Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    Nëpërmjet nenit 332/d e Kodit të Procedurës Penale, legjislatori ka synuar të përcaktojë veprimet që duhen kryer nga gjyqtari i seancës paraprake dhe prokurori i cështjes përpara se cështja të dërgohet për gjykim në funksion të përcaktimit të saktë të faktit kriminal për të cilin akuzohet i pandehuri si edhe për kualifikimin e duhur ligjor të tij. Veprimtaria korrektuese në lidhje me akuzën synon tëtë garantojë  një proces ligjor të ndërtuar mbi fakte e prova e të sigurojë në këtë mënyrë edhe të drejtat procedurale të të pandehurit për t’u mbrojtur duke, pasur një dijeni të qartë e të plotë për akuzën me të cilën do të përballet, të drejtave procedurale të të pandehurit e palës së dëmtuar, si e drejta për tu njohur me aktet, e drejta për tu mbrojtur, zbatimi i parimit të kontradiktoritetit etj, në përputhje me standardet ndërkombëtare të parashikuara nga direktivat e detyrueshme për Shtetet Anëtare të BE-së dhe vendimet e GJEDNJ-së. 

  • Objekti

    Neni 332/d parashikon rrethanat në të cilat prokurori dhe gjyqtari i seancës paraprake reagojnë për të  saktësuar kualifikimin ligjor të akuzës apo për të ngritur akuza të reja që në këtë fazëtë procesit,në funksion të njoftimit të palëve për  këto ndryshime dhe të dhënies së tyre të garancive për t’u mbrojtur, para se procesi gjyqësor të fillojë. Bashkëlidhur këtyre parashkimeve, objekt i kësaj norme janë edhe parashikimet që rregullojnë modalitet e të drejtat e palëve për të reaguar në kushtet e akuzave të reja. Dispozita parashikon edhe veprimet që kryen gjyqtari i seancës paraprake ne funksion të ndihmës apo ndikimit në administrimin e mbarëvajtjes së punës në organin e akuzës.

     

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    Dispozita normon veprimtarinë e gjyqtarit të seancës paraprake dhe prokurorit të cështjes për veprimtarinë që duhet tëkryejnë në rastet kur vërtetohen rrethanat e parashikuara që prodhojnë si konseguencë paraqitjen e akuzave të reja apo ndryshimin e akuzës.

    Paragrafi i parë i dispozitës rregullon situatën kur prokurori i cështjes me inisiativën e tij kryesisht, reagon nëpërmjet ndryshimit të akuzës për shkak të ndryshimeve të rrethanave të faktit. Ky paragraf parashikon se rrethana e evidentimit të faktit ndryshe në seancën paraprake në krahasim me atë qëështë përshkruar në kërkesën për dërgimin e cështjes në gjyq, obligon prokurorin të ndryshojë akuzën. Dispozita citon se ky veprim i prokurorit duhet të kryhet në kushtet kur fakti del ndryshe. Prokurori ka detyrimin në zbatim të kërkesave të nenit 331 paragrafi 3 pika b të parashtrojë në kërkesën për dërgimin e cështjes në gjyq, faktin penal dhe cilësimin ligjor të tij. Të dy këto elementë së bashku, të adresuar e në ngarkim të të pandehurit përbëjnë në vetvete akuzën në kuptimin material të saj. Akuza e komunikuar një individi nuk mund të jetë vetëm citimi i nenit respektiv por adresimi i rrethanave konkrete të kryerjes së aktivitetit kriminal nën një formë të caktuar të fajit, të cilat kualifikohen sipas një përcaktimi të posacëm të Kodit Penal që përbën në vetvete, veprën penale konkrete për të cilën akuzohet dhe merret në përgjejësi penale i pandehuri.

    Prokurori i cështjes sipas parashikimeve të nenit 34 pararafi 1i Kodit i komunikon akuzën një personi të cilit i atribuohet vepra penale duke i treguar të dhëna të majftueshme që përfaqësojnë rrethanat e faktit dhe cilësimin ligjor të tyre. Në vetvete ky komunikim formal i asaj  për të cilën prokurori në emër të shtetit, thërret në përgjegjësi penale individin, mbetet një komunikim i ndryshueshëm në varësi të plotësimit dhe ekzistencës së disa rrethanve të cilat mund të konstatohen përgjatë hetimeve paraprake sipas kuptimit të nenit 34 pararafi 2 i Kodit dhe në këto raste prokurori disponon vetë mbi akzunë duke qenë se ai është titullari i kësaj të drejtë në këtë moment procedural, porkëto rrethana mund të konstatohen edhe në seancën paraprake sipas parashikimeve të nenit 332 germa d ashtu edhe përgjatë gjykimit sipas parashikimeve të nenit 372, 373 e 374 të Kodit. Legjislatori ka parashikuar se në këto raste subjektet e procedimit penal, gjykata, prokurori e vetë palët kanë rolet e tyre të mirëpërcaktuara në këto dispozita.

