Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    Nëpërmjet parashikimit të nenit 17 të Kodit të Procedurës Penale (K.Pr.Penale), legjislatori ka synuar që të siguroi të drejtën themelore të parashikuar në nenin 42 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë[1] dhe nenin 6&1 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (KEDNJ), procesin e rregullt ligjor, gjykimin nga një gjykatë e paanshme[2], duke shmangur nga shqyrtimi i çështjes/vendimmarrja ata gjyqtarë që për shkaqe objektive ose subjektive kanë paragjykuar zgjidhjen e çështjes ose janë të ndikuar, si dhe ata që ndodhen në kushte objektive të tilla për të cilët krijohet dyshimi i arsyeshëm se nuk janë të paanshëm. Pra, ligji procedural penal në këtë dispozitë parashikon disa situata (hipoteza), nga të cilat prezumohet anshmëria e gjyqtarit[3]. Për rrjedhojë ai duhet të heq dorë/përjashtohet nga gjykimi i çështjes penale përkatëse[4].

     

    [1]Gjykata Kushtetuese e Republikës së Shqipërisë bazuar në standardet dhe arsyetimin e Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (GJEDNJ-s), në interpretim të nenit 42 të Kushtetutës, në jurisprudencën e saj arsyeton se: “8. Për parimin e paanësisë Gjykata ka theksuar se gjykimi nga një gjykatë e paanshme është një nga elementet e rëndësishme të procesit të rregullt ligjor, i garantuar nga neni 42 i Kushtetutës dhe neni 6 i KEDNJ-së. Parimi i paanshmërisë nënkupton mungesën e paragjykimeve nga gjyqtarët për çështjen e shtruar përpara tyre. Respektimi i këtij parimi duhet të verifikohet duke zbatuar dy teste, testin subjektiv, i cili në thelb kërkon të provuarit e faktit se bindja personale e një gjyqtari ka ndikuar në vendimin e gjykatës dhe, gjithashtu, testin objektiv, i cili kërkon të provuarit nëse gjyqtari ka ofruar garanci të mjaftueshme për të përjashtuar çdo dyshim të arsyeshëm në këtë drejtim. Në kuptim të testit subjektiv, paanshmëria e gjyqtarëve duhet të prezumohet derisa të provohet e kundërta. Për sa i përket testit objektiv, ai nënkupton se veç sjelljes personale të çdo anëtari të trupit gjykues, duhet të provohet nëse ka fakte bindëse, të cilat vënë në dyshim paanshmërinë. Në këtë kuadër edhe dukja e jashtme ka rëndësi. Për rrjedhojë, kur vlerësohet nëse në një çështje konkrete ka një arsye të përligjur që rrezikon paanshmërinë e një trupi gjykues, këndvështrimi i atyre që paraqesin këtë pretendim ka rëndësi, por vendimtar mbetet përcaktimi nëse ky dyshim është objektivisht i justifikueshëm (shih vendimin nr. 11, datë 03.03.2016 të Gjykatës Kushtetuese).”. (i cit. Vendimi nr. 34, datë 08.02.2018, EnkeledaMushi, Shfuqizimi si të papajtueshme me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë i vendimeve nr. 152, datë 02.05.2014 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Gjirokastër; nr. 277, datë 16.10.2015 të Gjykatës së Apelit Gjirokastër;nr. 00-2017-557, datë 22.06.2017 të Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë, para 8).

    [2]GJEDNJ-ja, në interpretim të nenit 6&1 të Konventës, në jurisprudencën e saj, arsyeton se: “Gjykata përsërit në fillim se është e një rëndësie themelore në një shoqëri demokratike që gjykata të frymëzoj besim në publik dhe mbi të gjitha, për sa i përket procedurave penale, në lidhen me një të akuzuar. Me këtë qëllim neni 6 kërkon që gjykata të realizojë qëllimin e tij për të qenë e paanshme (shih Padovani kundër Italisë, 26 shkurt 1993, § 27, nr. 257-B, dhe Kyprianou kundër Qipros [GC], nr. 73797/01, § 118, ECHR 2005-XIII).

    Në vitet e fundit, organet e Këshillit të Evropës kanë theksuar gjithnjë e më shumë rëndësinë e forcimit të pavarësisë dhe paanshmërisë, në përputhje me nenin 6 të Konventës, të sistemeve gjyqësore në Evropë, që është e rëndësishme për të siguruar besimin e publikut në sundimin e ligjit (krahaso, ndër të tjera, Rekomandimi CM/Rec (2010)12 i Komitetit të Ministrave drejtuar shteteve anëtare për gjykatësit: pavarësia, efikasiteti dhe përgjegjësitë, (Miratuar nga Komiteti i Ministrave më 17 nëntor 2010 dhe Plani i veprimit i Këshillit të Evropës për forcimin e pavarësisë dhe paanshmërisë së gjyqësorit, i Miratuar nga Këshilli i Ministrave në takimin nr. 1253, në 13 prill 2016, Dokument CM (2016) 36final).”. I cit.Meng kundër Gjermanisë, 16.02.2021, Nr. aplikimit 1128/17, para 42-43.

    [3]GJEDNJ-ja, në interpretim të nenit 6&1 të Konventës, në jurisprudencën e saj, arsyeton edhe se:“55.Për parimet e përgjithshme që lidhen me paanësinë e një gjykate, referon te vendimi në rastin e “Denisov kundër Ukrainës” [GC] (nr. 76639/11, §§ 61-63, 25 shtator 2018; shiko gjithashtu “RamosNunes de Carvalho e Sá kundër Portugalisë [GC], nr. 55391/13, 57728/13 dhe 74041/13, §§ 145-49, 6 Nëntor 2018, dhe në kontekstin kriminal, “Kyprianou kundër Qipros” [GC], nr. 73797/01, §§ 118-21, 15 Dhjetor 2005):

    “61. Si rregull, paanësia tregon mungesën e paragjykimit ose ndikimit. Sipas jurisprudencës së gjykatës, ekzistenca e paanësisë për qëllimet e nenit 6, paragrafit 1, duhet të përcaktohet sipas (i) një testi subjektiv, ku vështrimi duhet të jetë te bindja personale dhe sjellja e një gjyqtari të veçantë, që është, nëse gjyqtari ka treguar ndonjë paragjykim personal ose ndikim në një rast të caktuar; dhe ii) një testi objektiv, domethënë, duke konstatuar nëse, përtej nga sjellja personale e ndonjë prej anëtarëve, gjykata në vetvete, dhe ndër aspekte të tjera, përbërja e saj, ofronte garanci të mjaftueshme për të përjashtuar çdo dyshim të ligjshëm në lidhje me paanësinë e saj (shih ndër autoritete të tjera,  Micallef kundër Malta [GC], nr. 17056/06, § 93, ECHR 2009, me referenca të tjera).

    62. Sidoqoftë, nuk ka ndonjë ndarje të përcaktuar ndërmjet paanësisë subjektive dhe objektive, pasi sjellja e një gjyqtari jo vetëm që mund të nxisë dyshime objektive sa i përket paanshmërisë së gjykatës nga këndvështrimi i një vëzhguesi të jashtëm (testi objektiv), por gjithashtu mund të shkoj edhe te çështja e bindjes personale të gjyqtarit (testi subjektiv). (Shiko Kyprianou kundër Cipros [GC], nr. 73797/01, § 119, ECHR 2005 XIII). Kështu, në disa raste kur mund të jetë e vështirë të sigurosh prova me të cilat të rrëzosh prezumimin për paanshmërinë subjektive të gjyqtarit, kërkesa e paanësisë objektive siguron më tej një garanci të rëndësishme (shih Pullar kundër Mbretërisë së Bashkuar, 10 Qershor 1996, § 32, ReportsofJudgmentsandDecisions 1996 III).
    63. Në këtë aspekt, edhe dukja mund të ketë një rëndësi të caktuar, ose me fjalë të tjera “drejtësia jo vetëm që duhet të bëhet, por gjithashtu të shihet se po bëhet”. Çfarë është në lojë është besimi që gjykatat në një shoqëri demokratike duhet të frymëzojnë në publik (shih Morice kundër Francës [GC], nr. 29369/10, § 78, ECHR 2015).”
    64. Sa i përket testit subjektiv, paanshmëria personale e një gjyqtari duhet të prezumohet deri kur të provohet e kundërta (Dorozhko dhe Pozharskiy kundër Estonisë (nr. 14659/04 dhe 16855/04, § 51, 24 Prill 2008; shih gjithashtu Kyprianou, i cituar më sipër, § 119, me referenca të tjera).

    Sa i përket testit objektiv, duhet të përcaktohet nëse, përtej nga sjella e gjyqtarit, ka fakte të konstatueshme të cilat mund të ngrenë dyshime të justifikuara për paanshmërinë e tij ose të saj. Kjo nënkupton që, për të vendosur nëse në një rast të caktuar ka një arsye legjitime për t’u frikësuar që një gjyqtari të caktuar i mungon paanësia, këndvështrimi i personit në fjalë është i rëndësishëm por, jo vendimtar. Çfarë është vendimtare është nëse kjo frikë mund të konsiderohet objektivisht e justifikuar.  (Dorozhko dhe Pozharskiy, i cituar më sipër, § 52, duke referuar te Micallef, i cituar më sipër, § 74; shih gjithashtu Ferrantelli dhe Santangelo kundër Italisë, 7 Gusht 1996, § 58, Raportet 1996-III, dhe Wettstein kundër Zvicërës, nr. 33958/96, § 44, ECHR 2000 XII).”. I cit. SigurðurEinarsson dhe të tjerë kundër Islandës, 04.06.2019, Nr. aplikimit 39757/15, para 55-56.

    [4]Sipas GJEDNJ-s: “41. Në mënyrë që gjykatat të mund të frymëzojnë te publiku besimin që është i domosdoshëm, duhet të merren parasysh edhe çështjet e organizimit të brendshëm. Ekzistenca e procedurave kombëtare për të siguruar paanshmërinë-domethënë normat që rregullojnë heqjen dorë të gjyqtarit-është një faktor i rëndësishëm. Këto rregulla tregojnë shqetësimin e legjislacioneve kombëtare për të hequr të gjithë dyshimet e arsyeshme sa i përket paanshmërinë së gjyqtarit ose gjykatës në fjalë dhe përbëjnë një përpjekje për të siguruar paanshmërinë duke eliminuar shkaqet e shqetësimeve të tilla. Përveç sigurimit të mungesës së paragjykimit aktual, ato drejtohen në heqjen e çdo pamje të anësisë dhe kështu shërbejnë për të promovuar besimin që gjykatat në një shoqëri demokratike duhet të frymëzojnë në publik. Gjykata mban parasysh këto rregulla kur bën vlerësimin e saj nëse një gjykatë ishte i paanshme dhe, në veçanti, nëse frika e një aplikanti mund të konsiderohet e justifikuar objektivisht (shih Micallef kundër Malta (GC), nr. 17056/06, & 99, ECHR 2009; dhe SigridurElinSigfusdottir kundër Islandës, nr. 41382/17, & 50, 25 shkurt 2020).”(I cit.Teslya kundër Ukrainës [GC], 8 Tetor 2020, Nr. aplikimit nr. 52095/11, para 41).

