Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi
    1. Neni 328 i Kodit të Procedurës Penale synon tëpërcaktoj në mënyrë shteruese rastet epushimit tëçështjes ose akuzës, duke mos e lënë në diskrecion të prokurorisë apo të gjyqtarit të seancës paraprake zgjedhjen e formulave të pushimit.
  • Objekti

    2. Neni 328 iKodit të Procedurës Penale përmban parashikimet e formulave që kanë të bëjnë me shkaqet e pushimit.

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    3. Në lidhje me nenin 328 të K.Pr.Penale, i cili përmban parashikimet e formulave që kanë të bëjnë me shkaqet e pushimit tëçështjes ose akuzës, çështja e parë që shtrohet për zgjidhje është nëse rastet e parashikuara nga kjo dispozitë janë shteruese, pra të mbyllura, apo të hapura e të listuara në mënyrë ilustruese, duke lejuar identifikimin e rasteve të tjera të ngjashme. Në bazë të një analize literale dhe sistematike të dispozitës objekt komenti, arrihet në përfundimin se rastet e parashikuara nga neni 328 të K.Pr.Penale janë të mbyllura dhe shteruese dhe nuk mund të zgjerohen përmes një interpretimi me analogji. Në të njëjtin përfundim arrin edhe doktrina shqiptare dhe ajo italiane.

     4. Çështja dytë që trajtohet për shqyrtim është nëse duhet parashikuar edhe në dispozitiv shkaku konkret i pushimit i parashikuar nga neni 328 të K.Pr.Penale. Nga analiza literale nuk rezulton që shkaku i pushimit duhet detyrimisht të parashikohet në tekstin e dispozitivin e vendimit sikurse parashikohet për vendimin e pushimit të çështjes që merrë gjyqtari i themelit.[1] Për këtë arsye, është e nevojshme analiza e natyrës dhe e rëndësisë që ka parashikimi i shkaqeve të pushimit në arsyetimin dhe dispozitivin e vendimit të pushimit të dhënë nga prokuroria për kundërvatjet penale dhe gjyqtari i seancës paraprake për krime sipas nenit 329/a pika 1 të K.Pr.Penale. Shkaqet e pushimit janë rrjedhojë e parimit të trajtimit më të favorshëm të të pandehurit dhe favor libertatis dhe të së drejtës kushtetuese të mbrojtjes dhe prezumimit të pafajësisë në procesin penal. Për këtë arsye renditja nga shkaku më i favorshëm tek ai më pak i favorshëm, duhet të pasqyrojë jo vetëm ndikimin e tyre në gjykimin civil dhe atë administrativ, por sidomos edhe interesin për të ankimuar nëse pretendohet një shkak më i favorshëm pafajësise. Parashikimet e formulave që përmbajnë shkaqet e pushimit sipas nenit 328 të K.Pr.Penale kanë një rëndësi të madhe për garancinë e të pandehurit për shkakun më të favorshëm. Nga kjo rrjedh se në rast konkurrimi të shkaqeve të pushimit prokurori apo gjyqtari i seancës paraprakeduhet të zgjedhë atë që është në pajtim me parimin e trajtimit më të favorshëm, me kusht që të përligjet prania e këtyre shkaqeve që rezultuan në përfudim të hetime apo shqyrtimit gjyqësor. Kjo për faktin pasi vetë i pandehuri ka të drejtën e ankimit përpara gjyqtarit të seancës paraprake në rastin e kundërvajtjeve penale apo në gjykatën apelit për krimet, vetëm për një shkak më të favorshëm. Kjo parashikohet shprehimisht në nenin 329 pika 8 e K.Pr.Penale, ku citohet shprehimisht: “ Kur pranon ankimin e të pandehurit, gjykata e apelit vendos ndryshimin e vendimit të pushimit me formulimin më të favorshëm për të.”.Për këtë arsye vlerësohet se është e rëndësishme parashikimi i shkakut të pushimit në dispozitivin e vendimit.

     5. Dhënia e vendimit të pushimit ndodh në rastin pasi janë zgjidhur nga prokuroria gjatë hetimeve paraprake për kundërvajtjet penale dhe gjyqtari i seancës paraprake (në vijim organi procedues), duke mos u vërtetuar përgjegjësia penale e të pandehurit, pra nëse ka prova për pushimin e çështjes ose akuzës së të pandehurit ose mungon prova e përgjegjësisë penale për të pandehurin.[2] Me qëllim zgjidhjen e çështjes, fillimisht organi procedues analizon nëse ndodhet në prani të rastit e pushimit të çështjes ose akuzës së së të pandehurit, duke verifikuar nëse fakti ekziston, nëse e ka kryer i pandehuri dhe ka një qëndrim psikologjik ndaj veprës së kryer. Më tej organi procedues shqyrton çështjet juridiko-ligjore, nëse fakti parashikohet si i tillë nga vepra penale. Çështjet që zgjidh organi procedues për të cilat parashikohen edhe shkaqet pushimit të çështjes ose të pushimit sipas nenit 328 të K.Pr.Penale, mund të ndahen në shkaqe pushimi që kanë të bëjnë me faktin të tilla si: (a) fakti nuk ekziston; (d) nuk provohet që i pandehuri e ka kryer veprën që akuzohet; (e) fakti është kryer në prani të një shkaku të përligjur ose të një shkaku padënueshmërie, si dhe kur ekziston dyshimi për qenien e tyre; (ç) vepra penale është kryer nga një person që nuk mund të akuzohet ose të dënohet.[3] Shkaqe pushimi që kanë të bëjnë me ligjin: (b) fakti nuk përbën vepër penale; (c) fakti nuk parashikohet nga ligji si vepër penale.[4]

     6. Në bazë të një renditjeje të shkaqeve të pushimit të çështjes ose akuzës sipas parimit më favorizues për të pandehurin, shkaku i pushimit më përparësor është përcaktimi paragrafit 1, shkronja “a”e nenit 328 të K.Pr.Penale sipas së cilës “del qartë se fakti nuk ekziston”.Çmoj së duhet të bëhet dallimi i qartë mes motivit “fakti nuk ekziston” dhe atij që “fakti nuk provohet se ekziston”. Sipas kësaj dispozite, me motivin “fakti nuk ekziston” kuptohet që, si rregull, jemi përpara rasteve të simulimit të veprës penale për motive të caktuara, kur ngjarja apo fakti “krijohet” apo trillohet “prova” për të treguar se ka ndodhur një fakt i caktuar që parashikohet nga ligji si vepër penale. Ndërsa me motivin “fakti nuk vërtetohet që ekziston” kuptohet që jemi në kushtet kur me provat e shqyrtuara nuk vërtetohet ekzistenca e faktit në kuptim të veprës penale.Thelbi i ekzistencës dhe parashikimit të motivit “fakti nuk vërtetohet që ekziston” është dyshimi mbi vërtetësinë e faktit penal që i atribuohet të pandehurit. Ky dyshim vjen në përfundim të gjykimit, kur rezulton se provat janë të pamjaftueshme apo kontradiktore për të vërtetuar se fakti ekziston. Pra, si rregull, gjykata gjendet thjesht përpara dyshimit për ekzistencën e faktit në kuptim të veprës penale, përpara rastit kur nuk mund të krijohet bindja se jemi ose jo përpara kryerjes së një vepre penale. Asnjëra nga mundësitë nuk përjashtohet dhe për pasojë ekzistenca e faktit në kuptimin penal mbetet e dyshimtë. Kjo është njëri nga elementët që e dallon këtë motiv nga pjesa e parë e shkronjës “a” të nenit 388, pra nga motivi se “fakti nuk ekziston” kur përfundimi i gjykatës vjen jashtë çdo dyshimi, mbi prova të mjaftueshme dhe jo kontradiktore me njëra-tjetrën. Në një gjendje të tillë të provave, meqenëse parimet e normat kushtetuese dhe të ligjit procedural penal sanksionojnë se çdo dyshim shkon në favor të së pandehurit, pashmangshmërisht gjykata duhet të disponojë deklarimin e pafajshëm të tij.[5] Ndryshe nga neni 388 gërma “a” e K.Pr.Penale që parashikon pafajësinë edhe me motivin se “fakti nuk vërtetohet që ekziston”për pushimin e çështjes ose akuzën nga prokuroria apo gjyqtari i seancës paraprake mund të disponohet vetëm kur “del qartë se fakti nuk ekziston”.

     6.1 Sipas doktrinës ndodhemi në rastin e parashikimit të shkronjës “a” të paragrafit “1” të nenit 328 të K.Pr.Penale, fakti nuk ekziston, kur kemi të bëjmë me mungesën e faktit historik objekt akuze, pra kur mungojnë njëri prej elementëve objektivë të veprës penale, që janë sjellja njerëzore në kuptimin e veprimit ose mosveprimit, pasoja në ato raste ku kemi të bëjmë me një vepër penale ku parashikohet pasoja, si dhe lidhja shkakësore, apo kur mungon një rrethanë objektive e veprës penale. Për këto arsye, doktrina bën dallimin e elementëve objektivë të veprës penale në analizën e strukturës së veprës penale. Nga hetimi nuk rezulton i vërtetuar ndonjë fakt historik që të mund të bëhet fjalë për cilësimin dhe klasifikimin e tij sipas një norme penale që parashikon një vepër penale.Në një rast akuze për përvetësim të padrejtë të sendeve të të tjerëve, në rastin konkret, të punonjësit nga ana e punëdhënësit, bazuar në bindjen e gabuar se këto para të ndalura nga paga kalonin në pronësi të punëdhënësit, Gjykata Supreme e Kasacionit italian ka arritur në përfundimin se mungesa e tjetërsisë së sendit përbënte shkak për mungesën e një elementi objektiv të veprës penale të përvetësimit të padrejtë të sendeve të të tjerëve, dhe duhet deklaruar pafajësia për shkak se fakti nuk ekziston, dhe jo siç kishin deklaruar gjykatat e themelit se fakti nuk ishte parashikuar nga ligji si vepër penale, (Vendimi Unifikues i Kasacionit italian nr. 37954, datë 25.05.2011)[6]. Edhe pse zakonisht doktrina italiane e grupon këtë shkak pafajësie apo pushiki në grupin e shkaqeve që kanë të bëjnë me faktin, në disa raste mungesa e faktit mund të vijë edhe në bazë të një vlerësimi juridik të normës penale inkriminuese, veçanërisht në ato raste ku norma penale referon në një element objektiv në norma jopenale, element i cili kërkon një vlerësim juridik.

     7. Sipas nenit 328 paragrafi 1, gërma “b” organi proceduesmerr vendim pushimi të çështjes ose akuzëskur “fakti nuk parashikohet nga ligji si vepër penale”. Kushtetuta e Republikës sonë në nenin 39 të saj shprehet ndër të tjera se: “Askush nuk mund të akuzohet ose të deklarohet fajtor për një vepër penale, e cila nuk konsiderohej e tillë me ligj në kohën e kryerjes së saj”, që njihet me parimin latin “Nullum crimen, nulla poena sine legge”, d.m.th. nuk ka krim, nuk ka ndëshkim pa ligj. Në bazë dhe në zbatim të këtij përcaktimi rezervë ligjore, Kodi Penal fillimisht në nenin 1 dhe më pas në nenin 2 të tij, respektivisht nën titujt “Ligji penal dhe ndarja e veprave penale” dhe “Mosdënimi pa ligj”, shprehet se: “Ligji penal përcakton veprat penale, dënimet dhe masat e tjera që merren ndaj autorëve të tyre. Veprat penale ndahen në krime dhe në kundërvajtje penale. Dallimi i tyre bëhet në çdo rast në dispozitat në pjesën e posaçme të këtij Kodi” dhe “Askush nuk mund të dënohet penalisht për një vepër penale që më parë nuk është e parashikuar shprehimisht në ligj si krim ose kundërvajtje penale. Askush nuk mund të dënohet me një lloj dhe masë dënimi të paparashikuar në ligj.” Sigurisht, Legjislatori nuk do të mjaftohej kurrsesi me kaq, kështu që, në pjesën e posaçme të Kodit Penal ka parashikuar edhe llojet e veprave penale dhe llojet apo masat përkatëse për to. Përcaktimi i saktë i normës që parashikon veprën penale, ka një rëndësi themelore, sepse është një parakusht për respektimin e parimit të ligjshmërisë, që një person të merret në përgjegjësi penale, e më pas ndaj tij të zbatohet sanksioni penal, sipas figurës së veprës penale saktësisht të kryer prej tij.[7] Prandaj, nëse një veprim ose mosveprim nuk parashikohet nga normat e Kodit Penal ai nuk mund të deklarohet fajtor pasi fakti nuk parashikohet nga ligji si vepër penale. Pra, ndodhemi përpara shkakut“fakti nuk parashikohet nga ligji si vepër penale” në rastin kur kemi të bëjmë me një fakt që në kuptimin historik ka ndodhur, por që ose nuk përfshihet në asnjë normë penale inkriminuese (mungon norma), ose norma penale është shfuqizuar (abolitio criminis) apo deklaruar si antikushtetuese, ose norma penale inkriminuese ka hyrë në fuqi pas ndodhjes së faktit[8]. Kjo do të thotë se nuk ka një lidhje korresponduese mes faktit objekt akuze dhe përcaktimeve ligjore që parashikojnë vepra penale dhe fakti nuk mund të përfshihet apo cilësohet në asnjërën prej figurave të veprave penale që parashikohet nga ligjet penale në fuqi.

    8. Sipas nenit 328 paragrafi 1, gërma “c” organi procedues merr vendim pushimi të çështjes ose akuzës kur “i dëmtuari nga vepra penale nuk ka bërë ankim ose heq dorë nga ankimi në rastet që procedimi fillon me kërkesën e tij”.Në teorinë e të drejtës procedurale penale, ndjekja penale nënkupton kryerjen e të gjitha veprimeve procedurale të parashikuara nga ligji me qëllim vërtetimin e akuzës së ngritur nga prokurori. Procedimi i personit të akuzuar për kryerjen e një vepre penale nga organi i ngarkuar me këtë funksion përfshin hetimin e plotë nga organi i akuzës, mbi bazën e të cilit gjykata do të vendosë fajësinë ose pafajësinë e të dyshuarit për kryerjen e veprës penale. Procedimi penal është tagër e prokurorisë dhe i takon këtij organi, në bazë të nenit 148/1 të Kushtetutës dhe nenit 24/3 të KPP-së, të ushtrojë ndjekjen penale dhe të ngrejë akuzë publike në emër të shtetit, nëse ndodhet para kryerjes së një vepre penale të parashikuar si të tillë nga Kodi Penal.[9]Megjithatë, se kjo kompetencë e prokurorit nuk shtrihet mbi të gjitha veprat penale të parashikuara nga Kodi Penal. Edhe pse ndjekja penale është funksion i prokurorisë, ekzistojnë disa raste, specifikisht të përcaktuara, në të cilat ndjekja penale i nënshtrohet ekzistencës së një ose disa kushteve për të proceduar.Në dispozita konkrete të Kodit të Procedurës Penale, duke përfshirë edhe nenin 59/1 dhe nenin 284, janë parashikuar të drejtat dhe detyrimet e çdo subjekti në procesin penal, duke rregulluar edhe rastet në të cilat ndërhyrja e prokurorit në hetim ose gjykim nuk është e domosdoshme. Këto raste janë të pakta dhe duhet të karakterizohen nga mungesa e rrezikshmërisë së lartë shoqërore dhe interesi i vogël publik në çështjen konkrete. Janë pikërisht këto vepra që parashikohen në nenin 59/1 dhe 284 të Kodit të Procedurës Penale.[10]Me ndryshimet e bëra me Ligjin Nr. 35/2017 për veprat penale të parashikuara nga nenet 84, 89, 102 paragrafi i parë, 105, 106, 130, 148, 149, 243, 254, 264, 275, 290 paragrafi i parë dhe 318 të Kodit Penal, ndjekja penale mund të fillojë vetëm me ankimin e të dëmtuarit, i cili mund ta tërheqë atë në çdo fazë të procedimit.Ankimi bëhet nga i dëmtuari te prokurori ose në policinë gjyqësore me anën e një deklarate, në të cilën personalisht ose nëpërmjet përfaqësuesit të posaçëm, shfaqet vullneti që të procedohet në lidhje me një fakt të parashikuar nga ligji si vepër penale. Kur ankimi bëhet me gojë procesverbali që mbahet për këtë qëllim nënshkruhet nga ankuesi ose përfaqësuesi i tij.Ai që merr ankimin sigurohet për identitetin e ankuesit dhe i dërgon aktet prokurorit.Për rastet e parashikuara nga neni 59, ankimi bëhet në gjykatë nga i dëmtuari akuzues.[11] Gjithashtu, i dëmtuari nga vepra penale ka të drejtë të heqë dorë nga e drejta e ankimit apo të tërheqë ankimin. Heqja dorë nga e drejta e ankimit bëhet personalisht ose nëpërmjet përfaqësuesit me deklaratë të nënshkruar ose me gojë para prokurorit ose një oficeri të policisë gjyqësore, i cili mban procesverbal të nënshkruar detyrimisht nga deklaruesi. Heqja dorë me afat ose me kusht nuk është e vlefshme.Në të njëjtën deklaratë mund të bëhet heqja dorë edhe nga padia civile.[12] Ndërkohë tërheqja e ankimit bëhet personalisht ose nëpërmjet përfaqësuesit me deklaratë të paraqitur në organin që procedon. Tërheqja e ankimit mund të bëhet në çdo fazë të procedimit, gjersa vendimi i gjykatës nuk ka marrë formën e prerë.Shpenzimet e procedimit janë në ngarkim të atij që tërheq ankimin, përveçse kur në aktin etërheqjes është parashikuar, me marrëveshje, që ato të jenë tërësisht ose pjesërisht në ngarkim të atijkundër të cilit është bërë ankimi.[13]

