Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    Nëpërmjet parashikimit të nenit 18 të Kodit të Procedurës Penale (K.Pr.Penale), legjislatori ka synuar që të siguroi të drejtën themelore të parashikuar në nenin 42 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë[1] dhe nenin 6&1 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (KEDNJ), procesin e rregullt ligjor, gjykimin nga një gjykatë e paanshme[2], duke parashikuar rastet në të cilat palët mund të kërkojnë përjashtimin e gjyqtarit nga shqyrtimi i çështjes/vendimmarrja, për shkak se ai ka paragjykuar zgjidhjen e çështjes ose është i ndikuar, si dhe kur ndodhet në kushte objektive të tilla për të cilët krijohet dyshimi i arsyeshëm se nuk është i paanshëm[3].

     

    [1]Gjykata Kushtetuese e Republikës së Shqipërisë bazuar në standardet dhe arsyetimin e Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (GJEDNJ-s), në interpretim të nenit 42 të Kushtetutës, në jurisprudencën e saj arsyeton se: “8. Për parimin e paanësisë Gjykata ka theksuar se gjykimi nga një gjykatë e paanshme është një nga elementet e rëndësishme të procesit të rregullt ligjor, i garantuar nga neni 42 i Kushtetutës dhe neni 6 i KEDNJ-së. Parimi i paanshmërisë nënkupton mungesën e paragjykimeve nga gjyqtarët për çështjen e shtruar përpara tyre. Respektimi i këtij parimi duhet të verifikohet duke zbatuar dy teste, testin subjektiv, i cili në thelb kërkon të provuarit e faktit se bindja personale e një gjyqtari ka ndikuar në vendimin e gjykatës dhe, gjithashtu, testin objektiv, i cili kërkon të provuarit nëse gjyqtari ka ofruar garanci të mjaftueshme për të përjashtuar çdo dyshim të arsyeshëm në këtë drejtim. Në kuptim të testit subjektiv, paanshmëria e gjyqtarëve duhet të prezumohet derisa të provohet e kundërta. Për sa i përket testit objektiv, ai nënkupton se veç sjelljes personale të çdo anëtari të trupit gjykues, duhet të provohet nëse ka fakte bindëse, të cilat vënë në dyshim paanshmërinë. Në këtë kuadër edhe dukja e jashtme ka rëndësi. Për rrjedhojë, kur vlerësohet nëse në një çështje konkrete ka një arsye të përligjur që rrezikon paanshmërinë e një trupi gjykues, këndvështrimi i atyre që paraqesin këtë pretendim ka rëndësi, por vendimtar mbetet përcaktimi nëse ky dyshim është objektivisht i justifikueshëm (shih vendimin nr. 11, datë 03.03.2016 të Gjykatës Kushtetuese).”. (i cit. Vendimi nr. 34, datë 08.02.2018, Enkeleda Mushi, Shfuqizimi si të papajtueshme me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë i vendimeve nr. 152, datë 02.05.2014 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Gjirokastër; nr. 277, datë 16.10.2015 të Gjykatës së Apelit Gjirokastër;nr. 00-2017-557, datë 22.06.2017 të Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë, para 8).

    [2] GJEDNJ-ja, në interpretim të nenit 6&1 të Konventës, në jurisprudencën e saj, arsyeton se: “Gjykata përsërit në fillim se është e një rëndësie themelore në një shoqëri demokratike që gjykata të frymëzoj besim në publik dhe mbi të gjitha, për sa i përket procedurave penale, në lidhen me një të akuzuar. Me këtë qëllim neni 6 kërkon që gjykata të realizojë qëllimin e tij për të qenë e paanshme (shih Padovani kundër Italisë, 26 shkurt 1993, § 27, nr. 257-B, dhe Kyprianou kundër Qipros [GC], nr. 73797/01, § 118, ECHR 2005-XIII).

    Në vitet e fundit, organet e Këshillit të Evropës kanë theksuar gjithnjë e më shumë rëndësinë e forcimit të pavarësisë dhe paanshmërisë, në përputhje me nenin 6 të Konventës, të sistemeve gjyqësore në Evropë, që është e rëndësishme për të siguruar besimin e publikut në sundimin e ligjit (krahaso, ndër të tjera, Rekomandimi CM/Rec (2010)12 i Komitetit të Ministrave drejtuar shteteve anëtare për gjykatësit: pavarësia, efikasiteti dhe përgjegjësitë, (Miratuar nga Komiteti i Ministrave më 17 nëntor 2010 dhe Plani i veprimit i Këshillit të Evropës për forcimin e pavarësisë dhe paanshmërisë së gjyqësorit, i Miratuar nga Këshilli i Ministrave në takimin nr. 1253, në 13 prill 2016, Dokument CM (2016) 36final).”. I cit. Meng kundër Gjermanisë, 16.02.2021, Nr. aplikimit 1128/17, para 42-43.

