Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi
    1. Neni 74 nëpërmjet zbërthimit në mënyrë të detajuar të kriterit “Aftësitë organizative” synon të përcaktojë kritere të qarta për vlerësimin në mënyrë objektive dhe të paanshme të aftësive organizative të magjistratit.

     

    2. Ky zbërthim ka vlerë të dyfishtë. Së pari, i vlen magjistratëve pasi për herë të parë në ligj (dhe jo në akt nënligjor), treguesit matës janë të mirëpërcaktuar, të qartë dhe të unifikuar për të gjithë magjistratët në sistem. Përcaktimi i treguesve matës përbën garanci dhe siguri ç’ka i jep procesit të vlerësimit më shumë besueshmëri. Në të njëjtën kohë, ligjvënësi synon t’i vendosë organit vlerësues kufijtë ligjorë të vlerësimit për kriterin e aftësive organizative. Vendosja e këtyre kufijve është e rëndësishme për të garantuar respektimin e parimit të pavarësisë së magjistratit (neni 69, shkronja “a” të Ligjit për Statusin).

     

  • Objekti
    4. Nga pikëpamja sistematike, neni 74 bën pjesë në grupin e neneve të seksionit i “Vlerësimi i magjistratit”, kreu II “Kriteret, burimet dhe nivelet e vlerësimit”. Për sa i takon “Aftësive organizative”, ligjvënësi ka vendosur t’i përcaktojë shtyllat kryesore të vlerësimit në të njëjtin nen si për gjyqtarët ashtu edhe për prokurorët. I vetmi dallim që ka zgjedhur të bëjë ligjvënësi është në pikën 3 dhe 4 të këtij neni për sa i takon kriterit të “kryerjes së procedurave hetimore dhe gjyqësore” duke shtjelluar veçmas standardet e vlerësimit për këtë kriter për secilin profil. Në të gjitha pikat e tjera të këtij neni është përdorur termi “magjistrat”, duke mos bërë dallime midis profilit gjyqtar dhe prokuror.

     

    5. Objekti i rregullimit të këtij neni është i shumëfishtë. Në pikën e parë prezantohen tri shtyllat kryesore që vlerësohen në lidhje me kriterin “aftësia organizative”. Këto shtylla zbërthehen në pikat e tjera të dispozitës. Përkatësisht, në pikën dy renditen treguesit bazë për vlerësimin e kriterit “ngarkesë e punës së magjistratit”, në pikat tre dhe katër listohen treguesit që lidhen me “kryerjen e procedurave gjyqësore” nga gjyqtari dhe “procedurave hetimore” nga prokurori dhe, në pikën pesë përmbyllëse, renditen treguesit e aftësisë së magjistratit për të administruar dosjen gjyqësore.

     

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës
    6. Komente mbi pikën 1 të nenit 74. Në pikën 1 të nenit 74 të Ligjit për Statusin parashikohen tri shtyllat mbi të cilat mbështetet vlerësimi për kriterin “aftësi organizative”. Në këtë paragraf vetëm prezantohen këto shtylla, të cilat më pas shtjellohen përkatësisht në pikën 2, 3, 4 dhe 5 të këtij neni. Ligjvënësi ka zgjedhur të parashikojë pothuajse të njëjtin sistem dhe standarde vlerësimi në lidhje me aftësitë organizative si për gjyqtarët ashtu dhe për prokurorët, duke bërë përshtatjet përkatëse sipas veçorive të profileve. Më tej në këtë pikë, saktësohet se të gjitha ato rrethana të cilat nuk varen nga magjistrati dhe që kanë efekt negativ në rezultatet e vlerësimit duhet të shmangen. Për rrjedhojë, ato nuk kanë asnjë influencë në vlerësimin e magjistratit për këtë kriter. Ky saktësim i ligjvënësit është veçanërisht i rëndësishëm pasi kriteri i nenit 74 e ka më të theksuar se kriteret e tjera ndërthurjen dhe deri diku edhe ndërvarësinë me elemente përtej sferës së influencës së magjistratit. Kjo pasi administrimi/organizimi i punës dhe përballimi i ngarkesës nënkupton një sërë procesesh që për nga natyra e tyre përfshijnë edhe nëpunësin civil gjyqësor/në prokurori, si dhe elemente infrastrukturore. Sidomos mungesat infrastrukturore dhe në burime njerëzore në disa gjykata/prokurori në Republikën e Shqipërisë janë tashmë fakt i gjithëpranuar dhe ato në asnjë rast nuk duhet të ndikojnë në vlerësimin e këtij kriteri. Në shumë gjykata nuk ka salla të mjaftueshme për zhvillimin e të gjitha seancave gjyqësore me regjistrim audio/video, ç’ka pasjell zhvillimin e tyre në zyrat e gjyqtarëve. Një tjetër aspekt është edhe profesionalizimi i nëpunësve civilë gjyqësorë/në prokurori që jo gjithmonë është në nivelet e duhura për shkak të mënyrës së rekrutimit të tyre në kuadrin ligjor që ka ekzistuar para Ndryshimeve Kushtetuese. Në zbatim të pushtetit normativ të deleguar në nenin 2, germa “ll” dhe 171 të Ligjit për Statusin, në kuptim të nenit 118 të Kushtetutës, Këshilli i Lartë Gjyqësor (KLGJ) ka miratuar një sërë aktesh nënligjore (që përmenden më poshtë) për të plotësuar kuadrin ligjor në lidhje me vlerësimin profesional. Në të njëjtën linjë edhe Këshillit të Lartë të Prokurorisë (KLP) i është deleguar një pushtet i tillë normativ. KLP-ja (krijuar në dhjetor 2018) ende nuk ka arritur të miratojë akte nënligjore që rregullojnë fushën e vlerësimit profesional të prokurorëve. Gjithsesi, ekziston një pritshmëri e arsyeshme se ato do të jenë “të frymëzuara” nga rregullimet “simotra” të magjistratëve gjyqtarë, me ndryshimet përkatëse që lidhen me profilin. Nisur nga kjo pritshmëri, për efekt të sqarimit të koncepteve të parashikuara në nenin 74, trajtimi/analiza i/e akteve nënligjore të miratuara nga KLGJ-ja shërben, për aq sa është e mundur, edhe për vlerësimin e aftësive organizative për prokurorinë. Aty ku ka dallime që lidhen me profilin, do të shtjellohen standardet përkatëse për sistemin prokurorial.     

