Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    1. Qëllimi i nenit 64 është të ofrojë qartësi dhe parashikueshmëri për kohëzgjatjen e funksionit të magjistratit në funksion të pavarësisë dhe të garancive për statusin, duke përcaktuar në mënyrë shteruese rastet në të cilat mbaron statusi i magjistratit. Nisur nga fakti që magjistrati emërohet pa afat të caktuar në detyrë, si dhe bazuar në parimin e palëvizshmërisë nga detyra që garanton pavarësinë e këtij funksioni, ligji parashikon specifikisht rastet të cilat passjellin mbarimin e ushtrimit të këtij funksioni. Këto raste janë shteruese dhe për këtë qëllim ato janë parashikuar në një kre më vete, i cili hapet me nenin 64.

    2. Gjithashtu, kjo dispozitë ka për qëllim të zbatojë parashikimet kushtetuese lidhur me disa subjekte të posaçme, të cilët, në ndryshim nga magjistratët e tjerë, ushtrojnë mandate të kufizuara në kohë.

  • Objekti

    1. Subjektet
    3. Neni 64 ka subjekt magjistratin si kategori e përgjithshme, ku përfshihen të gjithë gjyqtarët dhe prokurorët. Brenda kategorisë së magjistratëve, neni 64 veçon disa magjistratë të cilët për shkak të rregullimeve kushtetuese ligji i trajton në mënyrë të veçantë. Ata janë: gjyqtari i Gjykatës së Lartë (GJL), Prokurori i Përgjithshëm (PP), si dhe prokurori i Prokurorisë së Posaçme (PKKKO). Për këto subjekte trajtimi i veçantë ka të bëjë vetëm me moshën e daljes në pension, e cila për dy të parët është 70 vjeç, ndërsa për kategorinë e tretë (Prokurorët e Prokurorisë së Posaçme) është 67, sipas ligjit për sigurimet shoqërore. 
    4. Gjithashtu, neni 64 ka për subjekt edhe këshillat përkatës, të cilët deklarojnë përfundimin e statusit ose të mandatit të gjyqtarit ose prokurorit, me përjashtim të gjyqtarit të GJL-së, mandati i të cilit deklarohet i përfunduar me vendim të GJL-së. 
    2. Struktura
    5. Neni 64 është neni i parë i kreut VIII “Mbarimi i statusit të magjistratit”, të pjesës III “Zhvillimi i karrierës së magjistratëve”. Siç edhe rezulton nga titulli i nenit “Kohëzgjatja në detyrë e magjistratit”, ai i kushtohet rasteve kur magjistrati pushon së ushtruari funksionin e tij, pra atij i mbaron dhe statusi i magjistratit. Gjithashtu, kjo dispozitë, përveç rasteve të mbarimit të mandatit, parashikon dhe momentin ose kohën e përfundimit të tij, i cili deklarohet nga këshilli përkatës ose organe të tjera, sipas rastit. Përcaktimi i organit që deklaron përfundimin e mandatit lidhet me kategorinë e posaçme të magjistratëve, të cilët kanë trajtim të ndryshëm për shkak të parashikimit të posaçëm kushtetues.
    6. Neni 64 përbëhet nga 6 pika, ku pika 1 prezanton rastet e mbarimit të statusit të magjistratit. Ato janë kur: a) jep dorëheqjen; b) vërtetohen kushtet e pazgjedhshmërisë dhe të papajtueshmërisë në ushtrimin e funksionit; c) mbush moshën 67 vjeç; ç) shkarkohet nga funksioni për përgjegjësi disiplinore, sipas parashikimeve të këtij ligji; d) vërtetohet fakti i pamundësisë për të ushtruar detyrën. 
    7. Pika 2 është detajim i nenit 139, pika 1, shkronja “a” e Kushtetutës, ku përcaktohen rastet e mbarimit të mandatit të gjyqtarit të GJL-së, një prej të cilave është edhe dalja në pension. Pika 2 e nenit 64 parashikon se gjyqtarët e GJL-së dalin në pension në moshën 70 vjeç dhe me arritjen e kësaj moshe, mandati mbaron pavarësisht nga vitet e ushtrimit të funksionit në këtë pozicion. Pra, nisur nga fakti që mandati i gjyqtarit të GJL-së është parimisht i kufizuar në kohë, pra 9 vjet, sipas këtij parashikimi, me mbushjen e moshës 70 vjeç, atij i përfundon mandati, pavarësisht nëse nuk e ka kryer të plotë atë për 9 vjet. 
    8. Edhe pikat 3 dhe 4 kanë të njëjtin parashikim si pika 2, por ka dy dallime mes tyre. Së pari, te pika 3 subjekt është Prokurori i Përgjithshëm, ndërsa te pika 4 është prokurori i PKKKO-së. Së dyti, ndërsa për gjyqtarin e GJL-së dhe PP-së parashikohet mosha 70 vjeç për daljen në pension (përkatësisht pika 2 dhe 3), për prokurorin e PKKKO-së është vendosur mosha 67 vjeç, si mosha maksimale e parashikuar për daljen në pension. Dallimi mes të njëjtës kategori, pra të magjistratëve me mandat të caktuar kohor (të tria pozicionet: gjyqtar i GJL-së, PP-së dhe prokuror i PKKKO-së e kanë mandatin 9-vjeçar) për sa i takon moshës së daljes në pension e ka burimin te fakti që dy të parat janë funksione që ushtrohen pas një procesi zgjedhjeje dhe që përfshijnë edhe institucione jashtë gjyqësore, për shkak të rolit të ndryshëm që kanë në raport me magjistratët e tjerë. Prokurori i PKKKO-së, pavarësisht disa rregullimeve të ndryshme në disa aspekte që gëzon në raport me prokurorët e tjerë, te mosha e daljes në pension barazohet me ta. Kjo zgjidhje është e arsyeshme me qëllim që të ketë sa më shumë uniformitet në rregullimet ligjore që lidhen me elementë të statusit të magjistratit. 
    9. Ndërsa pika 5përcakton momentin e mbarimit të statusit të magjistratit kur mbush moshën 67 vjeç. Ky moment lidhet me fundin e muajit në të cilin mbush moshën 67 vjeç. Brenda dy javëve prej kësaj dite, këshilli deklaron mbarimin e mandatit të magjistratit. 
    10. Së fundmi, pika 6 parashikon të njëjtin parashikim si në pikën 5, por për subjektet e posaçme: gjyqtarin e GJL-së, PP-së dhe prokurorin e PKKKO-së. Pra, brenda dy javëve nga mbushja e moshës 70 vjeç për gjyqtarin e GJL-së dhe PP-së, si dhe 67 vjeç për prokurorin e PKKKO-së, deklarohet mbarimi i mandatit, përkatësisht me vendim të Gjykatës së Lartë për gjyqtarin e saj, dhe me vendim të KLP-së për PP-në dhe prokurorin e PKKKO-së. 

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    a) Përfundimi i mandatit dhe mbarimi i statusita) Përfundimi i mandatit dhe mbarimi i statusit