    Përshkrimi i rrethanave të faktit mbi të cilat është ngritur akuza formale nga prokurori përgjatë hetimeve paraprake, është detyrimisht pjesë e kërkesës së prokurorit për dërgimin e cështjes në gjyq. Në këtë akt të rëndësishëm procedural, sipas të cilit vetë i pandehuri apo palët e tjera private ndërtojnë mbrojtjen e tyre, duke qenë se ai përfaqëson sintezën dhe konkluzionet e gjithë veprimtarisë hetimore të zhvilluar, fakti ka të mirëpërcaktuara e të konsideruara të provuara rrethanat konkrete që formojnë në vetvete faktin kriminal. Këto rrethana sigurisht që duhet të jenë rezultat i veprimtarisë hetimore dhe deduksion i  analziës së të dhënave që provat embledhura kanë përcjellë si informacion. Në vija të përgjithshme prezumohet se prokurori ka disponuar mjaftueshëm të dhëna mbi të cilat ai ka ngritur e ndërtuar faktin për të cilin, ka konsideruar se i pandehuri duhet të thirret në përgjegjësi penale. Në këtë kuptim e lexim të dispozitave, duket se duhet të ketë pak gjasa që ky fakt kriminal, të rezultojë ndryshe në seancën pararpke e cila zhvillohet menjeherë pas përfundimit të hetiemve paraprake. Mënyra se si Kodi ka ndërtuar dhe parashikuar rolin e prokurorit përgjatë hetimeve paraprake, i lë pak mundësi këtij subjekti procedimi të pretendojë një fakt tëndryshëm nga sa ka përshkruar në kërkesën për dërgimin e cështjes në gjyq që në seancën paraprake, pa u marrë ndonjë provë e re e kërkuar nga i pandehuri apo mbrojtja apo palët private në zbatim të parashikimeve të nenit 332 germa c e Kodit.

    Sipas parashikimit të paragrafit të parë të nenit 332 germa d, në rastet kur fakti del ndryshe nga sa është përshkruar në kërkesën për gjykim, prokurori ndryshon akuzën dhe ja komunikon atë të pandehurit. Në kuptim të këtij parashikimi, duhet që fakti të rezultojë i ndryshuar në elementë të rëndësishëm të tij, të tillë që përcaktojnë dhe kondicionojnë edhe ndryshimin e akuzës. Jo cdo element i ndryshëm që lidhet me faktin e përshkruar detyron prokurorin të ndryshojë akuzën, vetëm ato ndryshime që kondicionojnë një cilësim ligjor tëndryshëm të faktit, praktikisht përballjen më një fakt të ndryshëm kriminal. Këto ndryshime mund të lidhen si më anën objektive, pra me rrethana konkrete në të cilat ka ndodhur aktiviteti kriminal por edhe në drejtim të anës subjektive të veprës, për sa kohë që ndryshimi i faktit në lidhje me formën e fajësisë, përcakton dhe detyron ngritjen e një akuze të ndryshme nga ajo e komunikuar gjatë hetimeve paraprake dhe e përshkruar në kërkesën për gjykim.

    Sipas këtij paragrafi, prokurori konsiderohet se ndryshon akuzën edhe në rast se nga tërësia e të dhënave që konstatohen në seancën parapake, rerzulton se i pandehuri ka kryer njëvepër tjetër penale sipas parashikimit të nenit 79 paragrafi 1 germa b e Kodit.[1]

    Pavarësisht se dispozita nuk përcakton se në cfarë kushtet apo rrethanash do të konstatohet kjo vepër tjetër, pra nëse nëvojiten që të merren prova të reja ose jo për të arritur në këtë konstatim, ajo që duket se është thelbësore për të përcaktuar diferencën midis këtij parashikimi dhe atij të paragrafit të dytë të kësaj dispozite, qëndron në faktin se vepra tjetër penale duhet të plotësojë njëkohësisht dy kushte që prokurori të mund të ndryshojë akuzë; i) rrethanat e faktit për te cilat ngrihet akuza tjetër penale të jenë pjesë e integruar e faktit penal për të cilin prokurori ka ngritur akuzën e parashtruar në kërkesën për dërgimin e cështjes në gjyq dhe ii) ketë vepër ta ketë kryer i njëjti i pandehuri sipas parashkimit të nenëit 79 paragrafi germa b e Kodit. Duke interpretuar në këtë mënyrë këtë parashikim ligjor, duket se pranohet njëkohësisht se prokurori ka ometuar ngritjen e një akuze të plotë dhe ka gabuar në cilësimin ligjor të faktit në kërkesën për gjykim. Pavarësisht këtij konstatimi, qëllimi i dispozitës e tejkalon kujdesin për të demonstruar saktësinë e veprimeve të organit procedues gjatë fazës së hetimeve parapke, por vendos në plan të parë interesin e një hetimi të plotë e përgatitjes së një procesi gjyqësor të ndërtuar e mbështetur mirë mbi parimet e kontradiktoritetit dhe barazisë së armëve, duke synuar garantimin e një procesi të rregullt ligjor në kuptim të parashikimeve të Kushtetutës dhe Konventës Evropiane të të Drejtave të Njeriut.[2]