     8.1 Në praktikën gjyqësore të Gjykatës së Lartë ka pasur qëndrime të ndryshme lidhur me çështjen kur procedimi penal ndaj të pandehurit ka filluar nga organi i akuzës për një vepër penale për të cilën nuk kërkohet ankim i të demtuarit si kusht për fillimin e procedimit, por në përfundim të gjykimit gjykata vendos t'i japë faktit të kryer nga i pandehuri një cilësim ligjor të ndryshëm, duke e kualifikuar në një nga ato vepra që fillojnë vetëm mbi bazën e kërkesës së të dëmtuarit akuzues në gjykatë dhe pa e verifikuar nëse ka një kërkesë në gjykate, gjykata vendos të japë një vendim fajësie për personin e akuzuar. Në një prej vendimeve të tij Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë[14] ndër të tjera arsyeton se: “Është e vërtetë që procedimi penal ndaj të gjykuarve ka filluar nga organi i akuzës për një vepër penale për të cilën nuk kërkohet ankim i të dëmtuarit si kusht për fillimin e procedimit. Por nga ana tjetër nuk është i drejtë argumentimi i organit të akuzës se për një çështje të filluar nuk mund të bëhet një fillim tjetër. Sipas gjykimit të këtij Kolegji, ndryshimi i akuzës nuk përbën fillimi të ri të çështjes, por, akuzë të re. Simbas dispozitave të ligjit, kur procedimi penal për akuzën e re kërkon disponimin e vullnetit të personit të dëmtuar atëherë organi procedues është i detyruar që të kërkojë nga i dëmtuari nëse ai dëshiron apo jo vazhdimin e ndjekjes penale. …Në rastin në fjalë, duke qene se procedimi ndaj të gjykuarve A.K e H.K ka filluar për një vepër që ndiqet kryesisht nga organi i akuzës e më tej është ndryshuar për një vepër që ndiqet mbi ankim, ka bërë të domosdoshëm ligjërisht detyrimin e organit të prokurorisë që të kërkonte nga trashëgimtarët e viktimës N.Ç, që në fazën e hetimit paraprak për të disponuar lidhur me të drejtën e tyre të ankimit. Në këtë fazë të procedimit, prokurori ka patur detyrimin që të aplikonte kërkesat e nenit 290 të K.P.P., ku parashikohet që procedimi penal nuk mund të fillojë dhe në qoftë se ka filluar nuk duhet të vazhdojë kur mungon ankimi i të dëmtuarit. Organi i prokurorise nuk duhej ta kalonte çështjen për gjykim pa siguruar më parë ankimin e trashëgimtarëve të viktimës. Pa një ankim të tillë prokurori nuk legjitimohet sipas dispozitave të K.P.P. që të kryeje veprime të mëtejshme hetimore dhe aq më tepër të kërkojë gjykimin e çështjes nga gjykata. Kalimi i akteve për gjykim në mungesën e ankimit të trashëgimtarëve të viktimës, për shkak se është apsolutisht i pavlefshëm në kuptim të nenit 128 tëK.P.P., nuk e legjitimon gjykatën që të rregullojë këtë pavlefshmëri, ashtu sikurse kërkohet. Sipas paragrafit të 2-të të nenit 128 të K.P.P. një akt apsolutisht i pavlefshëm nuk mund të bëhet i vlefshëm, aq më tepër kur ai ka të bëjë me disponim të funksioneve të organit të akuzës, sikurse është kalimi i akteve për gjykim. Gjykata nuk mund të zëvendësojë organin e akuzës, por ajo është e detyruar të zbatojë kërkesat e neneve 290, 387 dhe dispozita të tjera të K.P.P., duke pushuar gjykimin e çështjes.”.

     8.2 Në një vendim tjetër Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë[15] ndër të tjera arsyeton se:“Gjatë shqyrtimit të çështjes, në Gjykatën e Lartë, përveç sa u parashtruan më lart, duke u nisur nga fakti që vepra penale e plagosjes së rënde nga pakujdesia, parashikuar nga neni 91 i K.Penal, për të cilën janë deklaruar fajtorë dhe dënuar të gjykuarit Arben e Fatmir, sipas nenit 59 të K.Pr.Penale, renditet ndër ato vepra për të cilat ai që është dëmtuar nga vepra penale, ka të drejtë të paraqesë kërkesë në gjykatë dhe të marrë pjesë për të vërtetuar akuzën, si dhe nga fakti që ndryshimi i cilësimit ligjor të veprës, në rastin konkret, nga plagosja e rëndë me dashje, vepër për të cilën të gjykuarit ishin akuzuar fillimisht, në plagosje të rëndë nga pakujdesia, është bërënga gjykata e shkallës së parë dhe, mbas kësaj, as nga ana e kësaj gjykate dhe as nga gjykata e apelit, nuk është pyetur i dëmtuari nëse ka ose jo ankim për vazhdimin e këtij procedimi penal, u vu në bisedim edhe çështja nëse, gjykatat kanë vepruar drejt që kanë vazhduar procedimin, apo duhej ta pushonin atë, duke zbatuar shkronjën "c" të nenit 290 të K.Pr.Penale. Në përfundim, shumica është e mendimit që gjykatat, dukevazhduar gjykimin e çështjes edhe pa proceduar në marrjen e pëlqimit të të dëmtuarit Kujtim, për vazhdimin ose jo të mëtejshëm të tij, kanë vepruar në përputhje, me kërkesat e K.Pr.Penale në fuqi në Republikën e Shqipërisë dhe për rrjedhojë, vendimet e tyre, edhe për këtë shkak, duhet të lihen në fuqi.”.

    9. Sipas nenit 328 paragrafi 1, gërma “ç” organi procedues merr vendim pushimi të çështjes ose akuzëskur “vepra penale është kryer nga një person që nuk mund të akuzohet ose të dënohet”. Pra, kemi të bëjmë me rastin e një personi që për shkak të moshës, gjendjes mendoreose për shkak të imunitetit nuk mund të akuzohet ose dënohet. Kështu, në nenin 12 të Kodit Penal thuhet shprehimisht se “Ka përgjegjësi penale personi që në kohën e kryerjes së një krimi ka mbushur moshën katërmbëdhjetë vjeç. Personi që kryen një kundërvajtje penale ka përgjegjësi kur ka mbushur moshën gjashtëmbëdhjetë vjeç”. Personi fizik që të konsiderohet subjekt i figurës së veprës penale, dhe si rrjedhojë të plotësojë kushtin paraprak për fajin dhe përgjegjësinë penale, duhet të plotësojë dy kritere ekskluzive ligjore (condicio sine qua non): i) Të ketë mbushur moshën për përgjegjësi penale dhe ii) të jetë i përgjegjshëm. Kështu, neni 17 i Kodit Penal parashikon se: “Nuk ka përgjegjësi penale personi që në kohën e kryerjes së veprës vuante nga një turbullim psikik ose neuropsikik që ka prishur tërësisht ekuilibrin e tij mendor dhe për pasojë nuk ka qënë në gjëndje të kontrollojë veprimet apo mosveprimet e tij dhe as të kuptojë se kryen vepër penale”. Ky kusht ka të bëjë me domosdoshmërinë për të proceduar penalisht vetëm personat e përgjegjshëm, që kanë të paktën një ndërgjegje minimale sa për t’i bërë ato të aftë të kuptojnë rëndësinë e veprimeve që kryejnë, në mënyrë që realisht të ekzistojë ana subjektive e autorit të veprës penale, që për organin procedues do të thotë të jetë i mundur të identifikohet forma e fajësisë. Megjithatë, që të përjashtohet nga përgjegjësia penale, për shkak të gjendjes mendore, duhet te plotësohen në mënyrë kumulative disa kushte. Së pari: personi të vuajë nga një turbullim psikik ose neuropsikik. Së dyti: ky turbullim të ketë prishur tërësisht ekulibrin mendor të personit. Së treti: turbullimi të ketë ekzistuar në kohën e kryerjes së veprës. Ky kusht buron nga rregulli se përgjegjësia penale përcaktohet në momentin e kryerjes së veprës penale.

    9.1 Në rastin e personave që rezultojnë të papërgjegjshëm për shkak të gjendjes mendore, çmojmë të domosdoshme të ndalemi në trajtimin e një çështjeje ligjore. Pra, nëse ndaj personit që në kohën e kryerjes së veprës penale ka qënë i papërgjegjshëm për shkak të sëmundjes mendor, duhet vendosur caktimi i masave mjekësore bazuar në nenin 46 të Kodit Penal, ku thuhet se: “Masat mjekësore mund të jepen nga gjykata ndaj personave të papërgjegjshëm që kanë kryer vepër penale, ndërsa masat edukuese mund të jepen ndaj të miturve që përjashtohen nga dënimi ose që për shkak të moshës nuk kanë përgjegjësi penale. Masat mjekësore janë: 1. Mjekimi i detyruar ambulator 2. Mjekimi i detyruar në një institucion mjekësor.”, apo do të vendoset sipas rastit pushimi i çështjes penale nga prokurori për kundravajtjet penale apo do të kërkohet pushimi i çështje në gjykatë, bazuar në nenin 328 i K.Pr.Penale, nën titullin “Pushimi i akuzës ose çështjes” ku thuhet shprehimisht se: “ Në përfundim të hetimeve paraprake, kur procedohet për kundërvajtje penale, prokurori vendos pushimin e akuzës ose çështjes kur: ....ç) personi nuk mund të merret si i pandehur ose nuk mund të dënohet;..”, ose pushimi i çështjes penale nga gjykata bazuar në nenin 387 të K.Pr.Penale nën titullin “Vendimi i pushimit të çështjes”, ku thuhet shprehimisht se: “1. Kur ndjekja penale nuk duhet të fillonte ose nuk duhet të vazhdojë, sipas rasteve të parashikuara në shkronjat“c”, “ç”, “e” dhe “ë”, të paragrafit 1, të nenit 328, të këtij Kodi, ose kur vepra penale është shuar dhe i pandehuri nuk pretendon pafajësi, gjykata vendos pushimin e çështjes, duke treguar edhe shkakun.”, osepafajësia nga gjykata bazuar në nenin 388 i K.Pr.Penale, nën titullin “Vendimi i pafajësisë”, ku thuhet: “1. Gjykata merr vendim pafajësie kur:... ç) vepra penale është kryer nga një person që nuk mund të akuzohet ose të dënohet;”.

    9.2 Nga analiza e kuadrit ligjorë në fuqi, mendojmëse çështja duhet të përfundojë me pushimin e akuzës penale nga prokuroria për kundërvatjet penale, pushimi i çështjes penale nga gjykata për krimet ose me vendim pafajësie nga gjykata, kur ka tërësia e provave të mbledhura vërtetohet se në momentin e përfundimit të hetimeve apo të gjykimit rezulton se, gjendja e sëmundjes psikike nuk është më ajo e kohës së kryerjes së veprës, dmth, se psikika e personit që ka kryer një vepër të tillë tashmë është normale dhe, si rrjedhim, ndaj tij nuk shtrohet më nevoja e zbatimit të masave të detyrueshme mjekësore. Pra, përderisa sëmundja mund të jetë e përkohshme dhe subjekti i veprës shoqërisht të rrezikshme nuk përfaqëson më ndonjë rrezikshmëri për shoqërinë, nuk ka asnjë kuptim që ai t’i nënshtrohet masave të detyrueshme mjekësore. Në këtë mënyrë, kriteri bazë që duhet të na shërbejë për dërgimi ose jo të çështjen në gjyq për caktimin e masave mjekësore, duhet të jetë rrezikshmëria e personit që ka kryer veprën penale. Në këtë përfundim arrihet, duke pasur parasysh faktin, që qëllimi i masave mjekësore nuk është vetëm kurimi dhe shërimi i personave që kanë kryer vepra penale, por ka si qëllim dhe parandalimin e këtyre personave për të kryer vepra të tjera.

    9.3 Gjithashtu, në kuadrin e praktikës gjyqësore dhe të një të “drejte gjyqësore” tashmë të formuar prej vitesh në traditën juridike të Republikës sonë, për t’i dhënë përgjigje çështjes ligjore të ngritur, duhet t’i referohemi në mënyrë orientuese Udhëzimit Nr. 2, datë 02.01.1961 të Pleniumit të Gjykatës së Lartë[16] “Mbi zbatimin e masave mjekësore”, i cili përmban vlera të pamohueshme interpretative. Kështu, në këtë udhëzim përcaktohet shprehimisht: “3) Kur në përfundim të hetimeve dalin të dhëna të mjaftueshme, që tregojnë se është kryer një vepër shoqërisht e rrezikëshme nga i pandehuri në gjendje sëmundjeje psihike dhe lënia e tij e lirë rrezikon shoqërinë ose se i pandehuri ka rënë i sëmurë nga sëmundja psihike e pashërueshme, pas kryerjes së krimit, hetuesi mere vendim dhe çështjen ja dërgon gjykatës (neni 197 i K.Pr.Penale). Kur hetuesi konstaton se lënia e lirë e të pandehurit, që ka kryer veprën penale në gjendje sëmundjeje psihike, nuk është e rrezikshme për shoqërinë e pushon vetë çështjen pa ja dërguar gjykatës (nenet 196 dhe 98 të K.Pr.P)”. Nga përmbajtja e këtij vendimi njësues rezulton se prokuroria nuk mund të pushojë çështjen penale ndaj një personi që është i papërgjeshëm për shkak të gjendjes mendore nëse ka të dhëna të mjaftueshme se i pandehuri ka kryer një vepër shoqërisht e rrezikëshme në gjendje sëmundjeje psikike dhe lënia e tij e lirë rrezikon shoqërinë ose se i pandehuri ka rënë i sëmurë nga sëmundja psihike e pashërueshme.

