Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    Nëpërmjet nenit 332/ç e Kodit të Procedurës Penale, legjislatori ka synuar të përcaktojë vendimet që mund të marrë gjyqtari gjatë seancës paraprake për  shqyrtimin e kërkesës së prokurorit për dërgimin e çështjes në gjyq, në rastet kur hetimet nuk janë kryer të plota dhekur për të konkluduar për fatin e procedimit nevojiten hetime shtesë, me qëllim garantimin e  zbatimittë parimit të kontradiktoritetit, vlerësimit me objektivitet e paanësi të fakteve e të ligjit që përcaktojnë drejtësinë e vendimit për dërgimin e çështjes në gjyq, kryerjen e hetimeve brenda një kohe të arsyeshme,  në përputhje me standardet ndërkombëtare të parashikuara nga direktivat e detyrueshme për Shtetet Anëtare të BE-së dhe vendimet e GJEDNJ-së. 

     

  • Objekti

    Neni 332/ç parashikon vendimet e ndërmjetme që mund të marrë gjykata gjatë seancës paraprake që synojnë thellimin e hetimeve si edhe zgjidhjen e kërkesave të palëve për pavlefshmëri të akteve e papërdorshmëri të provave, si edhe kompetencën e gjykatës për të përcaktuar kohën brenda të cilës duhet të kryhet veprimtaria shtesë Dispozita synon të mbajë të informuar strukturat drejtuese ne organin e prokurorisë për të bërë të mundur realizimin e një kontrolli administrativ për aktivitetin procedural të prokurorit për të shmangur abuzimet me drejtat e individëve në proces nëpërmjet konsumimit të një kohe të paarsyeshme dhe veprimtarie të panevojshme hetimore. 

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    Pika 1 e nenit 332/ç parashikon një alternative të ndërmjetme për gjykatën që shqyrton kërkesën për dërgimin e çështjes në gjyq të prokurorit, kur ajo çmon se hetimet paraprake nuk janë të plota dhe se gjyqtari gjendet në pamundësi që me rezultatet e dala dhe provat e mbledhura deri në të moment të marrë një vendim objektiv e të drejtë për mënyrën se si duhet të vazhdojë procedimi.

    Konkluzioni për hetime të paplota mund të jetë produkt i analizës së provave të mbledhura nga hetimi por edhe i shqyrtimit të pretendimeve të palëve apo kërkesave për prova të tjera të paraqitura në seancë.

    Kjo situatë nuk mund të jetë e njëjtë dhe të konfondohet më situatën kur gjyqtari pavarësisht thellësisë së hetimeve, është njëgjendje tëmarrë një vendim për mënyrën e vazhdimit të procedimit nëpërmjet dërgimit tëçështjes në gjyq apo pushimit të saj. Situata e parashikuar prej nenit 332/ç rregullon rastin kur gjykata është në pamundësi për të marrë një vendim dhe se për të arritur atë, duhet tëkryhetveprimtarihetimore shtesë.

    Kjo detyrë e gjykatës në këtë fazë e vesh gjyqtarin e hetimeve paraprake me tipare të prokurorit tëçështjes ose të një gjyqtari për hetimin paraprak. Sipas dispozitës gjyqtari jo vetëm urdhëron plotësimin e hetimeve por përcaktonedhe drejtimin e tyre. Nëvendimin e gjykatës në këto raste, gjykata duhet të përcaktojë se për çfarë faktesh apo rrethanash nevojiten hetimet shtesë. Nëvendimin që merret për këtë qëllim, gjykata duhet të arsyetojë se përse hetimet e kryera nuk janë të plota dhe se faktet mbeten të paprovuara në një nivel të mjaftueshëm mbështetës për dërgimin e çështjes në gjyq. Gjykata duhet gjithashtu të arsyetojë pse ajo e sheh të mundur kryerjen e veprimeve shtesë dhe kur kjo është e mundur apo e nevojshme të përcaktojë edheveprimet që duhet të kryhen apo aktet që duhet tëmerren. Vendimi i gjykatës sipas kësaj dispozite është një akt detyrues për prokurorin, ai duhet të zbatojë disponimet e gjykatës në vendim, jo vetëm për efekt të respektimit të funksioneve të gjykatës në këtë fazë procesit edhe për tësiguruar suksesin e hetimit dhe dërgimin e çështjes në gjyq në rast se plotësohen kushtet ligjore për këtë qëllim.