     

    7. Komente mbi kuptimin e kriterit “aftësi organizative”. Treguesi “aftësi organizative” meriton të shtjellohet më tej për t’u kuptuar sa më drejt nga institucionet e ngarkuara nga ligji për zbatimin e tij. Nga analiza rezulton se ky akt nënligjor zbërthen më tej këtë tregues. Konkretisht, në pjesën hyrëse të pikës 2 të këtij vendimi “Aftësia organizative e gjyqtarit” thuhet se: “megjithëse përgjegjësitë e gjyqtarit ndryshojnë midis juridiksioneve dhe roleve specifike, gjyqtari në çdo nivel dhe në çdo detyrë duhet të ketë aftësi të mira organizative në mënyrë që të jetë produktiv. Gjyqtari nuk mund të jetë efektiv pa pasur aftësinë për të organizuar, menaxhuar dhe kontrolluar efektivisht procedurat gjyqësore. Produktiviteti është rrjedhojë e menaxhimit të kohës, i cili tregon sa mirë gjyqtari e përdor kohën e tij/saj, si kur gjykon i vetëm ashtu edhe në panel me të tjerë. Gjyqtari duhet të bëjë përpjekjet maksimale në menaxhimin efektiv të kohës, si në planifikimin e seancave gjyqësore, ashtu edhe në veprimet procedurale jashtë tyre, pa krijuar pengesa në ecurinë e gjykimit të çështjeve në kolegje”[1]. Sipas këtij formulimi, kuptimi i kriterit të vlerësimit “aftësi organizative” lidhet me ekzistencën dhe të qenurit “produktiv” dhe “efektiv”. Produktiviteti (në masë të mirë/kënaqshme) shihet si rezultat i administrimit (menaxhimit) të kohës së punës, pasi tregon se sa mirë ai/ajo e përdor kohën në dispozicion. Vetë vendimi i KLGJ-së nuk e shtjellon apo përkufizon më tej termin “produktivitet” apo “efektiv”. Koncepti “eficiencë” (efficiency) është gjithashtu një term i papërcaktuar (i gjerë), kjo pasi përmban elemente kuantitative dhe kualitative. Eficiencë gjyqësore në kuptim të nenit 6 të Konventës Europiane për të Drejtat e Njeriut (KEDNJ) do të thotë “dhënie drejtësie brenda një afati të arsyeshëm”. Nisur nga sa më sipër, rezulton se ky koncept përfshin si gjyqtarin ashtu edhe organet/institucionet kompetente për administrimin dhe funksionimit e sistemit gjyqësor^[2]. Prandaj, gjatë ushtrimit të funksionit të tyre gjyqtarët duhet të jenë të vetëdijshëm për kontributin që ata japin për “eficiencën” dhe duhet të përdorin çdo mjet procedural të parashikuar në ligj si dhe duhet të tregojnë aftësi organizimi (përpikëri, disponibilitet gjatë orarit, përgatitjen e duhur, parashikimin e ditëve që nuk do të jetë në gjykatë etj.)^[3]. Sa më sipër, në kontekstin e vlerësimit, treguesi “eficiencë” duhet të lexohet “ngushtë” në mënyrë që të lidhet vetëm me performancën individuale të gjyqtarit, duke e zhveshur atë nga çdo përgjegjësi që lidhet me eficiencën e gjykatës në tërësi. Termi “produktivitet” është një koncept i papërcaktuar (i gjerë) që në pamje të parë duket sikur ka më shumë konotacion ekonomik që lidhet me “input” dhe “output” për njësi. Referuar akteve ndërkombëtare, produktiviteti i punës së gjyqtarit është një nga nëntreguesit që masin eficiecën e gjyqtarit dhe gjykatave[4]. Produktiviteti i punës është një nga njësitë matëse më të përhapura në shumë vende të BE-së dhe llogaritet përgjithësisht duke ndarë totalin e “outputs” (çështjeve të përfunduara) me numrin e personelit apo numrin e orëve të punës të harxhuara. Faktori total i produktivitetit synon të masë produktivitetin tërësor të “inputs” që përdor një organizatë/institucion[5]. Produktiviteti i punës është një tregues performance për të vjelë informacion mbi “prodhimin” (e vendimeve gjyqësore) që harton dhe dorëzon një gjyqtar (dhe nëpunësit civilë gjyqësorë). Por, siç u përmend më sipër, ky tregues përdoret edhe për të matur produktivitetin e vetë gjykatës. Kështu, për shembull, nëse janë miratuar rregulla të reja që rrisin eficiencën e gjykatës, kjo mund të ketë një efekt pozitiv në produktivitetin e punës, pasi rriten “outputs” të gjykatës duke ruajtur të njëjtin numër personeli. Por “produktiviteti në punë” në vetvete, si një tregues performance, nuk përfshin aspekte që kanë të bëjnë me cilësinë e punës së gjyqtarit. Për më tepër, që sasia nuk duhet barazuar me cilësinë, pasi prodhimi i lartë nuk nënkupton automatikisht cilësi vendimesh. Prandaj, produktiviteti duhet kuptuar si mjet dhe jo qëllim në vetvete. Opinioni i  Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve Europianë (‘Consultative Council of European Judges -‘CCJE’) nr.6, (2004) nënvizon se cilësia e drejtësisë nuk mund të barazohet vetëm me “produktivitetin”[6]. Prandaj, në çdo vlerësim të gjyqtarit duhet të synohet të arrihet një balancë e drejtë midis “produktivitetit/eficiencës” dhe “kualitetit”.

