Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    Sigurimi i provës është institut i proçesit penal cili mundëson formimin e provës para gjykatës që në fazën e hetimeve paraprake, në ato raste kur ka dyshime të arsyeshme se faktore të ndryshëm do të vënë në rrezik vërtetësinë apo marrjen e saj në gjykim. Qëllimi i dispozitës është të përcaktojë, në numër të mbyllur, pikërisht rastet kur një provë rrezikon të humbasë apo të cënohet në vërtetësinë e saj si dhe llojet e provave të cilat janë objekt i këtij instituti.

    Qëllimi i ligjvënësit për ti vendosur rastet e sigurimit të provës në numër të mbyllur lidhet me faktin se ky institut është një përjashtim nga rregulli i përgjithshëm i mbledhjes dhe marrjes apo administrimit të provave në proces. Si rregull në fazën e hetimeve paraprake nuk merren prova, por vetëm burime provash. Në kuptimin më të saktë të saj në një sistem akuzator, provë është vetëm ajo e dhenë, e cila formohet apo administrohet nëpërmjet një proçesi kontradiktor. Megjithatë ndodh që hetimet paraprake të zgjasin për një periudhë të gjatë duke rrezikuar kështu që disa prova të rrezikojnë të mos arrijnë dot deri në procesin gjyqësor. Pikërisht instituti i sigurimit të provës bën të mundur transformimin e burimit të provës në provë duke i paraprirë shqyrtimit gjyqësor, në të gjitha rastet kur ky burim prove rrezikon të humbas apo të cënohet ne vërtetësinë e tij. Përjashtimisht ligji parashikon një rast të vetëm ku megjithëse prova mund të merret dhe më vonë gjatë gjykimit apo nuk cënohet vërtetësia e saj, mundësohet marrja e saj paraprakisht që në hetimet paraprake kur procedura normale do të sillte një zvarritje të gjykimit dhe cënonte afatet e arsyeshme.

    Me ndryshimet e reja të  KPrP me Ligjin nr. 35/2017, datë 30.3.2017  “Ne KREUN VI jane riformuluar pjeserisht dispozitat mbi institutin e sigurimit te proves, duke u bere procedura me efektive ne kohe, si dhe duke reflektuar seancen paraprake. E rendesishme eshte te theksohet se ne ligj eshte parashikuar shprehimisht se gjyqtari qe zhvillon seancen per marrjen e proves eshte i njejti gjyqtar qe do te shqyrtoje ceshtjen ne themel, duke shmangur keshtu cdo keqkuptim te praktikes gjyqesore mbi papajtueshmerine e gjyqtarit qe merr proven per te gjykuar ceshtjen ne themel.”[1]

     

    [1] Relacioni për Projekt Ndryshimet per Kodin e Procedures Penale

  • Objekti

    Objekt i dispozitës është listimi në numër të mbyllur i situatave ligjore kur  palët mund të kërkojnë sigurimin e provës duke përcaktuar po ashtu dhe subjektet e legjitimuara për të paraqitur kërkesën.

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës
    • Rasti i parë për të cilën mund të kërkohet sigurimi i provës është në marrjen e dëshmisë së një personi, kur ka arsye të bazuara për të menduar se ai nuk mund të pyetet në shqyrtimin gjyqësor për shkak sëmundjeje ose pengesë tjetër serioze. Ndërsa termi sëmundje është i qartë, duke nënkuptuar ato probleme shëndetësore të cilat rrezikojnë jetën apo qoftë dhe aftësinë e dëshmitarit për të riprodhuar faktet e perceptuara, termi i dytë i përdorur nga ligjvënësi pengesë tjetër serioze është më i gjerë dhe vlerësohet rast pas rasti. Megjithatë nga intepretimi logjik i dispozitës, mund të thuhet se pengesë tjetër serioze është një situatë e cila nuk lidhet me gjendjen shëndetësore të dëshmtarit por që mbi të ngrihet dyshimi i arsyeshëm se do të jetë e pamundur që deklaruesi të jetë i disponueshëm për fazën e debatit gjyqësor.