  • Objekti

    Kjo dispozitë parashikon rregullin e përgjithshëm kur Gjyqtari ka për detyrë që të heqë dorë nga gjykimi i çështjes konkrete. Gjithashtu parashikon organin kompetent për shqyrtimin e kërkesës për heqjen dorë nga çështja, mënyrën dhe formën e disponimit mbi kërkesën për heqje dorë. Në këtë dispozitë, së pari parashikohen disa situata (hipoteza) objektive që prezumojnë papajtueshmërinë e gjyqtarit; së dyti, përmban një rregull (parashikim) të përgjithshëm, të formuluar si “shkaqe të tjera të rëndësishme njëanshmërie”, që lë hapësirë për një vlerësim rast pas rasti, në mënyrë që të sigurohet gjykimi i paanshëm edhe për ato situata që lindin në praktikën gjyqësore, por të pamundura që të parashikohen shprehimisht nga dispozita.

    - Kjo dispozitë zbatohet për gjykatat e shkallës së parë, gjykatat e apelit, si dhe për Gjykatën e Lartë, pra për gjykatat e të tre shkallëve të gjykimit, si të juridiksionit të përgjithshëm ashtu edhe për gjykatat penale të posaçme.

    - Kjo dispozitë zbatohet edhe për subjekte të tjera të procedimit penal, konkretisht:

    1. Për sekretaren gjyqësore, si dhe personat e ngarkuar për të bërë transkriptime ose riprodhim fonografik apo audioviziv (neni 23, pika 3, e Kodit të Procedurës Penale);
    2. Për prokurorin. Formalisht rastet kur Prokurori ka detyrimin për të kërkuar heqjen dorë parashikohen nga neni 26 i K.Pr.Penale, i cili referon pikërisht në nenin 17 të K.Pr.Penale. Kështu, vlerësohet se indirekt gjen zbatim edhe për prokurorin;
    3. Për oficerin e policisë gjyqësore nuk ka ndonjë parashikim në K.Pr.Penale, por ligji përkatës “Për organizimin dhe funksionimin e policisë gjyqësore” (në fuqi është ligji nr. 25/2019), neni 19 i tij, parashikon se: “Për heqjen dorë dhe zëvendësimin e oficerit ose agjentit të Policisë Gjyqësore zbatohen dispozitat e Kodit të Procedurës Penale”. Pra, referohet te rregullat e përgjithshme të parashikuara nga ky Kod dhe rrjedhimisht vlerësohet se indirekt gjen zbatim edhe për oficerin ose agjentin e Policisë Gjyqësore;
    4. Për ekspertin. Rastet se kur mund të kërkohet përjashtimi i ekspertit parashikohen nga neni 181 i K.Pr.Penale, i cili referon pikërisht te rastet e parashikuara nga ky Kod për përjashtimin e gjyqtarit, pra te neni 17 i K.Pr.Penale. Pra, indirekt gjen zbatim edhe për ekspertin.

    - Paragrafi i parë i dispozitës parashikon rregullin për detyrimin e gjyqtarit që të heq dorë nga gjykimi i një çështje gjyqësore konkrete. Në vijim rendit disa situata objektive (hipoteza) që prezumojnë papajtueshmërinë e gjyqtarit, si dhe një parashikim të përgjithshëm, që lë hapësirë për një vlerësim rast pas rasti (shkaqe të tjera të rëndësishme njëanshmërie). Te ky parashikim i përgjithshëm përfshihet edhe i ashtuquajturi “aspekti subjektiv” i anshmërisë së gjyqtarit, ekzistenca e një bindjeje personale, që mund të ndikojë në objektivitetin e vendimmarrjes së tij.

    - Paragrafi i dytë parashikon organin kompetent për shqyrtimin dhe marrjen e vendimit për kërkesën e gjyqtarëve të heqjes dorë nga çështja, konkretisht Kryetari i gjykatës. Po ashtu, parashikon mënyrën dhe formën e disponimit mbi kërkesën për heqje dorë, duke imponuar që vendimi për miratimin ose e refuzimin të jetë i arsyetuar.

    - Paragrafi i tretë parashikon organin kompetent për shqyrtimin e kërkesës për heqjen dorë të Kryetarit të gjykatës, kur ushtron funksionin e gjyqtarit, konkretisht e shqyrton dhe vendos kryetari i gjykatës të një shkalle më lart. Kjo dispozitë nuk përcakton kompetencën tokësore, por nga interpretimi logjik dhe sistematik tërhiqet konkluzioni se është Kryetari i gjykatës të një shkalle më lart, i të njëjtit rreth gjyqësor apo që e përfshin atë të gjykatës së shkallës më të ulët.

    Ndërsa për Kryetarin e Gjykatës së Lartë, vendos një trup gjykues i Gjykatës së Lartë i përbërë nga tre gjyqtarë.

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    1.Te kjo dispozitë gjenden të materializuara të dy testet e vlerësimit në lidhje me “paanshmërinë” në kuptim të nenit 42 të Kushtetutës dhe nenit 6&1 të KEDNJ-së. Testi objektiv, nga pika “a”, deri në pikën “e”, të paragrafit të parë, si dhe testi subjektiv në pikën “ë”. Në shumicën e rasteve të paraqitura për shqyrtim para saj, analiza e GJEDNJ-s është përqendruar në kriterin objektiv, verifikuar në lidhje me ushtrimin e funksioneve të ndryshme brenda procesit nga i njëjti person[1]. Por siç arsyeton GJEDNJ-ja, në interpretim të nenit 6&1 të Konventës:“62. Sidoqoftë, nuk ka ndonjë ndarje të përcaktuar ndërmjet paanësisë subjektive dhe objektive, pasi sjellja e një gjyqtari jo vetëm që mund të nxisë dyshime objektive sa i përket paanshmërisë së gjykatës nga këndvështrimi i një vëzhguesi të jashtëm (testi objektiv), por gjithashtu mund të shkoj edhe te çështja e bindjes personale të gjyqtarit (testi subjektiv). (Shiko Kyprianou kundër Cipros [GC], nr. 73797/01, § 119, ECHR 2005 XIII). Kështu, në disa raste kur mund të jetë e vështirë të sigurosh prova me të cilat të rrëzosh prezumimin për paanshmërinë subjektive të gjyqtarit, kërkesa e paanësisë objektive siguron më tej një garanci të rëndësishme (shih Pullar kundër Mbretërisë së Bashkuar, 10 Qershor 1996, § 32...)”.

    Gjithashtu, GEDNJ-ja në jurisprudencën e saj ka mbajtur qëndrimin se: “41. Në mënyrë që gjykatat të mund të frymëzojnë te publiku besimin që është i domosdoshëm, duhet të merren parasysh edhe çështjet e organizimit të brendshëm. Ekzistenca e procedurave kombëtare për të siguruar paanshmërinë-domethënë normat që rregullojnë heqjen dorë të gjyqtarit-është një faktor i rëndësishëm. Këto rregulla tregojnë shqetësimin e legjislacioneve kombëtare për të hequr të gjithë dyshimet e arsyeshme sa i përket paanshmërinë së gjyqtarit ose gjykatës në fjalë dhe përbëjnë një përpjekje për të siguruar paanshmërinë duke eliminuar shkaqet e shqetësimeve të tilla. Përveç sigurimit të mungesës së paragjykimit aktual, ato drejtohen në heqjen e çdo pamje të anësisë dhe kështu shërbejnë për të promovuar besimin që gjykatat në një shoqëri demokratike duhet të frymëzojnë në publik. Gjykata mban parasysh këto rregulla kur bën vlerësimin e saj nëse një gjykatë ishte i paanshme dhe, në veçanti, nëse frika e një aplikanti mund të konsiderohet e justifikuar objektivisht (shih Micallef kundër Malta (GC),nr. 17056/06, & 99, ECHR 2009; dhe SigridurElinSigfusdottir kundër Islandës, nr. 41382/17, & 50, 25 shkurt 2020).[2]

    2. Rastet kur mund të kërkohet heqje dorë nga gjykimi, përputhen me rastet kur mund të kërkohet përjashtimi i gjyqtarit, përveç situatës së parashikuar nga neni 18, paragrafi i parë, pika b, e K.Pr.Penale[3].

    3.Si parim i përgjithshëm në lidhje me këtë dispozitë, së pari, duhet mbajtur parasysh qëndrimi i Gjykatës Kushtetuese, sipas të cilës: “... parimi i paanshmërisë në gjykim, në këndvështrim të përbërjes së trupit gjykues, duhet të respektohet në çdo shkallë të gjykimit, duke mos përjashtuar as shqyrtimin e çështjes në dhomën e këshillimit të Gjykatës së Lartë. Për Gjykatën është konsideruar gjykatë e njëanshme trupi gjykues në përbërje të të cilit ka qenë i pranishëm qoftë edhe vetëm një gjyqtar, i cili në këndvështrimin objektiv nuk jepte garanci për një gjykim të paanshëm. Gjykata ka theksuar se “thjesht dhe vetëm pjesëmarrja e një apo më shumë gjyqtarëve në një procedim të mëparshëm, pavarësisht nga ndikimi i prezencës dhe i mendimit të tyre në të gjithë trupin gjykues, është një arsye e mjaftueshme dhe njëkohësisht një garanci më pak për kërkuesin, tek i cili është krijuar dyshimi i bazuar se gjykata nuk ka qenë e paanshme në shqyrtimin e kësaj çështjeje” (shih vendimin nr. 06, datë 02.03.2018 të Gjykatës Kushtetuese).”[4]

    Së dyti, Gjykata Kushtetuese ka mbajtur qëndrimin se, “..., në rastin kur pjesëmarrja e anëtarëve të saj në shqyrtimin çështjes do të konsiderohej si një rast i konfliktit të interesave, ajo është shprehur se përjashtimi i gjyqtarëve, të cilët ushtrojnë funksionin në gjykatë, do të çonte në mosarritjen e numrit të nevojshëm për shqyrtimin e çështjes nga Gjykata dhe ajo do të bllokohej për të vazhduar shqyrtimin e saj. Pra, në të tilla raste, Gjykata ka vlerësuar se funksionaliteti i saj prevalon në raport me parimin e paanësisë, domethënë, nëse ka vend për përjashtimin e gjyqtarit nga gjykimi, përjashtimi i tij nuk pranohet nëse dëmton funksionalitetin e gjykatës (shih vendimin nr. 2, datë 18.01.2017 të Gjykatës Kushtetuese)[5]...”