    Parashikimi i kësaj dispozite nuk duhet interpretuar si e drejta e gjykatës për të orientuar hetime në drejtim të një fakti penal të ndryshëm apo shtesë i cili nuk është bërë pjesë e kërkesës për gjykim apo drejt individëve të tjerë përtej atyre të cilët janë marrë si të pandehur nga prokurori. Ndryshe nga qëndrimi që mban ligjvënësi në nenin329/b pika 3 e 4 e Kodit sipas të cilit, gjykata mund të urdhërojë edhe hetimin e fakteve të reja, të ndryshme nga ato të paraqitura e të hetuara deri në momentin e paraqitjes së kërkesës për pushimin e çështjes apo akuzës, në shqyrtimin gjyqësor që zhvillohet në seancën paraprake mbi kërkesën  e prokurorit për të dërguar çështjen në gjyq, qëllimi i ligjvënësit ka qenë pikërisht garantimi i një niveli të kënaqshëm provueshmërie të akuzës së ngritur ndërkohë nga prokurori në emër të shtetit dhe jo verifikimi i aktivitetit procedural të prokurorit i cili kontrollohet nga gjyqtari në shqyrtimin e kërkesës për pushimin e çështjes apo akuzës. Pikërisht në qëllimin e ndryshëm që ka pasur ligjvënësi në hartimin e këtyre dy dispozitave duhet gjetur edhe dallimi mbi kufizimet apo qasjen e gjyqtarit të seancës paraprake nëvendimin sipas nenit 332/ç krahasuar me ato që ka gjyqtari i cili merr vendim sipas nenit 329/4 të Kodit.

    Në vijim të këtij arsyetimi vjen edhe parashikimi i nenit 332/d pika 2 i Kodit i cili, i jep kompetencë gjyqtarit të seancës paraprake të lejojë prokuronin të komunikojë akuzë për fakte të reja ose të drejtën për të kthyer aktet në mënyrë që hetimet te vazhdojnë për faktin e ri. Kjo kompetencë e gjyqtarit lidhet sipas kësaj dispozite me daljen e faktit të ri gjatë shqyrtimit gjyqësor, pra kur kjo rrethanë është e evidentuar dhe e qartë për palët në proces dhe rregullohet pikërisht nga përcaktimet e këtij neni dhe jo ato të nenit 332/ç, sipas  të cilit gjyqtari përcakton drejtimin dhe aktet që duhet të merren vetëm në funksion të mbështetjes e provueshmërisë së akuzës për të cilën është njoftuar i pandehuri dhe është kërkuar të dërgohet çështja në gjyq. [1]

    Pavarësisht përcaktimit që bën gjykata për drejtimin e hetimeve dhe aktet që duhen marrë, prokurori nuk ndalohet të kryejë veprime të tjera hetimore kur ai e çmon te nevojshme dhe tëmundur, në rast se afati hetimor e lejon, por gjithsesi të gjeneruara  e të lidhura me kryerjen e veprimeve shtesë. Pra për shkak të fakteve apo rrethanave që mund tërezultojnë nga hetimet shtesë, mund të dalë nevoja e kryerjes se veprimeve tëtjera procedurale, të cilat prokurori nuk ka pengesë ti kryejë me qëllim zbardhjen e së vërtetës dhe garantimin e të drejtave të palëve në proces.