     

    Po ti referohemi praktikes gjyqësore rastet që lidhen me “pengesë tjetër serioze” lidhen me situatën e pyetjes së dëshmitarëve të cilët nuk do të mund të pyeten dot në shqyrtimin gjyqësor për shkak të largimit të tyre në mënyrë të përhershme nga vendi. Në një rast Gjykata e Lartë[1] ka gjetur të drejtë qëndrimin e gjykatës së shkallës së parë në pyetjen e disa shtetasve kosovarë pa adresë në RSh duke argumentuar se në këtë rast ekziston “pengesë serioze” për marrjen e dëshmisë gjatë gjykimit. Gjykata e Lartë ka arsyetuar se  “Rastet se kur mund të kërkohet nga gjykata sigurimi i provës parashikohen në nenin 316 të K.Pr.Penale. Sipas pikës 1/a të këtij neni, gjatë hetimeve paraprake, prokurori ose i pandehuri mund të kërkojnë nga gjykata që të procedohet me sigurimin e provës marrja e dëshmisë së një personi kur ka arsye të bazuara se ai nuk mund të pyetet në shqyrtimin gjyqësor për shkak të një pengese serioze. Ligji procedurial nuk përcakton dhe as nuk mund të përcaktojë rastet e pengesave serioze e ato duhet të paraqiten e analizohen rast mbas rasti. Në rastin në shqyrtim, gjykatat kanë zbatuar kërkesat ligjore, kanë garantuar proces të rregullt gjyqësor dhe kanë gjetur të bazuar pretendimet e paraqitura nga prokurori për sigurimin e provës. Nga aktet e administruara ka dalë se personat për të cilët është kërkuar sigurimi i provës Mirjeta, Ardit, Ardita e Mergim Sahiti, janë shtetas kosovarë, pa dokumenta të rregullta identifikimi, me pretendimin se do të shkojnë në Itali për t’u bashkuar me kryefamiljarin e tyre, pa adresë të saktë në Kosovë dhe nuk kanë banim të përhershëm apo të përkohshëm në Shqipëri. Në këto kushte, në zbatim të kërkesave ligjore proceduriale, me të drejtë ka pranuar kërkesën e prokurorit për sigurimin e provës për të bërë të mundur sigurimin e dëshmive të katër personave, për të cilët ka shkaqe të arsyeshme të mendohet se nuk mund të pyeten në shqyrtimin gjyqësor të çështjes.”.

    Ndërkohë në nje vendim të saj Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë faktin e largimit në mënyrë të  përhershëm të dëshmitarit nga vendi nuk e ka gjetur si “pengesë serioze” për të legjitimuar sigurimin e provës duke arsyetuar se “Kerkesa e ngritur me arsyetimin se shtetasi E. K do te largohet jashte shteti, dhe per kete shkak ai nuk mund te pyetet si deshmitar ne procesin penal mbeti e pa mbeshtetur .. ky shkak nuk mund te konsiderohet nga ana e kesaj Gjykate si pengese tjeter serioze sic interpretohet nga paragrafi i fundit i Nenit 316/1/a i K.Pr.Penale. Fakti se ky shtetas do te largohet jashte shteti nuk pengon ne marrjen e deshmise se tij sipas Nenin 369/3 te K.Pr.Penale “ Leximet e lejueshme”. Ne keto kushte e sa me lart Gjykata cmon se nuk jane rastet e parashikuar ne ligj per sigurimin e proves e si e tille kerkesa duhet te rrezohet.”[2]

    Në fakt termi “pengesë serioze” nuk mund të interpretohet si “pamundësi absolute” për pyetjen e dëshmitarit, sic mund të jenë psh pamundësite absolute që mund të vijnë nga një sëmundje e rëndë apo vdekja e këtij të fundit. Ajo duhet parë në fokusin e pengesave që do të ketë gjyqtari i themelit për njoftimin dhe thirrjen e dëshmitarit gjatë shqyrtimit gjyqësor dhe rrezikut që palët nuk do të kenë mundësi të pyesin këtë të fundit. Në këtë prizëm gjetja dhe njoftimi i një dëshmitari të larguar jashtë vendit pa adresë të përcaktuar do të jetë “pengesë serioze” madje zvarritje për procesin pavarsisht se nuk mund të flitet për pamundësi absolute.