    
    11. Pika 1 e nenit 64 parashikon shkaqet që çojnë në mbarimin e statusit, të cilat janë shteruese dhe ndodhin kur magjistrati:  a) jep dorëheqjen;  b) vërtetohen kushtet e pazgjedhshmërisë dhe të papajtueshmërisë në ushtrimin e funksionit;  c) mbush moshën 67 vjeç;  ç) shkarkohet nga funksioni për përgjegjësi disiplinore, sipas parashikimeve të këtij ligji;  d) vërtetohet fakti i pamundësisë për të ushtruar detyrën.
    12. Shkaqet që çojnë në mbarimin e statusit janë të tilla që passjellin përfundimin e funksionit të magjistratit. Pra, nëse ndodh një nga këto ngjarje, gjyqtari ose prokurori nuk mund të konsiderohet më i tillë dhe as të ushtrojë më detyrën. Në këtë kontekst, duhet bërë dallimi i qartë midis shkaqeve të mbarimit të statusit dhe shkaqeve të mbarimit të mandatit. Mandati mund të jetë edhe i kufizuar, ndërsa statusi jo (shih nenin 61). Pas përfundimit të mandatit, një magjistrat mund të vazhdojë të gëzojë statusin e magjistratit. Kështu p.sh. gjyqtari i GJL-së, pas përfundimit të mandatit 9-vjeçar, ka të drejtë të caktohet në nivel apeli (shih nenin 62). Ndërsa në rast se mbush moshën 67 vjeç, magjistrati del në pension dhe pas këtij momenti ai nuk gëzon më statusin si i tillë. Këtu nuk përfshihen përfitimi i disa të drejtave që lidhen me statusin, siç është pensioni suplementar i magjistratit (shih nenin 21). 
    13. Pika 1 parashikon të gjitha rastet e përfundimit të statusit, ndërsa pikat 2-4 përmendin mbarimin e mandatit, pasi lidhen me pozicione të kufizuara në kohë. Gjithsesi, të gjitha pikat e nenit 64, me përjashtim të pikës 1, i referohen vetëm mbushjes së moshës së pensionit, momentit dhe organit që deklaron mbarimin e statusit për shkak të tij. Ndërsa shkaqet e tjera të mbarimit të statusit: dorëheqja, pazgjedhshmëria dhe papajtueshmëria, si dhe pamundësia fizike dhe mendore janë rregulluar në nene më vete brenda kreut “Mbarimi i satusit të magjistratit” (shih nenet 65, 66 dhe 67).
    14. Pikat 2, 3 dhe 4 të nenit 64, megjithëse kanë 3 subjekte të ndryshme, kanë në thelb të njëjtin rregullim, pra caktimin e moshës së daljes në pension për gjyqtarin e GJL-së, PP-së dhe prokurorin e PKKKO-së. Vlen të përmendet se rregullimi i mëparshëm për gjyqtarët e GJL-së përcaktonte moshën 65 vjeç të daljes në pension. Ky parashikim ishte i nivelit kushtetues . Amendamentet kushtetuese të vitit 2016 unifikuan parashikimin për të gjithë gjyqtarët, me përjashtim të gjyqtarëve të GJK-së, të cilët kanë si kufi maksimal moshor për të ushtruar detyrën moshën 70 vjeç . Mosha e daljes në pension për gjyqtarët u la të parashikohej në ligj. Kjo zgjidhje ishte në funksion të rikonceptimit të GJL-së dhe përfshirjes së saj brenda sistemit gjyqësor jo vetëm lidhur me rregullat procedurale  dhe  materiale  të  