    [3]Sipas GJEDNJ-s: “41. Në mënyrë që gjykatat të mund të frymëzojnë te publiku besimin që është i domosdoshëm, duhet të merren parasysh edhe çështjet e organizimit të brendshëm. Ekzistenca e procedurave kombëtare për të siguruar paanshmërinë-domethënë normat që rregullojnë heqjen dorë të gjyqtarit-është një faktor i rëndësishëm. Këto rregulla tregojnë shqetësimin e legjislacioneve kombëtare për të hequr të gjithë dyshimet e arsyeshme sa i përket paanshmërinë së gjyqtarit ose gjykatës në fjalë dhe përbëjnë një përpjekje për të siguruar paanshmërinë duke eliminuar shkaqet e shqetësimeve të tilla. Përveç sigurimit të mungesës së paragjykimit aktual, ato drejtohen në heqjen e çdo pamje të anësisë dhe kështu shërbejnë për të promovuar besimin që gjykatat në një shoqëri demokratike duhet të frymëzojnë në publik. Gjykata mban parasysh këto rregulla kur bën vlerësimin e saj nëse një gjykatë ishte i paanshme dhe, në veçanti, nëse frika e një aplikanti mund të konsiderohet e justifikuar objektivisht (shih Micallef kundër Malta (GC), nr. 17056/06, & 99, ECHR 2009; dhe Sigridur Elin Sigfusdottir kundër Islandës, nr. 41382/17, & 50, 25 shkurt 2020).”(I cit. Teslya kundër Ukrainës [GC], 8 Tetor 2020, Nr. aplikimit nr. 52095/11, para 41)

    Po ashtu, GJEDNJ-ja, në interpretim të nenit 6&1 të Konventës, në jurisprudencën e saj, arsyeton edhe se:“55.Për parimet e përgjithshme që lidhen me paanësinë e një gjykate, referon te vendimi në rastin e “Denisov kundër Ukrainës” [GC] (nr. 76639/11, §§ 61-63, 25 shtator 2018; shiko gjithashtu “Ramos Nunes de Carvalho e Sá kundër Portugalisë [GC], nr. 55391/13, 57728/13 dhe 74041/13, §§ 145-49, 6 Nëntor 2018, dhe në kontekstin kriminal, “Kyprianou kundër Qipros” [GC], nr. 73797/01, §§ 118-21, 15 Dhjetor 2005):

    “61. Si rregull, paanësia tregon mungesën e paragjykimit ose ndikimit. Sipas jurisprudencës së gjykatës, ekzistenca e paanësisë për qëllimet e nenit 6, paragrafit 1, duhet të përcaktohet sipas (i) një testi subjektiv, ku vështrimi duhet të jetë te bindja personale dhe sjellja e një gjyqtari të veçantë, që është, nëse gjyqtari ka treguar ndonjë paragjykim personal ose ndikim në një rast të caktuar; dhe ii) një testi objektiv, domethënë, duke konstatuar nëse, përtej nga sjellja personale e ndonjë prej anëtarëve, gjykata në vetvete, dhe ndër aspekte të tjera, përbërja e saj, ofronte garanci të mjaftueshme për të përjashtuar çdo dyshim të ligjshëm në lidhje me paanësinë e saj (shih ndër autoritete të tjera,  Micallef kundër Malta [GC], nr. 17056/06, § 93, ECHR 2009, me referenca të tjera).

    62. Sidoqoftë, nuk ka ndonjë ndarje të përcaktuar ndërmjet paanësisë subjektive dhe objektive, pasi sjellja e një gjyqtari jo vetëm që mund të nxisë dyshime objektive sa i përket paanshmërisë së gjykatës nga këndvështrimi i një vëzhguesi të jashtëm (testi objektiv), por gjithashtu mund të shkoj edhe te çështja e bindjes personale të gjyqtarit (testi subjektiv). (Shiko Kyprianou kundër Cipros [GC], nr. 73797/01, § 119, ECHR 2005 XIII). Kështu, në disa raste kur mund të jetë e vështirë të sigurosh prova me të cilat të rrëzosh prezumimin për paanshmërinë subjektive të gjyqtarit, kërkesa e paanësisë objektive siguron më tej një garanci të rëndësishme (shih Pullar kundër Mbretërisë së Bashkuar, 10 Qershor 1996, § 32, Reports of Judgments and Decisions 1996 III).
    63. Në këtë aspekt, edhe dukja mund të ketë një rëndësi të caktuar, ose me fjalë të tjera “drejtësia jo vetëm që duhet të bëhet, por gjithashtu të shihet se po bëhet”. Çfarë është në lojë është besimi që gjykatat në një shoqëri demokratike duhet të frymëzojnë në publik (shih Morice kundër Francës [GC], nr. 29369/10, § 78, ECHR 2015).”
    64. Sa i përket testit subjektiv, paanshmëria personale e një gjyqtari duhet të prezumohet deri kur të provohet e kundërta (Dorozhko dhe Pozharskiy kundër Estonisë (nr. 14659/04 dhe 16855/04, § 51, 24 Prill 2008; shih gjithashtu Kyprianou, i cituar më sipër, § 119, me referenca të tjera).