    Në cështjen Ogaristi kundër Italisë[3], Gjykata Europiane për të Drejtat e Njeriut konstatoi shkelje të Nenit 6 të Konventës në një rast ku i pandehuri kishte kërkuar sigurimin e provës për marrjen e dëshmisë së një shtetasi shqiptar i cili dyshohej se do të largohej për në vendin e origjinës dhe kësisoj të mos pyetej dot në shqyrtimin gjyqësor. Kjo kërkesë e të pandehurit ishte rrezuar nga gjykata dhe në përfundim të gjykimit të themelit i pandehuri ishte gjetur fajtor kryesisht bazuar në deklarimet e mbledhura në hetimet paraprake nga ky dëshmitar dhe të administruara nëpërmjet institutit të “Leximeve të Lejueshme” (parashikuar nga neni 369 i Kodit tonë procedurial penal). GjEDNj u shpreh se në këtë rast të pandehurit nuk i ishte krijuar mundësia për të pyetur apo kundërshtuar dëshmitarët në ngarkim të tij dhe vendimi i dënimit ishte marrë bazuar kryesisht në këtë provë[4]. Ndodhur para kësaj situate për të shmangur përballje të mëtejshme me GJEDNJ[5] në doktrinën juridike të vendit fqinj u interpretua se “ Zgjidhja intepretative që mundëson sheshimin e boshllëkut me normën mbikombëtare lidhet me zbatimin në mënyrë të gjerë të sigurimit të provës. Në këtë prizëm duhet të jetë e pranueshme një sigurim prove bazuar mbi motivin se subjekti deklarues mund të behët i pagjendshëm. Kjo arrihet nëpërmjet një interpretimi të zgjeruar të termit “pengesë tjetër serioze”..”[6]

    Duke qëndruar në këtë pikë ajo që duhet të sqarohet është fakti se insituti i “Leximeve të Lejueshme” (parashikuar nga neni 369 i KPRP) nuk mund të mbivendoset për të korigjuar ato raste kur mund të ishte aplikuar instituti i sigurimit të provës. Në vendimin e sipër cituar të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë kërkesa për sigurim prove është rrëzuar ndër të tjera me arsyetimin se “Fakti se ky shtetas do te largohet jashte shteti nuk pengon ne marrjen e deshmise se tij sipas Nenin 369/3 te K.Pr.Penale “ Leximet e lejueshme”. Në fakti neni 369 I KPRP parashikon se “Me kërkesën e palëve, gjykata mund të vendosë që të lexohen aktet e marra gjatë hetimeve paraprake kur për shkak të rrethanave të paparashikuara ato nuk mund të përsëriten më.”. Në këto kushte përpara se të lejojë administrimin e deklarimeve të dhëna në hetimet paraprake nga ana e Gjykatës detyrimisht do të duhet të hetohet në mënyrë logjike nëse në fazën e hetimeve paraprake humbja e mundësisë për pyetjen e dëshmitarit në gjykim paraqitej një rrethanë objektivisht e paparashikueshme. Gjykata Italiane e Kasacionit[7] ka arsyetuar se “ për qëllime të aplikimit të nenit 512 k.pr.p, në bazë të së cilit është e lejuar leximi i deklarimeve të dhëna në hetimet paraprake në ato raste kur pyetja në shqyrtimin gjyqësor e deklaruesit paraqitet e pamundur për arsye ose rrethana të paparashikuara nga pala proceduriale e interesuar, paparashikueshmëria duhet të vlerësohet  duke iu referuar njohurive që kjo palë kishte, dhe mbi bazën e të cilave mund të kërkonte apo jo sigurimin e provës”.

    • Rasti i dytë parashikon marrjen e dëshmisë, kur ka arsye të bazuara për të menduar se personi mund të jetë objekt dhune, kanosje ose premtimi për t’i dhënë para ose përfitime të tjera me qëllim që të mos bëjë dëshmi ose të bëjë dëshmi të gënjeshtërt. Duhet thënë se roli i institutit në këtë rast paraqitet i dyfishtë, jo vetëm në ruajtjen e vërtetësisë së provës por dhe në ruajtjen e vetë dëshmitarit nga këto presione gjatë procesit të gjatë të hetimit. Kjo për shkak se jo në pak raste sidomos në veprat penale të rënda ekziston rreziku real që personat që kanë dijeni për faktet të vendosen në qëndër të kanosjes apo premtimeve të ndryshme për të mos dhënë dëshminë apo për të dhënë dëshmi të rreme në gjykatë. Nëpërmjet procedurës së sigurimit të provës tentohet pikërisht marrja e deklarimin nga gjykata para se dëshmitari të vendoset në qëndër të këtyre tentativave. Ne Vendimin nr.264 dt.26.04.2019 Gjykata e Rrethit Gjyqësor Shkodër në një procedim të regjistruar për veprën penale të “vrasjes në rrethana cilësuese” pranoi kërkesën e Prokurorisë për të siguruar provën dëshminë e dy shtetasve pasi “..dyshohen se mund të jenë objekt dhune apo kërcënimia apo dhe I premtimeve të ndryshme duke mohuar dëshmitë e tyre për shkak se jetojnë në afërsi të banesave të të dyshuarve dhe njihen prej tyre. Gjithashtu për shkak të rëndësisë dhe seriozitetit të ngjarjes dhe rrezikshmërisë së autorve të dyshuar dhe bashkëpuntoreve të tyre apo të afërmve të tyre, dëshmitarët do të ndikohen në ndryshimin e dëshmisë, fakt që rezulton dhe nga dëshmitë e familjarve të viktimave dhe dëshmitarëve të tjerë.”

