit, lidhur me masat që merr ndaj tyre Presidenti i Republikës, nuk gjen mbështetje edhe te neni 17 i Kushtetutës. Sipas kësaj dispozite kufizime mund të vendosen vetëm kur ka interes publik dhe kur mbrohen të drejtat e subjekteve të tjera. Në këtë dispozitë kushtetuese, veç sa më sipër, vihen si kushte që kufizimi të jetë në përpjesëtim me gjendjen që e ka diktuar, të mos cenojë thelbin e lirive dhe të drejtave dhe të mos tejkalojë në asnjë rast kufizimet e parashikuara në Konventën Europiane për të Drejtat e Njeriut....” . Në zbatim të vendimit të GJK-së, ligjvënësi miratoi ndryshimin në ligjin për prokurorinë duke parashikuar të drejtën e prokurorëve për t’u ankuar ndaj masës së shkarkimit në Gjykatën e Apelit Tiranë .
Shih standardet dhe referencat te komentet për nenin 138 të këtij ligji.
- Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, qershor 2015, hartuar nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë, www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/dokumenti_shqip_0.pdf.
- Relacioni për projektligjin “Për statusin e gjyqtarëve dhe të prokurorëve në Republikën e Shqipërisë”, www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/relacioni-1.pdf .
Kushtetuta: nenet 140 dhe 148/d.
Ligji për Statusin, kreu III “Fillimi i procedimit disiplinor”, nenet 138-147.
Ligji nr. 115/2016, i ndryshuar, nenet 100 dhe 192.
Ligji nr.8577, datë 10.2.2000, “Për organizimin dhe funksionimin e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë” (ligji për GJK-në), ndryshuar me ligjin nr.99/2016, neni 71.
Ligji nr. 49/2012, “Për gjykatat administrative dhe gjykimin e mosmarrëveshjeve administrative”, të ndryshuar (ligji nr. 49/2012, i ndryshuar), nenet 17-18.
- Komentar mbi Reformën në Sistemin e Drejtësisë (2016), Botim i Fondacionit “Shoqëria e Hapur për Shqipërinë” dheInstituti për Studimet Publike e Ligjore, 2019.
SQ