    9.4 Nëse nuk provohet se lënia e lirë e një personi që ka konsumuar një vepër penale nga ana objektive rrezikon jetën shëndetin ose sigurinë e vetes ose të tjerëve, ndaj tij jo vetëm që nuk mund të caktohet një masë mjekësore por as nuk mund t’i kufizohet liria as sipas Ligjit Nr. 44/2012 “Për shëndetin mendor”. Kështu, në nenin 3 pika 10 dhe 11 të këti ligji nën titullin “Përkufizime” parashikohet shprehimisht se: “Në këtë ligj, termat e mëposhtëm kanë këto kuptime: 11. “Trajtim i pavullnetshëm” është trajtimi i një personi që vuan nga një çrregullim serioz i shëndetit mendor, që kryhet pa miratimin e tij dhe konfirmohet nëpërmjet një vendimi gjyqësor.”, ndërsa në nenin 20 të këtij ligji nën titullin “Trajtimi i pavullnetshëm”, parashikohet shprehimisht se: “1. Subjekt i trajtimit të pavullnetshëm është personi, i cili shtrohet në mënyrë të pavullnetshme në shërbimet e shëndetit mendor të specializuar me shtretër, ose pasi është shtruar në mënyrë të vullnetshme mbahet në mënyrë të pavullnetshme, sipas përcaktimit të mjekut specialist. 2. Personi me çrregullime të shëndetit mendor trajtohet në mënyrë të pavullnetshme, në rast se plotësohen këto kushte njëkohësisht: a) kur ka një çrregullim të rëndë mendor, që kufizon aftësinë e tij për të kuptuar ose kontrolluar sjelljen e tij; dhe b) pa trajtimin e pavullnetshëm personi rrezikon jetën shëndetin ose sigurinë e vetes ose të tjerëve; dhe c) janë shteruar mundësitë ekzistuese për trajtimin shëndetësor në komunitet dhe mjekimi i nevojshëm jepet vetëm nëpërmjet shtrimit në shërbimet e shëndetit mendor të specializuar me shtretër, në përputhje me parimet e alternativës sa më pak kufizuese. 3.”.

    9.5 Masat mjekësore caktohen jo vetëm kur provohet se i pandehuri në kohën kur ka kryer veprën ishte i papërgjegjshëm, por edhe atëherë kur përgjegjshmëria e tij vihet në dyshim dhe nuk ka prova shkencore që të provojnë tej çdo dyshimi të arsyeshëm se i pandehuri ka qenë i përgjegjshëm në kohën e kryerjes së veprën penale më shkak të moshës[17]apo gjendjes mendore. Barrën e provës për të provuar akuzën e ka organi i akuzës, i cili duhet nëpërmjet provave të paraqitura në gjykim, duhet t’i krijojë gjykatës bindjen “përtej çdo dyshimi të arsyeshëm” se vepra penale është kryer dhe se ajo është kryer nga i pandehuri. Sipas Vendimit Unifikues Nr. 7 të datës 14.10.2011 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë: “Për vendimin përfundimtar lidhur me themelin e akuzës, gjykata disponon bazuar në bindjen e saj mbështetur në prova që vërtetojnë ose jo akuzën, pra jashtë çdo dyshimi të arsyeshëm. Asnjë provë nuk mund të ketë një vlerë të paracaktuar, si në drejtim të fajësisë ashtu edhe të pafajësisë.”. Pra, në procesin penal, organit të akuzës i kërkohet të provojë përtej çdo dyshimi të arsyeshëm, çdo element që përbën veprën penale (përfshi këtu dhe përgjegjshmërinë, që bën që vepra penale të ketë subjektë aktive), për të cilën akuzohet i pandehuri. Gjithashtu, Gjykata për të përcaktuar faktin kriminal, është e detyruar të respektojë parimin e prezumimit të pafajësisë parashikuar nga neni 4 të K.Pr.Penale, ku thuhet shprehimisht se: “ I pandehuri prezumohet i pafajshëm gjersa nuk vërtetohet fajësia e tij me vendim gjyqësor të formës së prerë. Çdo dyshim për akuzën çmohet në favor të të pandehurit.”. Lidhur me kuptimin i këtij parimi kushtetues, Gjykata Kushtetuese në vendimin Nr. 57, datë 21.12.2012, ndër të tjera shprehet se: “Prezumimi i pafajësisë përbëhet nga disa aspekte, njëri prej të cilit është in dubio pro reo, pra çdo dyshim shkon në favor të të pandehurit^[18]dhe barra e provës bie kryesisht mbi organin e akuzës. Gjykata e ka interpretuar prezumimin e pafajësisë në kuptimin që gjykatat e zakonshme nuk duhet ta fillojnë procesin me bindjen se i pandehuri ka kryer krimin për të cilin akuzohet, se barra e provës i takon palës akuzuese, se çdo dyshim duhet të shkojë në favor të të pandehurit, se gjykata duhet ta mbështesë vendimin në prova të drejtpërdrejta dhe të tërthorta që duhet të provohen nga akuza.”.^[19]Kur vihet në dyshim kualifikimi i faktit (“akuzës”, “veprës penale” për të cilën akuzohet, që nënkupton një veprim, sjellje dhe fakt,)^[20] ky duhet bërë në favor të të pandehurit. I pandehuri shpallet i pafajshëm atëherë kur organi i akuzës nuk ka arritur të provojë në gjykatë se i pandehuri e ka konsumuar veprën penale në të gjithë elementët e saj përbërës ose kur ekziston një dyshim për akuzën, i cili sipas parimit të njohur in dubio pro reo, çmohet nga gjykata në favor të të pandehurit. Në favor të të pandehurit do të çmohet edhe fakti kur përgjegjshmëria e të pandehurit në kohën e kryejes së veprës penale është e dyshimtë, gjë që bën që gjykata ta prezumojë të papërgjegjshëm.

    9.6 Nga sa më sipër, duke bërë interpretimin logjik dhe sistematik të kuadrit ligjor në fuqi, arrijmë në përfundimin se procedimi penal në varësi të situatave të ndryshme juridike përfundon në tre mënyra, të cilat janë: Së pari, dërgimi i çështjes në gjyq, në rast se ka prova të mjaftueshme që provojnë tej çdo dyshimi të arsyeshëm se i pandehuri duhet marrë në përgjegjësi penale, pasi në veprimet ose mosveprimet e tij ekzistojnë elementët e një figure të caktuar të veprës penale, të parashikuar nga ligji penal, të cilët janë: a) objekti i veprës penale; b) ana objektive; c) subjekti dhe ç) ana subjektive. Së dyti, caktimi i masave mjekësore, në kuptim të nenit 46 të Kodit Penal, kur plotësohen në mënyrë kumulative këto kushte: i) të jetë kryer një vepër penale, ku të jetë cënuar objekti i saj, ana objektive dhe të jetë subjekt i posaçëm e asaj vepre nëse dispozita e kërkon; ii) vepra penale duhet të jetë kryer nga personi që në kohën e kryerjes së veprës vuante nga një turbullim psikik ose neuropsikik që ka prishur tërësisht ekuilibrin e tij mendor dhe për pasojë nuk ka qenë në gjendje të kontrollojë veprimet apo mosveprimet e tij dhe as të kuptojë se kryen vepër penale. Pra, personi duhet të jetë i papërgjegjshëm para ligjit; iii) personi duhet të paraqesë rrezikshmëri shoqërore se pa trajtimin mjekësor të detyruar (trajtimin e pavullnetshëm)personi rrezikon jetën shëndetin ose sigurinë e vetes ose të tjerëve. Në këtë përfundim arrihet, duke pasur parasysh faktin që qëllimi i masave mjekësore nuk është vetëm kurimi dhe shërimi i personave që kanë kryer vepra penale, por ka si qëllim dhe parandalimin e këtyre personave për të kryer vepra të tjera. Nëse ekzistojnë këto kushte nuk mund të vendoset pushimi i çështjes apo deklarimi i pafajshëm i të pandehurit. Së treti,pushimi i çështjes apo akuzës, sipas nenit 328 të K.Pr.Penale apo deklarimi i pafajshëm sipas nenit 388 të këtij Kodi. Nëse gjatë hetimit apo shqyrtimit gjyqësor nuk provohet që personi ndaj të cilit kërkohet masa mjekësore të ketë kryer një vepër penale nga ana objektive, por provohet papërgjshmëria e tij si dhe rrezikshmëria e tij, atëhere prokuroria apo gjykata sipas rastit duhet të vendosin pushimin e çështjes apo pafajësinë e tij dhe në zbatim të nenit 22 pika 1 dhe 2 të Ligjit Nr. 44/2012 “Për shëndetin mendor”, duhet ta dërgojnë të pandehurin në shërbimin e shëndetit mendor të specializuar me shtretër. Gjithashtu, pushimi i çështjes apo deklarimi i pafajshëm do të vendoset gjykata për krimet ndaj një personi që ka konsumuar një vepër penale e që është i papërgjshëm, por që nuk provohet se pa trajtimin mjekësor të detyruar (trajtimin e pavullnetshëm)personi rrezikon jetën shëndetin ose sigurinë e vetes ose të tjerëve. Pra, vetëm në këto dy situata juridike prokuroria dhe gjykata mund të disponojnë me pushimin e çështjes apo të pafajësisë në të kundërt janë të detyruara që të caktojnë masë mjekësore dhe jo të kërkojnë pushimin e çështjes apo gjykata të vendosi deklarimin e pafajshëm të personit të cilit duhet t’i caktohet masa mjekësore. Kjo për faktin pasi pranimi i kërkesës për pushim apo deklarimin e pafajshëm do të thotë që nuk plotësohen të gjitha kushtet për caktim mase mjekësore dhe anasjelltas pranimi i kërkesën për caktim mjekësore, do të thotë që çështja nuk mund të pushohet dhe personi nuk mund të deklarohet i pafajshëm, pasi masa mjekësore jepen në kuadrin e një procedimi penal që nuk është mbyllur, në të kundërt nuk ka sens logjik dhe juridik që të veprohet sipas nenit 46 të Kodit Penal, por sipas rastit duhet të veprohet sipas Ligjit Nr. 44/2012 “Për shëndetin mendor”, ku sipas nenit 20 pika 2 dhe 23 pika 4 të këtij ligji vendimin për trajtimin e pavullnetshëm të një personi të papërgjegjshëm e që përbën rrezik për jetën dhe shëndetin e tij e të të tjerëve, e merrë mjeku në shërbimin e shëndetit mendor të specializuar me shtretër dhe pasi konfirmohet nga shefi i shërbimit,brenda 48 orëve, titullari i institucionit, ku ofrohet shërbimi i shëndetit mendor të specializuar me shtretër, referuar nga shefi i shërbimit, i drejtohet gjykatës së rrethit gjyqësor për të vlerësuar procedurën e kryer.

    9.7 Në rast se i pandehuri ka qenë i përgjegjshëm në kohën e kryerjes së veprës penale por bëhet i papërgjshëm gjatë gjykimit dhe del se gjendja mendore e të pandehurit është e tillë që pengon pjesëmarrjen e vetëdijshme në procedim, organi që procedon merr vendim për pezullimin e procedimit, por gjithnjë kur nuk duhet të merret vendim pafajësie ose pushimi. Me vendimin e pezullimit organi që procedon i cakton të pandehurit një kujdestar të posaçëm, të cilit i jepen të drejtat e përfaqësuesit ligjor.Pezullimi nuk pengon organin procedues që të marrë prova që mund të çojnë në pafajësinë e të pandehurit dhe kur vonesa paraqet rrezik, çdo provë tjetër të kërkuar nga palët. Në veprimet që duhet të kryhen rreth personit të të pandehurit, si dhe në ato ku i pandehuri ka të drejtë të jetë i pranishëm merr pjesë kujdestari i posaçëm i tij.[21]Vendimi i pezullimit revokohet kur del se gjendja mendore e të pandehurit lejon pjesëmarrjen e vetëdijshme në procedim ose kur i pandehuri duhet të deklarohet i pafajshëm apo çështja të pushohet.[22] Ndërsa nëse papërgjegjshmëria ndodh në fazën e ekzekutimit të vendimit të dënimit atëherë ndaj këtij personi zbatohet neni 471 pika 1 gërma “a” e K.Pr.Penale duke proceduar me shtyrjen e ekzekutimit të vendimit të dënimit gjer në shërimin e të dënuarit. Ky qëndrim është mbajtur dhe nga Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë[23] në jurisprudencën e tij, duke arsyetuar: “22. Hetimi mbi gjendjen mendore të të gjykuarit është i rëndësishëm në ecurinë e procesit ndaj të gjykuarit. Papërgjegjshmëria për shkak të gjendjes mendore mund të sjellë pasoja të ndryshme në varësi të momentit kur është konstatuar. 23. Legjislatori ka përcaktuar, se nëse i gjykuari vuan nga një sëmundje mendore që e bënte të papërgjegjshëm në kohën e kryerjes së veprës penale, ç’ka përbën një rrethanë të përcaktuar nga neni 17 i Kodit Penal[24], pasoja është se i gjykuari do të përjashtohej nga përgjegjësia penale; apo kur kjo sëmundje ka qenë e tillë që e ka bërë atë të mos jetë në gjendje të marrë pjesë me vetëdije vetëm në procedim, siç parashikon neni 43 i K.Pr.Penale[25], në këtë rast do të urdhërohej nga gjykata ekspertimi i gjendjes mendore të tij, duke pezulluar ndërkohë procedimin.Në qoftë se patologjia shfaqet pas vendimit të dënimit, këtë situatë legjvënësi e ka parashikuar në N.476/1, shkronja “a” të K.Pr.Penale[26] dhe është e tillë sa të ndalojë ekzekutimin e dënimit, do të merren masat për shtrim në spital psikiatrik deri në shërimin e të gjykuarit dhe revokimin evendimit të shtrimit.”.