gjykimit,  por  edhe  për  sa  u  takon  rregullave  që  përcaktojnë statusin e tyre (shih nenin 139 të Kushtetutës). Megjithatë, duke qenë se GJK-ja nuk e pranoi si kushtetuese referencën te ligji i sigurimeve shoqërore për të caktuar moshën e daljes në pension të magjistratëve, u parashikua në ligjin për statusin mosha konkrete se kur magjistratët mbushin moshën për pension, si moment që shënon dhe mbarimin e statusit të tyre. Prandaj, për të gjithë magjistratët është parashikuar mosha 67 vjeç, me përjashtim të gjyqtarëve të GJL-së dhe PP-së, të cilët dalin në pension në moshën 70 vjeç (pika 2 dhe pika 3). 
    15. Dallimi mes këtyre magjistratëve duhet parë në lidhje me pozicionin e posaçëm ku ato caktohen. Caktimi në pozicionin e gjyqtarit të GJL-së dhe atë të PP-së bëjnë pjesë në mandatet e kufizuara me ligj dhe si të tilla janë me mandat të kufizuar për shkak të misionit të veçantë që ato kanë (shih nenin 61). Përcaktimi i këtyre mandateve të kufizuara në kohë pajtohet edhe me kohëzgjatjen e daljes në pension, duke krijuar mundësinë që në këto pozicione të zgjidhen magjistratë me një përvojë sa më të gjatë në sistemin e drejtësisë. Në rast se këta gjyqtarë ose PP pasi kanë kryer mandatin e tyre të plotë 9 dhe 7-vjeçar, kërkojnë të caktohen në pozicion apeli, atëherë mosha e daljes së tyre në pension është 67 vjeç, ashtu si dhe për magjistratët e tjerë (pika 5). Këtu duhet mbajtur në vëmendje, që pavarësisht se atyre u mbaron mandati, ata vazhdojnë ta gëzojnë statusin e magjistratit. Këtë interpretim e ka bërë edhe Komisioni i Pavarur i Kualifikimit në një rast, ku ka theksuar se statusi i magjistratit mbaron në rastet e përcaktuara shprehimisht nga pika 1 e nenit 64, të ligjit nr. 96/2016, ku përfundimi i mandatit të gjyqtarit të Gjykatës së Lartë nuk përcaktohet si një nga rastet e mbarimit të statusit të magjistratit .
    16. Vlen të përmenden edhe dy aspekte të tjera lidhur me mbarimin e statusit për shkak të mbushjes së moshës së pensionit: Aspekti i parë lidhet me faktin që pavarësisht se gjyqtarit të GJL-së i mbaron statusi për shkak të moshës, ai qëndron në detyrë deri në emërimin e pasardhësit. Përjashtim bën rasti i rregulluar në paragrafin e parë, kur magjistrati (1) jep dorëheqjen; (2) shkarkohet sipas dispozitave të nenit 140 të Kushtetutës; (3) vërtetohen kushtet e pazgjidhshmërisë dhe të papajtueshmërisë në ushtrimin e funksionit dhe; (4) vërtetohet fakti i pamundësisë për të ushtruar detyrën .Aspekti i dytë ka të bëjë me faktin që gjyqtari i GJL-së dhe PP-së, pavarësisht sa vite kanë qëndruar në detyrë si të tillë, u përfundon statusi me mbushjen e moshës 70 vjeç (pikat 2, 3 dhe 4). Pra, shkaku për të cilin mbaron statusi nuk lidhet me kryerjen ose jo të mandatit për të cilin është zgjedhur.