     

    7. Komente mbi pikën 2 të nenit 74. Kuptimi i termit “ngarkesa e punës” Bazuar në parashikimet ligjore të nenit 74, pika 2 të Ligjit për Statusin, vendimi nr.264, datë 21.11.2019 i KLGJ-së e nënkategorizon aftësinë për të përballuar ngarkesën e punës në pesë tregues: (I) respektimi i afateve ligjore, (II) plotësimi i standardeve minimale kohore, (III) koha mesatare që i dedikohet çdo çështjeje, (IV) rendimenti i përfundimit të çështjeve gjyqësore, (V) koha mesatare e arsyetimit të vendimit përfundimtar. Tërësia e këtyre nëntreguesve jep kuptimin e plotë të termit “ngarkesë e punës”. Për çdo nëntregues, vendimi i lartpërmendur, pasi përkufizon kuptimin e tyre, “shpërndan” pikët përkatëse. Gjithashtu, çdo nënpikë përmban përcaktimin se si burim vlerësimi shërbejnë të dhënat statistikore, vlerësimi i kryer nga gjyqtari dhe mendimi i kryetarit.

     

    8. Sipas vendimit nr.264, datë 21.11.2019 të KLGJ-së respektimi i afateve ligjore nënkupton “respektimin nga ana e gjyqtarit të afateve të parashikuara në ligj brenda të cilave duhet të përfundojë gjykimi i një çështje. Për të pikëzuar këtë tregues, vlerësimi bëhet referuar raportit të çështjeve për të cilat vendimi është marrë në tejkalim të afatit ligjor, me numrin total të çështjeve të gjykuara, për të cilat ligji parashikon këtë afat”. Veçanërisht në lidhje me respektimin e afateve ligjore ka një ndjeshmëri më të madhe pasi mosrespektimi i tyre përbën shkelje procedurale që cenon ligjshmërinë e vendimit të marrë nga gjykata. Në pamje të parë kjo duket një kërkesë e ngurtë e ligjit, sipas të cilës çdo trajtim i çështjes përtej afatit ligjor do të konsiderohet si në tejkalim të afatit duke u reflektuar në tabelën e pikëzimit, pa marrë parasysh veçoritë e çështjes apo ndonjë element tjetër që ka ndikuar në tejkalimin e afatit. Por, lind pyetja çfarë mund të ndodhë në praktikë gjatë vlerësimit kur ka pasur raste të tejkalimit të afateve ligjore nga ana e magjistratëve dhe cilat janë parimet që duhet të mbahen parasysh? Për të kuptuar më mirë pasojën e mosrespektimit të afateve, në vjen në ndihmë “Udhëzuesi Saturn në lidhje me administrimin/plotësimin e afateve” i Komisionit Europian për Eficiencë në Gjyqësor (CEPEJ)^[7]. Në këtë udhëzues thuhet se parashikimet normative në lidhje me afatet (në ligj apo në akt nënligjor) duhet të përdoren (zbatohen) me kujdes, duke pasur parasysh ndryshimet e mundshme në çështjet konkrete. Në rast se ligji parashikon se një kategori/lloj çështje duhet të trajtohet me prioritet ose të vendoset në mënyrë urgjente, ky parashikim i përgjithshëm duhet të interpretohet në mënyrë të arsyeshme, duke pasur parasysh qëllimin për të cilin është përcaktuar urgjenca ose prioriteti. Për sa i takon hartimit të statistikave, KLGJ-ja ka miratuar vendimin nr.316, datë 19.12.2019, “Për miratimin e tabelave standarde, me të dhëna statistikore të nevojshme, për efekt të vlerësimit etik dhe profesional të gjyqtarëve”[8] si dhe me vendimin nr.60, datë 30.1.2020, Udhëzuesin përkatës për gjykatat në Republikën e Shqipërisë, “Për plotësimin e tabelave me të dhëna statistikore për efekt të vlerësimit etik dhe profesional të gjyqtarëve”[9]. Të dyja këto akte nënligjore plotësojnë kuadrin ligjor për sa i takon hartimit të statistikave të plota dhe të sakta për të gjithë gjyqtarët në Republikën e Shqipërisë. Duke qenë se statistikat përbëjnë një nga njësitë matëse të vlerësimit, përfshirja e të gjitha elementeve që janë të rëndësishme për të matur treguesin, në mënyrë të saktë dhe të plotë është element që garanton transparencë, akses dhe paanshmëri në përllogaritjen e treguesit përkatës. Vendimi nr.264, datë 21.11.2019 i KLGJ-së saktëson që të dhënat statistikore analizohen sipas situatës me qëllim për të shmangur përfundimet për çështje, që nuk janë përgjegjësi e gjyqtarit. Ky saktësim është shumë i rëndësishëm pasi çdo e dhënë statistikore duhet të kontekstualizohet sipas rastit. Në Udhëzuesin e CEPEJ-it[10] saktësohet qëllimi i statistikave gjyqësore si “mjet lehtësues për funksionimin eficient të sistemit gjyqësor dhe kontributor që drejton politikat publike të sistemit të drejtësisë. Në këto kushte, statistikat gjyqësore duhet t’i mundësojnë politikëbërësve dhe praktikuesve të sistemit, informacion mbi performancën e gjykatës dhe kualitetin e sistemit gjyqësor, konkretisht ngarkesën e gjykatës dhe gjyqtarëve, kohën e nevojshme për të përballuar këtë ngarkesë, cilësinë e “outputs” të gjykatës dhe numrin e burimeve njerëzore dhe financiare që i janë akorduar sistemit për të përballuar ngarkesën”. Duke qenë një mjet lehtësues, statistikat duhet të analizohen brenda një realiteti të caktuar të gjykatës/gjyqtarit (që mund të variojnë për arsye të ndryshme), pasi vetëm në këto kushte mund të përftohet një tregues “më i drejtë” dhe që i afrohet më shumë realitetit të gjyqtarit.