    Kur gjykata konstaton se akte të fashikullit tëgjykimitjanë të pavlefshme ajo i deklaron ato kryesisht apo me kërkesën e palëve, në varësi të llojittë pavlefshmërisë, absolute sipas nenit 128 apo relative sipas nenit 129, ajo urdhëron përsëritjen e tyre kur kjo është e mundur. Ky parashikim vjen në harmoni me parashikimin e nenit 131 të Kodit i cili gjithashtu përcakton të njëjtin rregull. Në interpretim të këtyre dispozitave, gjykata duhet të urdhërojë përsëritjen jo vetëm të aktit që duhet deklaruar i pavlefshëm për shkak të shkeljes së ligjit në përpilimin e tij pro edhe të akteve të tjera të cilatvaren prej tij. Pavarësisht deklarimit të pavlefshmërisë për të gjitha këto akte, gjykata duhet të konsiderojë edhe rrethanatobjektive të çështjes kur të disponojë për përsëritjen e tyre. Ajo duhet të mbajë në konsideratë në këto raste, nevojën e hetimit për këto akte dhe mundësinëobjektive për përsëritjen e tyre. Gjykata gjithashtu duhet të konsiderojë përpara se tëurdhërojëpërsëritjen edhe efekshmërinë e përsëritjes së këtyre akteve, disa të tilla ndonëse janë objektivisht të mundura të realizohen përsëri humbasin krejtësisht vlerën e tyre për shkak të dijenisë sëpalëve para përsëritjes së tyre. Në këtë kontekst, gjykata duhet tëvlerësojë në se është efektive për hetimin dhe a sjell një vlerë të shtuar përsëritja e tyre.

    Dispozitat nuk përcakton se cilës palë gjykata i ngarkon përsëritjen e akteve të pavlefshme, por duke qenë se pavlefshmëria e akteve lidhet me respektimin e rregullave procedurale qëduhet të zbatojë para së gjithash organi procedues që i merr ato, mbetet detyrë e tij të përsërisë kryerjen e akteve të pavlefshme sipas vendimit të gjykatës.

    Gjykata deklaron gjithashtu me vendim edhe provat e papërdorshme, tëcilat janëpretenduar prej palëve apo janë konstatuar prej saj kryesisht. Edhe në këto raste, gjykata urdhëron rimarrjen. e tyre, kur kjo ështëe mundur. Vendimi nëpërmjet së cilit gjykata shprehet për pavlefshmërinë e akteve dhe papërdorshmërinë e provave,  është një vendim indërmjetëm i cili i shërben zgjidhjes së çështjes por nuk e zgjidh përfundimisht atë. Vlerësimi i pretendimeve dhe shkaqeve që prodhojnë pavlefshmëri të akteve apo papërdorshmëri të provave kryhet nga gjykata përgjatëzhvillimit të seancës parapake dhe duhet të marrë një përgjigje formale nëpërmjet vendimit të saj përpara se të mbyllet shqyrtimi gjyqësor. Ky qëndrim i shprehur i gjykatës në lidhje me këto çështje i jep fund ambiguitetit që shoqëronte praktikën gjyqësore para ndryshimeve që pësoi Kodi në lidhje me këtëmoment i cili, i jepte mundësi gjykatës tëshprehej për këto çështje me vendimin përfundimtar duke mos i lënë mundësi palëve të ndërtonin mbrojtjendhe analizën e duhur të provave që do të konsideroheshin të përdorshme apo të vlefshme, duke shkelur në këtë mënyrë të drejtën e tyre për një proces të rregullt.

    Gjykata nëvendimin qëurdhëronplotësimin e hetimeve cakton gjithashtu edhe afatin brenda të cilit do tëkryhen këto hetime dhe urdhëron gjithashtu edhe caktimin e datës në tëcilin do të zhvillohet seanca vijuese, duke i dhënë këtij vendimi plotësisht tiparet e një vendimi të ndërmjetëm.

    Koha e caktuar prej gjykatës për të kryer hetimet shtesë duhet të jetëe përfshirë brenda afatit të hetimeve paraprake për çështjen konkrete sipas parashikimeve të neneve 323 e 324 të Kodit. Në rast është e rëndësishme që mos të jetë tejkaluar afati dy vjeçar i hetimit në mënyrë qëveprimtaria hetimore e prokurorit të jetë e përfshirë brenda afati hetimor të përcaktuar prej ligjit. Në rast se prokurori do të ndodhet në situatën kur ky afat ka kaluar, atëherë do të detyrohet të kërkojë zgjatjen e afatit hetimor nga Prokurori i Përgjithshëm në zbatim të nenit 324/2 të Kodit, zgjatje e cila duhet të motivohet pikërisht për nevoja tëzbatimit tëvendimit të gjykatës.