    9.8 Sipas nenit 328 paragrafi 1, gërma “ç” organi procedues merr vendim pushimi të çështjes ose akuzës kur “vepra penale është kryer nga një person që nuk mund të akuzohet ose të dënohet” edhe për shkak të imunitetitqë gëzon i pandehuri. Në nenin 4 të Kushtetutës së Republikë së Shqipërisë parashikohet shprehimisht se: “1. E drejta përbën bazën dhe kufijtë e veprimtarisë së shtetit. 2. Kushtetuta është ligji më i lartë në Republikën e Shqipërisë. Dispozitat e Kushtetutës zbatohen drejtpërsëdrejti, përveç rasteve kur Kushtetuta parashikon ndryshe.”, ndërsa në nenin 137 të të Kushtetutës parashikohet shprehimisht se: “Gjyqtari gëzon imunitet për mendimet e shprehura dhe vendimet e marra në ushtrimin e funksioneve të tij, përveç rasteve të dhënies qëllimisht të një vendimi, si pasojë e një interesi vetjak ose keqbesimi.”. Nga përmbajtaj e kësaj dispozite rezulton se gjyqtarët gëzojnë imunitet. Imuniteti ka të bëjë me mbrojtjen e një kategorie të caktuar zyrtarësh (pra, imunitet ratione personae) nga juridiksioni i gjykatave penale dhe ka si elementë përbërës papërgjegjshmërinë për veprat penale, si edhe paprekshmërinë nga ndjekja penale. Kushtetuta ka parashikuar shprehimisht funksionet, bartësit e të cilëve duhet të gëzojnë imunitet.^[27] Megjithatë në rastin konkret nuk kemi të bëjmë me imunitet të plotë por vetëm me imunitet funksional, i cili nënkupton ndalimi\in për të filluar një procedurë civile ose penale bazuar në akte të kryera në ushtrimin aktual të funksioneve. Kjo përfshin papërgjegjshmërinë për shprehje/deklarata zyrtare. Koncepti i imunitetit gjyqësor, si një nga format e shfaqjes së imunitetit kushtetues, i referohet një prej elementëve organik të statusit të caktuar juridik që mbartin gjyqtarët për shkak të pozicionit të tyre si përfaqësues të pushtetit gjyqësor. Në jurisprudencën e Gjyaktës Kushtetuese^[28] është mbajtur qëndrimi se, statusi ligjor i gjyqtarëve dhe i gjykatave duhet gjithashtu t’i shërbejë garancisë së pavarësisë së tyre. Vlerësimi i sistemit të garancive dhe pavarësia e gjyqtarëve dhe gjykatave janë ngushtësisht të ndërlidhura ndërmjet tyre.Kushtetuta u siguron gjyqtarëve imunitet nga ndjekja penale, për të qenë të lirë, të pandikueshëm e pse jo të paprekshëm sidomos nga organet e pushtetit ekzekutiv.Gjithashtu, imuniteti si koncept përfshin edhe mbrojtjen nga normat procedurale, prandaj paprekshmëria si element i imunitetit mbron gjyqtarin jo vetëm nga ndjekja penale, por edhe nga veprimet e nxituara procedurale që mund të kryejnë ndaj tij organet shtetërore.^[29] Po ashtu, Gjykata Kushtetuese është shprehur se, mbrojtja e pavarësisë së gjyqësorit është një domosdoshmëri në një shtet të së drejtës. Kjo për faktin, pasi pavarësia e gjyqtarëve dhe gjykatave nuk është një qëllim në vetvete. Respektimi i këtij parimi është një kusht i nevojshëm për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut. Në këtë kuptim, kjo pavarësi nuk është një privilegj, por një nga detyrat themelore të gjyqtarëve dhe të gjykatës, që rrjedh nga të drejtat e njeriut për të patur një arbitër të paanshëm në një konflikt, të garantuar nga Kushtetuta.^[30]

    9.9 Komisioni i Venecias ka theksuar se, pavarësia e gjyqtarëve është një kusht i detyrueshëm për shtetin e së drejtës dhe garancia themelore për një proces me të drejta të barabarta. Shteti e garanton këtë pavarësi (p.1 Parimet bazë të OKB-së në lidhje me pavarësinë e drejtësisë, të miratuara nga Asambleja e Përgjithshme e OKB-së më 29 nëntor 1985). Kështu në procesin e vendimmarrjes, gjyqtarët duhet të jenë të pavarur dhe të jenë në gjendje të veprojnë pakufizim, ndikim të papërshtatshëm, nxitje, presion, kërcënim ose ndërhyrje, direkt ose jo, nga çdo organ ose për çfarëdo arsye. Ligji duhet të parashikojë sanksione kundër personave që kërkojnë të ndikojnë tek gjyqtarët në ndonjë nga këto mënyra. Gjyqtarët duhet të kenë liri të pakufizuar për të vendosur në mënyrë të paanshme për çështje, në përputhje me ndërgjegjen dhe interpretimin që i bëjnë ata fakteve, dhe në përputhje me rregullat mbizotëruese. Gjyqtarët nuk duhet të detyrohen t’i raportojnë dikujt jashtë gjyqësorit për themelin e çështjeve. (Komision i Venecias, Rekomandim (94)12, parimi I.2.d.).

    9.10 Standardet e përgjithshme të vendeve europiane më të zhvilluara garantojnë vetëm imunitet funksionalndaj padive civile dhe kërkesave penale bazuar në ushtrimin e funksioneve të tyre. Në lidhje me përgjegjësinë penale, gjyqtarët duhet të përgjigjen penalisht për vepra penale të kryera jashtë mandatit të tyre gjyqësor; gjyqtarët nuk mbajnë përgjegjësi penale për dështime të paqëllimshme në ushtrimin e funksioneve të tyre.[31] Në lidhje me përgjegjësinë civile, duke pasur parasysh parimin e pavarësisë, zgjidhja për gabimet gjyqësore (në lidhje me juridiksionin, procedurën apo lëndën) duhet të qëndrojë në një sistem të duhur të apelimeve (me apo pa lejen e gjykatës). Zgjidhja për dështime të tjera në administrimin e drejtësisë (duke përfshirë vonesat e tepërta) qëndron vetëm tek shteti. Prandaj, nuk është e duhur që një gjyqtar, në lidhje me ushtrimin e synuar të funksionit gjyqësor, të vihet përpara përgjegjësisë personale, edhe me anë të kompensimit nga shteti, përveç rastit të një mosveprimi/dështimi të qëllimshëm. Sipas opinionit të sipër përmendur të CCJE, në rast të sjelljeve të gabuara flagrante të gjyqtarëve “nevoja për kujdes në njohjen e kësaj përgjegjësie lind nga nevoja për të ruajtur pavarësinë gjyqësore dhe lirinë nga presione të parregullta. Kundrejt këtij sfondi, CCJE konsideron nga ana e saj çështjen e përgjegjësisë penale, civile dhe disiplinore. Në praktikë, më e rëndësishme është përgjegjësia e mundshme disiplinore e gjyqtarëve”.[1]

    9.11 Sipas standardeve europiane, është e padiskutueshme që gjyqtarët duhet të mbrohen kundër ndikimit të jashtëm. Për këtë qëllim, ata duhet të gëzojnë imunitet nga ndjekja për akte të kryera në ushtrim të funksioneve të tyre, me përjashtim të krimeve të paramenduara. Ata kanë nevojë për mbrojtje nga padi civile për veprime të bëra në mirëbesim gjatë funksioneve të tyre si dhe nga padi penale që synojnë të ndikojnë në lirinë dhe pavarësinë e vendimeve të tyre gjyqësore. Ky imunitet nuk shtrihet në çështje të krimeve të paramenduara si marrja e ryshfeteve, shmangie gjyqësore dhe shifra të tjera që lidhen me korrupsionin. Në të njëjtën kohë, duhet theksuar që gjyqtarët nuk duhet të përfitojnë nga imuniteti i përgjithshëm.(“Raport për pavarësinë e sistemit gjyqësor”, Pjesa I: Pavarësia e gjyqtarëve, miratuara nga Komisioni i Venecias në Seancën Plenare të 82të (Venecia, 12-13 mars 2010), Paragrafi 61.

    9.12 Mbështetur në sa më sipër me ndryshimet që iu bën Kushtetutës në kuadrin e Reformës në Drejtësi, me Ligjin Nr. 76/2016, neni 137 ku parashikohet imunitetin i gjyqtarëve u riformulua, duke hequr dorë nga imuniteti i plotë dhe duke pranuar imunitetin e pjesshëm ose siç quhet ndryshe imunitet funksional. Kjo evidentohet në qartësisht në relacionin që shoqëroi miratimin e Ligjit Nr. 76/2017 “Për disa shtesa dhe ndryshime në Ligjin Nr. 8417, datë 21.10.1998 “Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë”, i ndryshuar, në të cilët thuhet shprehimisht: “Mbi imunitetin e gjyqtarëv. Nga analiza e kryer në kuadrin e Reformës në Drejtësi ka rezultuar se pavarësisht ndryshimit të Kushtetutës në vitin 2012 me anë të të cilit u hoq imuniteti i gjyqtarëve nga ndjekja penale (hetimi paraprak), mbrojtja e posaçme është ende e madhe. Mbrojtja nga kontrolli personal dhe i banesave në veçanti përbën një pengesë të pajistifikuar në procesin e mbledhjes së provave. Në fakt numri i hetimeve dhe dënimeve penale kundër gjyqtarëve mbetet tepër i ulët pavarësisht nga kufizimi i imunitet në vitin 2012. Për më tepër Kodi i Procedurës Penal bën një rregullim kontradiktor të procedurave që ndiqen për arrestimn ose ndalimin e një gjyqtari apo për të ushturar kontroll personal mbi të ose banesës së tij. Si rezultat i këtij rregullimi kontradiktor, autorizimi i KLD për të arrestuar apo kontrolluar një gjyqtar është i nevojshëm edhe kur gjykata e ka autorizuar tashmë një veprim të tillë. Për më tepër duket se formulimi i nenit 126 të Kushtetutës krijon një situatë konflikti interesi në rastet kur GJK-së i duhet të japë pëlqimin për arrestimin, kontrollin personal dhe kontrollin e banesës të një anëtari të saj. Përkundrejt këtyre fakteve, propozohet që të bëhen ndryshimet e nevojshme kushtetuese për heqjen e plotë të imunitetit penal të gjyqtarëve të të gjitha niveleve, duke lënë të paprekur imunitetin funksional të tyre.”. Në këtë relacion evidentohet qartësisht qëllimi i Kushtetutvënësit për të garantuar imunitetin funksional të gjyqtarëve, që nënkupton imunitet nga ndjekja për akte të kryera në ushtrim të funksioneve të tyre, konkretisht mbrojtje nga padi civile për veprime të bëra në mirëbesim gjatë funksioneve të tyre si dhe nga padi penale që synojnë të ndikojnë në lirinë dhe pavarësinë e vendimeve të tyre gjyqësore, me përjashtim të krimeve të paramenduara si marrja e ryshfeteve, shmangie gjyqësore dhe shifra të tjera që lidhen me korrupsionin.

    9.13 Sa më sipër u arsyetua, gjyqtarët nuk mund të përgjigjen penalisht apo të mbajnë përgjegjësi civile, për marrjen e vendimeve gjatë ushtrimit të detyrës, përsa kohë që nuk ka asnjë indicje që ky vendim të jetë marrë si rezultat i veprimeve të paramendura si marrja e ryshfeteve, shmangie gjyqësore dhe shifra të tjera që lidhen me korrupsionin. Gjyqtarët kenë liri të plotë për t’i vendosur rastet me paanësi, në përputhje me ndërgjegjen dhe interpretimin e tyre për faktet dhe në zbatim të normave të së drejtës. Nëse një palë nuk është dakord me mënyrën e vlerësimit të fakteve dhe provave të administruara dhe me mënyrën e interpretimit të ligjit materiale dhe procedural duhet t’i drejtohet një gjykatë më të lartë dhe kurrsesi prokurorisë dhe gjykatës penal për mënyrën e zgjidhjes së çështjes. Po ashtu, nëse konstatohen akte dhe sjellje që diskreditojnë figurën e gjyqtarit palët mund t’i drejtohen Këshillit të Lartë të Drejtësisë, i cili është i vetmi organ që ka të drejtë për të vlerësuar dhe vendosur për përgjegjësinë disiplinore të gjyqtarëve. Këtu duhet mbajtur parasysh dhe vendimi Nr. 11, datë 02.04.2008 i Gjykatës Kushtetuese, ku ndër të tjera thuhe se: “Gjykata është shprehur, se pushteti gjyqësor ushtrohet i shkallëzuar sipas parimit të kontrollit të vendimeve gjyqësore të gjykatave më të ulta nga gjykatat më të larta. Vendimet gjyqësore kontrollohen vetëm nga gjykata më e lartë dhe asnjë organ tjetër nuk mund të vlerësojë ligjshmërinë dhe bazueshmërinë e vendimeve gjyqësore....Gjykata çmon, se mundësia e fillimit të ndjekjes penale ndaj një gjyqtari për dhënien e një vendimi përfundimtar, ndërkohë që vendimi mund të shqyrtohet nga një gjykatë më e lartë, krijon një presion të papërshtatshëm mbi këtë të fundit, çka mund të cenojë dhënien e drejtësisë....Nëse një vendim është objektivisht i pabazuar në ligj dhe fakte, ai mund të rishikohet nga një gjykatë më e lartë ose gjyqtari mund të mbajë përgjegjësi disiplinore sipas procedurave përkatëse.”.

    10. Sipas nenit 328 paragrafi 1, gërma “d” organi procedues merr vendim pushimi të çështjes ose akuzës kur kur “ekziston një shkak që e shuan veprën penale.....”.Një nga rastet e shuarjes së veprës penale është amnistia e veprës penale. Amnistia, sipas nenit 81 pika 2 germa “ë” të Kushtetutës së Shqipërisë, miratohet me ligj nga Kuvendi me shumicën e tri të pestave të të gjithë anëtarëve të tij. Ajo përbën një masë të përgjithshme faljeje për kategori të përcaktuara veprash penale të kryera në një periudhë të caktuar kohe, apo dënimeve përkatëse. Në trajtimin doktrinar penal dhe jurisprudencial të amnistisë njihen amnistia e veprës penale që vepron para dhënies së vendimit përfundimtar të dënimit me pasojë shuarjen e veprës penale të kryer dhe amnistia e dënimit, e cilandërhyn pas dhënies së një vendimi përfundimtar dënimi, duke shuar ekzekutimin e dënimit, dhe të dënimeve aksesore edhe pse mbeten efektet e tjera penale. Ndryshimi midis tyre qëndron në faktin se amnistia e veprës penale sjell si pasojë mosfillimin ose pushimin e ndjekjes penale përpara se të jetë dhënë një vendim përfundimtar dënimi (i ekzekutueshëm), ndërsa amnistia e dënimit sjell efekte pas dhënies së vendimit të ekzekutueshëm. Amnistia e veprës penale gjen zbatim në të gjitha fazat proceduriale të procesit penal, me pasojë pushimin e çështjes për ato vepra penale për të cilat ndjekja penale nuk duhet të fillojë ose të vazhdojë. Kështu, në rastet kur gjykata e shkallës së parë zbaton amnistinë e veprës penale, ajo ka detyrimin të deklarojë pushimin e çështjes. Nëse amnistia e veprës penale zbatohet në procesin gjyqësor në Gjykatën e Apelit apo në Gjykatën e Lartë, këto të fundit duhet të prishin vendimet e dhëna nga gjykatat më të ulta dhe të pushojnë çështjen penale. Nga ana tjetër, amnistia e dënimit gjen zbatim vetëm pasi vendimi penal bëhet i ekzekutueshëm sipas rregullave të parashikuara në nenet 417, 420/c dhe 462 të KPr.P, duke e përjashtuar të gjykuarin, sipas rastit, nga vuajtja tërësisht ose pjesërisht e dënimit ose zëvendëson dënimin me një lloj dënimi më të butë.[1]

    10.1 Nëpraktikën gjyqësore aplikimi i amnistisë së veprës penale është trajtuar i lidhur ngushtësist me zbatimin e parimit të ligjit penal favorizues. Parimi kushtetues i fuqisë prapavepruese të ligjit penal favorizues duhet respektuar nga të gjitha gjykatat e juridiksionit të zakonshëm, mjafton që fati i çështjes të mos jetë vendosur ende përfundimisht prej tyre. Për më tepër, ky parim duhet të respektohet edhe në gjykimin që mund të zhvillohet në Gjykatën e Lartë, sepse është pikërisht kjo Gjykatë që kontrollon mënyrën e zbatimit të ligjit material dhe procedural nga ana e gjykatave më të ulëta.[1]Në jurisprudencën e saj, Gjykata Kushtetuese[2] lidhur me aplikimin e ligjit të amnistisë se veprës penale ndër të tjera ka arsyetuar: “20. Kodi i Procedurës Penale në disa norma të tij parashikon efektet ligjore që sjell amnistia ndaj procedimit penal dhe ndjekjes penale. Kështu, sipas nenit 290/dh: “Procedimi penal nuk mund të fillojë dhe nëse ka filluar, duhet të pushojë në çdo gjendje të procedimit, kur është dhënë amnisti”; ndërsa neni 387/1 parashikon se: “Kur ndjekja penale nuk duhet të fillonte ose nuk duhet të vazhdojë, ose kur vepra penale është shuar, gjykata vendos pushimin e çështjes, duke treguar edhe shkakun”. Neni 428/1, shkronja “c” parashikon se: “Gjykata e Apelit vendos prishjen e vendimit dhe pushimin e çështjes kur janë rastet që nuk lejojnë fillimin apo vazhdimin e procedimit”; ndërsa sipas nenit 442: “1. Gjykata e Lartë vendos prishjen e vendimit dhe zgjidhjen e çështjes pa e kthyer për rishqyrtim kur: a) vepra penale është shuar ose ndjekja penale nuk duhet të fillonte e të vazhdonte. 2. Në rastet e parashikuara nga shkronja “a” Gjykata vendos pushimin e çështjes”.…..22. Në çështjen në shqyrtim, Gjykata konstaton se në momentin e shqyrtimit të çështjes (datë 24.04.2013) në Gjykatën e Lartë, ligji 107/2012 “Për dhënie amnistie”, kishte hyrë në fuqi (28.11.2012) dhe se vepra penale “mosbindje ndaj urdhrit të punonjësit të policisë”, për të cilën është dënuar kërkuesi, plotëson kriteret për përfitimin e amnistisë. Pavarësisht këtij fakti, Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë nuk ka vendosur pushimin e çështjes për këtë vepër penale. Për pasojë, Gjykata çmon se Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë ka cenuar parimin e zbatimit të ligjit penal favorizues.”.