     

    • Rasti i tretë pyetjen e të pandehurit për faktet që kanë të bëjnë me përgjegjësinë e të tjerëve, kur ekziston një nga rrethanat e parashikuara nga shkronjat “a” dhe “b” të nenit 316;. Sigurisht që dhe i pandehuri mund të jetë subjekt i rrethanave që prekin dhe dëshmitarin në gjykim, që nga sëmundja e rëndë apo rrethanat e tjera serioze që pamundësojnë pyetjen e tij para gjykatës ashtu edhe subjekt i intimidimit apo joshjes së tij nga persona të tjerë që janë në pozitën e bashkëtëpandehurit. Psh. Jo në pak raste sidomos në procedimet penale me të mitur këta të fundit joshen apo kanosen nga bashkëpunëtorët e tyre ( përgjithësisht madhorë dhe në pozitën e shtytësit në krim), për të pranuar kryerjen e veprës penale vetë pa ndihmën e personave të tjerë. Ajo qe duheët patur parasysh është se në këtë rast i pandehuri, pavarsisht se pyetet për fakte që kanë të bëjnë me përgjegjësinë e të tjerve, duhet të asistohet detyrimisht nga mbrojtësi. Kjo është sjellë në vemendje dhe nga  Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë[8]  i cili arsyeton se “Ky konkluzion i gjykatës së apelit është në kundërshtim me ligjin procedural, pasi ajo ka gabuar në zbatimin e dispozitave mbi dëshminë. Në ligjin procedural shqiptar nuk është e parashikuar marrja, njëherazi, nga i njëjti subjekt, edhe e cilësisë së të pandehurit, apo bashkëpandehurit përkundrejt fakteve në ngarkim të tij, dhe në të njëjtën kohë, të asaj të dëshmitarit përkundrejt fakteve në ngarkim të të tjerëve. I vetmi rast i ngjashëm do të mund të ishte dispozita e parashikuar në nenin 316 (sigurimi i provës) sipas paragrafit “1”, shkronja “c”, që ka bëjë me pyetjen e të pandehurit për ‘faktet që kanë të bëjnë me përgjegjësinë e të tjerëve’, kur ekziston një nga rrethanat e parashikuara nga shkronjat “a” dhe “b”. Pra, kur ka një shkak papërsëritshmërie dhe ai nuk mund të pyetet në fazën e shqyrtimit gjyqësor, për shkak sëmundjeje ose pengese tjetër serioze; si dhe në rastin kur ai mund të jetë objekt dhune, kanosje ose premtimi për t’i dhënë para ose përfitime të tjera me qëllim që të mos bëjë deklarime. Por, Kolegji vëren se në bazë të dispozitave mbi institutin e sigurimit të provës, prova e marrë nëpërmjet këtij instituti është e përdorshme vetëm në rastin kur ajo është marrë me praninë e domosdoshme të mbrojtësit të të pandehurit, në të kundërt ajo nuk është e përdorshme. Kolegji vlerëson se, në rastin konkret, mungon prania e mbrojtësit në marrjen e deklarimeve dhe nuk mund të gjendemi përpara rastit të parashikuar nga sigurimi i provës dhe as në praninë e mbrojtësit të personit të cilit deklarimet i kundrejtohen.”

     

    • Rasti katërt në ballafaqimin ndërmjet personave që para prokurorit kanë bërë deklarime kundërthënëse, kur ekziston një nga rrethanat e parashikuara nga shkronjat “a” dhe “b”. Ky rast intepretohet në vazhdën e rasteve të mësipërme ku deklaruesit rrezikojnë të ndodhen në rrethanat e rrezikut për të mos e kryer ballafaqimin gjatë debatit gjyqësor. Ajo që është e kuptueshme është se në këtë rast deklaruesit kanë dhënë një deklarim të mëparshëm të cilat janë kundërthënëse dhe këto deklarime mund të jenë dhënë si para prokurorit apo qoftë dhe në një procedurë tjetër të sigurimit të provës.