     

    9. Plotësimi i standardeve minimale kohore nënkupton respektimin nga ana e gjyqtarit të afateve orientuese të përcaktuara nga KLGJ-ja për çdo kategori çështjesh[11]. Për të pikëzuar këtë tregues, vlerësimi bëhet referuar raportit të çështjeve për të cilat vendimi është marrë në tejkalim të standardit minimal kohor, me numrin total të çështjeve të gjykuara. Edhe në këtë rast, si burim vlerësimi shërbejnë të dhënat statistikore, vlerësimi i kryer nga gjyqtari dhe mendimi i kryetarit. Një pjesë e çështjeve të paraqitura përpara Gjykatës Europiane për të Drejtat e Njeriut lidhen me shkeljen e “afatit të arsyeshëm” sipas nenit 6 të Konventës Europiane të të Drejtave të Njeriut. Në praktikë është e vështirë të gjenden zgjidhje efektive për optimizimin dhe parashikueshmërinë e ecurisë së afateve, përveç rasteve ku ka informacion të detajuar për rrethana të caktuara; prandaj vlerësuesi duhet të tregojë kujdes në lidhje me informacionin që mblidhet për kohëzgjatjen e afateve të çështjes^[12]. Komentet në pikën 8 si më sipër në lidhje me plotësimin e afateve (Udhëzuesi Saturn) dhe vlerën e statistikave vlejnë edhe në analizën e këtij treguesi.

     

    10. Koha minimale që i dedikohet për çdo çështje nga ana e gjyqtarit krahasohet me standardet minimale të përcaktuara nga KLGJ-ja për çdo kategori çështjesh. Pikëzimi bëhet referuar standardeve minimale kohore, sipas llojit të çështjes. Komentet në pikën 8 si më sipër në lidhje me plotësimin e afateve (Udhëzuesi Saturn) dhe vlerën e statistikave vlejnë edhe në analizën e këtij treguesi.

     

    11. Rendimenti i përfundimit të çështjes gjyqësore përkufizohet në vendim si raporti i numrit të çështjeve gjyqësore të përfunduara nga gjyqtari, pavarësisht kohës së caktimit të tyre, me numrin e çështjeve gjyqësore që i janë caktuar brenda një viti kalendarik. Për të pikëzuar këtë tregues, Këshilli i referohet rendimentit të përfundimit të çështjes i shprehur në përqindje. CEPEJ, cituar edhe në vendim, përdor të ashtuquajturën “Clerance Rate (CR)”. Komentet në pikën 8 si më sipër në lidhje me plotësimin e afateve (Udhëzuesi Saturn) dhe vlerën e statistikave vlejnë edhe në analizën e këtij treguesi.

     

    12. Koha mesatare e arsyetimit të vendimit përfundimtar gjyqësor sipas vendimit të KLGJ-së vlerëson aftësinë e gjyqtarit për të arsyetuar në kohë sa më të shpejtë vendimet gjyqësore. Ky është treguesi mesatar i kohës për arsyetimin e të gjitha vendimeve gjyqësore të dhëna nga gjyqtari gjatë periudhës së vlerësimit, që llogaritet nga data e dhënies së vendimit deri në datën e depozitimit të vendimit në sekretari. Pikëzimi bëhet bazuar në tabelën pjesë e vendimit. Komentet në pikën 8 si më sipër në lidhje me plotësimin e afateve (Udhëzuesi Saturn) dhe vlerën e statistikave vlejnë edhe në analizën e këtij treguesi.

     

    13. Komente mbi pikën 3 të nenit 74. Aftësia e gjyqtarit për të kryer procedurat gjyqësore. Ky tregues, sipas vendimit nr.264, datë 21.11.2019 të KLGJ-së përmban në vetvete dy nëntregues: (a) numrin mesatar të seancave gjyqësore për çdo çështje dhe kryerjen e veprimeve të nevojshme procedurale për shmangien e atyre që nuk janë produktive; (b) kryerjen e veprimeve të nevojshme procedurale për organizimin e procesit gjyqësor. Për sa i takon nëntreguesit (a) vendimi saktëson që si rregull, ai bëhet pjesë e vlerësimit kur statistikat mundësohen në rrugë elektronike. Përjashtimisht, nëse kjo nuk është e mundur, ky tregues identifikohet dhe vlerësohet vetëm për çështjet e hedhura me short. Edhe pse është përjashtimi nga rregulli, përzgjedhja e dosjeve relevante për pikëzim nëpërmjet shortit i jep një element rastësor (të parashikueshëm) vlerësimit. Çdo përzgjedhje me short mbart rrezikun (dhe një farë pasigurie) për gjyqtarin që mund të çojë në përzgjedhjen e dosjeve “jo problematike” të tij/saj edhe pse ai/ajo mund të ketë përgjithësisht probleme në këtë fushë ose të kundërtën, ku një çështje e shortuar mund të rezultojë problematike edhe pse është rast i izoluar. Këto raste përjashtimore ose të izoluara, ku mungon një miradministrim nga gjyqtari nuk duhet të diktojnë pikëzimin. Në të tilla raste duhet të ekzistojë një mekanizëm rezervë (zhbllokues) që lejon që vlerësuesi të thellohet më tej në hetimin dhe të kontekstualizojë gjetjet për këtë tregues. Më tej, vendimi parashtron se analiza e të dhënave statistikore bazohet në kompleksitetin dhe volumin e çështjeve, si dhe në kujdesin që tregon gjyqtari për shmangien e seancave gjyqësore jo produktive, duke kryer me eficiencë veprime të tilla: si: mbikëqyrja e dërgimit pa vonesë të akteve të nevojshme të njoftimit, marrja e masave për të siguruar njoftime të rregullta për seancat pasardhëse, planifikimi i seancave duke marrë parasysh kohëzgjatjen e çështjes, afatet ligjore dhe mendimin e palëve, si dhe çdo masë tjetër e marrë konkretisht nga gjyqtari për shmangien e seancave joproduktive. Katalogu i mësipërm i veprimeve me eficiencë që duhet të kryejë gjyqtari nuk duhet kuptuar si shterues. Ai shërben si një listë ilustruese për gjyqtarin dhe vlerësuesin për t’u marrë parasysh gjatë vlerësimit. Termi i përdorur “eficiencë në veprime”, është një term i papërcaktuar që duhet zbatuar me kujdes në praktikë për të mosdisfavorizuar gjyqtarin në mënyrë të padrejtë. Nga njëra anë duket sikur kjo kërkesë krijon hapësirën e duhur për gjyqtarin për të gjetur mënyrën/përqasjen e duhur në çdo çështje konkrete, pasi është ai/ajo që vendos për kryerjen e procedurave gjyqësore. Por, nga ana tjetër, duke qenë një term i papërcaktuar, në praktikë, mund të krijojë keqkuptime në zbatim nga ana e vlerësuesve. Në lidhje me nëntreguesin tjetër në pikën (b) si më sipër, vendimi nr.264, datë 21.11.2019 i KLGJ-së rendit sërish një katalog veprimesh që gjyqtari kryen me eficiencë si p.sh.: vënia në lëvizje e dosjes në kohë dhe në përputhje me afatet ligjore, kryerja e veprimeve përgatitore efektive dhe në kohë, duke marrë parasysh caktimin e afateve për të metat e padisë, njoftimin e akteve apo deklaratës mbrojtëse, planifikimi dhe zhvillimi i seancave përgatitore efektive, dokumentimi i vendimeve dhe veprimeve të tjera përgatitore, ndjekja me rigorozitet e fazave në të cilat kalon shqyrtimi gjyqësor etj. Edhe ky katalog duhet kuptuar si një listë jo shteruese, por orientuese për gjyqtarin dhe vlerësuesin. Parashtrimet si më sipër në lidhje me eficiencën në veprime vlejnë edhe për këtë nëntregues.