    Në të njëtën mënyrë, nëpërmjet ndryshimit të akzuës, parashikohet se vepron prokurori edhe kur rezulton një rrethanë rënduese e cila nuk është përshkruar në kërkesën për gjykim. Edhe në këtërast, dispozita nuk parashikon se në cilat rrethana mund të ndodhë ky konstatim apo se cfarë kushtesh duhet të plotësohen që të dalë në pah kjo e dhënë. 

    Pavarësisht mungesës së një parashikimi literal për rrethanat në të cilat konstatohet ky fakt, thelbësore edhe në këtë rast është të mirëpërcaktohet se rrethana rënduese, është një fakt që ka shoqëruar rrethanat e faktit  për të cilin është ngritur akuza, por që për arsye të pakërkuara, nuk është bërë pjesë e komunikimit me të pandehurin apo palët private dhe as është përshkruar në kërkesën për dërgimin e cështjes në gjyq. Dispozita përdor termin “del” për të definuar zbulimin apo evidentimin e kësaj rrethane, pa përcaktuar se për të konsideruar se kjo rrethanë rënduese “del” gjatë seancës paprapke, duhet të kuptojmë se nuk është përmendur në kërkesën për dërgimin e cështjes në gjyq apo nuk është cituar si një rrethanë rënduese, pavarësisht se është përmendur si rrethanë fakti.

    Në këto raste duhet të konsiderohet se rrethanat e faktit e cila parashikohet si rënduese sipas parashikimeve të nenit 50 të Kodit Penal duhet të zbulohet përgjatë seancës paraprake dhe nuk duhet të jetë evidentuar për gjatë hetimeve paraprake. Duke qëne se aplikimi i rrethanave rënduese, krahas një akuze penale konkrete, nuk prodhojnë ndryshimin e kualifikimit ligjor të veprës, dispozita e ka paraparë këtë rast si një rrethanë që duhet të shkaktojë detyrimisht ndryshimin e akuzës, për efekt të garantimit të të drejtave procedurale të të pandehurit dhe sigurimit prej tij të një mbrojtje efektive për sa kohë që rrethanat rënduese ndonëse nuk ndryshojnë akuzën në kuptimin formal, rëndojnë potencialisht pozitën e të pandehurit në drejtim të masës së dënimit të projektuar për veprën penale për të cilën ai akuzohet, prandaj dhe në kuptim dhe zbatim të këtyre garancive, komunikimi i një rrethane rënduese do të barazohet me ndryshimin e akzuës dhe do të shoqërohet me të gjitha detyrimet ligjore që prodhon ajo.

    Në të treja këto raste, kur prokurori me inisiativën e tij, ndryshon akuzën në zbatim të këtij paragrafi, ai është i detyuar t’ja komunikojë këtë akuzë të re, të padehurit kur ai është i pranishëm. Dispozita nuk parashikon ndonjë formë të posacme për komunikimin e akzuës së ndryshuar, për pasojë do të duhet të konsiderohet se ajo komunikohet me cdo formë që prokurori do e konsiderojë të përshtatshme për marrjen dijeni të të pandehurit.[3] Përgjatë zhvillimit të një seance paraprake, veprimtaria procedurale e së cilës dokumentohet në procesverbalin e seancës gjyqësore, komunikimet e një natyre të tillë, mund të gjejnë pasqyrim në këtë akt procedural, në të cilin përshkruhen qartë ndryshimet e akuzës të kryera nga prokurori dhe komunikimi i tyre për të pandehurin.