    Ky qëndrim i Gjykatës Kushtetuese Shqiptare është në përputhje me standardet ndërkombëtare, të përcaktuara edhe nga Rezoluta e Këshillit Ekonomik dhe Social, e Organizatës së Kombeve të Bashkuara (OKB), e titulluar: “Forcimi i parimeve themelore të sjelljes gjyqësore”, ku ndër të tjera formulohet parimi se, “...përjashtimi i gjyqtarit nuk do të kërkohet nëse asnjë gjykatë tjetër nuk mund të konstituohet për të gjykuar çështjen ose, për shkak të rrethanave urgjente, pamundësia për të vepruar mund të çojë në një dështim serioz të drejtësisë”. Ky parim i përgjithshëm përshinë edhe procesin penal, pra duhet zbatuar edhe në këtë rast.

    4. Interpretimi i paragrafit të parë të nenit 17

     

    - Në pikën “a”, lë vend për interpretim parashikimi “kur ka interes në procedim”, pasi “interesi”, sipas përkufizimeve që jepen në ligjin përkatës “Për parandalimin e konfliktit të interesave në ushtrimin e funksioneve publike”[6], mund të jetë i drejtpërdrejtë ose i tërthortë, faktik ose në dukje, i mundshëm ose i vazhdueshëm. Prandaj, për përkufizimin e konceptit “interes” duhet të referohet te ky ligj. Diskutimi shtrohet se cili lloj “interesi” dhe deri në çfarë mase justifikon kërkesën e gjyqtarit për të hequr dorë. Normalisht duhet të vlerësohet rast pas rasti, por në parim ekzistenca e një interesi, qoftë edhe i tërthortë, në dukje, i mundshëm ose i vazhdueshëm, mund të krijoi te një vëzhgues objektiv “dyshimin e arsyeshëm” mbi paanshmërinë e mundshme të gjyqtarit. Kështu ai duhet të kërkoi heqjen dorë nga gjykimi. 

     

    - Në pikan “b”, lë vend për interpretim parashikimi në lidhje me situatën që mbrojtësi a përfaqësuesi i të pandehurit (person nën hetim/person që i atribuohet kryerja e veprës) ose njërës nga palët private është gjini e afërt e gjyqtarit ose bashkëshortit të tij. Për të përcaktuar ekzistencën e lidhjes gjinore të afërt, duhet referuar te neni 16 i K.Pr.Penale. Por mund të ekzistojnë edhe lidhje gjinore, familjare ose të krushqisë, në një shkallë më të largët, që nuk përfshihen shprehimisht në përcaktimet e nenit 16 të K.Pr.Penale, por që janë të tilla që  mund të vënë në diskutim paanshmërinë e trupit gjykues. Në këto situata, pika “b” duhet të shihet e lidhur me parashikimin e përgjithshëm, në pikën “ë”, “ekzistenca e shkaqeve të tjera të rëndësishme të njëanshmërie”, duke vlerësuar rast pas rasti, nëse lidhja përkatëse është e tillë që justifikon heqjen dorë të gjyqtarit.

     

    - Pika “c” parashikon se gjyqtari ka detyrimin që të heq dorë nga gjykimi kur ka dhënë këshilla ose kur ka shfaqur mendim mbi objektin e procedimit. Kjo është situata më e shpeshtë në praktikën gjyqësore dhe paraqet keqkuptime të shumta, për të cilat ka një jurisprudencë të zhvilluar të gjykatave kombëtare, si dhe nga GJEDNJ-ja.

    Si rregull pika “c” në radhë të parë bënë fjalë për situatën që gjyqtari ka dhënë këshilla ose ka shfaqur mendimin e tij mbi objektin e procedimit jashtë ushtrimit të funksioneve gjyqësore ose nëpërmjet vendimmarrjeve të mëparshme, pasi gjyqtari gjatë ushtrimit të funksioneve dhe para se të jetë dhënë vendimi nuk duhet të shfaq mendimin e tij mbi faktet ose rrethanat objekt procedimi. Nëse e bën nënkuptohet se sjellja e tij me dashje do të përbënte shkelje disiplinore. Logjikisht shfaqja e mendimit gjatë ushtrimit të funksioneve gjyqësore përbën shkak tipik që pala të kërkoi përjashtimin e gjyqtarit, sipas nenit 18/1, pika “b” të K.Pr.Penale. Megjithatë gjyqtari në rast se ka shfaqur mendim për çështjen gjatë ushtrimit të funksioneve gjyqësore mund dhe duhet të kërkoi heqjen dorë nga gjykimi.

    Situata më e shpeshtë në praktikën gjyqësore lidhet me pretendimet për shfaqjen e mendimit nëpërmjet vendimmarrjeve të tjera, kryesisht në çështje civile ose administrative, por edhe penale, që janë të lidhura, të tilla që gjen zbatim neni 71 i K.Pr.Penale (pasojat e procedimit civil dhe administrativ për atë penal). Ndërsa për vendime penale, bëhet fjalë për procedime të lidhura (duhet dalluar nga situata kur kishin një procedim dhe që është ndarë më pas), dhe kërkesa nuk mund të trajtohet nën parashikimet e nenit 15 të K.Pr.Penale. Këto situata krijohen përgjithësisht në gjykata me numër të vogël gjyqtarësh, të cilët ngarkohen të gjykojnë disa çështje në lidhje me të njëjtat palë.

    Në disa raste zgjidhja e çështjes lidhet kryesisht me mënyrën e interpretimit të ligjit material ose procedural, ose çështjet kanë po ata bazë nga pikëpamja e faktit ose e ligjit. Gjyqtari në vendimmarrjet e mëparshme mund të mbaj një qëndrim dhe normalisht duhet të ndjek të njëjtin standard edhe në vijim. Kështu, ndodh që palët të kërkojnë përjashtimin e tij me pretendimin se ka shfaqur mendim duke paragjykuar zgjidhjen e çështjes.

    Një tjetër situatë lidhet me pretendimet për shfaqjen e mendimit apo dhënien e këshillave nëpërmjet vendimmarrjeve të ndërmjetme që jepen gjatë procesit me qëllim që t’i përgjigjet kërkesave procedurale të palëve për marrjen e provave, etj., ose që të sigurohet zhvillimi i gjykimit.

    Për të gjitha situatat e sipërcituara ka një jurisprudencë të konsoliduar që ka vendosur standarde të mirë përcaktuara, si vijon:

    - Referuar vendimit të GJEDNJ-s në çështjen Mengkundër Gjermanisë[7]: “29. Sipas praktikës gjyqësore të mirë-përcaktuar të Gjykatës Federale të Drejtësisë, përveç nëse një gjyqtar nuk ndalohet me ligj për të marr pjesë në një çështje, në përputhje me nenin 23 të Kodit të Procedurës Penale (shih paragrafin 25 më lartë) vetëm përfshirja e mëparshme e një gjyqtari në procedurat që lidhen me të njëjtin subjekt-çështje, nuk përbën bazë të mjaftueshme për të kundërshtuar gjyqtarin për paragjykim. Kjo zbatohet, ndër të tjera, për pjesëmarrjen e një gjykatësi në procedurat e mëparshme kundër bashkëkryerësve të se njëjtës vepër penale (shih Gjykata Federale e Drejtësisë, dosja nr. 1 StR 233/96, gjykim i 15 majit 1997, && 28 dhe 32-33; dosja nr. 5 StR485/05,  gjykim i 29 qershor 2006, & 20; dosja nr. 2 StR 455/09, gjykim i 30 qershorit 2010, && 23 dhe 24, dhe dosja nr. 1, StR 169/15, vendimi i 3 dhjetorit 2015, & 15).

    30. Prandaj, frika e paragjykimit që rezulton nga deklaratat e gjyqtarit në një gjykim të mëparshëm kundër një bashkëkryerësi justifikohet vetëm nëse ekzistojnë rrethana specifike shtesë që justifikojnë dyshimet për paanshmërinë e gjyqtarit në atë që krijojnë përshtypjen se gjyqtari ka një pikëpamje të paramenduar në lidhje me personin e akuzuar më pas. Rrethana të tilla ekzistojnë kur deklaratat në fjalë përmbajnë gjykime me vlerë të panevojshme dhe joobjektive në lidhje me personin më pas në gjyq ose kur gjyqtari bëri deklarata të tjera të pajustifikuara në dëm të personit të akuzuar më pas (shih Gjykata Federale e Drejtësisë, dosja nr. 5 RR 485/05, cituar më lart, § 20; dosja nr. 2 StR 455/09, cituar më lart, 23-24 dhe 28, dhe dosja nr. 1 StR 169/15, cituar më lart, -1 15-16).”.

    Në vijim GJEDNJ-ja parashtron parimet e vendosura prej saj që lidhen me paanshmërinë në kontekstin e pjesëmarrjes së një gjyqtari në vendimet e mëparshme për të njëjtën çështje. Sipas saj: “47. Gjykata rithekson se thjesht fakti që një gjyqtar i gjykimit ka marr vendime të mëparshme në lidhje me të njëjtën vepër nuk mund të konsiderohet në vetvete si justifikues i frikës për paanshmërinë e tij (shih ndër të tjera, Hauschildt kundër Denmark, 24 maj 1989, & 50, Seria A nr. 154 dhe Dragojevic kundër Kroacisë, nr. 68955/11, & 114, 15 Janar 2015, në lidhje me vendimet paragjykimore, ose Thomann Kundër Zvicrës, 10 Qershor 1996, && 32-37, Raportet 1996-III, lidhur me rigjykimin e një të akuzuari të dënuar në mungesë). Po kështu, fakti i thjesht që një gjyqtar ka vendosur tashmë për akuza të ngjashme penale, por pa lidhje ose që ai ose ajo ka gjykuar tashmë një bashkë të akuzuar në procedura të veçanta penale nuk është në vetvete i mjaftueshëm për të hedhur dyshime mbi paanshmërinë e atij gjyqtari në një çështje pasuese (shih ndër të tjera, Schwarzenberger e cituar më sipër, & 42; Khodorkovskiy dhe Lebedev kundër Rusisë, nr. 11082/06 dhe 13772/05, && 538 dhe 544, 25 Korrik 2013; dhe Bezek kundër Gjermanisë (dec.), nr. 4211/12 dhe 5850/12 & 32, 21 prill 2015). Gjykata më parë ka pranuar, në veçanti, që në procedurat komplekse penale që përfshijnë disa persona që nuk mund të gjykoheshin së bashku, referencat nga gjykata e gjykimit për pjesëmarrjen e personave të tretë, të cilët më vonë mund të gjykohen veçmas, mund të jetë e domosdoshme për vlerësimin e fajit të atyre që janë në gjyq (shih Bezek, cituar më lartë, & 36).