     

    Në fakt në lidhje me nevojën e ballafaqimit si veprim procedurial ka disa qëndrime ne doktrinë. Kështu është mbajtur qëndrimi se “Me ballafaqim dëshirohet të vërtetohet se personi i marrë në pyetje, i cili ka dhënë deklarimin e caktuar, a thue është në gjendje edhe në prani të personit tjetër, i cili gjithashtu i njeh ato fakte, të përsërisë ose do të ndryshojë deklarimin e vet. Konsiderohet se dikush që për tjetrin ka folur të pavërtetën pas shpinës së tij, më vështirë mund t’ia thotë këtë para sysh. Ballafaqimi zbatohet ashtu që personat, deklarimet përkitazi me faktet e rëndësishme të të cilëve nuk përputhen, vendosen përballë njëri-tjetrit dhe nga ata kërkohet që njëri - tjetrit (jo gjykatësit) t’ia përsërisin qëndrimin sa u përket pikave kontestuese të deklarimit.”[9]. Ndërkohë të tjerë autor e vlerësojnë nevojën e ballafaqimit kryesisht në aspektin e vlerësimit psikologjik të deklaruesve, duke e konsideruar kështu si një e dhënë indirekte. Pra më së shumti e dhëna e dobishme që del nga ballafaqimi është reagimi i deklaruesve se sa versioni i tyre i ngjarjeve. Këta autor shprehen se“ Ballafaqimi në aspektin që një palë dorëzohet dhe pranon versionin e palës tjetër paraqitet më shumë si skenar kinematografik sesa gjyqësor. Megjithatë ballafaqimi mbetet një akt i rëndësishëm I cili mund të shërbejë për tu thelluar mbi profilet “psikologjik” të palëve, për të vlerësuar reagimet përball kontestimeve dhe mospërputhjeve ndërmjet versioneve të dhëna. Një burim ky indirekt i cili paraqitet problematik në intepretim por jo i parëndësishëm.”[10]. Pavarsisht qëndrimeve mbi synimet e veprimit procedurial të ballafaqimit, në cdo rast kur një nga deklaruesit rrezikon që të preket nga rrethanat e parashikuara në pikën a) dhe b) të dispozitës palët mund të kërkojnë që të kryhet sigurimi i provës. Ajo që duhet thënë është se pavarsisht se ballafaqimi është një veprim procedurial i cili mund të kryhet dhe nga ana e Prokurorit në hetimet paraprake, synimi i prokurorisë për ta administruar atë nëpërmjet sigurimit të provës mund të jetë kompleks. Sic përmendëm dhe mësipër duke e vlersuar nevojën e ballafaqimit kryesisht “për tu thelluar mbi profilet “psikologjik” të palëve, për të vlerësuar reagimet përball kontestimeve dhe mospërputhjeve ndërmjet versioneve të dhëna” synimi i prokurorit mund të jetë që gjykata të njihet vetë me këto profile në kuadër të cmuarjes më pas të vërtetësisë së tyre. Nga ana tjetër nuk duhet harruar fakti se vlera provuese e një prove të marrë në gjykim paraqitet më e fortë se një prove të adminisruar nëpërmjet leximeve të akteve të hetimeve paraprake.[11]

     

    • Rasti pestë për një ekspertim apo eksperiment gjyqësor, kur prova ka të bëjë me një person, një send a një vend, gjendja e të cilëve mund të pësojë ndryshime të pashmangshme. Objekt i ekperimentit apo ekspertimit janë objekte apo rrethana të cilat shpesh herë ndryshojnë në mënyrë të pashmangshme nga shkaqe nga më të ndryshmet. Psh një material organik i degradueshëm. Në këto kushte është e kuptueshme që vonesa në kryerjen e ekspertimit gjatë debatit gjyqësor do të sillte në mënyrë të pashmangshme dhe në pamundësinë në marrjen e kësaj provë. Në aktivitetin e përditshëm procedurial ky rast është situate që evidentohet më së shumti megjithatë në të kundërt është rasti më i rrallë kur nga subjektet procedurial është kërkuar sigurimi i provës.

     

    • Rasti i gjashtë ekspertimi mund të kërkohet edhe kur është rasti që po të bëhet gjatë shqyrtimit gjyqësor do të sillte një pezullim të gjykimit mbi gjashtëdhjetë ditë. Sic përmendem dhe mësipër instituti i sigurimit të provës bën të mundur transformimin e burimit të provës në provë duke i paraprirë shqyrtimit gjyqësor, në të gjitha rastet kur ky burim prove rrezikon të humbas apo të cënohet ne vërtetësinë e tij. Përjashtimisht situata në fjalë është rasti i vetëm ku megjithëse prova mund të merret dhe më vonë gjatë gjykimit apo nuk cënohet vërtetësia e saj, lejohet mundësia e marrjes së saj paraprakisht që në hetimet paraprake kur procedura normale do të sillte një zvarritje të procesit dhe cënonte afatet e arsyeshme të gjykimit.