    Sa i përket testit objektiv, duhet të përcaktohet nëse, përtej nga sjella e gjyqtarit, ka fakte të konstatueshme të cilat mund të ngrenë dyshime të justifikuara për paanshmërinë e tij ose të saj. Kjo nënkupton që, për të vendosur nëse në një rast të caktuar ka një arsye legjitime për t’u frikësuar që një gjyqtari të caktuar i mungon paanësia, këndvështrimi i personit në fjalë është i rëndësishëm por, jo vendimtar. Çfarë është vendimtare është nëse kjo frikë mund të konsiderohet objektivisht e justifikuar.  (Dorozhko dhe Pozharskiy, i cituar më sipër, § 52, duke referuar te Micallef, i cituar më sipër, § 74; shih gjithashtu Ferrantelli dhe Santangelo kundër Italisë, 7 Gusht 1996, § 58, Raportet 1996-III, dhe Wettstein kundër Zvicërës, nr. 33958/96, § 44, ECHR 2000 XII).”. I cit. Sigurður Einarsson dhe të tjerë kundër Islandës, 04.06.2019, Nr. aplikimit 39757/15, para 55-56.

  • Objekti

     

    - Kjo dispozitë parashikon rastet/situatat (hipotezat) kur nga palët mund të kërkohet përjashtimi i gjyqtarëve. Palë apo subjektet pjesëmarrëse në gjykim janë prokurori,viktima akuzuese, i pandehuri (përfshi edhe personin nën hetim dhe personin, të cilit i atribuohet vepra penale)[1], si dhe viktima/trashëgimtarët e viktimës. Ndërsa në gjykimin e kërkesave të palëve gjatë hetimit paraprak, si dhe në seancë paraprake, palë mund të jetë edhe personi që ka bërë kallëzim ose ankim. Avokati edhe pse është subjekt i procedimit penal, nuk mund të paraqes vetë kërkesë pa qenë i pajisur me prokurë të posaçme, personalisht nga subjekti i legjitimuar, dhe vetëm në kushtet e paragrafit të fundit të nenit 19 të K.Pr.Penale, sipas të cilit; “...Në prokurë duhet të tregohen shkaqet për të cilat kërkohet përjashtimi, ndryshe ajo nuk pranohet.”.

     

    - Paragrafi i parë, pika “a” e dispozitës referon në nenet 15, 16 dhe 17 të K.Pr.Penale, që parashikojnë rastet kur Gjyqtari ka për detyrë që të heqë dorë nga gjykimi i çështjes konkrete[2]. Paragrafi i parë, pika “b” e dispozitës parashikon një situatë objektive, kur mund të kërkohet përjashtimi i gjyqtarit, e cila lind gjatë gjykimit/ushtrimit të funksioneve gjyqësore, para se të jetë dhënë vendimi për shkak se gjyqtari ka shfaqur në mënyrë të papërshtatshme mendimin e tij mbi faktet ose rrethanat objekt procedimi. Bëhet fjalë për një rast tipik që justifikon kërkesën për përjashtimin e gjyqtarit, e ndryshme nga rastet kur ai mund të kërkoi heqjen dorë. 

     

    - Paragrafi i dytë parashikon një rregullin të domosdoshëm që siguron se gjyqtari nuk mund të japë ose të marrë pjesë në dhënien e vendimit derisa të jepet vendimi që e deklaron të papranueshme ose që e rrëzon kërkesën e përjashtimit. Në të kundërt, nëse do lejohej që të jepej vendimi mbi themelin e çështjes, para se të shqyrtohej kërkesa e palës për përjashtimin e gjyqtarit, mund të ndodheshim para situatave që gjykimi të përfundonte dhe vendimi për përjashtimin e gjyqtarit të merrej më vonë, duke mbetur pa objekt. Si rrjedhojë disponimi më pas për përjashtimin e gjyqtarit nuk do të kishte më kuptim dhe e vetmja zgjidhje do të ishte prishja e çështjes nga gjykata më e lartë dhe kthimi i saj për rigjykim. Kjo do të binte ndesh me parimin e ekonomisë gjyqësore, si dhe do të cenohej procesi i rregullt ligjor, gjykimi brenda një afati të arsyeshëm.  

     

    - Kjo dispozitë zbatohet për gjykatat e shkallës së parë, gjykatat e apelit, si dhe për Gjykatën e Lartë, pra për gjykatat e të tre shkallëve të gjykimit, si të juridiksionit të përgjithshëm ashtu edhe për gjykatat penale të posaçme.

     

    - Kjo dispozitë zbatohet edhe për subjekte të tjera të procedimit penal, konkretisht për sekretaren gjyqësore, si dhe personat e ngarkuar për të bërë transkriptime ose riprodhim fonografik apo audioviziv. Për përjashtimin e tyre vendos gjykata (jo vetëm si institucion dhe shkallë gjykimi, por edhe i njëjti trup gjykues) që shqyrton çështjen (shih nenin 23, pika 3, të K.Pr.Penale).

     

    [1] Sipas nenit 34/a&3 të K.Pr.Penale, “Të drejtat dhe garancitë e parashikuara për të pandehurin zbatohen edhe për personin nën hetim dhe personin, të cilit i atribuohet vepra penale, me përjashtim të rasteve kur ky Kod parashikon ndryshe.”