    Përndryshe, nga leximi i nenit 332/ç nuk kërkohet që prokurori të vendosë të zgjasë afatin hetimor në raport me nenin 324 të Kodit, nëse ai gjendet jashtëperiudhës tre apo gjashtëmujore të hetimit. Në këtë rast është vendimi i gjykatës qëvendos afatin, akti që legjitimon zgjatjen në kohë të hetimeve paraprake dhe siguron ligjshmërinë e veprimeve hetimore që do të kryhen në këtë periudhë sipas orientimit të dhënë nga gjykata.

    Seanca vijuese paraprake pas kryerjes së detyrave të lëna nga gjykata do të prezantojë një panoramë të re të fakteve e rezultateve të hetimit si dhe provavepër të cilat përfundimisht palët do të debatojnë në se janë të mjaftueshme për dërgimineçështjes në gjyq.

    Pika e dytë e nenit 332/ç ka përcaktuar se ky vendim i gjykatës i njoftohet drejtuesit tëprokurorisë së zyrës ku ushtron veprimtarinë prokurori i çështjes apo zyrës që ka qenë kompetente për kryerjen e hetimeve. Dispozita nuk ka definuar qëllimin e këtij urdhërimi por vetëm kryerjen e tij.

    Drejtuesi i prokurorisë do të duhet të vlerësojëvendimin për plotësim të hetimeve në dy aspekte, në atë të administrimit të ngarkesës së punës së prokurorit dhe vendosjes në dispozicion të stafit mbështetës për kryerjen e detyrave të lëna nga gjykata dhe zbatimin e tyre në funksion tërealizimit të një hetimi të plotë e objektiv në zbatim të kompetencave të parashikuara nga neni 42 i ligjit nr.97/2016 por, edhe në drejtim tëverifikimit tëveprimtarisë procedurale të tij në zbatim të nenit 43 tëligjit nr.97/2016, kontrolli cili m und tëçojë drejtuesin në zbatimin e nenit 48 të ligjit nr.97/2016 nëpërmjet nxjerrjes së udhëzimeve jo tëdetyrueshme me shkrim.

    Në rast se vendimi i gjyqtarit indikon për sjellje procedurale të prokurorit që mund të përbëjnë elementë që mund të ndikojnë (i) në vlerësimin profesional të tij në kuptim tëvlerësimit të kritereve të përcaktuar nënenet 73-76 të Ligjit nr.96/2016 dhe mendimit të drejtuesit si një nga burimet që përdoren për vlerësiminprofesional sipas nenit 77 germa d  këtij ligji dhe (ii) për verifikimin e sjelljes procedurale të prokurorit edhe në drejtim të ndonjëshkeljeje disiplinore që mund të shkaktojëinformimin e strukturave përgjegjëse për inicimin e procedimit disiplinor ndaj tij në zbatim të nenit 42 germa dh e ligjit nr.97/2016.[2]

     

    [1]Sipas nenit 421 paragrafi 2 të Kodit të Procedurës italiane parashikohet se në rastet kur nuk procedohet sipas parashikimeve të nenit 421/4 sipas të  cilës,gjyqtariështë nëgjendje të vendosë nëgjendjen që janë aktet, gjyqtari nëse hetimet paraprake janë tëpaplotaurdhëron hetime tëmëtejshme  si përcakton afatin për përfundimin e tyre dhe datën e seancës së re. Në këtë dispozitë lexohet më qartë qëllimi i ligjvënësit për të kondicionuar hetimet e mëtejshme me pamundësinë e gjyqtarit për  të marrë vendim në gjendjen që janë aktet, pra jo me nevojën për të hetuar mbi fakte të tjera.

    [2]Sipas neni 421 paragrafi i dytë të Kodit të Procedurës Penale italiane, urdhri i gjykatës për të zhvilluar hetime të mëtejshme i njoftohet drejtuesit të prokurorisë së Apelit i cili ka kompetenca që nëpërmjet një dekreti të motivuar tëmarrë përsipërhetimet nëse prokurori nuk i kryen ato sipas urdhërimit të gjykatës, rregullim i parashikuar nga neni 421/2 të Kodit, kompetenca të cilat nuk  i gëzon drejtuesi i prokurorisë sipas ligjit nr.97/2016