    10.2 Shkak tjetër i shuarjes së veprës penale është parashkrimi i ndjekjes penale. Kështu, subjektet e procesit penal janë të detyruara të respektojnë parimin e shtetit të së drejtës dhe atë të sigurisë juridike. Kuptimi i parimit të shtetit të së drejtës dhe sigurisë juridike është dhënë nga jurisprudenca e Gjykatës Kushtetuese. Kështu, Gjykata Kushtetuese në jurisprudencën e saj thekson, se nga parimi kushtetues i shtetit të së drejtës, buron e drejta e kujtdo, që pretendon se të drejtat ose liritë e tij janë cenuar, për një gjykim të drejtë përpara një gjykatë të pavarur dhe të paanshme të caktuar me ligj; që kjo e drejtë nuk mund të kufizohet artificialisht dhe që zbatimi i saj nuk duhet të pengohet në mënyrë të paarsyeshme; që e drejta e individit kundër veprimeve të paligjshme të individëve të tjerë apo institucioneve shtetërore nuk duhet të mbrohet vetëm formalisht, por dhe realisht e efektivisht.[1] Po ashtu,Gjykata Kushtetuese e ka theksuar vazhdimisht në jurisprudencën e saj rëndësinë e parimit të sigurisë juridike si një nga aspektet themelore të shtetit të së drejtës. Parimi i shtetit të së drejtës ku mbështetet një shtet demokratik, nënkupton sundimin e ligjit dhe mënjanimin e arbitraritetit, me qëllim që të arrihet respektimi dhe garantimi i dinjitetit njerëzor, drejtësisë dhe sigurisë juridike. Siguria juridike, përfshin, krahas qartësisë, kuptueshmërisë dhe qëndrueshmërisë së sistemit normativ, edhe besimin tek sistemi juridik.[2]Gjithashtu, Gjykata Kushtetuese duke iu referuar jurisprudencës së saj dhe asaj GJEDNJ-së, ka pranuar se mbrojtja kushtetuese dhe ligjore e të drejtave dhe lirive të individit mund të realizohet vetëm kur ushtrohet brenda afateve të përcaktuara në Kushtetutë dhe ligje. Përcaktimi i këtyre afateve nuk përbën një qëllim në vetvete, por bëhet për mbrojtjen e të drejtave të të tjerëve dhe në funksion të parimit të sigurisë juridike si një nga përbërësit themelorë të shtetit të së drejtës.[3] Ky element theksohet edhe në një sërë vendimesh të mekanizmave të ndryshëm ndërkombëtarë të krijuar për garantimin e të drejtave të njeriut.[4]. Mendojmë se parashikimi i insitutit të parashkrimit të ndjekjes penale dhe të ekzekutimit të dënimit i shërben pikërisht parimit të sigurisë juridike.

    10.3 Në kreun e VIII^te të Kodit Penal ligjvënësi ka parashikuar një institut më vete në lidhje me shuarjen e ndjekjes penale, të dënimeve dhe mosekzekutimin e tyre. Brenda kuadrit të këtij instituti janë përfshirë dispozita të veçanta në lidhje me parashkrimin e ndjekjes penale (neni 66 i K.Penal); në lidhje me parashkrimin e ekzekutimit të dënimit (neni 68 i Kodit Penal) dhe shuarjen e dënimit ose, sikurse e ka emërtuar vetë ligjvënësi, rehabilitimin (neni 69 i Kodit Penal). Këto dispozita përmbajnë rregullimin ligjor të këtij instituti në tre aspekte të veçanta të tij. Kështu, dispozita e nenit 66 të Kodit Penal bën fjalë për parashkrimin e ndjekjes penale me të cilin duhet kuptuar ndalimi që ekziston me ligj për të bërë ndjekje penale në qoftë se, nga koha kur është kryer vepra penale deri në momentin e marrjes si të pandehur të autorit të saj, kanë kaluar afatet e parashikuara nga neni 66 i Kodit Penal. Në këtë dispozitë parashikohet shprehimisht: “Nuk mund të bëhen ndjekje penale kur nga kryerja e veprës deri në çastin e marrjes së personit si të pandehur kanë kaluar: a) njëzet vjet për krimet që parashikojnë dënim jo më të ulët se dhjetë vjet burgim ose dënim tjetër më të rëndë; b) dhjetë vjet për krimet që parashikojnë dënim nga pesë gjer në dhjetë vjet burgim; c) pesë vjet për krimet që parashikojnë dënim gjer në pesë vjet burgim ose gjobë; ç) tre vjet për kundërvajtjet penale që parashikojnë dënim gjer në dy vjet burgim; d) dy vjet për kundërvajtjet penale që parashikojnë dënim me gjobë.”. Në analizë të dispozitës së parashikuar në nenin 66 të Kodit Penal, vërehet se, objekti i masës së dënimit të parashikuar në këtë nen i referohet maksimumit të dënimit të parashikuar shprehimisht nga secila dispozitë që parashikon veprën penale. Parashikimi i një hapësire dënimi, duke filluar me një cak minimumi dhe një cak maksimumi të masës së dënimit shërben, jo vetëm për përcaktimin dhe individualizimin e sanksionit penal me parimin e fajësisë dhe realizimin e dhënies së drejtësisë, por gjithashtu edhe për përcaktimin e maksimumit të sakrifikimit të lirisë personale që mund të caktohet për cenimin e një marrëdhënieje juridike të mbrojtur penalisht nga dispozita penale e posaçme, dhe kriteri i maksimumit të marzhit të dënimit për secilën vepër përbën një baraspeshim të drejtë midis interesit publik për ndjekjen dhe ndëshkimin e veprës penale dhe ato të individit për lirinë dhe sigurinë juridike.[1]Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë[2] lidhur me institutin e parashkrimit të ndjekjes penale dhe të ekzekutimit të vendimit penal ka theksuar se: “Qëllimi i ligjvënësit në vendosjen e këtij kufizimi kohor dhe ndalimi ka qënë së pari, realizimi në praktikë i efektit të përgjithshëm dhe të veçantë parandalues të dënimit në çdo rast konkret..”.

    11. Sipas nenit 328 paragrafi 1, gërma “d” organi procedues merr vendim pushimi të çështjes ose akuzësedhe kur “ekziston një shkak ....për të cilin ndjekja penale nuk duhej të fillohej ose nuk duhet të vazhdojë”.Mendojmë se përpara këtij rasti do të ishim nëse për të njëjtin fakt është disponuar më parë nga prokurori me vendim mosfillimi apo pushimi për kundërvajtje penale apo është pushuar çështja apo akuza nga gjyqtari i seancës paraprake pavarësisht edhe pse këto vendime nuk kanë marrë formë të prerë. Ky qëndrim është mbajtur me vendimin unifikues Nr. 2, datë 20.06.2013 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, ku ndër të tjera thuhet se: “Nisur nga aspekti sistematik i Kodit të Procedurës Penale, dispozitat e procedurës penale, në të cilat parashikohet ankimi kundër vendimit të prokurorit që ka disponuar mosfillimin e procedimit penal, janë renditur në pjesën e dytë të Kodit të Procedurës Penale, në titullin e VI: “Hetimet Paraprake”, e pikërisht në kreun e III: “Kushtet e Procedimit”. Në këtë kuadër, vendimi i mosfillimit që merret nga prokurori gjatë fazës së hershme të hetimeve paraprake, ndonëse në hapat fillestare të saj, në çastin kur ai merret, hetimet e mëtejshme paraprake ndalohen.”.

    11.1 Në praktikën gjyqësore është konsideruar shkelje e dispozitave që lidhen me të drejtën e prokurorit për ushtrimin e ndjekjes penale, kur ky i fundit ka vendosur pushimin e çështjes penale në ngarkim të një të pandehuri dhe pa vendosur shfuqizimin e vendimit të pushimit të çështjes mbledh prova dhe e dërgon në gjyq të pandehurin, i cili dënohet më pas nga gjykata.Kështu në vendimin Nr. 282, datë 15.03.2007 Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë ndër të tjera thekson se: “Për sa i përket vendimit të marrë nga gjykatat për deklarimin fajtor dhe dënimin e të gjykuarit G.H, Kolegji konstaton shkelje të rëndësishme të kërkesave ligjore për të drejteë e prokurorit për ushtrimin e ndjekjes penale që pas sjellin pavlefshmërine absolute të akteve proçedurale....Sikurse u përmend, nuk është marrë vendim nga prokurori për shfuqizimin e vendimit të pushimit të procedimit penal në ngarkim të G.H dhe për pasojë, ndaj tij nuk mund të vazhdonte proçedimi, por gjykatat nuk e kanë vleresuar këtë moment procedural shumë të rëndësishëm dhe kanë vendosur dënimin e një personi, çështja penale në ngarkim të të cilit ishte pushuar me vendim të prokurorit......Duhet kuptuar drejt se cilësia e të pandehurit ruhet deri në përfundimin e procedimit penal, që do të thotë deri në momentin që merret vendimi i pushimit, i pafajësisë ose i dënimit të tij. Në rastet kur vendoset pushimi i procedimit apo i jepet pafajësi, personi rifiton të gjitha të drejtat dhe cilësia e tij si i pandehur rimerret vetëm në rastet kur shfuqizohet vendimi i prokurorit për pushimin e çështjes.Ndodhur para një vendimi për pushimin e procedimit penal në ngarkim të të pandehurit G.h i pa shfuqizuar nga prokurori, procedimi ndaj tij nuk mund të vazhdonte e duke qenë se ky pretendim ka vazhduar, gjithe aktet janë absolutisht të pavlefshme.”.

    11.2 Gjithashtu, në praktikën gjyqësore është konsideruar shkelje e dispozitave që lidhen me të drejtën e prokurorit për ushtrimin e ndjekjes penale, kur gjykata e shkallës së parë ka vendosu kalimin e akteve prokurorit, por ky vendim është ankimuar nga i pandehuri në gjykatën e apelit dhe pa u shprehur ende kjo gjykatë, prokurori ka vijuar hetimet për të njëjtën çështje duke marrë prova në ngarkim të të pandehurit. Kështu në vendimin Nr. 7, datë 12.01.2011 Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë ndër të tjera thekson se:“Rezulton e provuar se me vendimin nr.136, datë 25.04.2008 Gjykata e Rrethit Gjyqësor Vlorë ka vendosur kalimin e akteve prokurorit. Ky vendim është ankimuar nga i gjykuari në Gjykatën e Apelit Vlorë, por edhe pse në rrethanat kur çështja nuk ishte gjykuar nga kjo gjykatë, pra edhe pse vendimi i gjykatës së shkallës së parë nuk kishte marrë formë të prerë dhe çështja vazhdonte të ishte në juridiksion gjyqësor, nga ana e prokurorisë është vazhduar hetimi i çështjes dhe një prej provave të reja të marra gjatë hetimit paraprak është dhe dëshmia e L.Sh., marrë në seancë për sigurimin e provës së datës 23.06.2007. Duke qenë se kjo provë është marrë nga ana e organit të prokurorisë ndërkohë që ky organ nuk ka qenë kompetent për të zhvilluar hetime për këtë çështje e cila ishte duke u gjykuar, në vështrim të nenit 128/b të K.Pr.Penale ajo është e pa vlefshme dhe gjykata e shkallës së parë, bazuar në kërkesat e nenit 380 të K.Pr.Penale, nuk mund të merrte vendimin bazuar në prova absolutisht të pavlefshme apo të paverifikuara gjatë shqyrtimit gjyqësor.”.

    11.3 Sa më sipër u arsyetua, mendojmë se pa u shfuqizuar vendimi i mosfillimit nga gjyqtari i hetimit paraprak sipas nenin 291 të K.Pr.Penale, si dhe pa u vendosur shfuqizimi i vendimit të pushimit apo revokimi i vendimit të pushimit nga gjyqtari i seancës paraprake sipas neni 329 dhe 329/c i K.Pr.Penal nga ana e prokurorisë nuk mund të vazhdojnë hetimet për të njëjtin fakt pavarësisht se ndaj kujt është bërë kallëzimi penal. Kjo pasifakti është një dhe ky mund të atribuohet nga kallëzuesi një apo më shumë personave dhe nëse prokuroria konkludon se fakti i kallëzuar nuk përbën vepër penale, nuk mund të bëhet përsëri kallëzim për të njëjtin fakt vetëm duke shtuar dhe persona të tjerë si të kallëzuar. Në të kundër çdo akt procedural i nxjerrë prej prokurorisë është absolutivisht i pavlefshëm në respektim të nenit 128 pika gërma “b” të K.Pr.Penale nën titullin “Pavlefshmëria absolute” ku parashikohet shprehimisht se: “1. Aktet procedurale janë absolutisht të pavlefshme kur nuk respektohen dispozitat që lidhen me: …b) të drejtën e prokurorit për ushtrimin e ndjekjes penale dhe pjesëmarrjen e tij në procedim; ....2. Një akt i cilësuar me ligj si absolutisht i pavlefshëm nuk mund të bëhet i vlefshëm.”.

    11.4 Megjithatë, nëse është marrë më parë një vendim mosfillimi apo pushimi apo është dhënë pafajësi ndaj një të pandehuri, por vendimet nuk kanë marrë formë të prerë, mund të vendoset pushimi i çështjes ose akuzës me motivacionin se “ndjekja penale nuk duhej të fillohej ose nuk duhet të vazhdojë” vetëm nëse për të njëjtin fakt rifillon ndjekja penale ndaj të njëtin të pandehur, pa kaluar çështja në gjykim tek gjyqtari i themelit. Kjo për faktin pasi nëse çështja është dërguar në gjykim, Gjyqtari i themeli mund të disponoj me pushimin e çështjes vetëm nesë ndodhemi vetëm përpara rasteve të parashikuara nga  shkronjat “c”, “ç”, “e” dhe “ë”, të paragrafit 1, të nenit 328, të K.Pr.Penale, ose kur vepra penale është shuar. Nëse kalon fazën e seancës paraprake, gjyqtari i themelit në kushtet kur nuk ka një vendim të formës së prerë është i detyruar të vijoj gjykimin. Në këtë situatë do të zbatohet vendimi më i favorshëm për të pandehurin sipas nenit 474 të K.Pr.Penale.[1]

    12. Sipas nenit 328 paragrafi 1, gërma “dh” organi procedues merr vendim pushimi të çështjes ose akuzëskur “del se i pandehuri nuk e ka kryer veprën ose nuk provohet që e ka kryer ai”.Ndodhemi përpara këtij shkakut në rastin kur nga aktet e procedimit penal mungon prova e fajësisë e të pandehurit, duke parashikuar një baras vlefshmëri midis pranisë së provës së pafajësisë dhe mungesës së provës së përgjegjësisë penale të të pandehurit. Kjo do të thotë se i pandehuri është i pafajshëm, pasi prokurori nuk ka paraqitur prova të mjaftueshme fajësie për të pandehurin. Në këtë rast kemi të bëjmë me një fakt penal që ka ndodhur historikisht, me të gjithë elementët e tij, por që nuk provohet asnjë lidhje ose provat që lidhin të pandehurin me faktin penal të ndodhur janë të pamjaftueshme. Pra, fakti ka ndodhur dhe vërtetohet se vepra është kryer, por kjo kryerje nuk mund t’i atribuohet të pandehurit. Rast tipik ku mund të përdoret ky shkak fajësie është rasti i personit të akuzuar për bashkëpunim ku në gjykim nuk u provua asnjë lloj kontributi relevant në kryerjen e veprës penale me bashkëpunim, sepse vepra është kryer nga bashkëpunëtorët e tjerë. Mos provuarja e lidhjes fizike të të pandehurit me faktin penal të ndodhur, apo paqartësia juridike nëse faktin e vërtetuar gjyqësish e ka kryer “pikërisht” i pandehuri objekt shqyrtimi përbën një rast të zbatimit të shkakut sipas të cilit nuk provohet që i pandehuri e ka kryer veprën që akuzohet.