     

    • Rasti i shtatë i listuar nga dispozita ka të bëjë me një paraqitje për njohje, kur për arsye të veçanta nuk mund të shtyhet veprimi deri në shqyrtimin gjyqësor. Në fakt duhet thënë se në prakikën gjyqësore rastet e aplikimit të sigurimit të provës për paraqitjen për njohje kanë qënë të papërfillshme madje duke mos u kërkuar zbatimi i kësaj procedure dhe në ato raste kur dukshëm kanë ekzistuar rrethanat që nuk mund ta shtynin këtë procedurë deri në shqyrtimin gjyqësor. Mendojmë se një gjë e tillë ka ardhur si pasojë e faktit se procedura e paraqitjes për njohje është konsideruar si veprim i papërsëritshëm të cilin mjafton ta kryej prokurori në hetimet paraprake dhe ajo administrohet në gjykim pa qënë nevoja e përsëritjes gjatë shqyrtimit gjyqësor. Në fakt duhet thënë se vetë KPrP nuk e ka kategorizuar si të tillë. Psh në neni 332/ë të KPrP i cili flet për përbërjen e fashikullit të gjykimit, ndonëse e ka bërë procesverbalin e njohjes pjesë të fashikullit gjyqësor nuk e ka kategorizuar në pikën b) në kategorinë e veprimeve të papërsëritshme të kryera nga p.gj apo prokurori. Pra në këtë prizëm mund të themi se veprimi procedurial i njohjes është një veprim i përsëritshëm[12]. Nëse do të ishte e kundërta atëherë në cdo rast dhe në cdo situatë nga ana e palëve do të procedohej me sigurimin e provës në rastin e paraqitjeve për njohje duke qënë se kjo provë nuk mund të përsëritet më në shqyrtimin gjyqësor. Nga ana tjetër sic përmendem në praktikën gjyqësore në pjesën dërrmuese të rasteve në shqyrtimin gjyqësor nga ana e gjykatave nuk kryhet marrja e provës në gjykim pra kryerja e njohjes para gjykatës por merret procesverbali I paraqitjes për njohje të kryer nga ana e prokurorit në hetimet paraprake. Në këndvështrimin tonë kjo  ndodh dhe për faktin se cuditërisht sic cekëm dhe mësipër ligjvënësi i ka bërë procesverbalet e njohjes pjesë të fashikullit të gjykimit[13], pavarsisht se në thelb nuk kanë ndonjë dallim nga burimet e tjera të provës të mbledhura nga ana e Prokurorit.  Në një rast kur Gjykata e Apelit per Krime te Renda refuzoi të marrë si provë një paraqitje për njohje të kryer në hetimet praprake pikërisht me arsyetimin se nuk është kryer para gjykatës, Gjykata e Lartë[14] e gjeti të gabuar këtë qëndrim, duke kundër arsyetuar se “..rezulton se paraqitja per njohje, kur nuk ekzistojne rastet e sigurimit te proves, behet nga organi procedues ne fazen e hetimit paraprak, respektivisht, prokurori apo oficeri i policise gjyqesore. Ky perfundim del edhe nga permbajtja e pikes 1 te nenit 151 te K.Pr.Penale ne te cilen shprehimisht eshte percaktuar se "gjate hetimeve paraprake provat merren nga organi qe procedon sipas rregullave te caktuara ne kete Kod.”. Megjithatë ajo që lind për diskutim në arsyetimin e kryer nga Gjykata e Lartë është fakti se, nëse paraqitja për njohje e kryer nga prokurori në hetimet paraprake do të administrohej gjithësesi nga ana e gjykatës atëherë kush do të ishte nevoja që prokurori të garantonte këtë provë duke thirrur vetë gjykatën ta merrte atë në hetimet paraprake nëpërmjet institutit të sigurimit të provës. Bazuar në këtë linjë arsyetimi kemi mendimin se veprimi procedurial i njohjes është veprim i përsëritshëm[15] në gjykim  nëse i pandehuri nuk heq dorë nga dialektika në administrimin e provës dhe si rrjedhojë kërkon kryerjen e veprimit nga gjykata. Pikërisht për këtë arsye ligjvënësi ka parashikuar që nëse dyshohet se kryerja e paraqitjes për njohje gjatë shqyrtimit gjyqësor do të kompromentohet nga arsye të vecanta atëherë palët të kërkojnë që gjykata të procedojë  me sigurimin e provës.