     

    14. Komente mbi pikën 4 të nenit 74. Aftësia e prokurorit për të kryer procedurat hetimore dhe procedurat e tjera. Në mungesë të një akti nënligjor të miratuar nga KLP-ja që shtjellon më tej parashikimet ligjore të këtij neni, për të kuptuar drejt “aftësinë e prokurorit për të kryer në mënyrë të efektshme procedura hetimore dhe procedura të tjera të sistemit të prokurorisë” na vijnë në ndihmë rekomandimet e institucioneve ndërkombëtare në këtë fushë. Nga leximi i pikës 4 të nenit 74, ky tregues matet bazuar në dy nëntregues (I) kryerja e veprimeve të nevojshme hetimore dhe procedurale brenda afatit kohor të përcaktuar; (II) të mbledhjes së provave të nevojshme, duke përfshirë mbikëqyrjen e dërgimit pa vonesë të akteve të nevojshme të njoftimit. Në të dyja rastet, ligjvënësi kërkon që këto veprime jo vetëm të kryhen, por të kryhen në mënyrë të efektshme. Për sa i takon kuptimit të termit “efektivit”, i referohemi shtjellimeve të mësipërme në pikën 7. Administrimi kualitativ dhe në mënyrë të efektshme i çështjes vlerësohet edhe nga Këshilli Konsultativ Europian i Prokurorëve në Opinionin 11 (2016) si elemente që sigurojnë që vendimmarrjet prokuroriale të merren në respektim të çdo afati ligjor dhe të jenë kryer në mënyrë objektive, të paanshme dhe profesionale, duke respektuar prezumimin e pafajësisë dhe të drejtën e mbrojtjes si dhe të drejtat e viktimave[13]. Nisur nga sa më sipër, efektiviteti duhet parë në kontekstin e qëllimeve dhe objektivave të sistemit prokurorial, të tilla si p.sh.: vënia përpara përgjegjësisë penale të fajtorëve, sigurimi/respektimi i dinjitetit të viktimave etj. Këto objektiva dhe qëllime duhet të jenë edhe udhërrëfyesi i KLP-së në hartimin e akteve nënligjore dhe në zbatimin e tyre. Vetë nëntreguesi i pikës (I) duket sikur përmban në vetvete dy elemente: së pari, kushtin që të kryhen veprimet e nevojshme hetimore dhe procedurale; dhe së dyti respektimin e afateve kohore të përcaktuara. Për sa i takon elementit të parë (kryerjen e veprimeve të nevojshme hetimore dhe procedurale) Udhëzuesi Saturn i CEPEJ^[14] referon në zbatimin mutatis mutandis të udhëzimeve për gjyqtarët edhe për prokurorët. Për sa i takon elementit të dytë që lidhet me konceptin e “Respektimit të afateve” udhëzuesi përmban një kapitull të veçantë për prokurorët, ku i referohet kryesisht fazës paraprake të hetimit, përpara fillimit të çështjes në gjykatë. Në udhëzues tërhiqet vëmendja në lidhje me kohëzgjatjen e çështjes që mund të cenojë të drejtat themelore të një gjykimi brenda një afati të arsyeshëm. Përkatësisht, nenet 5[15] dhe 6[16] të Konventës Europiane të të Drejtave të Njeriut përmbajnë “rregullime” shumë të rëndësishme për afatet kohore në çështjet penale që duhet të respektohen nga çdo vend anëtar. Organet/institucionet përkatëse duhet të jenë në dijeni të këtyre “rregullimeve për afate” dhe duhet të ngrenë një sistem monitorimi për ato. Për sa i takon nëntreguesit (II) - mbledhja e provave të nevojshme, duke përfshirë mbikëqyrjen e dërgimit pa vonesë të akteve të nevojshme të njoftimit – vlejnë rekomandimet e Udhëzuesit Saturn të CEPEJ si më sipër.