    [2] Bëhet fjalë për disa situata (hipoteza) objektive që prezumojnë papajtueshmërinë e gjyqtarit (neni 15, 16 dhe 17, paragrafi i parë, pikat “a-e”), si dhe për një rregull (parashikim) të përgjithshëm, të formuluar si “shkaqe të tjera të rëndësishme njëanshmërie”, që lë hapësirë për një vlerësim rast pas rasti, në mënyrë që të sigurohet gjykimi i paanshëm edhe për ato situata që lindin në praktikën gjyqësore, por të pamundura që të parashikohen shprehimisht nga dispozita (neni 17, paragrafi i parë, pika “ë” e K.Pr.Penale).

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    Rastet kur mund të kërkohet përjashtimi i gjyqtarit nga gjykimi, përputhen me rastet kur prej tij mund të kërkohet heqja dorë, përveç situatës së parashikuar nga paragrafi i parë, pika b, e kësaj dispozite të K.Pr.Penale. Pra, shfaqja e mendimit gjatë ushtrimit të funksioneve gjyqësore përbën shkak tipik që pala të kërkoi përjashtimin e gjyqtarit(të paktën nëse nuk përdor parashikimin e përgjithshëm të cituar nga neni 17&1, germa “ë”, ekzistenca e shkaqeve të tjera të rëndësishme të njëanshmërisë)[1].

    Shfaqja e mendimit mund të ndodh atëherë kur gjyqtari paragjykon çështjen, bën pyetje apo ndërhyrje që tregojnë se çmendim ka ai për mënyrën e përfundimit të çështjes. Mendimi mund të shfaqet edhe në biseda jashtë sallës së gjykimit, me pjesëmarrësit në gjykim ose me persona të tjerë[2].

    Në ndryshim nga parashikimi në pikën “c” të nenit 17&1 të K.Pr.Penale[3], që si  rregull bënë fjalë për situatën që gjyqtari ka dhënë këshilla ose ka shfaqur mendimin e tij mbi objektin e procedimit jashtë ushtrimit të funksioneve gjyqësore ose nëpërmjet vendimmarrjeve të mëparshme, në këtë rast bëhet fjalë që gjyqtari e ka shfaqur mendimin gjatë ushtrimit të funksioneve dhe para se të jetë dhënë vendimi, pra gjatë kohës që zhvillohet gjykimi[4]. Normalisht kryesisht bëhet fjalë për rastin e shfaqjes së mendimit në mënyrë të pakujdesshme, sidomos në vendimmarrjet e ndërmjetme të gjyqtarit që jepen gjatë procesit me qëllim që t’i përgjigjet kërkesave procedurale të palëve për marrjen e provave, etj., ose që të sigurohet zhvillimi i gjykimit. Por gjyqtari mund të veproi edhe me dashje, situatë e cila do të përbënte shkelje disiplinore.

     

    - Paragrafi i dytë i dispozitës parashikon se Gjyqtari nuk mund të japë ose të marrë pjesë në dhënien e vendimit derisa të jepet vendimi që e deklaron të papranueshme ose që e rrëzon kërkesën e përjashtimit. Kjo dispozitë duhet të interpretohet e lidhur (interpretimi sistematik i dispozitave) me parashikimin në nenin 22&2 të K.Pr.Penale, sipas të cilit: “2. Gjykata mund të pezullojë përkohësisht çdo veprimtari procedurale ose ta kufizojë atë në kryerjen e veprimeve të ngutshme.” Pra është gjykata që shqyrton kërkesën për përjashtimin e gjyqtarit që mund të vendosë pezullimin përkohësisht të çdo veprimtarie procedurale, me fjalë të tjera pezullimin e gjykimit ose të kufizojë gjykatën që shqyrton themelin në kryerjen e veprimeve të ngutshme.

    Sa më sipër, tërheqim konkluzionin se në parim këtu parashikohet ndalimi që gjyqtari të marr vendimin përfundimtar dhe jo për vendimmarrjet e ndërmjetme, pasi gjykimi si rregull nuk pezullohet.

    Diskutimi është më i madh për disa vendimmarrje që mund të konsiderohen të ndërmjetme apo që shqyrtohen në kuadër të procesit por, që ndikojnë apo lidhen me respektimin e të drejtave themelore të palëve në proces, veçanërisht të të pandehurit. Të tilla janë vendimet për caktimin e masës së sigurimit apo revokimin, zëvendësimin dhe shuarjen e masave të sigurimit, e të tjera vendimmarrje të ngjashme, për të cilat parashikohet ankim i veçantë (pra jo së bashku me vendimin përfundimtar). Kuptohet pyetja shtrohet në situatën kur gjykata që shqyrton kërkesën për përjashtim nuk ka vendosur pezullimin e gjykimit. Çmohet se vendimmarrjet e ngutshme, siç janë ato për të cilat ligji parashikon një afat të ngutshëm për shqyrtimin e tyre, pasi në të kundërt vijnë pasoja juridike, gjyqtari duhet të marr vendim. Ndërsa për të tjerat (gjithmonë flasim për ato ndaj të cilave lejohet ankim i veçantë), nuk duhet të marr vendim deri sa të shqyrtohet kërkesa për përjashtim.  