    12.1 Të njëjtin qëndrim ka mbajtur dhe Gjykata Kushtetuese e Republikës së Shqipërisë në jursiprudencën e saj,[1] në një rast të ngjashëm ku ndër të tjera ka arsyetuar se: “Neni 328 i K.Pr.Penale ka parashikuar rastet kur mund të vendoset pushimi i akuzës ose çështjes nga prokurori dhe një nga këto raste është ai i parashikuar në pikën “dh” (del se i pandehuri nuk e ka kryer veprën ose nuk provohet që e ka kryer ai). Në rastin e parë, pra kur “del se i pandehuri nuk e ka kryer veprën”, nga hetimi është vërtetuar pafajësia e të pandehurit, kurse në rastin e dytë, pra kur “nuk provohet që e ka kryer ai”, fajësia e të pandehurit mbetet e dyshimtë. Në të dyja rastet kemi pushim të akuzës ndaj personit të marrë në cilësinë e të pandehurit, por jo pushim të çështjes, sepse vepra penale ekziston, autori i saj nuk dihet dhe hetimet për gjetjen e autorit të veprës penale vazhdojnë. Rasti kur i pandehuri nuk e ka kryer veprën penale, ndryshon nga rasti kur nuk provohet që veprën e ka kryer ai, sepse në rastin e parë pafajësia e tij është e provuar dhe e qartë, ndërsa në rastin e dytë fajësia nuk provohet, por mbetet e dyshimtë dhe dyshimi është në favor të të pandehurit....Në rastin e parashikuar nga pika “dh” e nenit 328 të K.Pr.Penale, çështja penale është e hapur dhe hetimet vazhdojnë pasi autori nuk është gjendur ende. Organi i akuzës ka detyrimin të vazhdojë punën për zbardhjen e ngjarjes dhe, me gjetjen e provave të reja, prokuroria mund të ngrejë akuzë edhe ndaj personit për të cilin kishte pushuar më parë procedimin penal, por është gjykata ajo që do të vendosë mbi fajësinë apo pafajësinë e të pandehurit, me një vendim përfundimtar.”.

    13. Sipas nenit 328 paragrafi 1, gërma “e” organi procedues merr vendim pushimi të çështjes ose akuzëskur“me vendim të formës së prerë i pandehuri është gjykuar për të njëjtën vepër penale”.Gjykata Kushtetuese, në disa vendime të saj ka pranuar, se siguria juridike është ndër elementët thelbësorë të shtetit të së drejtës dhe kjo siguri presupozon, veç të tjerash, besueshmërinë e qytetarëve tek shteti dhe pandryshueshmërinë e ligjit për marrëdhëniet e rregulluara. Në harmoni me parimin e sigurisë juridike, ligji procedural ka sanksionuar edhe parimin e gjësë sëgjykuar (res judicata).[1]Në aspektin formal e procedural, gjë e gjykuar nënkupton përfundimin, në drejtim të mosankueshmërisë së vendimit gjyqësor, ndërsa, në atë substancial, nënkupton fuqinë e detyrueshme të vendimit të gjykatës. Ky parim është i zbatueshëm, jo vetëm ndaj palëve në gjykim, por edhe ndaj të gjitha autoriteteve publike brenda juridiksionit që janë të interesuara ose të përfshira në përmbajtjen e vendimit të gjykatës.[2] Tipar karakteristik i gjësë së gjykuar është se kur në vendimin e parë çështja e ngritur është konsideruar e pabazuar në themel, ajo nuk mund të shqyrtohet më tej.Gjithashtu, Gjykata Kushtetuese vlerëson se kufijtë e zbatimit të parimit të gjësë së gjykuar përcaktohen në lidhje të ngushtë me thelbin e mosmarrëveshjes në gjykim. Në këtë aspekt, Gjykata Kushtetuese çmon se gjëja e gjykuar përfshin jo vetëm urdhërimet e dispozitivit të vendimit gjyqësor, por dhe vërtetimet e fakteve dhe zbatimin e së drejtës, të përcaktuara në pjesën përshkruese arsyetuese të vendimit me kusht, që të jenë kryer me qëllim të dhënies së vendimit gjyqësor dhe t’i përkasin fakteve ose marrëdhënieve që kanë formuar objektin e gjykimit mbi të cilin gjykata ka dhënë vendimin e saj.[3] Cenimi i parimit të gjësë së gjykuar do të çonte në cenimin e të drejtave, lirive dhe interesave kushtetuese e ligjore të garantuara nga neni 42 i Kushtetutës, pra në cenim të vetë sigurisë juridike. Ndërsa, në rastin e vendimeve gjyqësore të formës së prerë, siguria juridike nënkupton që, në rastet kur gjykata ka vendosur përfundimisht për një çështje, vendimi i saj nuk duhet të vihet në dyshim. Pra kur vendimi ka marrë formë të prerë ai është i detyrueshëm për palët, trashëgimtarët e tyre, për personat që tërheqin të drejta nga palët, për gjykatën që ka dhënë vendimin dhe për të gjitha gjykatat dhe institucionet e tjera.[4]

    13.2 Gjithashtu, Gjykata Kushtetuese në jurisprudencën e saj ka theksuar se parimi ne bis in idemështë njohur nga e drejta jonë e brendshme dhe nga e drejta ndërkombëtare penale si një prej të drejtave të njeriut të mbrojtura nga Kushtetuta dhe nga instrumentet kryesorë juridikë të brendshëm e ndërkombëtarë që rregullojnë marrëdhëniet në fushën penale si dhe përgjegjësinë për kundravajtje. Sipas këtij parimi, “individi nuk mund të ndiqet e nuk mund të gjykohet nga juridiksionet e të njëjtit shtet për një shkelje, për të cilën është shpallur më parë i pafajshëm apo është dënuar në bazë të një vendimi gjyqësor përfundimtar të ligjshëm”.[1]Pranimi i parimit të mësipërm në gjykimin dhe vendimmarrjen për një çështje penale kërkon përmbushjen e dy kritereve që janë, ai i veprës penale “të njëjtë” me të mëparshmen dhe ai i kryerjes së saj “përsëri”. Kriteri “e njëjta vepër” i referohet të njëjtit veprim, sjellje, fakt, vepër penale dhe kualifikim ligjor të tyre, të cilat formojnë bazën e kësaj vepre dhe për të cilin personi është dënuar apo liruar. Në këtë rast, është fjala kur si sjellja ashtu edhe krimi bëhen për të njëjtat fakte të ndodhura në të njëjtën kohë dhe që cilësohen njëlloj nga ligji.Duke u nisur nga interpretimet e mësipërme rezulton se ky parim nuk mund të gjejë zbatim në rastet kur të dy veprat penale nuk kanë elementë të njëjtë. Nëse gjenden elementë të njëjtë parimi “ne bis in idem” ndalon çdo dënim tjetër apo procedim të mëtejshëm.Sipas kuptimit të mësipërm, kur me vendim të formës së prerë është vendosur për një çështje, atëhere ajo nuk mund të gjykohet përsëri. Ky rregull është i vlefshëm edhe për të gjitha gjykatat e tjera brenda kufijve të të njëjtit juridiksion. Nga ana tjetër, parimi “ne bis idem” që ndalon rigjykimin e ridënimin për të njëjtën vepër, nuk gjen zbatim në rastet kur i njëjti veprim përbën dhunim të dy dispozitave të ndryshme ligjore. Për të njëjtat shkelje mund të zhvillohen procese me karakter të ndryshëm, penal dhe disiplinor. I njëjti veprim mund të konsiderohet si në shkelje të dy ligjeve (normave) edhe në rastet kur njëri prej tyre kërkon provën e një fakti shtesë që ligji (norma) tjetër nuk e ka të nevojshme. Në këtë rast, pafajësia apo dënimi në bazë të njërit ligj nuk e përjashton ndëshkimin sipas tjetrit”[2].

    13.3 Neni 34 i Kushtetutës dhe neni 7 i Protokollit të Konventës Evropiane të të Drejtave të Njeriut nuk janë pengesë gjithashtu për gjykimin e dënimin e personave që kryejnë sjellje kriminale të njëpasnjëshme edhe nëse sjelljet janë të ngjashme ndërmjet tyre. Ideja e parimit ne bis in idem nuk qëndron tek zbatimi dy a më shumë herë i të njëjtën normë penale, por tek mosgjykimi e mosdënimi përsëri i subjektit për të njëjtën vepër penale, për të cilën ai është dënuar më parë me një vendim të formës së prerë nga një gjykatë e ligjshme. Megjithatë, aktet e mësipërme lejojnë rigjykimin, kur dalin fakte të reja të cilat janë të një natyre të tillë që mund të cënojnë vendimin e dhënë. Në këtë rast e drejta për rishqyrtim nuk mund të bazohet mbi skema logjike të supozuara në mënyrë apriori por mbi kritere praktike të mundshme. Parimi ne bis in idem si dhe trajtimi i barabartë i të gjykuarve cënohen jo vetëm kur personi dënohet përsëri për të njëjtën vepër, por edhe kur ndiqet penalisht në mënyrë të përsëritur për këtë vepër. Prandaj, ky parim gjen zbatim edhe për rastet e mbrojtjes nga masat shtrënguese e ndaluese të cilat janë të lidhura ngushtë me procedimin.Përkundrazi, një person që është thirrur si i pandehur dhe është dënuar penalisht gjatë një procesi mund t’i nënshtrohet një procesi të dytë civil për të njëjtën vepër si përgjegjës civilisht për dëmin e shkaktuar ose si i dënuar me gjobë duke u zbatuar parimi që “gjëja e gjykuar është e vërtetë”.[1]

    13.4 Në analizimin e kuptimit të shprehjes “formë e prerë”, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë^[1] kanë arsyetuar se, përqasja më e drejtë do të ishte ajo që lidhet me efektet e “formës së prerë”, të cilat kanë të bëjnë me shterimin e mjeteve të zakonshme të ankimit ose kalimin e afateve për ushtrimin e tyre. Ky është edhe përkufizimi i zgjedhur jo vetëm në shumë legjislacione të ngjashme me atë Shqiptar,^[2] por edhe në marrëveshje ndërkombëtare në të cilat shteti Shqiptar është Palë. Kështu, në dhënien e një përkufizimi të “vendimit final” Raporti Shpjegues i Konventës Evropiane për Vlefshmërinë Ndërkombëtare të Vendimeve Penale (Raporti Shpjegues)^[3] parashikon në lidhje me nenin 1 se: Vendimi duhet të jetë final. Një vendim është final, nëse, sipas shprehjes tradicionale, ajo ka fituar fuqinë e res judicata. Ky është rasti kur vendimi është i parevokueshëm, që do të thotë kur nuk ka mjete të mëtejshme të zakonshme në dispozicion ose kur palët i kanë konsumuar këto të tilla ose kanë lejuar që afati të mbarojë pa ushtruar ankim. [...]. Nëse vendimi i dënimit nuk ka marrë formë të prerë dhe ekziston një procedim tjetër për të njëjtin fakt, do të gjejë zbatim neni 474 i K.Pr.Penale. Kështu, kur disa vendime janë dhënë kundër të njëjtit person për të njëjtin fakt, gjykata urdhëronekzekutimin e vendimit me të cilin është dhënë dënimi më i lehtë, duke i deklaruar të tjerët tëpazbatueshëm. Kur dënimet kryesore janë të barabarta, mbahet parasysh dënimi plotësues. Kur ka disa vendime pushimi ose pafajësie, i interesuari tregon vendimin që duhet ekzekutuar dhe kur ai nuk e bën këtë, prokurori për rastin e pushimit dhe gjykata për rastin e pafajësisë, urdhërojnë ekzekutimin e vendimit më të favorshëm.Kur bëhet fjalë për një vendim pafajësie dhe për një vendim dënimi, gjykata urdhëronekzekutimin e vendimit të pafajësisë, duke revokuar vendimin e dënimit, ndërsa kur është fjala për një vendim mosfillimi të dhënë nga prokurori dhe një vendim të dhënë në gjykim, gjykata urdhëron ekzekutimin e vendimit të dhënë në gjykim.

    13.5 Në çështjen “Sergey Zolotukhin kundër Rusisë”Dhoma e Madhe e GJEDNJ-se^[1]ndër të tjera arsyeton se:“ Gjykata vëren, gjithashtu, se qasja që e vë theksin tek karakterizimet ligjore të të dy veprave është shumë kufizuese për të drejtat e individit, pasi, në rast se Gjykata kufizohet vetëm me konstatimin e faktit se personi është ndjekur për vepra që kanë klasifikime ligjore të ndryshme, ajo rrezikon më shumë të minojë garancinë e sanksionuar në Nenin 4 të Protikollit Nr. 7, se sa ta bëjë atë praktike dhe të efektshme siç kërkohet nga Konventa (krahaso Franz Fischer, cituar më lart, § 25). 82. Rrjedhimisht, qëndrimi i Gjykatës është se Neni 4 i Protokollit Nr 7 uhet të kuptohet i tillë që ndalon ndjekjen apo gjykimin e një “vepre” të dytë për aq kohë sa ajo buron nga fakte identike, ose fakte që janë substancialisht të njëjta. 83. Garancia e sanksionuar në Nenin 4 të Protokollit Nr. 7 bëhet e rëndësishme për nisjen e një ndjekje të re, në rastin kur një lirim apo dënim i mëparshëm ka marrë vlerën e res judicata. Në këtë pikë, materiali në dispozicion duhet të përmbajë domosdoshmërisht vendimin me të cilin është përfunduar “procedura penale” e parë dhe listën e akuzave të ngritura ndaj kërkuesit në procesin e ri. Normalisht, këto dokumente do të përmbanin deklaratat e fakteve në lidhje me veprën për të cilën kërkuesi është gjykuar tashmë dhe veprën për të cilën ai apo ajo është nën akuzë. Në vështrimin e Gjykatës, këto deklarata faktesh janë fillesa e duhur për përcaktimin prej saj nëse faktet në të dy proceset janë identike dhe substancialisht të njëjta. Gjykata thekson se nuk ka rëndësi se cilat pjesë prej akuzave të reja ruhen apo hidhen poshtë përfundimisht në procesin pauses, pasi Neni 4 I Protokolli Nr. 7 ofron mbrojtje ndaj gjykimit apo mundësisë së gjykimit në një proces të ri gjyqësor, më shumë se sa ndalon një dënim apo lirim të dytë (krahaso paragrafin 110 më poshtë). 84. Kështu, shqyrtimi i Gjykatës duhet të përqendrohet tek ato fakte që përbëjnë një grup rrethanash faktike konkrete në lidhje me të njëtjtin të akuzuar dhe që janë të lidhura pazgjidhshmërisht mes tyre në kohë dhe hapësirë, ekzistenca e të cilave duhet demonstruar me qëllim sigurimin e një dënimi apo hapjen e procesit penal.”.