     

    15. Komente mbi pikën 5 të nenit 74. Aftësia e gjyqtarit për të administruar dosjen gjyqësore. Sipas vendimi nr.264, datë 21.11.2019 të KLGJ-së, aftësia e gjyqtarit për të administruar dosjen gjyqësore matet bazuar në dy nëntregues: (a) rregullshmëria e dokumentacionit të dosjes; (b) saktësia dhe plotësia e dokumentacionit të dosjes. Në lidhje me nëntreguesin (a) rregullshmëria e dokumentacionit të dosjes, vendimi parashikon se pikëzimi bëhet në bazë të renditjes së akteve të dosjes në mënyrë të tillë që dosja të jetë lehtësisht e shfrytëzueshme, bazuar në udhëzimet e KLGJ-së[17]. Në lidhje me nëntreguesin (b) saktësia dhe plotësia e dokumentacionit të dosjes, ky pikëzohet duke mbajtur parasysh aftësinë e gjyqtarit për të garantuar që dosja të mos ketë mungesë aktesh dhe që dokumentacioni i përfshirë në dosje të jetë i duhuri dhe t’i përkasë çështjes konkrete. Për të dy këta nëntregues, vendimi specifikon se vlerësuesi përqendrohet në aktet e dosjeve të përzgjedhura me short dhe në vlerësimin e kryer nga gjyqtari. Parashtrimet në pikën 13 në lidhje me përzgjedhjen me short vlejnë edhe për këta nëntregues.

     

    [1] Deri në momentin e hartimit të këtyre komenteve, Këshilli i Lartë i Prokurorisë nuk ka miratuar një akt të ngjashëm me vendimin e KLGJ-së.

    [2] Shih Judges: Independence, efficiency and responsabilities, Recommandation CM/Rec (2010)12 and explanatory memorandum, parag.39.

    [3] Po aty.

    [4] Shih Performance indicators and evaluation for judges and courts: https://rm.coe.int/performance-indicators-and-evaluation-for-judges-and-courts-dr-pim-alb/16807907b0 (Shënim: teksti është përkthimi i autores.)

    [5] Po aty.

    [6] Shih Opinion nr.6 (2004) “On fair trial within a reasonable time and judge’s role in trials taking into account alternative means of dispute settlement”, parag.42 (Shënim: teksti është përkthimi i autores.).

    [7] Shih Revised Saturn Guidelines for Judicial Time Management, 2018, Pika D (2), (3), https://rm.coe.int/cepej-2018-20-e-cepej-saturn-guidelines-time-management-3rd-revision/16808ff3ee (Shënim: Teksti është përkthim i autores.)

    [8] Shih Fletoren Zyrtare nr.177/2019.

    [9]Shih http://klgj.al/wp-content/uploads/2020/02/Vendim-Nr.60-dat%C3%AB-30.01.2020-per-udhezuesin-e-plotesimit-te-tabelave.pdf

    [10] Shih Cepej Guidelines on Judicial Statistics (Gojust), 2008, parag.1 https://rm.coe.int/1680747678 (Shënim: Teksti është përkthim i autores.)

    [11] Deri në momentin e hartimit të këtyre komenteve, KLGJ-ja nuk ka miratuar një listë me afate orientuese.

    [12] Cepej Guidelines on Judicial Statistics (Gojust), 2008, parag.21 https://rm.coe.int/1680747678 (Shënim: Teksti është përkthim i autores.)

    [13] Shih Opinionin nr. 11 (2016) të Këshillit Konsultativ Europian të Prokurorëve “Për kualitetin dhe eficiencën e punës së prokurorëve duke përfshirë luftën kundër terrorizimit, krimeve të rënda dhe krimit të organizuar”, parag.12, https://rm.coe.int/16807474b9 (Shënim: Teksti është përkthim i autores.)

    [14] Shih Revised Saturn Guidelines for Judicial Time Management, 2018, Pjesa II, fq.10  https://rm.coe.int/cepej-2018-20-e-cepej-saturn-guidelines-time-management-3rd-revision/16808ff3ee (Shënim: Teksti është përkthim i autores.)

    [15] Shih nenin 5 të KEDNJ-së.

    [16]Shih nenin 6 të KEDNJ-së.  

    [17] Deri në momentin e hartimit të komenteve, KLGJ-ja nuk ka miratuar ende udhëzues për renditjen e akteve të dosjes.

  • Konteksti historik
    16. Në Shqipëri, përpara miratimit të Ligjit për Statusin, sistemi i vlerësimit i gjyqtarëve dhe prokurorëve ishte rregulluar në mënyrë të copëzuar, i ndarë veç për secilën kategori. Brenda ndarjes së madhe, rregullimi ekzistonte në ligje të ndryshme dhe akte nënligjore sidomos për gjyqtarët.

     

    17. Në kuadrin e shfuqizuar ligjor, ligji nr.8737, datë 12.2.2001, “Për organizimin dhe funksionimin e prokurorisë në Republikën e Shqipërisë” në nenin 42 përmbante rregullime në lidhje me kriteret, mënyrën, nivelet dhe procedurat e vlerësimit profesional. Prokurori i Përgjithshëm në zbatim të dispozitës së sipërcituar kishte miratuar “Rregulloren për sistemin e vlerësimit të punës dhe të aftësive profesionale e morale të prokurorëve”^[1].

     

    18. Vendimi nr.261/2, datë 14.4.2010 i Këshillit të Lartë të Drejtësisë (KLD), miratuar në zbatim të dispozitave të ligjit nr.8811, datë 17.5.2001, “Për organizimin dhe funksionimin e Këshillit të Lartë të Drejtësisë” parashikonte se vlerësimi profesional dhe etik kryhet sipas kritereve: a) grupi i aftësive profesionale të përgjithshme, organizuese dhe zbatuese; b) grupi i aftësive profesionale juridike dhe teknike; c) grupi i kapacitetit njerëzor dhe angazhimit profesional. Neni 4 i këtij vendimi parashikonte se në grupin e aftësive profesionale të përgjithshme, organizuese dhe zbatuese përfshihet: efektiviteti dhe produktiviteti; metodologjia; shpejtësia; planifikimi i seancave. Të gjitha këto “nënkritere” zbërtheheshin në nenet vijuese të këtij vendimi.