     

    - Terminologjia e përdorur nga paragrafi i dytë, i kësaj dispozite, e cila nuk ka pësuar ndryshime, është e drejtë, në përputhje me trajtimet e të drejtës procedurale penale dhe interpretimet e gjykatave, kur parashikon dy llojet e vendimmarrjeve në lidhje me kërkesën për përjashtim, konkretisht vendimi që e deklaron të pa pranueshme dhe vendimi që disponon për rrëzimin e kërkesës. Por duket se në nenin 22 të K.Pr.Penale i ndryshuar, me ligjin nr. 35/2017, datë 30.3.2017, që rregullon vendimmarrjen e gjykatës mbi kërkesën për përjashtim, njihet vetëm një lloj vendimmarrje e gjykatës, ajo për shpalljen të papranueshme, si për shkaqe formale/procedurale ashtu edhe për themelin e kërkesës. Konkretisht parashikohet se kërkesa shpallet e pa pranueshme, edhe kur shkaqet e paraqitura nuk janë të bazuara në ligj.

    Kështu, Gjykata e Lartë në disa vendime të saj, ndër të tjera edhe në vendimin nr. 00-2020-178, datë 19.06.2020, arsyeton se: “6. Sipas rregullimeve procedurale penale, gjykata që shqyrton kërkesën për përjashtim të gjyqtarit në procesin penal, në zbatim të parashikimeve të nenit 22/1 të K.Pr.Penale duhet të verifikojë më parë nëse proceduralisht kërkesa është ose jo e bazuar. Për këtë duhet të verifikohet nëse kjo kërkesë është bërë nga ai që e ka këtë të drejtë, është bërë në respektim të afateve dhe formës së kërkuar nga neni 19 i K.Pr.Penale dhe nëse shkaqet e paraqitura janë të bazuara në ligj.

    7. Kur gjykata konstaton se kërkesa për përjashtim është proceduralisht jo e rregullt, pra nuk plotësohen parashikimet e nenit 22/1 të K.Pr.Penale, është e detyruar që me vendim ta shpallë këtë kërkesë të papranueshme.
    8. Kur kërkesa për përjashtim të gjyqtarit është e pranueshme për t’u shqyrtuar, atëherë gjykata shqyrton themelin e saj, pra nëse në kërkesën e paraqitur janë ose jo rastet e papajtueshmërisë me funksionin e gjyqtarit në gjykim. Nëse gjykata krijon bindjen se në kërkesën për përjashtim të gjyqtarit ekziston një apo më shumë prej rasteve që parashikohen në nenet 15, 16, 17 e 18 te K.Pr.Penale, duhet të vendosi pranimin e kërkesës dhe në të kundërt kërkesa duhet të rrëzohet.”[5]. (i njëjti qëndrim është mbajtur edhe në vendimin nr. 00-2020-172, datë 12.06.2020 të Gjykatës së Lartë[6]; në vendimin nr. 00-2020-436, datë 11.12.2020 të Gjykatës së Lartë[7], etj.)

     

    - Neni 18, duhet të shihet i lidhur me parashikimin në nenin 20 të K.Pr.Penale, sipas të cilit: “1. Kërkesa e përjashtimit konsiderohet se nuk është bërë, kur gjyqtari edhe pas bërjes së saj, deklaron se heq dorë dhe ajo është pranuar.”.

    Kërkesa për përjashtimin e gjyqtarëve shqyrtohet në dhomë këshillimi, brenda 48 orëve nga paraqitja e saj, nga një gjyqtar tjetër i së njëjtës gjykatë, ndërsa për kërkesën e përjashtimit të një gjyqtari të Gjykatës së Lartë vendos një kolegj i kësaj gjykate, i ndryshëm nga ai të cilit i përket gjyqtari që kërkohet të përjashtohet(shih nenet 21 dhe 22 të K.Pr.Penale).

    Gjithashtu, theksojmë se ligji procedural penal parashikon si përjashtim nga rregulli, se nuk pranohet kërkesa për përjashtimin dhe as ripërsëritja e kërkesës për të njëjtat shkaqe e gjyqtarëve të caktuar për të vendosur mbi përjashtimin (shih nenin 21&3 të K.Pr.Penale). Rregulli që kufizon të drejtën e palëve për të kërkuar përjashtimin e gjyqtarit që thirret për të vendosur mbi kërkesën për përjashtim të një tjetër gjyqtari, është vendosur i diktuar nga nevoja për të shmangur abuzimet në praktikën gjyqësore, në mënyrë që procesi të mos futet në ngërç si pasojë e kërkesave të palëve. Por, ky rregull nuk duhet interpretuar në mënyrë të zgjeruar, sikur përfshin edhe kufizimin për gjyqtarin (që shqyrton kërkesën për përjashtim) që të heq dorë, në rastet e parashikuara nga neni 17 i K.Pr.Penale. Me fjalë të tjera gjyqtari që duhet të vendos për përjashtimin e gjyqtarit tjetër, nëse janë rastet, ka detyrimin që të kërkoi heqjen dorë nga gjykimi i çështjes.

     

    [1] Shih. Marta Bargis, Francesco Caprioli, Massimo Ceresa-Gastaldo, Franca Della Casa, Angelo Giarda, Giuglio Illuminati, Maria Riccarda Marchetti, Enrico Marzaduri, Renzo Orlandi, Giovanni Paolo Voena, Compendio di Procedura Penale (edicioni i pestë), Cedam 2010) 49 fq. Shih edhe vendimin e seksionit të 2 penal, nr. 9134, viti 2021, të Gjykatës Italiane t Kasacionit, ku arsyetohet se: “Në fund të fundit, karakteri i papërshtatshëm i manifestimit të bindjes së  gjyqtarit mbi faktet objekt të akuzës, referuar në art. 37, paragrafi 1, gërmë b), kod. proc. pen., në fakt kërkon që manifestimi të shprehet pa ndonjë nevojë funksionale dhe jashtë çdo lidhje me ushtrimin e Gjykatës së Kasacionit...”.