    
    c) Deklarimi i mbarimit të mandatit/statusit
    17. Pika 5 dhe 6 përcaktojnë dy elemente të rëndësishme për deklarimin e mbarimit të mandatit: a) kohën kur bëhet ky deklarim dhe b) organin kompetent që deklaron mbarimin e mandatit ose të statusit. Sa i takon momentit të deklarimit, ai lidhet me muajin në të cilin magjistrati mbush moshën e pensionit. Mandati ose statusi i mbaron në fund të muajit kur mbush moshën. Organi kompetent ka detyrimin të marrë vendim për këtë qëllim brenda dy javëve nga fundi i muajit në të cilin magjistrati mbush moshën e pensionit. Pra, nëse një magjistrat mbush moshën 67 vjeç në 17 prill, atëherë në 30 prill atij i mbaron statusi. Deri në 1 maj organi kompetent duhet të deklarojë mbarimin e statusit të tij.
    18. Organet kompetente për deklarimin e mbarimit të mandatit janë: për gjyqtarin e GJL është vetë GJL, e cila merr vendim për deklarimin e mbarimit të mandatit. Mbi këtë vendim, KLGJ deklaron përfundimin e statusit të këtij magjistrati. Kurse për PP-në dhe prokurorin e PKKKO-së deklarimin e mbarimit të mandatit dhe të statusit për shkak të mbushjes së moshës e bën KLP-ja, ndërsa për magjistratët e tjerë KLGJ-ja. 