     

     

    19. Në dokumentin Analiza e Sistemit të Drejtësisë, miratuar nga Komisioni i Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë me vendimin nr.14, datë 30. 7.2015, Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë, në lidhje me sistemin e vlerësimit të prokurorëve ka vërejtur se: “...Vlerësimi paraprak i punës së prokurorit kryhet nga drejtuesi i prokurorisë. Nuk ka një procedurë të standardizuar vlerësimi, të shoqëruar me kriteret specifike për matjen e aftësive, kompetencës dhe integritetit. Gjithashtu, nuk ofrohet mundësia për të ankimuar rezultatet e vlerësimit ose vendimin e emërimit”[2]. Bazuar në këto gjetje dhe duke marrë për bazë rekomandimet në opinionet nr.11 (2016) dhe nr. 13 (2018), të CCPE-së, Kuvendi adresoi mangësitë e evidentuara duke krijuar një sistem vlerësimi që përqafon standardet e vendosura nga ky Këshill dhe që forcon pavarësinë (autoniminë) e prokurorit. Në lidhje me sistemin e vlerësimit të gjyqtarëve, Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë ka parashtruar se: “... ligji nuk parashikon shprehimisht, qartë dhe mjaftueshëm çështjet që lidhen me kriteret, procedurat dhe kompetencat për vlerësimin profesional të gjyqtarëve. Me ndonjë përjashtim, këto çështje përgjithësisht janë trajtuar me akte nënligjore të nxjerra nga vetë KLD-ja, gjë që nuk kënaq standardin e parashikimit nga ligji të çështjeve që lidhen me statusin e gjyqtarit’^[3].

     

    20. Në analizë të sa më sipër, rezulton se parashikimi në nenin 74 të Ligjit për Statusin është një hap cilësor që rrit garancitë mbrojtëse të sistemit të vlerësimit të gjyqtarëve dhe prokurorëve në tërësi. Këta tregues vlerësimi krijojnë premisa solide për një administrim më të mirë gjyqësor dhe prokurorial bazuar në parimin e eficiencës dhe efektivitetit. Në të njëjtën kohë, ky rregullim ofron garanci për moscenimin e pavarësisë së gjyqtarit/ dhe autonomisë së prokurorit.

     

     

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    21. Këshilli Konsultativ Europian i Gjyqtarëve (CCJE) në opinion nr.11 (2008) konsideron se gjyqtari duhet të zotërojë aftësinë për të organizuar dhe drejtuar çështjen në mënyrë aktive dhe të kujdesshme (korrekte)^[1]. Zhvillimi në mënyrën e duhur të procesit gjyqësor është faktor kyç për kualitetin e “produktit final”, të vendimit të dhënë nga gjykata. Shumë dokumente ndërkombëtare nënvizojnë se në çdo sistem kërkohet që prokurori të sillet në një “mënyrë gjyqësore” duke nënkuptuar se edhe aftësitë që duhet të tregojë një prokuror janë të ngjashme me ato të një gjyqtari^[2].  Këshilli Europian i Këshillave Gjyqësorë (ENCJ) ka pranuar se termi “gjyqësor/i” në një kuptim më të gjerë nuk përfshin vetëm gjyqtarët, por edhe prokurorët^[3]. Prandaj, kur përmendet pavarësia e gjyqësorit duhet të mbahet parasysh edhe pavarësia e prokurorit, pasi “misionet” e tyre plotësojnë njëra-tjetrën. Të dyja këto “misione” janë parakusht për një gjykim të drejtë dhe mungesa e njërit prej tyre cenon procesin e dhënies së një vendimi gjyqësor të drejtë^[4].

     

    22. Një prej dokumenteve bazë ndërkombëtare të përdorura në hartimin e pjesës IV “Vlerësimi i Magjistratit” që citohet edhe në relacionin shpjegues është udhëzimi i miratuar nga Kongresi i 8-të i Kombeve të Bashkuara “Për rolin e prokurorëve në parandalimin e krimit dhe trajtimit të të akuzuarve” miratuar më 27 gusht 1990. Në këtë dokument listohen parimet që duhet të udhëheqin një prokuror në ushtrimin e detyrës. Në nivel ndërkombëtar dokumente të tjera që analizojnë aspekte të vlerësimit individual të prokurorit janë: Rekomandimi 19 (2000) i Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës në lidhje me rolin e prokurorit në sistemin e drejtësisë penale; Standardet e përgjegjësisë profesionale dhe të detyrave kryesore si dhe të drejtave të prokurorëve të miratuara nga  Shoqata Ndërkombëtare e Prokurorëve (International Association of Prosecutors (IAP)); Deklarata Bordeaux e Këshillit Konsultativ Europian të Gjyqtarëve (CCJE) dhe e Këshillit Konsultativ Europian të Prokurorëve (CCPE) në lidhje me “Pozicionin e gjyqtarit dhe prokurorit në shoqërinë demokratike”; Udhëzimet Europiane për Etikën dhe Sjelljen e Prokurorit, Këshilli i Europës, Udhëzimet e Budapestit 2000; Opinioni 11 (2016) i Consultative Council of European Prosecutors (CCPE) për “Kualitetin dhe eficiencën e punës së prokurorit, duke përfshirë luftën kundër terrorizmit dhe krimit të rëndë dhe të organizuar”.