    13.6 Gjithashtu,Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë[1] në jurisprudencën e saj kanë arsyetuar se: “ Për sa më sipër, me konkurrim “në dukje” të normave penale do të kuptohet dukuria në bazë të së cilës, një fakt që përbën vepër penale, në kuptimin e tij si një episod historik, pra, një ngjarje historike, duket sikur klasifikohet “njëkohësisht”, si shkelje nën suazën e zbatimit të më shumë se një dispozite ligjore penale. Porse më konkretisht, mbi bazën e një analizë logjike dhe juridike, vetëm një normë penale do të zbatohet në rastin konkret, sepse në të kundërt, do të cenohej parimi themelor i ndalimit të gjykimit dy herë për të njëjtën vepër penale (Ne bis in idem). Parimi i ndalimit të gjykimit dy herë për të njëjtën vepër penale përbën bazën themelore logjike dhe juridike të zbatimit të ligjit, në rastin kur kemi të bëjmë me praninë e një pluraliteti normash inkriminuese, të cilat në pamje të parë (prima facie) duken të gjitha si të zbatueshme, por që vetëm njëra prej tyre gjen zbatim. ....28. Kolegjet e Bashkuara vërejnë se, në rast konkurrimi të normave penale, fakti që konsiderohet si vepër penale duket sikur parashikohet nga dy ose më shumë dispozita penale, por në të vërtetë kemi një vepër të vetme dhe nuk aplikohen dispozitat mbi bashkimin e veprave penale. Në këto raste, dispozitat e ndryshme që parashikojnë të njëjtën fakt si vepër penale, ose përjashtojnë njëra tjetrën, ose thithin njëra tjetrën, për arsye se marrëdhënia juridike që është cenuar, mbrohet nga dispozitat penale që parashikojnë si vepër penale të njëjtin fakt. Për të zgjidhur çështjen e zbatimit të saktë të normës ligjore, dhe si pasojë, cilësimin e saktë ligjor të veprës penale të parashikuar nga norma e zbatueshme, në rastin kur në pamje të parë (prima facie), në të njëjtën kohë duket sikur veprojnë më shumë se një dispozita penale, si kritere logjike dhe juridike për zgjidhjen e kësaj çështjeje nga doktrina janë elaboruar këto parime:  i) parimi i specialitetit (lex specialis derogat legi generali), ii) parimi i subsidiaritetit (lex primaria derogat legi subsidiariae), iii) parimi i përthithjes (lex consumens derogat legi consumptae). 29. i) Në bazë të parimit të specialitetit, kur dy norma ligjore rregullojnë të njëjtën lëndë, zbatohet norma e posaçme, e cila ka përparësi dhe shmang normën e përgjithshme, kjo në përputhje me kriterin e përgjithshëm juridik për zgjidhjen e kundërshtive lex specialis derogat legi generali.Raporti i specialitetit ekziston kur elementet përbërëse të një norme penale (të përgjithshme) janë të gjithë të pranishëm edhe në një normë tjetër (e posaçme), e cila përveç tyre, përmban edhe disa elemente më specifike që e cilësojnë normën e dytë, të posaçme në raport me normën e parë..... Baza e zbatimit të këtij parimi mbështetet në faktin se kemi të bëjmë me të njëjtën lëndë, domethënë me të njëjtin objekt; pra me të njëjtën marrëdhënie juridike të mbrojtur nga norma penale inkriminuese...... 31. iii) Parimi i përthithjes, sipas së cilit kur më shumë se një normë i referohet një fushe të caktuar të njëtrajtshme të marrëdhënies juridike, duhet të gjejë zbatim vetëm ajo normë që e “përfshin” në mënyrë të plotë dhe shteruese kundërligjshmërinë e cenimeve, duke mbizotëruar mbi normat e tjera....Sipas këtij parimi, norma përthithëse ka një parashikim ndëshkues në shkallë dhe në masë të atillë më të rëndë sa që shteron plotësisht rrezikshmërinë shoqërore të faktit penal të parashikuar nga norma tjetër e konsideruar më lehtë. Në këtë rast, zbatimi njëkohësisht edhe i normës së përthithur që parashikon veprën penale tjetër për të njëjtin fakt, do të shndërrohej në një masë të tepërt e të shpërpjesëtuar dënimi në ngarkim të autorit të veprës penale, po të aplikohej bashkërisht edhe norma tjetër penale..”.

     14. Sipas nenit 328 paragrafi 1, gërma “ë” organi procedues merr vendim pushimi të çështjes ose akuzëskur“i pandehuri vdes”.Kur rezulton vdekja e të pandehurit, organi procedues, në çdo gjendje e shkallë të procedimit, pasi dëgjon mbrojtësin, vendos pushimin e çështjes. Vendimi nuk pengon ushtrimin e ndjekjes penale për të njëjtin fakt dhe kundër të njëjtit person, kur më pas vërtetohet se ai nuk ka vdekur.[1]

    15. Sipas nenit 328 paragrafi 1, gërma “f” organi procedues merr vendim pushimi të çështjes ose akuzës“në rastet e tjera të parashikuara me ligj”.Në këtë rast jemi kur fakti është kryer në prani të një shkaku të përligjur ose të një shkaku padënueshmërie, si dhe kur ekziston dyshimi për qënien e tyre. Sipas doktrinës, “shkaqet e përligjura” janë situata të veçanta në prani të të cilave një fakt, që ndryshe do të përbënte vepër penale, nuk është i tillë sepse ligji e detyron kryerjen e tij ose e lejon.Shkaqet e përligjura janë situata të veçanta në prani të të cilave një fakt, që ndryshe do të përbënte vepër penale, nuk është i tillë sepse ligji e detyron kryerjen e tij ose e lejon.[2] Rastet që legjislacioni shqiptar njëj si shkak të përligjur apo një shkak padënueshmëri janë: a)Ushtrimi i një të drejte, nënkupton se nuk ka përgjegjësi penale, ai që vepron për të ushtruar të drejta të caktuara nga ligji.[3] E hasim si në fushën private p.sh. ushtrimi i të drejtës prindërore, kur prindi i vendos kufizime fëmijës në oraret e daljes (por gjithmonë duke pasur parasysh, se gjithçka bëhet nën kuadrin e edukimit dhe jo të ushtrimit të një dhune abuzive, pasi atëherë, po që do të kishim vepër penale), ashtu edhe në fusha të ndryshme të jetës p.sh. marrja e masave disiplinore nga personeli i burgjeve ndaj të burgosurve, gjithmonë në përputhje me rregulloret dhe normat e akteve ndërkombëtare. Ushtrimi i një të drejte, është edhe atëherë kur përdoret një mbrojtje e përshtatshme për të zmbrapsur aty për aty, çdo veprim që e cënon apo e zhvesh personin nga posedimi i sendit. Kur sendi është marrë me dhunë ose fshehurazi, poseduesi ka të drejtë ta marrë atë menjëherë ose në ndjekje e sipër, por duke evituar veprimet e dhunës që nuk pajtohen me rrethanat e ngjarjes[4];b)përmbushja e një detyre.Aparati shtetëror është ndërtuar në formën e një piramide ku respektohet hierarkia sipas së cilës organi vartës, detyrohet të zbatojë urdhërat e një organi sipër tij, epror. E njëjta gjë ndodh edhe me vetë organet, ku rolet brenda tyre janë të ndara në mënyrë hierarkike. Vartësi është i detyruar t’i bindet urdhërave të eprorit për mbarëvajtjen e punës. Në momentin që këto urdhëra janë të paligjshme duhet të shihet me kujdes prania e elementëve të veprës penale. Kur është kryer një vepër penale si rezultat i këtij urdhëri të paligjshëm, atëherë përgjegjës do të jetë personi që e ka dhënë urdhërin dhe jo ai që e ka zbatuar atë. Neni 21 i K.Penal përcakton se urdhëri duhet të jetë i paligjshëm[5]. Në momentin që urdhëri është haptaz i paligjshëm, nënkuptohet që urdhëri jo thjesht duhet të vijë në kundërshtim me ligjin, por edhe zbatuesi i tij, duhet ta dijë që ky urdhër është i paligjshëm. Pra, shkelja që pretendohet të kryhet nga ky urdhër është kaq e madhe dhe abuzive, e dukshme në mënyrë të tillë, që nuk le vend për dyshime. Atëherë zbatuesi i urdhërit, do të mbajë përgjegjësi penale. [6] GJEDNJ-ja në jurisprudencën e saj[7] ndër të tjera ka theksuar se: “...edhe një ushtar i thjeshtë mund të mos kishte treguar bindje të verbër dhe të plotë ndaj urdhërave që në mënyrë flagrante shkelin jo vetëm parimet ligjore të R.D.GJ.-së por edhe të drejtat e njeriut të njohura në nivel ndërkombëtar, e në veçanti të së drejtës për të jetuar, vlerës supreme në hierarkinë e të drejtave të njeriut”; c) Mbrojtja e nevojshme është një tjetër shkak i përligjur për mosdënueshmërinë e personit.Nuk ka përgjegjësi penale personi që ka kryer veprën duke qenë i detyruar të mbrojë jetën, shëndetin, të drejtat dhe interesat e tij ose të një tjetri, nga një sulm i padrejtë, i vërtetë dhe i çastit me kusht që, karakteri i mbrojtjes të jetë në proporcion me rrezikshmërinë e sulmit. Mospërputhja haptazi ndërmjet tyre përbën kapërcim të kufijve të mbrojtjes së nevojshme;[8]ç)Nevoja ekstreme. Nuk ka përgjegjësi penale personi që ka kryer veprën nga nevoja për të përballuar një rrezik real dhe të çastit që e kërcënon atë, një person tjetër apo pasurinë nga një dëmtim i rëndë dhe i pashmangshëm me mënyra të tjera, me kusht që të mos jetë i provokuar prej tij dhe dëmi i shkaktuar të mos jetë më i madh së dëmi i zmbrapsur;[9]d)Heqja dorë nga kryerja e veprës penale. Personi që më vullnetin e tij dhe në mënyrë përfundimtare heq dorë nga kryerja e veprës penale, me gjithë mundësitë që ka për kryerjen e saj, nuk ka përgjegjësi penale. Kur veprimet e gjeratëhershme përmbajnë elementët e ndonjë vepre tjetër penale, personi përgjigjet për veprën e kryer.[10]

    15.1 Gjithashtu, një rast tjetër pushimi që parashikohet nga ligji, në kuptim të nenit 328 paragrafi 1, gërma “f”, është pushimi i çështjes penal ndaj të miturit në konflikt me ligjin, ku aplikohet “masa e shmangies nga ndjekja penale”. Sipas Kodit të Drejtësië Penale për të Mitur zbatimi i masës së shmangies nga prokurori është rrethanë për mosfillimin e procedimit penal, nëse procedimi penal nuk ka filluar, dhe pushimin e tij nëse procedimi penal ka filluar.Ky vendim i njoftohet drejtuesit të prokurorisë dhe viktimës, me qëllim që ky i fundit, sipas rastit, të ketë mundësi të kërkojë dëmshpërblim. Sipas rastit, ky vendim i njoftohet edhe mbrojtësit të të miturit, përfaqësuesit ligjor dhe/ose procedural të tij. Në rastin e vendosjes së masës së shmangies prokurori merr vendimin për mosfillimin e çështjes penale ose pushimin e saj dhe lidh një marrëveshje me të miturin për llojin e masës së shmangies dhe/ ose ndërmjetësimin.[1]

    15.2 Gjithashtu, një rast tjetër pushimi që parashikohet nga ligji, në kuptim të nenit 328 paragrafi 1, gërma “f”, është pushimi i çështjes penal kur jemi përpara rastit të parashikuar nganeni 277 të Kodit Doganor nën titullin “Zgjidhja administrative e kontrabandës”, parashikohet shprehimisht se: “ Shkelësi mund t’u kërkojë autoriteteve doganore zgjidhjen në rrugë administrative të kontrabandës në rast se plotësohen njëkohësisht të gjitha kushtet e mëposhtme: a) ndjekja penale nuk ka filluar ende; b) shuma e detyrimeve doganore që duhet paguar për mallrat e përfshira në kontrabandë është më e vogël se 5 milionë lekë; c) personi përgjegjës paguan menjëherë shumën e detyrimeve doganore dhe gjobën e zbatuar; ç) personi i akuzuar deklaron se heq dorë nga e drejta e ankimit të parashikuar në nenin 282. 2. Sekuestrimi që zbatohet mbi mallrat, objekt kontrabande, dhe ndalimi i shkelësit, kurdo që bëhet, anulohet menjëherë sapo autoritetet doganore verifikojnë nëse janë plotësuar të gjitha kushtet e përshkruara në pikën 1, të këtij neni.”. Nëse plotësohen në mënyrë kumulative kushtet sipas kësaj dispozite dhe nga ana e prokurorisë përsëri është regjistruar procedim penal mund të disponohet më pas me pushimin e çështjes penale në kuptim të nenit nenit 328 paragrafi 1, gërma “f” të K.Pr.Penale.

    16. Në paragrafin e dytë të nenit 328 tw K.P.Penale theksohet se, prokurori, brenda 5 ditëve nga marrja e vendimit të pushimit, njofton të pandehurin, mbrojtësin e tij, viktimën ose trashëgimtarët e saj kur identiteti dhe vendbanimi i tyre rezultojnë nga aktet e procedimit, si dhe personin që ka bërë kallëzim ose ankim, duke u bërë të ditur të drejtën për t’u njohur me aktet, për të marrë kopje të tyre dhe për të paraqitur ankim në gjykatë.

     

    [1]Neni 58 i Kodit të Drejtësisë Penale për të Mitur.

     

    [1]Neni 47 i K.Pr.Penale.

    [2]F.Mantovani, “Diritto penale”, CEDAM, 2007, fq. 232.

    [3]Neni 21 i Kodit Penal.

    [4]Neni 310 i K.Civil përcakton se poseduesi ka të drejtë të kundërshtojë aty për aty, duke përdorur një mbrojtje të përshtatshme, çdo veprim që ka për qëllim cënimin ose zhveshjen nga posedimi.

    [5] Dr. Sh.Muçi, “E drejta penale, pjesa e pergjithshme”, Tiranë, Sh.B. Ora, 2006, fq. 202.

    [6]Enkeleda Millonai, Kandidate për Prokurore, mbrojtja e dipllomës në Shkollën e Magjistraturës me temë “Vendimet e pafajësisë në fazën e gjykimit. Kompensimi për burgim të padrejtë sipas Kodit të Procedurës Penale dhe ligjit të ri të posaçëm.Standarte të arritura dhe probleme të rezultuara nga praktika gjyqësore.”,fq. 36.

    [7]Vendim i GjEDNj çështja “Streletz, Kessler dhe Krenz kundër Gjermanisë”, 22 mars 2001, Ledi Bianku “Jurisprudenca e Gjykatës së Strasburgut”,Tiranë, Sh.B. “Edlora”, 2007, fq. 430.

    [8]Neni 19 i Kodit Penal.

    [9]Neni 20 i Kodit Penal.

    [10]Neni 24 i Kodit Penal.                                         

     

    [1]Shiko Vendimin Unifikues Nr. 3, datë 02.11.2015 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

     

    [1]Çëshjta “Sergey Zolotukhin kundër Rusisë” nr.14939/03, 10Shkurt 2009.