    [2]I cit. Halim Islami, Artan Hoxha dhe Ilir Panda, Procedura Penale, Komentar, Botimet Morava 2012, 83-84 fq. 

    [3] Parashikon se gjyqtari ka detyrimin që të heq dorë nga gjykimi kur ka dhënë këshilla ose kur ka shfaqur mendim mbi objektin e procedimit.

    [4]Jurisprudenca më e fundit e Gjykatës së Kasacionit të Italisë, ka konfirmuar vazhdimisht parimin e të drejtës sipas të cilit nuk është i aplikueshëm për procedurën e parandalimit shkaku i përjashtimit sipas nenit 37 të K.Pr.P., paragrafi 1, shkronja b)(shënim i autorit: dispozita analoge me nenin 18&1, pika b), e K.Pr.Penale, të Republikës së Shqipërisë), në rastin që gjyqtari ka shprehur më parë një vlerësim mbi themelin e të njëjtit fakt, kundër të njëjtit subjekt në një procedim tjetër të mëparshëm ose në një gjykim penal (Kasacioni penal, seksioni I, 27 maj 2016, nr. 43081; Kasacioni penal, seksioni V, 19 shkurt 2018, nr. 23629). Shih: Altalex.com:https://www.altalex.com/documents/news/2019/11/12/procedimento-di-prevenzione-no-alla-ricusabilita-del-giudice, aksesuar në datë 23.04.2021.

    [5] I cit. Vendimi nr. 00-2020-178, datë 19.06.2020, Emiljano Shullazi kundër Gjykatës së Posaçme të Apelit për Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar, para 6-8 (KPGJL).

    [6]Shih: Vendimi nr. 00-2020-172, datë 12.06.2020, Anna Xheka kundër Gjykatës së Apelit Korçë, para 9-11 (KPGJL).

    [7]Shih: Vendimi nr. 00-2020-436, datë 11.12.2020, Spiro Gjoni kundër Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Pogradec, para 4-6 (KPGJL).

  • Konteksti historik

    - Kodi Shqiptar i Procedurës Penale është bazuar në legjislacionin procedural penal Italian dhe për sa i përket institutit të “papajtueshmërisë” ka të njëjtën strukturë me Kodin e Procedurës Penale Italiane. Konkretisht nenit 18, i korrespondon neni 37, i Kreu VII, Libri i I, që titullohet “Përjashtimi”. Vërehet se dispozitat kanë formulim pothuajse të ngjashëm. Ky fakt duhet të mbahet parasysh sa herë interpretohet përmbajtja e dispozitës përkatëse, pasi për të kuptuar si duhet parashikimin ligjor mund të referohet në teorinë e së drejtës dhe praktikën gjyqësore të shtetit Italian.  

     

    - Dispozita nuk ka pësuar ndryshime me ligjin nr. 35/2017, datë 30.3.2017, i miratuar në kuadër të Reformës në Sistemin e Drejtësisë në Shqipëri, pasi Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë, në Analizën e Sistemit të Drejtësisë, nuk ka evidentuar ndonjë problematikë konkrete në parashikimin ligjor dhe zbatimin e tij që diktonte nevojën për ndryshim.[1]

     

    [1]Dokumenti Analizë e sistemit të drejtësisë në Shqipëri, Qershor 2015, faqe 280, paragrafi 4.1.3. “Nuk ekzistojnë në dhëna zyrtare mbi shpeshtësinë e vetëpërjashtimit të gjyqtarëve ose të përjashtimit të gjyqtarëve nga gjykimet për shkaqe të konfliktit të interesit. Ndërkohë që vetëpërjashtimi për gjyqtarët administrohet në dosjet gjyqësore (për prokurorët në dosjet hetimore), deklarimi i konfliktit të interesave rast për rast për çështje jashtë praktikës gjyqësore pasqyrohet në regjistrin për konfliktet e interesit të cilat administrohen nga KLD-ja, në rolin e autoritetit përgjegjës për gjykatat e shkallës së parë dhe apelit. E njëjta gjë është e vlefshme dhe për prokuroritë, ku autoritet përgjegjës është Drejtoria e Burimeve Njerëzore pranë Prokurorisë së Përgjithshme. Sipas Raportit Vjetor 2013 të KLD-së, gjyqtarët janë caktuar të gjykojnë çështje në një gjykatë tjetër në 496 raste. Raporti argumenton se ky numër është i lartë për shkak të përjashtimeve të shpeshta të gjyqtarëve. 472 Megjithatë, situata në këtë sferë mbetet e paqartë, pa të dhëna të sakta për numrin e kërkesave të palëve për përjashtimin e një gjyqtari, numrin e vetëpërjashtimeve dhe numrin e ricaktimeve për shkak të konfliktit të interesit.”.