     

    Në rast të kundërt nëse palët nuk kërkojnë sigurimin e provës, pra paraqitjes për njohje, pavarsisht dijenisë së tyre se prova do të bëhet e pamundur për tu marrë në gjykim, atëherë këto të fundit nuk mund të kërkojnë që gjykata të administrojë veprimin procedurial të njohjes së kryer në hetimet paraprake nëpërmjet aplikimit të nenit 369 të KPRP. Neni 369 I KPRP parashikon se “Me kërkesën e palëve, gjykata mund të vendosë që të lexohen aktet e marra gjatë hetimeve paraprake kur për shkak të rrethanave të paparashikuara ato nuk mund të përsëriten më.”. Në këto kushte përpara se të lejojë administrimin e akteve të marra në hetimet paraprake nga ana e Gjykatës detyrimisht do të duhet të hetohet në mënyrë logjike nëse në fazën e hetimeve paraprake humbja e mundësisë për kryerjen e akteve në gjykim paraqitej një rrethanë objektivisht e paparashikueshme. Gjykata Italiane e Kasacionit[16] ka arsyetuar se “ për qëllime të aplikimit të nenit 512 k.pr.p, në bazë të së cilit është e lejuar leximi i deklarimeve të dhëna në hetimet paraprake në ato raste kur pyetja në shqyrtimin gjyqësor e deklaruesit paraqitet e pamundur për arsye ose rrethana të paparashikuara nga pala proceduriale e interesuar, paparashikueshmëria duhet të vlerësohet  duke iu referuar njohurive që kjo palë kishte, dhe mbi bazën e të cilave mund të kërkonte apo jo sigurimin e provës”.

    Në vazhdim të sa mësipër mund të thuhet se kërkimi i sigurimit të provës nuk është një e drejtë të cilën palët mund ta shfrytëzojnë ose jo dhe në të kundërt provën ta bëjnë pjesë të shqyrtimit gjyqësor nëpërmjet institutive të tjerë procedurial. Përkundrazi të gjitha institutet procedurial që parashikon kodi ndjekin logjikën e njëra tjetrës pa cënuar fushën e veprimit të secilës. Si rrjedhojë instituti I leximeve të lejueshme zbatohet vetëm atëherë kur nuk mund të zbatoheshe insitutiti i sigurimit të provës dhe e anasjellta sigurimi i provës zbatohet në ato raste kur parashikohet se prova nuk do të mund të merret dot në gjykim.

     

    Në përfundim sic u përmend dhe mësipër instituti i sigurimit të provës përbën një përjashtim nga rregulli i zakonshëm i mbledhjes dhe administrimit të provave dhe pikërisht duke qënë përjashtim nga rregulli rastet e zbatimit të kësaj disipline janë të listuara në numer të mbyllur.  Nisur nga ky fakt në disa raste ngrihet pyetja nëse provat atipike mund të merren nëpërmjet procesit të sigurimit të provës në ato raste kur rrezikohet marrja e tyre në shqyrtimin gjyqësor. Psh njohja e personave nëpërmjet fotografisë pavarsisht ngjashmërisë së saj me vetë provën e njohjes së personave është konsideruar nga praktika gjyqësore si provë atipike. Në këto kushte pavarsisht rrethanave që rrezikojnë marrjen e saj në gjykim një kërkesë e paraqitur për sigurimin e kësaj prove do të binte jashtë fushës së zbatimit të nenit 316 të KPrP dhe si rrjedhojë do të ishte e papranueshme.

     

     

    [1] Vendimi Nr. 13 datë 26.01.2011 i Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë

    [2] Vendimi nr.362 dt.13.05.2009 i Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë.

    [3]  Ogaristi vs Italisë vendim  nr.231/07 dt.18.05.2010

    [4] Neni 6 I KEDNJ parashikon se “Çdo i akuzuar për një vepër penale ka të drejtat minimale të mëposhtme: d) të pyesë, ose të kërkojë që të merren në pyetje dëshmitarët e akuzës dhe të ketë të drejtën e thirrjes dhe të pyetjes të dëshmitarëve në favor të tij, në kushte të njëjta me dëshmitarët e akuzës;

    [5] Shiko po ashtu cështjen Cafagna c. Italia12.10 2017.