    48. Sidoqoftë, një çështje në lidhje me paanshmërinë e gjyqtarit ngrihet ku gjykimi i mëparshëm përmban tashmë një vlerësim të detajuar të rolit të personit të gjykuar më pas në një vepër të kryer nga disa persona (krahaso Ferrantelli dhe Santangelo, cituar më lart, 59 &; Rojas Morales kundër Italisë, nr. 39676/98, & 33, 16 nëntor 2000; Rudnichenko kundër Ukrainës, nr. 2775/07, & 116, 11 korrik 2013; dhe, një e kundërt, Khodorkovskiy dhe Lebedev, cituar më lartë, 549) dhe, në veçanti, kur vendimi i mëparshëm përmban një kualifikim specifik të përfshirjes së aplikuesit (shih Poppe, cituar më lart, & 28), ose duhet parë që të ketë përcaktuar që personi i gjykuar më pas plotësoi të gjitha kriteret e nevojshme për të kryer një vepër penale (krahaso Kriesgisch, cituar më sipër, && 116 dhe 118). Në rrethanat e çështjes specifike, elementë të tillë mund të shihen se paragjykojnë çështjen e fajit të personit në gjykim në procedurat pasuese (krahasoni Poppe, cituar më sipër, & 26; Miminoshvili, cituar më sipër, && 116 dhe 119; dhe Khdorkovskiy dhe Lebedev, cituar më sipër, && 544-547) dhe kështu mund të çojë në dyshime të justifikuara objektivisht se gjykata vendase ka një paragjykim për themelin e çështjes të personit të gjykuar më pas, në fillim të gjykimit të tij ose të saj. Rezulton nga praktika gjyqësore e cituar më lartë se dyshimet e justifikuara në mënyrë objektive u gjetën se lindin, në veçanti, kur gjykatat vendase, gjatë dhe sipër parashtrimit të fakteve në lidhje me personin e gjykuar më pas, gjithashtu bëri një vlerësim ligjor të veprimeve të atij personi.
    49. Në një numër çështjesh Gjykata gjeti që neni 6 &1 nuk ishte shkelur, në mungesë të një vlerësimi të fajësisë të ankuesit në procedurat e mëparshme. Në Schwarzenberger, cituar më lart, në gjykimin kundër bashkë të akuzuarve, faktet e vërtetuara në lidhje me përfshirjen e kërkuesit në krime në thelb ishin bazuar në parashtrimet e të bashkë-akuzuarve, dhe kështu nuk përbënin vlerësimin e gjykatës për fajësinë e kërkuesit. Në Poppe, cituar më lart, Gjykata gjeti vendimtare që emri i kërkuesit ishte përmendur vetëm kalimthi në vendimet kundër të bashkë-akuzuarve dhe se gjyqtarët e gjykimit nuk kishin përcaktuar nëse kërkuesi ishte fajtor për kryerjen e një vepre penale. Në Miminoshvili (cituar më lart, §§ 117 e vijues.) Gjykata analizoi aktgjykimin në çështjen në lidhje me të bashkë-akuzuarin dhe theksoi se emri i aplikantit nuk u përmend kurrë atje në ndonjë kontekst inkriminues: gjykata vendase nuk iu referua kërkuesit si një “bashkë-autor” ose "bashkëkryerës", në kontrast me situatën në Ferrantelli dhe Santangelo, të përmendur më lart. Informacioni nga disa dëshmitarë që i referoheshin aplikuesit u riprodhua në vendim. Sidoqoftë, ajo u paraqit në gjykim si fjalim i raportuar, dhe jo si gjetjet e vetë gjykatës.
    50. Gjykata më tej e konsideroi atë një element të rëndësishëm për vlerësimin e paanësisë së një gjykate vendase në një çështje pasuese që kjo gjykatë kishte treguar se kishte bërë një shqyrtim të ri të çështjes pasuese (shih Schwarzenberger, cituar më lart, § 43; Miminoshvili, cituar më lart , 6 116 dhe 117; dhe Bezek, cituar më lart, § 35). Kjo vlen kur nga gjykimi në çështjen pasardhëse duket se analiza përfundimtare e çështjes së aplikuesit ishte kryer në bazë të provave të prodhuara dhe argumenteve të dëgjuara gjatë gjykimit pasues (krahasoni Morel, cituar më lart, § 45, dhe Kriegisch , cituar më lart). Gjykata konsideroi si një tregues në këtë aspekt se aktgjykimi i dhënë në çështjen pasuese nuk përmbante ndonjë referencë për gjetjet në vendimin e mëparshëm kundër pjesëmarrësit (ave) tjetër në vepër penale të kombinuar me një mbështetje në këto gjetje (krahasoni, ndër alia, Kriegisch, cituar më lart; Khodorkovskiy dhe Lebedev, cituar më lart, 545 dhe 548 §§ dhe Bezek, cituar më lart, 35 §, ku nuk kishte pasur asnjë mbështetje në gjetjet në gjykimin e mëparshëm; dhe, një contrario, Ferrantelli dhe Santangelo, cituar më lart, § 59, ku ishin cituar ekstrakte të gjykimit të mëparshëm dhe gjetjet u mbështetën në gjykimin në çështjen pasuese).
    51. Gjykata më tej merr parasysh gjatë shqyrtimit të saj të paanësisë së një gjykate vendase nëse gjyqtari që mori pjesë në të dy grupet e procedimeve ishte një gjyqtar profesionist i cili mund të konsiderohej më i përgatitur se një gjyqtar porot ose një anëtar i jurisë për t'u shkëputur nga përvoja dhe gjetjet në gjykimin e mëparshëm (shih Miminoshvili, cituar më lart, 120 §; Khodorkovskiy dhe Lebedev, cituar më lart, 547 dhe 555 §§; dhe Bezek, cituar më lart, § 38).”.[8]

     

    GJEDNJ-ja në çështjenTeslya kundër Ukrainës arsyeton edhe se: “- 40. Thjesht fakti që një gjyqtar i gjykimit ka marr vendime të mëparshme në lidhje me të njëjtën vepër nuk mund të justifikoi në vetvete frikën për paanshmërinë e tij. Nuk ka bazë për të ngritur dyshime të ligjshme për mungesën e paanshmërisë në faktin që i njëjtin gjyqtar merr pjesë në dhënien e vendimit në shkallë të parë dhe pastaj në procedurat e reja kur ai vendim është prishur dhe çështja është kthyer te i njëjti gjyqtar për ta rishqyrtuar (shih Margus kundër Kroacisë (GC), nr. 4455/10& 85, ECHR-2014 (ekstrakt), me referenca të tjera)...)[9]

    - Sa më sipër, tërheqim konkluzionin se referuar jurisprudencëssë GJEDNJ-s, rezultojnë disa kritere për të vlerësuar nëse gjyqtari që ka gjykuar çështje të mëparshme që përfshin një nga palët dhe që janë të lidhura, ofron ose jo garanci të mjaftueshme për të shmangur çdo dyshim të arsyeshëm për paanësinë e tij, si më poshtë:

    1. “Profesionalizmi i gjyqtarit”. Sa më e lartë është shkalla e profesionalizmit të tij, aq më i fortë është prezumimi se është në gjendje për t'u shkëputur nga përvoja dhe gjetjet në gjykimin e mëparshëm;
    2. Nëse në çështjen e re, gjykata bënë një shqyrtim të ri të çështjes në bazë të provave të prodhuara dhe argumenteve të dëgjuara gjatë gjykimit pasues. Tregues në këtë aspekt është që aktgjykimi i dhënë në çështjen pasuese nuk përmban ndonjë referencë për gjetjet në vendimin e mëparshëm kundër pjesëmarrësit (sve) tjetër në vepër penale të kombinuar me një mbështetje në këto gjetje. Në të kundërt nëse referohet dhe përdoren apo citohen ekstrakte të gjykimit të mëparshëm dhe gjetjet mbështetën në gjykimin e ri, kemi cenim të parimit të paanësisë;
    3. Duhet parë nëse në vendimmarrjet apo procedurat e mëparshme vlerësohet ose jo fajësia e personit. Nuk mjafton vetëm që në vendimin e mëparshëm të jenë parashtruar fakte që rezultojnë nga provat ku është bazuar vendimi, por që nuk përbëjnë vlerësimin e gjykatës për fajësinë e personit p.sh., kur përfshirja e personit në krim është përmendur në parashtrimet e të bashkë-akuzuarve, por nuk përbënin vlerësimin e gjykatës për fajësinë e kërkuesit. Ose kur emri i personit është përmendur vetëm kalimthi në vendimet kundër të bashkë-akuzuarve por, gjyqtarët e gjykimit nuk kanë përcaktuar nëse ai është fajtor për kryerjen e një vepre penale.

    - Gjykata Kushtetuese në vendimin nr. 110, datë 04.12.2009, arsyeton se: “... Ndër të tjera, gjykata duhet të jetë e kujdesshme dhe të marrë parasysh veçanërisht problemin e përbërjes së trupit gjykues, në mënyrë që të mënjanohen nga gjykimi i çështjes gjyqtarët që nuk kanë garancitë e kërkuara për paanshmëri në kuptimin objektiv (Shih vendimet nr.4, datë 25.02.2009; nr.12, datë 13.04.2007 të Gjykatës Kushtetuese). Megjithatë, fakti që të njëjtët gjyqtarë kanë marrë pjesë në dy gjykime të iniciuara nga kërkuesi nuk sjell a priori cenim të parimit të paanshmërisë, pasi çdokush mund të iniciojë të njëjtën gjykatë dhe të njëjtët gjyqtarë, për çështje të ndryshme. I ndryshëm është qëndrimi, kur i njëjti gjyqtar apo gjykatë gjykon të njëjtën çështje gjyqësore (Shih vendimin nr.4, datë 25.02.2009 të Gjykatës Kushtetuese).

    Kolegji i Gjykatës Kushtetuese vë në dukje, se kërkesa më e rëndësishme, në lidhje me çdo lloj procesi, është vetëm ajo e shmangies që i njëjti gjyqtar, në marrjen e vendimit, të duhet të përshkojë të njëjtin itinerar logjik të ndjekur më parë, pra kusht i nevojshëm për të konsideruar një papajtueshmëri endoprocesuale është paraekzistenca e vlerësimeve që bien mbi vetë resiudicanda...”[10].

    Edhe në vendimin e saj nr. 296, datë 22.12.2017, Gjykata Kushtetuese arsyeton se: “20. Dyshimi i mundshëm për paanshmërinë e gjyqtarit mund të ngrihet në hipotezën se gjyqtari është shprehur në një procedim tjetër me një vlerësim që ka të bëjë me përmbajtjen e të njëjtit fakt, në lidhje me të njëjtin subjekt, pra në rastin kur gjyqtari ka manifestuar bindjen e tij në një shkallë tjetër të procesit. Gjykata ka vlerësuar se fakti i pjesëmarrjes së të njëjtit gjyqtar në dy gjykime të iniciuara nga kërkuesi, nuk sjell a priori cenim të parimit të paanshmërisë, pasi çdokush mund të iniciojë të njëjtën gjykatë dhe të njëjtët gjyqtarë për çështje të ndryshme, por i ndryshëm është qëndrimi kur i njëjti gjyqtar ose gjykatë gjykon të njëjtën çështje gjyqësore (shih vendimin nr.21, datë 29.04.2010 të Gjykatës Kushtetuese).”[11]

     

    Në vendimin nr. 49, datë 10.07.2015 Gjykata Kushtetuese arsyeton se:“34. ... Gjykata çmon se vlerësimet e bëra nga gjyqtarët E.I., SH.S. dhe A.Z., si pjesëtarë të trupit gjykues, në vendimet e mospranimit të rekursit (dhomë këshillimi) dhe rrëzimit të kërkesës për rishikim (seancë gjyqësore), janë të ndryshme. Megjithatë, siç është shprehur edhe në çështje të ngjashme (shih vendimin nr. 4, datë 25.02.2009), Gjykata vlerëson se pavarësisht nga forma dhe referenca ligjore e paraqitjes së pretendimeve të kërkuesit në të dyja gjykimet, ato lidhen me shqyrtimin në fakt të së njëjtës çështje gjyqësore. Në këto kushte pjesëmarrja e të njëjtëve gjyqtarë në këto dy gjykime nuk ofron garanci të mjaftueshme për të përjashtuar çdo dyshim të arsyeshëm të kërkuesit në lidhje me paanshmërinë e gjykatës, aq më tepër kur këta gjyqtarë përbëjnë shumicën në numër të trupit gjykues. Kur ekzistojnë kushtet që justifikojnë një dyshim të përligjur për anshmëri gjatë gjykimit, detyra e çdo gjyqtari është t’i shmanget gjykimit, në mënyrë që të mos cenojë rregullsinë e procesit gjyqësor (shih vendimin nr. 47, datë 07.11.2011 të Gjykatës Kushtetuese).”[12].