     

    23. Një prej dokumenteve bazë ndërkombëtare të përdorura në hartimin e pjesës IV “Vlerësimi i Magjistratit” që citohet edhe në relacionin shpjegues është Opinioni i CCJE nr. 11 (2014), Mbi Vlerësimin e Punës së Gjyqtarëve, Cilësinë e Drejtësisë, dhe Respektin për Pavarësinë e Gjyqësorit. Ky opinion parashtron mënyrën e organizimit të sistemeve të ndryshme të vlerësimit në shtete të BE-së, si dhe përmban rekomandime në lidhje me sistemin e vlerësimit. Në nivel ndërkombëtar dokumente të tjera që analizojnë aspekte të vlerësimit individual të magjistratit janë: Rekomandimi i Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës CM/Rec(2010)12 miratuar më 17.11.2010 për gjyqtarët: pavarësia, eficenca dhe përgjegjësitë për raportin e periudhës 2012-2013 të Rrjetit Europian të Këshillave për Gjyqësorin (ENCJ) mbi standardet minimale lidhur me vlerësimin e performancës profesionale dhe mos-heqjen nga detyra të anëtarëve të gjyqësorit (më poshtë raporti i ENCJ-së)^[5]; Rekomandimet e Kievit të OSBE-së për pavarësinë e gjyqësorit në Europën Juglindore, Kaukazin Jugor dhe Azinë Qendrore (2010) – administrata gjyqësore, përzgjedhja dhe llogaridhënia (më poshtë Rekomandimet e Kievit). Më tej, edhe udhëzuesit e CEPEJ “Guidelines on Judicial Statistics (Gojust), 2008”, si dhe udhëzuesi “Saturn Guidelines for Judicial Time Management, 2018” janë dokumente relevante në lidhje me administrimin gjyqësor në përgjithësi dhe aftësitë organizative të gjyqtarëve në veçanti.

     

    [1] Shih Opinionin nr.11 (2008) të CCJE-së “Në lidhje me kualitetin e vendimeve gjyqësore”, parag.25, fq.5.

    [2] Shih Raportin e Këshillit Europian të Këshillave Gjyqësorë (ENCJ) mbi Pavarësinë dhe Llogaridhënien e Prokurorëve (2014-2016) fq.2.

    [3] Shih ENJC Raporti Rome mbi Pavarësinë dhe Llogaridhënien e Gjyqësorit (2013/2014) fq.6; Blaja News sp. Z o.o. kundër Polonisë parag.60; Lesnik kundër Sllovakisë parag.53.

    [4] Shih Raportin e Këshillit Europian të Këshillave Gjyqësorë (ENCJ) mbi Pavarësinë dhe Llogaridhënien e Prokurorëve (2014-2016) fq.2.

    [5] Shih  Raportin e periudhës 2012-2013 të Rrjetit Europian të Këshillave Gjyqësorë (ENCJ) për standardet minimale lidhur me vlerësimin e performancës profesionale dhe mos-heqjen nga detyra të anëtarëve të gjyqësorit, kreu 2, faqe 10.

• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  - Udhëzimi i miratuar nga Kongresi i 8 i Kombeve të Bashkuara “Për rolin e prokurorëve në parandalimin e krimit dhe trajtimit të të akuzuarve” miratuar më 27 gusht 1990, (version në gjuhën angleze, https://www.ohchr.org/Documents/ProfessionalInterest/prosecutors.pdf, vizituar për herë të fundit më 27.12.2019).

  - Opinioni i Consultative Council of European Prosecutors (CCPE) nr.11 (2016) në lidhje me cilësinë dhe eficiencën e punës së prokurorit, duke përfshirë luftën kundër terrorizmit dhe krimit të organizuar (version në gjuhën angleze, https://rm.coe.int/16807474b9 vizituar për herë të fundit më 22.11.2019).

  - Standardet e përgjegjësisë profesionale dhe të detyrave kryesore, si dhe të drejtave të prokurorëve të miratuara nga Shoqata Ndërkombëtare e Prokurorëve (International Association of Prosecutors (IAP)), (version në gjuhën anglezë, https://www.iap-association.org/getattachment/Resources-Documentation/IAP-Standards-(1)/IAP_Standards_Oktober-2018_FINAL_20180210.pdf.aspx, vizituar për herë të fundit në datën 22.11.2019).

  - Deklarata Bordeaux e Këshillit Konsultativ Europian të Gjyqtarëve (CCJE) dhe e Këshillit Konsultativ Europian të Prokurorëve (CCPE) në lidhje me “Pozicionin e gjyqtarit dhe prokurorit në shoqërinë demokratike” (version në gjuhën angleze, https://www.csm.it/documents/46647/0/Bordeaux+declaration.pdf/78d90cc3-a712-4835-8467-78820d658967, vizituar për herë të fundit në datën 10.12.2019).

  - Udhëzuesi i CEPEJ në lidhje me “Statistikat gjyqësore” (version në gjuhën angleze https://rm.coe.int/1680747678 vizituar për herë të fundit më 20.5.2020).

  - Udhëzuesi Saturn i CEPEJ në lidhje me “Administrimin e afateve gjyqësore” (version në gjuhën angleze https://rm.coe.int/cepej-2018-20-e-cepej-saturn-guidelines-time-management-3rd-revision/16808ff3ee vizituar për herë të fundit në 20.5.2020).

   

   

• Materiale legjislative

  - Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, hartuar nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë dhe miratuar nga Komisioni i Posaçëm për Reformën në Drejtësi me vendimin nr.14, datë 30.7.2015.

  - Relacioni për projektligjin “Për statusin e gjyqtarëve dhe të prokurorëve në Republikën e Shqipërisë”.

• Dispozita të lidhura

  Kushtetuta:

  - Neni 147/a: KLGJ ushtron funksionet e mëposhtme: a) emëron, vlerëson, ngre në detyrë dhe transferon gjyqtarët e të gjitha niveleve....

  - Neni 149/a: KLP ushtron funksionet e mëposhtme: a) emëron, vlerëson, ngre në detyrë dhe transferon prokurorët e të gjitha niveleve....

   

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia
  Asnjë koment
• Arkiva

  A.Ligje

  - Neni 2 i ligjit nr.8811, datë 17.5.2001, “Për organizimin dhe funksionimin e Këshillit të Lartë të Drejtësisë”.
  - Neni 42 i ligjit nr.8737, datë 12.2.2001, “Për organizimin dhe funksionimin e prokurorisë në Republikën e Shqipërisë”.

   

  B.Akte nënligjore

  - Vendimi nr.261/2, datë 14.4.2010 i KLD-së, “Për sistemin e vlerësimit të gjyqtarëve”.
  - Rregullore “Për sistemin e vlerësimit të punës dhe të aftësive profesionale e morale të prokurorëve”, miratuar me urdhër të Prokurorit të Përgjithshëm.