     

     

    [1]Shiko vendimin Unifikues Nr. 2, datë 03.11.2014 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

    [2] Shtete të cilat e lidhin formën e prerë me shterimin e mjeteve të ankimit të zakonshëm janë: Italia (neni 648 i K.Pr.Penale); Greqia (neni 546 i K.Pr.Penale); Zvicra (neni 437 i K.Pr.Penale); Kosova (neni 485 i K.Pr.Penale); Maqedonia (neni 125 i K.Pr.Penale); Bullgaria (neni 412 i K.Pr.Penale); Bosnja (neni 178 i K.Pr.Penale);Mali i Zi (neni 220 i K.Pr.Penale); Serbia (neni 275 i K.Pr.Penale) Sllovenia (neni 129 i K.Pr.Penale); Estonia (neni 408 i K.Pr.Penale); etj.

    [3]Raport Shpjegues i Konventës Evropiane për Vlefshmërinë Ndërkombëtare të Gjykimeve Penale, CETS No. 70, bërë në Hagë me datë 28.05.1970, ratifikuar me Ligjin nr.9068, datë 15.05.2003, “Për ratifikimin e “Konventës Evropiane për Vlefshmërinë Ndërkombëtare të Gjykimeve Penale”.Cituar gjithashtu nga Raporti Shpjegues i Protokollit nr.7 të Konventës Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore, ratifikuar me Ligjin nr.8137, datë 31.07.1996 “Për Ratifikimin e Konventës Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore”.

     

    [1]Shiko vendimin Nr. 5, datë 08.03.2005 të Gjykatës Kushtetuese.          

    [1](Vendimi i datë 14.09.1999, Dhoma (Seksioni) i III  të Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut, ankimet nr.36855/97 dhe 41731.98).           

    [2] (vendimi 282 US. 299/1932) për çështjen “Blochburger - Shteteve të Bashkuara”

     

    [1]Shiko vendimin Nr. 9, datë 26.02.2007 të Gjykatës Kushtetuese.

    [2]Shiko vendimin Nr.29, datë 21.12.2006të Gjykatës Kushtetuese.

    [3]Shiko vendimin Nr. 24, datë 12.11.2008 të Gjykatës Kushtetuese.

    [4]Shiko vendimin Nr. 2, datë 16.01.2013 të Gjykatës Kushtetuese.          

     

    [1]Vendimi nr. 10, datë 02.04.2009 i Gjykatës Kushtetuese.

    [1]Në nenin  474 të K.Pr.Penale nën titullin “Disa vendime për të njëjtin fakt” parashikohet shprehimisht se: “1. Kur disa vendime janë dhënë kundër të njëjtit person për të njëjtin fakt, gjykata urdhëronekzekutimin e vendimit me të cilin është dhënë dënimi më i lehtë, duke i deklaruar të tjerët tëpazbatueshëm. Kur dënimet kryesore janë të barabarta, mbahet parasysh dënimi plotësues.2. Kur ka disa vendime pushimi ose pafajësie, i interesuari tregon vendimin që duhet ekzekutuar dhe kur ai nuk e bën këtë, prokurori për rastin e pushimit dhe gjykata për rastin e pafajësisë, urdhërojnë ekzekutimin e vendimit më të favorshëm.3. Kur bëhet fjalë për një vendim pafajësie dhe për një vendim dënimi, gjykata urdhëronekzekutimin e vendimit të pafajësisë, duke revokuar vendimin e dënimit, ndërsa kur është fjala për një vendim mosfillimi të dhënë nga prokurori dhe një vendim të dhënë në gjykim, gjykata urdhëronekzekutimin e vendimit të dhënë në gjykim.”.

     

    [1]Shiko vendimin Nr. 44, datë 16.03.2016 i Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë.

    [2]Shiko Vendimin Unifikues Nr. 7, datë 11.10.2002 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

     

    [1]Vendimi Nr. 17, datë 19.06.2009 i Gjykatës Kushtetuese.

    [2]Vendimi Nr. 37, datë 13.06.2012 i Gjykatës  Kushtetuese.

    [3]Vendimi Nr. 25, datë 10.11.2006 i Gjykatës Kushtetuese.

    [4]Shih vendimin e Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, datë 25.01.2000 në Ëaker kundër Mbretërisë së Bashkuar; vendimin e Komisionit të të Drejtave të Njeriut, datë 17.05.1984 në K.v.Irlandës; vendimin Ndër-Amerikan të të Drejtave të Njeriut, datë 29.05.2003 në Mendoza v.Argjentinës, etj.

     

    [1]Shiko vendimet Nr.35, datë 20.12.2005; Nr.14, datë 17.04.2007 të Gjykatës Kushtetuese.

    [2]ShikoVendimin Nr. 1, datë 20.01.2014 të Gjykatës Kushtetuese.

    [1]ShikoVendimin Nr. 16, datë 19.04.2010 të Gjykatës Kushtetuese.

     

     

    [1]Opinion nr.3 i Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve Europianë (CCJE) në vëmendje të Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës (2002).

     

    [1]Në nenin 387 të K.Pr.Penale nën titullin “Vendimi i pushimit të çështjes” parashikohet shprehimisht se: “1. Kur ndjekja penale nuk duhet të fillonte ose nuk duhet të vazhdojë, sipas rasteve të parashikuara në shkronjat “c”, “ç”, “e” dhe “ë”, të paragrafit 1, të nenit 328, të këtij Kodi, ose kur vepra penale është shuar dhe i pandehuri nuk pretendon pafajësi, gjykata vendos pushimin e çështjes, duke treguar edhe shkakun.”. 

    [2]G.Spangher, Atti Processuali Penali Commentati, Milano, 2013, fq. 2883.

    [3]G.Spangher, Atti Processuali Penali Commentati, cit.

    [4]G.Spangher, Atti Processuali Penali Commentati, cit.

    [5]Shiko Vendimin Nr. 8, datë 16.01.2012 të Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë (mendimi paralel).

    [6]A.Marandola, G.Spangher, A. Diddi, F.Cerqua, Manuale teorico-pratico di Diritto Processuale Penale, Cedam, 2018, fq. 432.

    [7]Shiko vendimin Nr. 3, datë 02.11.2015 të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë.

    [8]A.Gaito, Procedura Penale, cit., AA.NN, Procedura Penale, cit., G.Spangher, Atti Processuali Penali Commentati, fq. 2884; M.Bargis, Compendio di Procedura penale, Cedam, 2020, X, fq.714-715.

    [9] Shiko Vendimin Nr. 27, datë 09.05.2012 të Gjykatës Kushtetuese.

    [10]Shiko Vendimin Nr.3, datë 06.02.2008 të Gjykatës Kushtetuese.

    [11]Neni 284 i Kodit të Procedurës Penale.

    [12]Neni 285 i Kodit të Procedurës Penale.

    [13]Neni 286 i Kodit të Procedurës Penale.

    [14]Shiko vendimin Nr. 703, datë 19.12.2001 të Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë.

    [15]Shiko vendimin Nr. 502, datë 01.10.2003 të Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë

    [16]Shiko Udhëzime dhe vendime të Gjykatës së Lartë të RPSSH, Shtëpia Botuese, “8 Nëntori”.

    [17]Në nenin 41 të K.Pr.Penale nën titullin “Verifikimi i moshës së të pandehurit” parashikohet shprehimisht se: “1. Në çdo gjendje dhe shkallë të procedimit, kur ka arsye për të besuar se i pandehuri është i mitur, organi procedues bën verifikimet e nevojshme dhe kur është rasti urdhëron ekspertimin.2. Kur, edhe pas verifikimeve dhe ekspertimit, mbeten dyshime për moshën e të pandehurit, prezumohet se ai është i mitur.”.

    [18]Në vendimin Nr. 5, datë 2 Shkurt 2001 të Gjykatës Kushtetuese ndër të tjera thuhet se: “Ndikimi i padiskutueshëm i vendimeve të Gjykatës Kushtetuese është i tillë që iu imponon të gjithë organeve shtetërore, duke mos përjashtuar as gjykatat, fuqinë detyruese të arsyetimit të vendimit të saj. Arsyetimi që përdor Gjykata Kushtetuese në vendimet e saj ka forcën e ligjit, çka buron nga autoriteti i këtij organi për të thënë fjalën e fundit në çështjet për të cilat të tjerët tashmë janë shprehur. Çdo qëndrim i kundërt krijon një precedent të rrezikshëm në marrëdhëniet institucionale.”.

    [19]I njëjti qëndrim është mbajtur me vendimin Nr. 47, datë 07.11.2011 të Gjykatës Kushtetuese.

    [20]Shiko Vendimet Nr. 8, datë 08.05.2005 dhe Nr. 10, datë 02.04.2009 të Gjykatës Kushtetuese.

    [21]Neni 44 i K.Pr.Penale.

    [22]Neni 45 i K.Pr.Penale.

    [23]Shiko vendimin Nr. 80, datë 20.05.2015 të Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë.

    [24]Papërgjegjshëmria për shkak të gjendjes mendore - Nuk ka përgjegjësi penale personi që në kohën e kryerjes së veprës vuante nga një turbullim psikik ose neuropsikik që ka prishur tërësisht ekuilibrin e tij mendor dhe për pasojë nuk ka qenë në gjendje të kontrollojë veprimet apo mosveprimet e tij dhe as të kuptojë se kryen vepër penale.

    [25]Verifikimet për përgjegjshmërinë e të pandehurit - Kur ka arsye të çmohet se për shkak të sëmundjes mendore të shkaktuar pas ngjarjes i pandehuri nuk është në gjendje të marrë pjesë me vetëdije në procedim, gjykata vendos, edhe kryesisht, ekspertimin.

    [26]Shtyrja e ekzekutimit të vendimit - 1. Gjykata që ka dhënë vendimin e dënimit, me kërkesën e të dënuarit, të mbrojtësit ose të prokurorit, mund të vendosë shtyrjen e ekzekutimit të vendimit në këto raste: a) kur i dënuari vuan nga një sëmundje që pengon ekzekutimin e vendimit. Ekzekutimi shtyhet gjer në shërimin e të dënuarit;

    [27]Vendimi nr.14, datë 22.05.2006 i Gjykatës Kushtetuese.

    [28]Vendimi  nr.11 datë, 27.05.2004 i Gjykatës Kushtetuese.

    [29] Vendimi nr. 212, datë 29.10.2002 i Gjykatës Kushtetuese.

    [30] Vendimi nr. 11, datë 02.04.2008 i Gjykatës Kushtetuese.

    [31]“Magna Karta e Gjyqtarëve’, miratuar nga CCEJ në Strasburg më 19 nëntor 2010, neni 20.

  • Konteksti historik

    Kodi aktual i Procedurës Penale u miratua në vitin 1995. Neni 388 nuk ka pësuar ndryshime.

     

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

   

   A. Raporte, opinion, rekomandime

  1. Magna Karta e Gjyqtarëve, miratuar nga CCEJ në Strasburg më 19 nëntor 2010.
  2. Raporti Opinion nr. 3 i Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve Europianë (CCJE) në vëmendje të Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës (2002).
  3. Parimet bazë të OKB-së në lidhje me pavarësinë e drejtësisë, të miratuara nga Asambleja e Përgjithshme e OKB-së më 29 nëntor 1985.
  4. Komision i Venecias, Rekomandim (94)12.

  B. Vendime të Gjykatës Europiane të të Drejtave të Njeriut

  • Çështja “Streletz, Kessler dhe Krenz kundër Gjermanisë”, 22 mars 2001.

   

• Materiale legjislative

   Raporti shpjegues për “Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë”, https://www.parlament.al/Files/ProjektLigje/RELACION-SHTESA-DHE NDRYSHIME NE-LIGJIN-NR.-84172c-DATE-21.10.1998-KUSHTETURA-E-R.SH-TE pdf

• Dispozita të lidhura

  Kushtetuta:

  1. Neni17 - “1. Kufizime të të drejtave dhe lirive të parashikuara në këtë Kushtetutë mund të vendosen vetëm me ligj për një interes publik ose për mbrojtjen e të drejtave të të tjerëve. Kufizimi duhet të jetë në përpjesëtim me gjendjen që e ka diktuar atë. 2. Këto kufizime nuk mund të cenojnë thelbin e lirive dhe të të drejtave dhe në asnjë rast nuk mund të tejkalojnë kufizimet e parashikuara në Konventën Evropiane për të Drejtat e Njeriut.”.
  2. Neni 39 “Askush nuk mund të akuzohet ose të deklarohet fajtor për një vepër penale, e cila nuk konsiderohej e tillë me ligj në kohën e kryerjes së saj”.

  Ligji:

  3. Neni 44, 45, 46, 328, 387, 388 dhe 471i Ligjit Nr..7905, datë 21.3.1995 (i ndryshuar) Kodi i Procedurës Penale i Republikës së Shqipërisë;
  4. Kodi i Penal i Republikës së Shqipërisë.
  5. Kodi i Drejtësisë Penale për të Mitur.
  6. Kodi Doganor i Republikës së Shqipërisë.

   

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime

   

  A. Vendime të Gjykatës Kushtetuese

  1. Vendimi Nr. 5, datë 02.02.2001 i Gjykatës Kushtetuese.
  2. Vendimi Nr. 212, datë 29.10.2002 i Gjykatës Kushtetuese.
  3. Vendimi 11 datë, 27.05.2004 i Gjykatës Kushtetuese.
  4. Vendimi Nr. 8, datë 08.05.2005 i Gjykatës Kushtetuese.
  5. Vendimi Nr. 14, datë 22.05.2006 i Gjykatës Kushtetuese.
  6. Vendimi Nr. 11, datë 02.04.2008 i Gjykatës Kushtetuese.
  7. Vendimi 10, datë 02.04.2009 i Gjykatës Kushtetuese.
  8. Vendimi Nr. 47, datë 07.11.2011 i Gjykatës Kushtetuese.

  B. Vendime të Gjykatës së Lartë

  9. Vendimi Nr. 3, datë 02.11.2015 i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë.
  10. Vendimi Nr. 8, datë 16.01.2012 i Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë.
  11. Vendimi Nr. 80, datë 20.05.2015 i Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë.
  12. Vendimi Nr. 204, datë 02.11.2016 i Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë.
• Bibliografia

   

  42.Halim Islami, Artan Hoxha dhe Ilir Panda, Komentari i Procedurës Penale, Tiranë 2012.

  43.Ledi Bianku, Jurisprudenca e Gjykatës së Strazburgut, Botimi i Katërt, Tiranë 2017.

  Ledi Bianku “Jurisprudenca e Gjykatës së Strasburgut”,Tiranë, Sh.B. “Edlora”, 2007

  44.Bashkim Hyseni dhe Afrim Shala, “Doracaku i Gjyqtarëve për Procedurën Penale”.

  45.Prof. dr. sc. Ejup Sahiti/Prof. dr. sc. Rexhep Murati /Mr. Xhevdet Elshani, Komentar i Kodit të Procedurës Penale të Kosovës.

  46.Enkeleda Millonai, Kandidate për Prokurore, mbrojtja e dipllomës në Shkollën e Magjistraturës me temë “Vendimet e pafajësisë në fazën e gjykimit. Kompensimi për burgim të padrejtë sipas Kodit të Procedurës Penale dhe ligjit të ri të posaçëm.Standarte të arritura dhe probleme të rezultuara nga praktika gjyqësore.”.

  47. Dr.E. Sahiti, “E drejta procedurale penale”, Prishtinë, Sh.ROMINOR, 2005.

  48.Dr. Sh.Muçi, “E drejta penale, pjesa e pergjithshme”, Tiranë, Sh.B. Ora, 2006.

  49.G.Spangher, Atti Processuali Penali Commentati, Milano, 2013.

  50. 50. A.Marandola, G.Spangher, A. Diddi, F.Cerqua, Manuale teorico-pratico di Diritto Processuale Penale, Cedam, 2018.

  51.F.Mantovani, “Diritto penale”, CEDAM, 2007.

• Arkiva
  Asnjë koment