     

    Në vendimin nr. 48, datë 22.07.2016 Gjykata Kushtetuese ka gjetur shkelje të së drejtës për t’u gjykuar nga një gjykatë e paanshme në kushtet që i njëjti gjyqtar që ka shqyrtuar dhe ka vendosur deklarimin fajtor të të pandehurit në gjykatën e shkallës së parë, ka marr pjesë dhe ka shqyrtuar në dhomë këshillimi pranë gjykatës së lartë nëse çështja duhet kaluar ose jo për gjykim. Konkretisht arsyetohet se:“...15. Në kushtet kur kërkuesi nuk ka paraqitur ndonjë provë për të vërtetuar se gjyqtari Sh.S. ka pasur bindje personale ose interes në çështjen që ka ndikuar në vendimin e gjykatës, paanshmëria subjektive prezumohet. Për sa i përket paanshmërisë objektive, duhet shqyrtuar nëse dyshimi i ngritur nga kërkuesi është mjaftueshmërisht i provueshëm dhe ky përfundim varet nga rrethanat e çështjes konkrete. Nga rrethanat faktike rezulton se gjyqtari Sh. S. ka qenë pjesë e trupit gjykues në gjykimin e  çështjes në shkallë të parë që e ka deklaruar kërkuesin fajtor. Si pjesë e këtij trupi gjykues gjyqtari Sh.S. ka shqyrtuar dhe zgjidhur çështjen në themel, duke manifestuar bindjen e tij lidhur me fajësinë e kërkuesit. Ai ka qenë gjithashtu pjesë edhe e trupit gjykues që ka gjykuar rekursin në dhomë këshillimi në Gjykatën e Lartë. Në këtë rast, si pjesë e trupit gjykues, ai ka vlerësuar në dhomë këshillimi  ekzistencën e shkaqeve për të kaluar apo jo çështja për shqyrtim në seancë. Megjithatë edhe pse si pjesë e Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë gjyqtari Sh.S. ka vlerësuar vetëm plotësimin ose jo të kërkesave ligjore për kalimin e çështjes për shqyrtim në seancë gjyqësore, Gjykata çmon se në rastin konkret ka vend për dyshime të arsyeshme dhe mjaftueshëm të bazuara, në drejtim të cenimit të paanshmërinë së gjykatës, në aspektin objektiv. Gjyqtari Sh.S. ka marrë pjesë në shqyrtimin e çështjes ndaj të njëjtit kërkues, të akuzuar për kryerjen e së njëjtës vepër penale, si në gjykatën e shkallës të parë, ashtu edhe në Gjykatën e Lartë.”[13].

    - Gjykata e Lartë ka mbajtur qëndrimin se: “... Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë në interpretim të vendimeve të sa mësipërm si dhe në referim të shkakut të rekursit për vendimmarrjen nga i njëjti gjyqtar për të njëjtin subjekt në disa gjykime me natyrë penale apo civile thekson se, nuk përbën shkak përjashtimi në kuptim të nenit 15 e vijues të Kodit të Procedurës Penale. Kolegji, thekson faktin se do të kemi cenim të parimit të paanshmërisë së gjykatës nëse i njëjti gjyqtar gjykon të njëjtin subjekt kur ka koneksitet ndërmjet fakteve të shqyrtuara në çështje të veçanta, me çështjen në të cilën kërkohet përjashtimi dhe që përbëjnë bazën e zgjidhjes së konfliktit.”[14].

    - Pika “ç”, e nenit 17&1 tëK.Pr.Penale, parashikon si shkak për heqjen dorë të gjyqtarit, situatën kur ekzistojnë mosmarrëveshje ndërmjet gjyqtarit, bashkëshortit ose ndonjë të afërmi të tij me të pandehurin ose njërën prej palëve private. Mosmarrëveshja mund të jetë e natyrës civile, administrative ose penale ku një nga subjektet janë palë në procedurat përkatëse ose mund të cenohen indirekt nga fakti i paligjshëm, burim i mosmarrëveshjes. Mosmarrëveshja duhet të jetë ekzistuese apo që vazhdon në kohën kur zhvillohet gjykimi, por mund të jetë zhvilluar edhe më parë ndërmjet tyre. Lloji i mosmarrëveshjes, largësia në kohë dhe sjellja e palëve më pas, duhet të mbahen parasysh për të vlerësuar kërkesën e gjyqtarit për heqjen dorë.  

    Në praktikën gjyqësore janë të shpeshta rastet që palët gjatë gjykimit për shkak të vendimmarrjeve të ndërmjetme të gjyqtarit, të cilat i konsiderojnë të paligjshme, bëjnë kallëzime penale ose kërkojnë procedimin disiplinor të tij. Një tjetër situatë është ajo kur për shkak të vendimmarrjeve të mëparshme të gjyqtarit ndonjë nga palët(kuptohet që janë të njëjta edhe në gjykimin e ri)ka paraqitur më parë kallëzim penal ndaj tij (gjyqtarit). Gjithashtu, ndonjë nga palët që për arsye të ndryshmekërkon të përjashtoj pa të drejtë gjyqtarin ngre padi civile ndaj tij, qoftë dhe abuzive për të justifikuar përjashtimin e tij.

    Paraqitja e një kallëzimi penal nëse vendoset mosfillimi i procedimit nuk përbën shkak që gjyqtari të kërkoi heqjen dorë bazuar në këtë pikë, pasi nuk mund të flitet për vazhdimin e mosmarrëveshjeve ndërmjet tij dhe palës, por thjesht për një pretendim të njëanshëm të palës, i vlerësuar i pabazuar nga një subjekt i tretë i pavarur. Sidoqoftë gjyqtari duhet të kërkoi heqjen dorë nga gjykimi bazuar në pikën “ë”, “shkaqe të tjera të rëndësishme njëanshmërie”, pasi në aspektin objektiv nuk ofron më garanci te pala kallëzuese për paanshmërinë e tij. Kjo pasi siç arsyeton gjykata kushtetuese,“...kur ekzistojnë kushtet që justifikojnë një dyshim të përligjur për anshmëri gjatë gjykimit, detyra e çdo gjyqtari është t’i shmanget gjykimit, në mënyrë që të mos cenojë rregullsinë e procesit gjyqësorpër sa i përket aspektit të paanshmërisë së gjykatës...”.[15]

    Nuk duhet të jetë gjyqtari që të vlerësoi nëse kallëzimi është ose jo abuziv, dhe nëse është bërë i qëllimshëm për përjashtimin pa të drejtë të tij(gjithmonë nëse në aspektin subjektiv nuk ndihet i njëanshëm për shkak të kallëzimit apo padisë/ankesës tjetër të natyrës civile ose administrative). Ai duhet të kërkoi heqjen dorë duke e specifikuar se nuk ka shkak në aspektin subjektiv, por e paraqet kërkesën vetëm në funksion të parimit se “drejtësia jo vetëm duhet të bëhet por edhe të shihet se po bëhet”, si dhe për të siguruar në dukje se ka ofruar garanci të mjaftueshme për të përjashtuar çdo dyshim të arsyeshëm në këtë drejtim. Në vijim i takon Kryetarit të gjykatës që të vlerësoi nëse kallëzimi ose padia/ankesa civile/administrative është ose jo abuzive dhe me qëllim për të përjashtuar gjyqtarin pa të drejtë dhe sipas rastit të miratoi ose mos miratoi kërkesën për heqje dorë.

    E ndryshme është situata kur vetë gjyqtari ose ndonjë i afërm i tij ka paraqitur kallëzim penale/padisë ndaj palëve, për cenim të të drejtave përkatëse. Në këtë rast nuk ka shumë diskutim, pasi presupozohet që gjyqtari apo i afërmi i tij nuk vepron në mënyrë abuzive për të kërkuar heqjen dorë nga gjykimi. Ai nuk mund të ofroi garanci objektive të pala se nuk është i ndikuar dhe se do gjykoi me paanësi.

    - Në pikën “d” të nenit 17&1 tëK.Pr.Penale, parashikohet situata kur ndonjë prej të afërmve të gjyqtarit ose të bashkëshortit të tij është cenuar ose dëmtuar nga vepra penale. Ky parashikim përfshin jo vetëm situatën kur subjekti përkatës është legjitimuar si viktimë nga vepra penale, por edhe kur cenohet indirekt nga vepra, edhe pse mund të mos jetë legjitimuar si viktimë.

    - Në pikën “dh” parashikohet vetëm kur një i afërm i tij ose i bashkëshortit kryen ose ka kryer funksionet e prokurorit në të njëjtin procedim. Në fakt duhet përfshirë edhe situata kur ka ushtruar funksionet e policisë gjyqësore, si dhe të ekspertit. Në këto raste të fundit, duke qenë se pika “dh” është e qartë dhe i referohet vetëm prokurorit, duhet të gjej zbatim pika “ë”, rregulli i përgjithshëm, pra ekzistenca e “shkaqeve të tjera të rëndësishme njëanshmërie”. Parashikimi në këtë pikë nuk duhet ngatërruar me paragrafin e tretë të nenit 15 të K.Pr.Penale, që i referohet situatës kur vetë gjyqtari ka ushtruar në të njëjtin procedim (kupto edhe situatën kur ai është ndarë) funksionet e prokurorit. 

    - Në pikën “e” referohet te situatat e parashikuara nga nenet 15 dhe 16 të K.Pr.Penale. Kështu për kuptimin dhe problematikat e këtyre dispozitave duhet referuar te “komentimi” përkatës për to.

    - Pika “ë” përmban një parashikim të përgjithshëm që lë hapësirë vlerësimi rast pas rasti, për të gjitha situatat kur ekzistojnë shkaqe të tjera të rëndësishme njëanshmërie. Te kjo pikë materializohen të dy testet e vlerësimit të “paanshmërisë së gjyqtarit”, të zhvilluara nga jurisprudenca e GJEDNJ-s, ai objektiv dhe subjektiv. Në fakt është i vetmi parashikim që përfshin testin subjektiv.