  • Konteksti historik

    Kushtetuta e vitit 1998 parashikonte si raste të përfundimit të mandatit, dënimin e gjyqtarit me vendim të formës së prerë për kryerjen e një krimi, mosparaqitjen në detyrë për më shumë se 6 muaj, mbushjen e moshës 65 vjeç, dhënien e dorëheqjes, si dhe deklarimin të paaftë për të vepruar, sipas një vendimi gjyqësor të formës së prerë. Vërtetimi i këtyre rasteve kërkonte një vlerësim nga vetë Gjykata e Lartë, e cila deklaron mbarimin para afatit të mandatit të gjyqtarit. Vendimi që merrte gjykata në raste të kësaj natyre ka natyrën e konstatimit të një fakti që mund të ketë ndodhur dhe që është i vërtetueshëm nga gjykata ose organe të tjera kompetente. Në këtë kontekst, nuk ka ndryshim pasi është sërish GJL-ja që deklaron përfundimin e mandatit. Ndryshimi lidhet siç u tha dhe më lart me saktësimin e shkaqeve të mbarimit të mandatit, duke bërë dallimin mes tyre dhe rasteve të shkarkimit.
    Koha e qëndrimit në detyrë të gjyqtarëve të GJL-së përgjithësisht është e kufizuar ose me moshën maksimale (65-70 vjeç) ose me mandat kohor (7-9-12 vjet) . Arsyeja për këtë qëndron te fakti se për shkak të natyrës së posaçme që ka gjykimi në GJL, pra në funksion të interpretimit final të ligjit, si dhe të unifikimit të praktikës gjyqësore, është në të mirë të zhvillimit koherent të doktrinës juridike që të ketë dinamikë në përbërjen e kësaj gjykate.
    Është riformuluar gjithashtu edhe rasti që lidhet me pamundësinë për të ushtruar detyrën. Dispozita e mëparshme e nenit 139, shkronja “d” parashikonte paaftësinë për të vepruar si shkak për mbarimin e mandatit, nëse një gjë e tillë deklarohej me vendim gjykate. Ndërkohë neni i mëparshëm 140 parashikonte se paaftësia mendore a fizike ishte një nga kushtet për të shkarkuar gjyqtarin e GJL-së. Të dyja këto parashikime krijonin një konfondim, nëse paaftësia ishte shkak për shkarkim apo për mbarimin e mandatit. Në nenin 139 të ndryshuar është parashikuar vërtetimi i faktit të pamundësisë si shkak vetëm për mbarimin e mandatit, pasi kjo të jetë konstatuar me vendim gjykate.
    Është me rëndësi të theksohet se parashikimi shterues i shkaqeve për mbarim mandati lidhet ngushtë me dy rregullime të tjera për statusin dhe vazhdimësinë në detyrë të gjyqtarit të GJL-së. Së pari, pika 3 e nenit 139 parashikon mundësinë për të emëruar gjyqtarin e GJL-së në një gjykatë tjetër. Së dyti, pika 5 e nenit 136 parashikon se gjyqtari i GJL-së qëndron në detyrë deri në emërimin e pasardhësit, përveç disa rasteve të parashikuara nga neni 139, pika 3. Pra, në të dyja këto raste, gjyqtari do të përfitojë nga këto rregulla vetëm nëse mandati i tij ka përfunduar për shkaqe të caktuara.

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira
  Asnjë koment
• Materiale legjislative

  Relacioni për projektligjin “Për statusin e gjyqtarëve dhe prokurorëve”,
  https://www.parlament.al/Files/ProjektLigje/Relacioni-1.pdf

  Procesverbali i shqyrtimit të projektligjit “Për statusin e gjyqtarëve dhe prokurorëve, në komisionin parlamentar ad hoc 2016”, http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/procesverbal_date_23.09.2016.pdf

• Dispozita të lidhura

  Kushtetuta: Neni 136, 139, 147/a, 149/a

  Ligji për Statusin: nenet 27, 61

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia
  Asnjë koment
• Arkiva
  Asnjë koment