    [6] Mariangela Montagna “Dichiarazioni irriperibili ed irreperibilita del teste”   material I disponueshëm në ëebfaqen ëëë.archiviopenale.it

    [7] Vendim nr.251110/2007 i Gjykatës së Kasacionit të Republikës së Italisë. Shiko po ashtu Vendimin nr.38682/2004 ku Gjykata Italiane e Kasacionit shprehet se “ Leximi i akteve për shkak të pamundësisë së përsëritjes sipas nenit 512 të KPRP duhet të lejohet në një intepretim kushtetues të dispozitës, me kushtin që arsyet apo rrethanat që bënë të pamundur marrjen e provës në gjykim jo vetëm që ishin të pamundura për tu parashikuar nga pala që kërkon leximin e tyre, por dhe në një aspekt objektiv duhet që arsyet të mos jenë për shkak të vullnetit të deklaruesit për t’iu shmangur pyetjes në debatin gjyqësor..”

    [8] Vendimi Nr. 35 datë 09.03.2016 i Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë

    [9] Prof. dr. sc. Ejup Sahiti / Prof. dr. sc. Rexhep Murati / Mr. Xhevdet Elshani “Komentar I Procedurës Penale”

    [10] Alessanda Bassi, Cesare Baroti “L’Incidente Probatorio”, Giufre Editore, fq.42

    [11] Në cështjen Cafagna kundër Italisë, në një rast ku aplikuesi ishte deklaruar fajtor mbi bazën e deklarimeve të dhëna në hetimet paraprake të personave të cilët nuk ishin thirrur dot në gjykim, GjEDNJ ka gjetur shkelje të nenit 6 të Konventës, duke nënvizuar faktin se prova e përdorur në gjykim ku I pandehuri nuk ka patur mundësi për të pyetur dëshmitarët nuk mund të shërbejë si provë e vetme ku të bazohet një vendim fajësie.

    [12] Përsëritshmëria në situatën për të cilën flasim nuk ka të bëjë me faktin e garantimit të prezencës së subjektit që do të marri pjesë në njohje por në një kuptim juridik që ka të bëjë me faktin nëse përsëritja e procedurës është e aftë të japë ose jo një rezultat të vlefshëm.

    [13] Nëse do ti referohemi Kodit të Procedurës Penale italiane neni 431 që flet për fashikullin e gjykimit nuk i bën këto procesverbale pjesë të fashikullit të gjykatës. Kjo pasi parimi është që provat paraqiten nga palët në gjykim dhe gjyqtari i lejon ato me vendim pa qënë nevoja të njihet paraprakisht me to dhe ti ketë në dosjen e tij.

     

    [14] Vendimi 865 dt.21.12.2005 i Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë.

    [15] Përsëritshmëria në situatën për të cilën flasim nuk ka të bëjë me faktin e garantimit të prezencës së subjektit që do të marri pjesë në njohje por në një kuptim juridik që ka të bëjë me faktin nëse përsëritja e procedurës është e aftë të japë ose jo një rezultat të vlefshëm.Në fakt pavarsisht se në doktrinën juridike ekziston një unifikim në qëndrimin se veprimi i njohjes referuar kuadrit ligjor është i përsëritshëm duket se studiuesit e psikologjisë nuk janë të të njëjtit mendim. Ata vënë në dukje faktin se njohësi në rastin e përsëritjes së procedurës në mënyrë të pandërgjegjshmë do të njohë jo atë subjekt që ka parë realisht në vendin e ngjarjes por imazhin e fundit që ka perceptuar tek procedura e parë e njohjes. Për më tepër për këtë temë referohu tek  Lineamenti di diritto processuale penale, nga Paolo Tonini  10 edizzione “Giuffre Editore” fq269

     

    [16] Vendim nr.251110/2007 i Gjykatës së Kasacionit të Republikës së Italisë. Shiko po ashtu Vendimin nr.38682/2004 ku Gjykata Italiane e Kasacionit shprehet se “ Leximi i akteve për shkak të pamundësisë së përsëritjes sipas nenit 512 të KPRP duhet të lejohet në një intepretim kushtetues të dispozitës, me kushtin që arsyet apo rrethanat që bënë të pamundur marrjen e provës në gjykim jo vetëm që ishin të pamundura për tu parashikuar nga pala që kërkon leximin e tyre, por dhe në një aspekt objektiv duhet që arsyet të mos jenë për shkak të vullnetit të deklaruesit për t’iu shmangur pyetjes në debatin gjyqësor..”

  • Konteksti historik
    Asnjë koment
  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira
  Asnjë koment
• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura
  Asnjë koment
• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia
  Asnjë koment
• Arkiva
  Asnjë koment