    Në praktikën gjyqësore paraqiten disa situata tipike apo më të zakonshme ku gjen zbatim rregulli i përmbajtur në këtë pikë.

    Së pari, kur gjyqtari ka gjykuar disa herë të njëjtat palë, por kuptohet në çështje të ndryshme që nuk kanë lidhje me njëra-tjetrën, me fjalë të tjera kur nuk ka shfaqur mendim për njërën ose tjetrën çështje, por pala gjyqhumbëse e cila normalisht nuk ka qenë dakord me vendimin duke e konsideruar të paligjshëm apo të padrejtë, krijon një paragjykim për paanshmërinë e gjyqtarit.

    Së dyti, kur pala gjatë gjykimit paraqet kërkesa procedurale të cilat gjyqtari nuk i pranon me vendim të ndërmjetëm. P.sh., gjyqtari nuk pranon kërkesën e një pale për marrjen e një prove që ajo e çmon të domosdoshme për të realizuar mbrojtjen e saj. Si pasojë krijon dyshimin për anësi të gjyqtarit.  

    Për të dy situatat e mësipërme si GJEDNJ-ja, ashtu edhe Gjykata Kushtetuese e RSH, ka një jurisprudencë të konsoliduar në të cilën janë përcaktuar standardet përkatëse të vlerësimit.

    Fillimisht duhet të mbahet parasysh se, siç dhe u arsyetua më sipër, në përcaktimin nëse në një çështje konkrete ka arsye logjike për të dyshuar që një gjyqtar nuk është i paanshëm, këndvështrimi i atyre që ankohen për diçka të tillë është i rëndësishëm, por jo vendimtar. Perceptimi i ankuesit duhet të jetë i bazuar në elementë objektiv. Me fjalë të tjera, duhet të tregohet në mënyrë të arsyeshme, lidhja ndërmjet vendimmarrjes së gjyqtarit dhe faktit se ai ka paragjykuar edhe zgjidhjen e çështjes për të cilën kërkohet përjashtimi. Për më tepër, duhet mbajtur parasysh se vetëm gjykata më e lartë mund të vlerësoi ligjshmërinë e vendimmarrjes së gjykatës më të ulët. Sidoqoftë në parim duhet theksuar se një vendimmarrje qofte edhe e gabuar e gjyqtarit nuk tregon domosdoshmërisht se ai e ka marr atë (vendimin) sepse është i njëanshëm. Mund të përbëj shkak për të kërkuar përjashtimin vetëm në rast se gjyqtari nëpërmjet vendimmarrjeve të ndërmjetme, shfaq mendim të papërshtatshëm mbi faktet dhe rrethanat objekt gjykimi, që tregojnë në mënyrë të arsyeshme se ka paragjykuar zgjidhjen e çështjes.

    Në lidhje me vendimmarrjet e mëparshme, jo të ndërmjetme, do të ishte objektive që të kërkohej përjashtimi i gjyqtarit në rastet kur vendimet e dhëna prej tij, janë cenuar nga gjykatat më të larta për shkak të paanësisë objektive apo subjektive të gjyqtarit.

    Në çështjen Meng kundër Gjermanisë, GJEDNJ-ja arsyeton se: “47. Gjykata rithekson se thjesht fakti që një gjyqtar i gjykimit ka marr vendime të mëparshme në lidhje me të njëjtën vepër nuk mund të konsiderohet në vetvete si justifikues i frikës për paanshmërinë e tij (shih ndër të tjera, Hauschildt kundër Denmark, 24 maj 1989, & 50, Seria A nr. 154 dhe Dragojevic kundër Kroacisë, nr. 68955/11, & 114, 15 Janar 2015, në lidhje me vendimet paragjykimore, ose Thomann Kundër Zvicrës, 10 Qershor 1996, && 32-37, Raportet 1996-III, lidhur me rigjykimin e një të akuzuari të dënuar në mungesë). Po kështu, fakti i thjesht që një gjyqtar ka vendosur tashmë për akuza të ngjashme penale, por pa lidhje ose që ai ose ajo ka gjykuar tashmë një bashkë të akuzuar në procedura të veçanta penale nuk është në vetvete i mjaftueshëm për të hedhur dyshime mbi paanshmërinë e atij gjyqtari në një çështje pasuese (shih ndër të tjera, Schwarzenberger e cituar më sipër, & 42; Khodorkovskiy dhe Lebedev kundër Rusisë, nr. 11082/06 dhe 13772/05, && 538 dhe 544, 25 Korrik 2013; dhe Bezek kundër Gjermanisë (dec.), nr. 4211/12 dhe 5850/12 & 32, 21 prill 2015)...”.[16]

     

    Në vendimin nr. 00-2020-178, datë 19.06.2020, Gjykata e Lartë, arsyeton se: “Në veçanti, Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, lidhur me pretendimin e kërkuesit/ të pandehurit ... për përjashtimin e gjyqtarit, për zbatim të gabuar të ligjit procedural penal, thekson se një shkak i tillë nuk mbështetet në nenet 15, 16 dhe 17 të Kodit të Procedurës Penale. Zbatimi i drejtë ose jo i ligjit procedural apo material mbi ankimin e palëve është objekt vlerësimi nga gjykata më e lartë.”[17]

     

    Në një tjetër vendim Gjykata e Lartë arsyeton se: “...për vendimmarrjen nga i njëjti gjyqtar për të njëjtin subjekt në disa gjykime me natyrë penale apo civile thekson se, nuk përbën shkak përjashtimi në kuptim të nenit 15 e vijues të Kodit të Procedurës Penale. Kolegji, thekson faktin se do të kemi cenim të parimit të paanshmërisë së gjykatës nëse i njëjti gjyqtar gjykon të njëjtin subjekt kur ka koneksitet ndërmjet fakteve të shqyrtuara në çështje të veçanta, me çështjen në të cilën kërkohet përjashtimi dhe që përbëjnë bazën e zgjidhjes së konfliktit.”[18] ,

     

    - Së treti,në disa raste gjyqtari kërkon dorëheqjen nga gjykimi i çështjes pasi me ndërgjegje vlerëson se nuk mund ta gjykoj atë (qoftë kur mendon se ndodhet para një situata objektive, qoftë edhe kur nuk ndjehet i paanshëm në aspektin subjektiv), por kërkesa e tij nuk miratohet. Shtrohet pyetja nëse është i mjaftueshëm ky fakt për të ngritur dyshime të arsyeshme për paanshmërinë e gjyqtarit dhe pala të legjitimohet që të kërkoi përjashtimin e tij?

    GJEDNJnë çështjen Meng kundër Gjermanisë, për këtë situatë ka vlerësuar se: “52. Gjykata në fund përsërit se fakti që një aplikues u gjykua nga një gjyqtar i cili ngriti dyshime për paanësinë e tij / saj në çështje mund të ngrejë një problem nga perspektiva e dukjes së një gjykimi të drejtë nga një gjykatë e paanshme (shih Rudnichenko, cituar më lart, 8 118, dhe PaixãoMoreiraSáFernandes k. Portugalisë, nr. 78108/14, § 87, 25 shkurt 2020). Sidoqoftë, kjo në vetvete nuk do të jetë e mjaftueshme për të gjetur një shkelje të nenit 6 § 1 të Konventës. Në çdo rast, dyshimet e ankuesit për paanësinë e gjyqtarit duhet të justifikohen objektivisht në rrethanat e çështjes (krahasoni Dragojevic, cituar më lart, §§ 119-122; PaixãoMoreiraSáFernandes, cituar më lart, § 87; AlexandruMarianIancu , cituar më lart,-67-73; dhe George-LaviniuGhiurau kundër Rumanisë, nr. 15549/16, §§ 65-66 dhe 68, 16 qershor 2020).”[19]

    Sidoqoftë nëse gjyqtari paraqet kërkesë për heqjen dorë, pasi në aspektin subjektiv nuk ndihet i paanshëm, nuk ka kuptim që kërkesa e tij të mos pranohet. Rrjedhimisht nëse nuk pranohet, pas kërkesës së palës ai duhet të përjashtohet nga gjykimi. Megjithatë kjo është një situatë që mund të rezultoi rrallë në praktikën gjyqësore, pasi është jo e arsyeshme për gjyqtarin profesionist që të ndikohet apo të paragjykoj zgjidhen e çështjes, kur nuk ka një bazë objektive,të ligjshme. Në të kundërt, kemi të bëjmë me mungesë të profesionalizmit dhe ndaj tij mund të nis një procedim disiplinor. Prandaj edhe në rastet se vërtet ai e ka paragjykuar çështjen mund të kufizohet për të mos kërkuar heqjen dorë, për të mos rrezikuar procedimin disiplinor.

    5. Paragrafi i dytë i nenit 17 të K.Pr.Penale parashikon kompetencën e organit që vendos mbi kërkesën e gjyqtarit për heqjen dorë. Konkretisht Kryetari i gjykatësi cili ka detyrimin që të disponoi me vendim të arsyetuar, për pranimin ose refuzimin e kërkesës, vendim i cili është i paankimueshëm.
    6. Paragrafi i tretëi nenit 17 të K.Pr.Penaleparashikon kompetencën e organit që vendos mbi kërkesën për heqjen dorë nga gjykimi, tëKryetarit të gjykatës, kuptohet në rastet që ushtron funksionet e gjyqtarit. Kërkesa e kryetarit të gjykatës së shkallës së parë i paraqitet dhe vendoskryetari i gjykatës së apelit. Për këtë të fundit kryetari i Gjykatës së Lartë. Ndërsa për Kryetarin e Gjykatës së Lartë vendos një trup gjykues i Gjykatës së Lartë i përbërë nga tre gjyqtarë, ku Kryetari nuk merr pjesë.Edhe në këtë rast Kryetari i gjykatës më të lartë/Kolegji i Gjykatës së Lartë, disponon me vendim të arsyetuar, vendim i cili është i paankimueshëm.

     

    [1]I cit. Gjykata Italiane e Kasacionit, seksioni i 5-të Penal, vendimi nr. 10328, datë 11/02/2021, para 1.4.2.

    [2]I cit. Teslyakundër Ukrainës, 8.10.2020, Nr. aplikimit 52095/11, para 41

    [3]Kjo dispozitë parashikohen rregullin për “përjashtimin e gjyqtarit”.

    [4]I cit.  Vendimi nr. 50, datë 12.02.2020, Bardhyl Ibra, Konstatimii cenimit të së drejtës kushtetuese për një proces të rregullt ligjor…, para 19.

    [5]I cit.  Vendimi nr. 50, datë 12.02.2020, Bardhyl Ibra, Konstatimii cenimit të së drejtës kushtetuese për një proces të rregullt ligjor…, paraf 23.

    [6]Aktualisht është në fuqi ligji nr. 9367, datë 7.4.2005.

    [7]I cit. Meng kundër Gjermanisë, 16.02.2021, Nr. aplikimit 1128/17, para 29-30.