  • Legjislacioni ndërkombëtar

    1. Konventa për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore, në nenin 6 parashikon se: “1. Në përcaktimin e të drejtave dhe detyrimeve të tij civile ose të çdo akuze penale kundër tij, çdo person ka të drejtë që çështja e tij të dëgjohet drejtësisht, publikisht dhe brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme. Vendimi duhet të jepet publikisht, por prania në sallën e gjykatës mund t’i ndalohet shtypit dhe publikut gjatë tërë procesit ose gjatë një pjese të tij, në interes të moralit, të rendit publik ose sigurisë kombëtare në një shoqëri demokratike, kur kjo kërkohet nga interesat e të miturve ose mbrojtja e jetës private të palëve në proces ose në shkallën që çmohet tepër e nevojshme nga gjykata, kur në rrethana të veçanta publiciteti do të dëmtonte interesat e drejtësisë...”.[1]

     2. Karta e të Drejtave Themelore të Bashkimit Europian, në Titullin e VI, “Drejtësia”, në nenin 47 të saj parashikon se: “Kushdo, të cilit i janë shkelur të drejtat dhe liritë e garantuara nga e drejta e Bashkimit, ka të drejtën për të marrë zgjidhje ligjore të efektshme para gjykatës në përputhje me kushtet e parashikuara në këtë nen.

    Kushdo ka të drejtën për gjykim të drejtë dhe publik brenda një afati kohor të arsyeshëm para një gjykate të pavarur dhe të paanshme të krijuar më parë me ligj. Çdokujt i jepet mundësia që të këshillohet, të mbrohet dhe të përfaqësohet.

    Është e detyrueshme që ndihma juridike t’u ofrohet atyre të cilëve u mungojnë burimet e mjaftueshme deri në masën që kërkohet për të siguruar mundësi të efektshme përdorimi të sistemit të drejtësisë.”.[2]

     

    1. Rekomandimi CM/Rec (2010)12 i Komitetit të Ministrave drejtuar shteteve anëtare për gjykatësit: pavarësia, efikasiteti dhe përgjegjësitë, (Miratuar nga Komiteti i Ministrave më 17 nëntor 2010 në mbledhjen e 1098-të të Deputetëve të Ministrave)

     

    1. Parimet Bazë mbi Pavarësinë e Gjyqësorit Miratuar nga Kongresi i Shtatë i Kombeve të Bashkuara mbi Parandalimin e Krimit dhe Trajtimin e kundërvajtësve mbajtur në Milano me 26 Gusht deri më 6 Shtator 1985 dhe e miratuar nga rezolutat e Asamblesë së Përgjithshme 40/32 29 Nëntor 1985 dhe 40/146 13 Dhjetor 1985

     

    1. Opinionet e Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve Evropianë (CCJE-KKGJE), në punën e Komisionit Evropian për Efikasitetin e Drejtësisë (KEED) dhe në Kartën Evropiane mbi Statutin e Gjyqtarëve të përgatitura në kuadër të takimeve shumëpalëshe të Këshillit të Evropës.

     

    ë. Plani i veprimit i Këshillit të Evropës për forcimin e pavarësisë dhe paanshmërisë së gjyqësorit, i Miratuar nga Këshilli i Ministrave në takimin nr. 1253, në 13 prill 2016, Dokument CM(2016)36final)

     

     

    [1] Konventa për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore, Botim i Qendrës së Botimeve Zyrtare, Tiranë 2020, 7 fq. 

    [2] Version i Konsoliduar i Traktatit të Bashkimit Evropian dhe Traktatit për Funksionimin e Bashkimit Evropian * * * Karta e të Drejtave Themelore e Bashkimit Evropian, Botim i: Ministrisë së Integrimit Europian, 2008, 383 fq. 

• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira
  1. Rezoluta e Këshillit Ekonomik dhe Social, e Organizatës së Kombeve të Bashkuara (OKB) e titulluar: “Forcimi i parimeve themelore të sjelljes gjyqësore”, në lidhje me parimin e paanshmërisë ka përcaktuar këto parime:

  Paanshmëria[1]

  Parimi: Paanshmëria është thelbësore për kryerjen si duhet të detyrës gjyqësore. Zbatohet jo vetëm për vendimin në vetvete por, gjithashtu mbi procesin me të cilin merret vendimi.

  Aplikimi

  2.1. Një gjyqtar, duhet t’i kryej detyrat e tij ose të saj gjyqësore, pa favorizim, anësi ose paragjykim.

  2.2. Një gjyqtar duhet të siguroj që sjellja e tij ose e saj, si brenda dhe jashtë gjykatës, të ruaj dhe rris besimin e publikut, te profesionistët e ligjit dhe palët në paanshmërinë e gjyqtarit dhe sistemit gjyqësor.

  2.3. Një gjyqtar duhet, për aq sa është e arsyeshme, pra ai ose jo të sillet për të minimizuar rastet në të cilat do të jetë e nevojshme për gjyqtarin që të përjashtohet nga dëgjimi ose vendosja e çështjeve.