  • Konteksti historik

    Seanca paraprake është një institut i ri i parashikuar për herë të parë në Kodin e Procedurës Penale me ndryshimet që pësoi ky Kod me ligjin nr.37/2017. Ekspertet të cilët u angazhuan me ndryshimet e në Kod, panë të nevojshme parashikimi e këtij instrumenti kontrolli paraprak të konkluzioneve të prokurorit në përfundim të hetimeve paraprake për të dërguar çështjen në gjyq , në kushtet kur kuadri ligjor që rregullonte mënyrën e funksionimit të Institucionit të prokurorisë, kishte ndryshuar me amendamentet që ju bënë Kushtetutës së Shqipërisë në Korrik 2016 e ligjit për organizimin dhe funksionimit e prokurorisë në shtator të vitit 2016, si pjesë e ndryshimeve të reformës në drejtësi. Për shkak të mospasjes më të një roli kontrollues të prokurorit më të lartë ndaj vendimeve e urdhrave të prokurorit më të ulët, u pa e nevojshme, parashikimi i kompetencave e funksioneve të kontrollit mbi fazën e hetimit paraprak, nga ana e gjykatës. Para ndryshmeve ky kontroll ushtrohej nga drejtuesi i prokurorisë sipas parashikimit të nenit 24 të K.Pr.Penale dhe akteve normative të  prokurorit të përgjithshëm të dala në zbatim të tij. Kjo dispozitë në mënyrë të posaçme pati për qëllim që të garantojë bazën e gjerë të fakteve e provave mbi të cilat duhet të vendoset për dërgimin e një çështje në gjyq dhe të rrisë përgjegjësinë e prokurorit por edhe të gjykatës në raport me cilësinë e ligjshmërinë e hetimit.

  • Legjislacioni ndërkombëtar

    “Pakti ndërkombëtar për të drejtat civile dhe politike”  miratuar nga Konventa e Kombeve të Bashkuara e miratuar me ligjin 7510 datë 08.08.1991, në të cilin ndër të tjera parashikohet e drejta e individit për një proces të rregullt gjyqësor.

    Konventa Evropiane për Mbrojtjen e te Drejtave dhe Lirive Themelore te Njeriut.

     

• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  A.    Raporte, opinione, rekomandime dhe deklarata

  Direktiva 2012/29 e parlamentit Evropian dhe këshillit Evropian datë 25 Tetor 2012, aksesuar për herë të fundit në datën 06.11.2019

  Rekomandimi (2010) 12 i Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës, aksesuar për herë të fundit në datën 06.11.2019

  Opinion Nr. 810/ 2015 CDL-REF(2015)038 En datë 7 Tetor 2015 I Komisionit të Venecias mbi “Draft Ndryshimet në Kushtetutën e  Republikës së Shqipërisë, aksesuar për herë të fundit në datën 06.11.2019

   

• Materiale legjislative

  [1]Dokumenti Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, Qershor 2015, faqe 146hartuar nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë

  ,http://ëëë.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/dokumenti_shqip_0.pdf, aksesuar në datë 06.11.2019

  [2] https://ëëë.parlament.al/files/projektligje/shtesa-e-ndryshime-7905-kodi-i-procedures-penale-resize.pdf

  https://ëëë.parlament.al/Files/ProjektLigje/Relacion-Shtesa-e-Ndryshime-7905-Kodi-i-Procedures-Penale-Resized.pdf

• Dispozita të lidhura

  Kushtetuta:

  Neni 42,  135 e 148

   

  Kodi i Procedurws Penale

  Neni 128

  Neni 129

  Neni 131

  Neni 323

  Neni 324

  Neni 329/4

  Neni 329 /b pika 3 e 4

  Neni 329/d pika 2

   

  Ligji nr.96/2016

  Neni 73

  Neni 74

  Neni 75

  Neni 76

  Neni 77

   

  Ligji nr.97/2016

  Neni 42

  Neni 43

  Neni 48

   

   

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia

  “Procedura penale”nga Franco Cordero botim i shtëpisë botuese “Giuffre”, edicioni i tetë, botim i vitit 2006

   

• Arkiva

  Ligji nr.7905 datë 21.03.1995 “Kodi i Procedurës Penale” i ndryshuar deri ne hyrjen në fuqi të ligjit nr35/2017

  Ligji nr. 8737, datë 12.2.2001, “Për Organizimin dhe Funksionimin e Prokurorisë në Republikën e Shqipërisë”