    [8]I cit. Meng kundër Gjermanisë, 16.02.2021, Nr. aplikimit 1128/17, paraf. 47-51.

    [9]I cit. Teslyakundër Ukrainës [GC], nr. 52095/11, § 40, ECHR 2020, para 40. Siç shihet në këtë çështje GJEDNJ-ja nuk ka gjetur shkelje të parimit të paanësisë së gjykatës, për faktin se dy nga gjyqtarët e Gjykatës së Lartë që kishin vendosur kthimin e çështjes për rigjykim në gjykatën më të ulët, e gjykojnë përsëri çështjen kur vjen së dyti në të njëjtën gjykatë.Konkretisht në paragrafët 43 dhe 44, thuhet se: “Frika e aplikantit se Gjykata e Lartë mund të mos jetë e paanshme në marrjen e vendimit të saj të 10 shkurtit 2011 buron nga fakti që gjyqtarët R. dhe K. (dy nga tre anëtarët e trupës që mbështetën fajësinë e aplikantit dhe dënimin me burgim të përjetshëm) kishin ekzaminuar më parë ankimin e tij për kasacion. Në këtë kontekst ai argumentoi se Gjykata e Lartë tashmë kishte marr një qëndrim të pafavorshëm në lidhje me dënimin që do të jepej (shih paragrafët 10 dhe 15 më sipër).

    44. Sipas praktikës gjyqësore të Gjykatës, thjesht fakti që ata gjyqtarë ishin dy herë anëtarë të trupit gjykues të Gjykatës së Lartë duke shqyrtuar në kasacion vendimin në lidhje me kërkuesin nuk mjaftonte për të ngritur dyshime të justifikuara në mënyrë objektive për paanësinë e tyre.” Por legjislacioni procedural penal Shqiptar ka vendosur një standard të ndryshëm, konkretishtneni 15 i K.Pr.Penale e ndalon shprehimisht që këta gjyqtar të marrin pjesë në ri-gjykim.

    [10]I cit. Vendimi nr. 110, datë 04.12.2009,RizvanMatrazhi, Shfuqizimi si të papajtueshëm me Kushtetutën i vendimeve nr.129, datë 28.05.2007 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Durrës …

    [11]I cit. Vendimi nr. 296, datë 22.12.2017, Vath Çekrezi, Shfuqizimi si i papajtueshëm me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë i vendimit nr.00-2017-1887, datë 10.10.2017 të Kolegjit Civil të Gjykatës së Lartë (dhomë këshillimi), para 20.

    [12]I cit. Vendimi nr. 49, datë 10.07.2015, Vasil Zoto, Shfuqizimi si të papajtueshme me Kushtetutën i vendimeve nr. 00-2013-1596 (225), datë 10.07.2013 të Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë, para 34.

    [13]I cit. Vendimi nr. 48, datë 22.07.2016,MarselNela, Shfuqizimi si të papajtueshme me Kushtetutën i vendimeve nr. 309, datë 27.12.2005 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Vlorë..., para 15.

    [14]I cit. Vendimi nr. 00-2020-189, datë 26.06.2020, Përparim Braçekundër Gjykatës së Apelit Tiranë,para 11 (KPGJL).

    [15]i cit. Vendimi nr. 47, datë 07.11.2011, Orik Shyti, Shfuqizimi, si antikushtetues, i vendimeve: nr. 44, datë 01.07.2008, të Gjykatës së Shkallës së Parë për Krime të Rënda..., para 21).

     

    [16]I cit. Meng kundër Gjermanisë, 16.02.2021, Nr. aplikimit 1128/17, paraf. 47.

    [17]I cit. Vendiminr. 00-2020-178, datë 19.06.2020, EmiljanoShullazi kundër Gjykatës së Posaçme të Apelit për Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar, para 11 (KPGJL).

    [18]I cit. Vendimi nr. 00-2020-189, datë 26.06.2020, Përparim Braçe kundër Gjykatës së Apelit Tiranë, para 11 (KPGJL). Qëndrim i ngjashëm është mbajtur edhe në vendimin nr. 00-2020-190, datë 26.06.2020 Përparim Braçe kundër Gjykatës së Apelit Tiranë, para 11 (KPGJL).

    [19]I cit. Meng kundër Gjermanisë, 16.02.2021, Nr. aplikimit 1128/17, paraf. 52.

  • Konteksti historik

    - Kodi Shqiptar i Procedurës Penale është bazuar në legjislacionin procedural penal Italian dhe për sa i përket institutit të “papajtueshmërisë” ka të njëjtën strukturë me Kodin e Procedurës Penale Italiane. Konkretisht nenit 17, i korrespondon neni 36, i Kreu VII, Libri i I, që titullohet “heqja dorë”. Vërehet se dispozitat kanë formulim të ngjashëm. Ky fakt duhet të mbahet parasysh sa herë interpretohet përmbajtja e dispozitës përkatëse, pasi për të kuptuar si duhet parashikimin ligjor mund të referohet në teorinë e së drejtës dhe praktikën gjyqësore të shtetit Italian. 

    - Dispozita ka pësuar ndryshime me ligjin nr. 35/2017, datë 30.3.2017, i miratuar në kuadër të Reformës në Sistemin e Drejtësisë në Shqipëri. Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë, në Analizën e Sistemit të Drejtësisë, nuk ka evidentuar ndonjë problematikë konkrete në parashikimin ligjor dhe zbatimin e tij që diktonte nevojën për ndryshim.[1] Por nevoja për ndryshimin e dispozitës, së pari u diktua për të reflektuar edhe zhvillimet e legjislacionit në fushën familjare (figura e bashkëjetuesit, p.sh.)[2]

    Ndryshim thelbësor ka pësuar paragrafi i dytë, që më parë parashikonte thjesht se: “Deklarimi i heqjes dorë i paraqitet kryetarit të gjykatës përkatëse”.Aktualisht ka parashikuar mënyrën e disponimit të kryetarit të gjykatës, në lidhje me kërkesën për heqjen dorë nga gjykimi, konkretisht se ka detyrimin për të disponuar me vendim të arsyetuar[3].

    Gjithashtu është shtuar paragrafi i tretë, ku është përcaktuar kompetenca për të vendosur në lidhje me kërkesën për heqjen dorë të kryetarit të gjykatës, kuptohet në rastet që ushtron funksionet e gjyqtarit, duke parashikuar përkatësisht se kërkesa i paraqitet Kryetarit të një gjykate të një shkalle më të lartë, ndërsa për kryetarët e gjykatës së apelit vendos kryetari i Gjykatës së Lartë. Për këtë të fundit vendos një kolegj apo një trup gjykues i Gjykatës së Lartë, i përbërë nga tre gjyqtarë. Kemi të bëjmë me një plotësim të domosdoshëm pasi më parë nuk ishte e përcaktuar se cili subjekt duhet të vendoste mbi kërkesën e Kryetarit të gjykatës përkatëse.

     

    [1]Dokumenti Analizë e sistemit të drejtësisë në Shqipëri, Qershor 2015, faqe 280, paragrafi 4.1.3. “Nuk ekzistojnë në dhëna zyrtare mbi shpeshtësinë e vetëpërjashtimit të gjyqtarëve ose të përjashtimit të gjyqtarëve nga gjykimet për shkaqe të konfliktit të interesit. Ndërkohë që vetëpërjashtimi për gjyqtarët administrohet në dosjet gjyqësore (për prokurorët në dosjet hetimore), deklarimi i konfliktit të interesave rast për rast për çështje jashtë praktikës gjyqësore pasqyrohet në regjistrin për konfliktet e interesit të cilat administrohen nga KLD-ja, në rolin e autoritetit përgjegjës për gjykatat e shkallës së parë dhe apelit. E njëjta gjë është e vlefshme dhe për prokuroritë, ku autoritet përgjegjës është Drejtoria e Burimeve Njerëzore pranë Prokurorisë së Përgjithshme. Sipas Raportit Vjetor 2013 të KLD-së, gjyqtarët janë caktuar të gjykojnë çështje në një gjykatë tjetër në 496 raste. Raporti argumenton se ky numër është i lartë për shkak të përjashtimeve të shpeshta të gjyqtarëve. 472 Megjithatë, situata në këtë sferë mbetet e paqartë, pa të dhëna të sakta për numrin e kërkesave të palëve për përjashtimin e një gjyqtari, numrin e vetëpërjashtimeve dhe numrin e ricaktimeve për shkak të konfliktit të interesit.”.

    [2]Relacioni i Kuvendit që shoqëron Projekt Ndryshimet për Kodin e Procedurës Penale të miratuar me ligjin nr. 35/2017, datë 30.3.2017. I aksesuar në datë 25.01.2021, në faqen e internetit: https://www.parlament.al/Files/ProjektLigje/RELACION-SHTESA-E-NDRYSHIME-7905-KODI-I-PROCEDURES-PENALE-Resized.pdf

    [3]Referuar Relacionit të Kuvendit për ndryshimet në K.Pr.Penale, të bëra me ligjin nr. 35/2017, datë 30.3.2017, në lidhje me nevojën për ndryshimin e dispozitës, është parashtruar se vendimi i kryetarit të gjykatës për miratimin ose refuzimin e kërkesës për heqjen dorë, si dhe vendimi për përjashtimin e gjyqtarit, duhet të jetë i arsyetuar, pasi ky detyrim nuk respektohej më parë.

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    1. Konventa për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore, në nenin 6 parashikon se: “1. Në përcaktimin e të drejtave dhe detyrimeve të tij civile ose të çdo akuze penale kundër tij, çdo person ka të drejtë që çështja e tij të dëgjohet drejtësisht, publikisht dhe brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme. Vendimi duhet të jepet publikisht, por prania në sallën e gjykatës mund t’i ndalohet shtypit dhe publikut gjatë tërë procesit ose gjatë një pjese të tij, në interes të moralit, të rendit publik ose sigurisë kombëtare në një shoqëri demokratike, kur kjo kërkohet nga interesat e të miturve ose mbrojtja e jetës private të palëve në proces ose në shkallën që çmohet tepër e nevojshme nga gjykata, kur në rrethana të veçanta publiciteti do të dëmtonte interesat e drejtësisë...”.[1]
    2. Karta e të Drejtave Themelore të Bashkimit Europian, në Titullin e VI, “Drejtësia”, në nenin 47 të saj parashikon se: “Kushdo, të cilit i janë shkelur të drejtat dhe liritë e garantuara nga e drejta e Bashkimit, ka të drejtën për të marrë zgjidhje ligjore të efektshme para gjykatës në përputhje me kushtet e parashikuara në këtë nen.

    Kushdo ka të drejtën për gjykim të drejtë dhe publik brenda një afati kohor të arsyeshëm para një gjykate të pavarur dhe të paanshme të krijuar më parë me ligj. Çdokujt i jepet mundësia që të këshillohet, të mbrohet dhe të përfaqësohet.