  2.4. Një gjyqtar nuk duhet me vetëdije, ndërsa një procedim është para, ose mund të jetë para gjyqtarit të bëjë ndonjë koment nga i cili mund në mënyrë të arsyeshme të pritet të ndikojë në rezultatin e një procedimi të tillë, ose dëmtojnë dukshëm drejtësinë e procesit, dhe gjyqtari nuk do të bëjë ndonjë koment në publik ose ndryshe që mund të cenojë gjykimin e drejtë të një personi ose çështje.  

  2.5. Një gjyqtar do të heq dorë nga pjesëmarrja në çdo procedim në të cilin gjyqtari nuk është në gjendje të vendosë mbi çështjen me paanshmëri ose në të cilin një vëzhguesi të arsyeshëm mund t’i duket që gjyqtari nuk është në gjendje të vendosë mbi çështjen me paanshmëri.

  Procedura të tilla përfshijnë, por nuk kufizohen në, rastet ku:

  1. Gjyqtari ka anësi ose paragjykim në lidhje me një palë ose njohuri personale të fakteve provuese të diskutueshme lidhur me procedimet;
  2. Gjyqtari më parë ka shërbyer si avokat ose ishte një dëshmitar në çështjen që trajtohet, ose;
  3. Gjyqtari ose një anëtar i familjes së tij, ka një interes ekonomik në rezultatin e çështjes që trajtohet; me kusht që përjashtimi i gjyqtarit nuk do të kërkohet nëse asnjë gjykatë tjetër nuk mund të konstituohet për të gjykuar çështjen ose, për shkak të rrethanave urgjente, pamundësia për të vepruar mund të çojë në një dështim serioz të drejtësisë.

   

  [1] Rezoluta e “Këshillit Ekonomik dhe Social”, “Forcimi i parimeve themelore të sjelljes gjyqësore”.

   

• Materiale legjislative

  - Relacioni i Kuvendit që shoqëron Projekt Ndryshimet për Kodin e Procedurës Penale të miratuar me ligjin nr. 35/2017, datë 30.3.2017;

   

  - Dokumenti Analizë e sistemit të drejtësisë në Shqipëri, e Grupit të Ekspertëve të Nivelit të Lart, Qershor 2015.

   

• Dispozita të lidhura

  - Neni 42 i Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë;

  - Nenet 1, 15, 16, 17, 20, 21, 22, 23 të Kodit të Procedurës Penale;

   

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime

  Vendimi nr. 34, datë 08.02.2018, i Gjykatës Kushtetuese;

  - Meng kundër Gjermanisë, 16.02.2021, Nr. aplikimit 1128/17 (GJEDNJ);

  - Sigurður Einarsson dhe të tjerë kundër Islandës, 04.06.2019, Nr. aplikimit 39757/15 (GJEDNJ);

  - Teslya kundër Ukrainës [GC], 8 Tetor 2020, Nr. aplikimit nr. 52095/11 (GJEDNJ);

  -Vendimi nr. 00-2020-178, datë 19.06.2020, Emiljano Shullazi kundër Gjykatës së Posaçme të Apelit për Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar (KPGJL);

  - Vendimi nr. 00-2020-172, datë 12.06.2020, Anna Xheka kundër Gjykatës së Apelit Korçë (KPGJL);

  - Vendimi nr. 00-2020-436, datë 11.12.2020, Spiro Gjoni kundër Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Pogradec (KPGJL);

  - Gjykata Italiane e Kasacionit, seksioni i 2-të Penal, vendimi nr. 9134, viti 2021.

   

• Bibliografia

   

  - Halim Islami, Artan Hoxha dhe Ilir Panda, Procedura Penale, Komentar, Botimet Morava 2012;

  - Marta Bargis, Francesco Caprioli, Massimo Ceresa-Gastaldo, Franca Della Casa, Angelo Giarda, Giuglio Illuminati, Maria Riccarda Marchetti, Enrico Marzaduri, Renzo Orlandi, Giovanni Paolo Voena, Compendio di Procedura Penale (edicioni i pestë), Cedam 2010);

  -Altalex.com:https://www.altalex.com/documents/news/2019/11/12/procedimento-di-prevenzione-no-alla-ricusabilita-del-giudice, aksesuar në datë 23.04.2021

  - Vendimi nr. 34, datë 08.02.2018, i Gjykatës Kushtetuese;

  - Meng kundër Gjermanisë, 16.02.2021, Nr. aplikimit 1128/17 (GJEDNJ);

  - Sigurður Einarsson dhe të tjerë kundër Islandës, 04.06.2019, Nr. aplikimit 39757/15 (GJEDNJ);

  - Teslya kundër Ukrainës [GC], 8 Tetor 2020, Nr. aplikimit nr. 52095/11 (GJEDNJ);

  - Vendimi nr. 00-2020-178, datë 19.06.2020, Emiljano Shullazi kundër Gjykatës së Posaçme të Apelit për Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar (KPGJL);

  - Vendimi nr. 00-2020-172, datë 12.06.2020, Anna Xheka kundër Gjykatës së Apelit Korçë (KPGJL);

  - Vendimi nr. 00-2020-436, datë 11.12.2020, Spiro Gjoni kundër Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Pogradec (KPGJL);

  - Gjykata Italiane e Kasacionit, seksioni i 2-të Penal, vendimi nr. 9134, viti 2021.

   

• Arkiva
  Asnjë koment