    Është e detyrueshme që ndihma juridike t’u ofrohet atyre të cilëve u mungojnë burimet e mjaftueshme deri në masën që kërkohet për të siguruar mundësi të efektshme përdorimi të sistemit të drejtësisë.”.[2]

    1. Rekomandimi CM/Rec (2010)12 i Komitetit të Ministrave drejtuar shteteve anëtare për gjykatësit: pavarësia, efikasiteti dhe përgjegjësitë, (Miratuar nga Komiteti i Ministrave më 17 nëntor 2010 në mbledhjen e 1098-të të Deputetëve të Ministrave)
    2. Parimet Bazë mbi Pavarësinë e Gjyqësorit Miratuar nga Kongresi i Shtatë i Kombeve të Bashkuara mbi Parandalimin e Krimit dhe Trajtimin e kundërvajtësve mbajtur në Milano me 26 Gusht deri më 6 Shtator 1985 dhe e miratuar nga rezolutat e Asamblesë së Përgjithshme 40/32 29 Nëntor 1985 dhe 40/146 13 Dhjetor 1985
    3. Opinionet e Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve Evropianë (CCJE-KKGJE), në punën e Komisionit Evropian për Efikasitetin e Drejtësisë (KEED) dhe në Kartën Evropiane mbi Statutin e Gjyqtarëve të përgatitura në kuadër të takimeve shumëpalëshe të Këshillit të Evropës.

    ë. Plani i veprimit i Këshillit të Evropës për forcimin e pavarësisë dhe paanshmërisë së gjyqësorit, i Miratuar nga Këshilli i Ministrave në takimin nr. 1253, në 13 prill 2016, Dokument CM(2016)36final)

     

    [1]Konventa për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore, Botim i Qendrës së Botimeve Zyrtare, Tiranë 2020, 7 fq. 

    [2]Version i Konsoliduar i Traktatit të Bashkimit Evropian dhe Traktatit për Funksionimin e Bashkimit Evropian * * * Karta e të Drejtave Themelore e Bashkimit Evropian, Botim i: Ministrisë së Integrimit Europian, 2008, 383 fq. 

• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira
  1. Rezoluta e Këshillit Ekonomik dhe Social, e Organizatës së Kombeve të Bashkuara (OKB) e titulluar: “Forcimi i parimeve themelore të sjelljes gjyqësore”, në lidhje me parimin e paanshmërisë ka përcaktuar këto parime:

  Paanshmëria[1]

  Parimi: Paanshmëria është thelbësore për kryerjen si duhet të detyrës gjyqësore. Zbatohet jo vetëm për vendimin në vetvete por, gjithashtu mbi procesin me të cilin merret vendimi.

  Aplikimi

  2.1. Një gjyqtar, duhet t’i kryej detyrat e tij ose të saj gjyqësore, pa favorizim, anësi ose paragjykim.

  2.2. Një gjyqtar duhet të siguroj që sjellja e tij ose e saj, si brenda dhe jashtë gjykatës, të ruaj dhe rris besimin e publikut, te profesionistët e ligjit dhe palët në paanshmërinë e gjyqtarit dhe sistemit gjyqësor.

  2.3. Një gjyqtar duhet, për aq sa është e arsyeshme, pra ai ose jo të sillet për të minimizuar rastet në të cilat do të jetë e nevojshme për gjyqtarin që të përjashtohet nga dëgjimi ose vendosja e çështjeve.

  2.4. Një gjyqtar nuk duhet me vetëdije, ndërsa një procedim është para, ose mund të jetë para gjyqtarit të bëjë ndonjë koment nga i cili mund në mënyrë të arsyeshme të pritet të ndikojë në rezultatin e një procedimi të tillë, ose dëmtojnë dukshëm drejtësinë e procesit, dhe gjyqtari nuk do të bëjë ndonjë koment në publik ose ndryshe që mund të cenojë gjykimin e drejtë të një personi ose çështje.  

  2.5. Një gjyqtar do të heq dorë nga pjesëmarrja në çdo procedim në të cilin gjyqtari nuk është në gjendje të vendosë mbi çështjen me paanshmëri ose në të cilin një vëzhguesi të arsyeshëm mund t’i duket që gjyqtari nuk është në gjendje të vendosë mbi çështjen me paanshmëri.

  Procedura të tilla përfshijnë, por nuk kufizohen në, rastet ku:

  1. Gjyqtari ka anësi ose paragjykim në lidhje me një palë ose njohuri personale të fakteve provuese të diskutueshme lidhur me procedimet;
  2. Gjyqtari më parë ka shërbyer si avokat ose ishte një dëshmitar në çështjen që trajtohet, ose;
  3. Gjyqtari ose një anëtar i familjes së tij, ka një interes ekonomik në rezultatin e çështjes që trajtohet; me kusht që përjashtimi i gjyqtarit nuk do të kërkohet nëse asnjë gjykatë tjetër nuk mund të konstituohet për të gjykuar çështjen ose, për shkak të rrethanave urgjente, pamundësia për të vepruar mund të çojë në një dështim serioz të drejtësisë.

   

  [1]Rezoluta e “The Economicand Social Council”, “Strengtheningbasicprinciplesofjudicialconduct”.

   

• Materiale legjislative

  - Relacioni i Kuvendit që shoqëron Projekt Ndryshimet për Kodin e Procedurës Penale të miratuar me ligjin nr. 35/2017, datë 30.3.2017;

  - Dokumenti Analizë e sistemit të drejtësisë në Shqipëri, e Grupit të Ekspertëve të Nivelit të Lart, Qershor 2015.

• Dispozita të lidhura

  - Neni 42 i Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë;

  - Nenet 1, 15, 16, 23, 26 dhe 181 të Kodit të Procedurës Penale;

  - Neni 19 i ligjit nr. 25/2019 “Për organizimin dhe funksionimin e policisë gjyqësore”;

  - Ligji nr. 9367, datë 7.4.2005 “Për parandalimin e Konfliktit të Interesave në Ushtrimin e Funksioneve Publike”, i ndryshuar.

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime

  Vendimi nr. 49 datë 10.07.2015, i Gjykata Kushtetuese;

  - Vendimi nr. 110, datë 04.12.2009, i Gjykata Kushtetuese;

  - Vendimin nr. 296 datë 22.12.2017, i Gjykata Kushtetuese;

  - Vendimi nr. 48, datë 22.07.2016, i Gjykata Kushtetuese;

  - Vendimi nr. 11, datë 03.03.2016, i Gjykatës Kushtetuese;

  - Vendimi nr. 34 datë 08.02.2018, i Gjykatës Kushtetuese;

  - Vendimi nr. 06, datë 02.03.2018, i Gjykatës Kushtetuese;

  - Vendimi nr. 50, datë 12.02.2020, i Gjykatës Kushtetuese;

  - Meng kundër Gjermanisë, 16.02.2021, Nr. aplikimit 1128/17;

  - Morice kundër Francës, 23.04.2015, nr. aplikimit 29369/10;

  - SigurðurEinarsson dhe të tjerë kundër Islandës, 04.06.2019, Nr. aplikimit 39757/15;

  - Teslya kundër Ukrainës [GC], 8 Tetor 2020, Nr. aplikimit nr. 52095/11;

  -Kristiansen kundër Norvegjisë, 17.12.2015 Nr. 1176/10 aplikimi;

  - Vendimi nr. 00-2020-75, datë 22.05.2020, AnnaXheka kundër Gjykata e Rrethit Gjyqësor Korçë (KPGJL);

  - Vendimi nr. 00-2020-215, datë 03.07.2020, GjyzelaAlibeaj kundër Gjykata e Rrethit Gjyqësor Berat (KPGJL);

  - Vendimin nr. 00-2020-178, datë 19.06.2020, EmiljanoShullazi kundër Gjykatës së Posaçme të Apelit për Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar (KPGJL);

    - Vendimi nr. 00-2020-189, datë 26.06.2020, Përparim Braçe kundër Gjykatës së Apelit Tiranë (KPGJL);

  - Vendimi nr. 00-2020-190, datë 26.06.2020, Përparim Braçe kundër Gjykatës së Apelit Tiranë (KPGJL);

  - Vendimi nr. 00-2020-436, datë 11.12.2020, Spiro Gjoni kundër Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Pogradec (KPGJL);

  - Gjykata Italiane e Kasacionit, seksioni i 5-të Penal, vendimi nr. 10328, datë 11/02/2021.

• Bibliografia

  - Halim Islami, Artan Hoxha dhe Ilir Panda, Procedura Penale, Komentar, Botimet Morava 2012;

  - Marta Bargis, FrancescoCaprioli, MassimoCeresa-Gastaldo, Franca DellaCasa, AngeloGiarda, GiuglioIlluminati, MariaRiccardaMarchetti, EnricoMarzaduri, RenzoOrlandi, GiovanniPaoloVoena, Compendio di Procedura Penale (edicioni i pestë), Cedam 2010)

  - Vendimi nr. 49 datë 10.07.2015, i Gjykata Kushtetuese;

  - Vendimi nr. 110, datë 04.12.2009, i Gjykata Kushtetuese;

  - Vendimin nr. 296 datë 22.12.2017, i Gjykata Kushtetuese;

  - Vendimi nr. 48, datë 22.07.2016, i Gjykata Kushtetuese;

  - Vendimi nr. 11, datë 03.03.2016, i Gjykatës Kushtetuese;

  - Vendimi nr. 34 datë 08.02.2018, i Gjykatës Kushtetuese;

  - Vendimi nr. 06, datë 02.03.2018, i Gjykatës Kushtetuese;

  - Vendimi nr. 50, datë 12.02.2020, i Gjykatës Kushtetuese;

  - Meng kundër Gjermanisë, 16.02.2021, Nr. aplikimit 1128/17;

  - Morice kundër Francës, 23.04.2015, nr. aplikimit 29369/10;

  - SigurðurEinarsson dhe të tjerë kundër Islandës, 04.06.2019, Nr. aplikimit 39757/15;

  - Teslya kundër Ukrainës [GC], 8 Tetor 2020, Nr. aplikimit nr. 52095/11;

  -Kristiansen kundër Norvegjisë, 17.12.2015 Nr. 1176/10 aplikimi;

  - Vendimi nr. 00-2020-75, datë 22.05.2020, AnnaXheka kundër Gjykata e Rrethit Gjyqësor Korçë (KPGJL);

  - Vendimi nr. 00-2020-215, datë 03.07.2020, GjyzelaAlibeaj kundër Gjykata e Rrethit Gjyqësor Berat (KPGJL);

  - Vendimin nr. 00-2020-178, datë 19.06.2020, EmiljanoShullazi kundër Gjykatës së Posaçme të Apelit për Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar (KPGJL);

    - Vendimi nr. 00-2020-189, datë 26.06.2020, Përparim Braçe kundër Gjykatës së Apelit Tiranë (KPGJL);

  - Vendimi nr. 00-2020-190, datë 26.06.2020, Përparim Braçe kundër Gjykatës së Apelit Tiranë (KPGJL);

  - Gjykata Italiane e Kasacionit, seksioni i 5-të Penal, vendimi nr. 10328, datë 11/02/2021.

• Arkiva
  Asnjë koment