    Në rastet kur i pandehuri nuk është i pranishëm në seancë, dispozita parashikon se ndryshimi i akzuzës i komunikohet mbrojtësit të tij të cilit, i jepen jo më shumë se 10 ditë kohë që të komunikojë me të pandehurin. Afati i parashikuar synon t’i japë kohë dhe mundësi të pandehurit të njihet me akuzën e ndryshuar dhe të ndërtojë mbrojtjen e tij. Ky afat vlen dhe duhet trajtuar jo vetëm si një afat për komunikimin por edhe për dhënien e mundësisë për të marrë një qëndrim rreth akzuës së re. Në këtë kuptim, pavarësisht se mungon një parashikim ligjor, një afat i arsyeshëm duhet t’i jepet edhe të pandehurit prezent në rastet e komunikimit të ndryshimit tëakzues në rast se ai e kërkon. Afati në këtë rast do të shërbejë në funksion të realizimin të së drejtës së mbrojtes efektive dhe qartësimit të strategjive për akuzën dhe procedimin. Në cdo rast në respektimit të parimit të barazisë së armëve, për sa kohë legjislatori i jep mundësinë organit të prokurorisë të korrektojë cilësimin ligjor të një fakti të caktuar kriminal ne funksion të përgatitjes së një gjykimi sa më efikas, duhet t’i garantojë në të njëjtën shkallë e nivel edhe të pandehurit të drejtën të njihet e të mbrohet nga këtyre ndryshimeve formale të akzuës të cilat mund tëjenë me pasoja të rëndësishme në drejtim të lirive e të drejtave të tij.[4]

    Paragrafi i dytë i nenit 332 germa d të Kodit, parashikon një situatëtë ndryshme për sa i përket rrethanave të faktit të cilat behën prezent apo konstatohen përgjatë zhvillimit të seancës pararpake dhe të cilat nuk knaë rezultuar si të njohura gjatë hetimit paraprak.

    Dispozita flet për faktin e ri penal i cili duhet të dallohet nga fakti jo penal, që do të thotë një situatë faktike e cila ka ndodhur por të cilës i mungojnë elementët e domosdoshëm që e bëjnë atë një fakt penal, sic janë kundraligjshmëria, ana subjektive dashja apo pakujdesia, në varësi të veprës konkrete të parashikuar nga dispozita si edhe parashikimi i kësaj situate si një vepër penale sipas  parashikimeve të posacme të Kodit Penal.

    Në këtë kuptim, rrethana mund të ketë krejt e panjohur ose të ketë qenë e njohur për organin e akzuës por asaj i ka munguar njoftimi për elementët e plotë që e bëjnë atë të konsiderohet si një fakt penal. Diferenca mes dy situatave të përshkruara në paragrafin e parë dhe të dytë të dispozitës, lidhet pikërisht me parashikimin e faktit ndryshe sipas paragrafit të parë dhe faktit të ri penal sipas parashikimit të paragrafit të dytë të saj. Fakti i ri penal nuk do tëkuptojë që dosmosdoshmërisht të mos jetë përmendur krejtësisht në kërkesën për dërgimin e çështjes në gjyq, ndonëse ky është një nga rastet, ai me i thjeshti, por në zbatim të këtij parashikimi ligjor, ai mund të jetë parashikuar në kërkesë si një rrethanëfakti por jo, me të gjithëelementët  e nevojshëm që e bëjnë atë një fakt penal. Mbajtja e një arme e cila nuk është konstatuar se mbahet pa leje gjatë hetimeve dhe për pasojë nuk është përmendur si fakt penal në kërkesën për gjykim por vetëm si rrethanë faktike, do të konsiderohet si njëfakt i ri penal nëse gjatë seancës paraprake, konstatohet se ajo është mbajtur pa leje të organeve kompetente prej të pandehruti apo nëpërmjet një akti të falsifikuar. Nëkëtë rast, ndonëse rrethana e mbajtjes së armës ka qenë përmendur në kërkesën për dergimin e cështjes në gjyq, mbajtja e saj pa leje të organeve kompetente, e bën atë të cmohet si një fakt i ri i penal i parashikuar nga neni 287 i K.Penal, për të cilin prokurori duhet të reagojë dhe të komunikojë akuzë.

    Dispozita nuk bën dallim për rastin kur fakti i ri penal nuk ka lidhje rrethanore me faktin penal për të cilin është ngritur akzua dhe paraqitur kërkesa për dërgimin e cështjes në gjyq. Sipas leximit të kësaj dispozite, fakti i ri penal mund të jetë ose jo i lidhur me ngjarjen kriminale për të cilën akuzohet i pandehuri, ajo që mbetet thelbësore sipas këtij parashikim i është se konfigurimi i tij si një fakt i ri penal të dalë apo të konstatohet në seancën paraprake dhe jo gjate hetimit paraprak. Në këtë kuptim nëndryshim nga vepra penale e cila komunikohet sipas parashikimit të paragrafit tëparë të kësaj dispozite për shkak të gjendjes së rrethanave të parashikuara nga neni 79 pararafi 1 germa b e Kodit, vepër e cila duhet të jetë detyrimisht pjesë e faktit të pasqyruar në kërkesën për dërgimin e cështjes në gjyq por e pacilësuar si një akuzë më vetëdhe e pa formuluar zyrtarisht si një akuzë më vetë, në rastin e pararafit të dytë, fakti penal duhet të konfigurohet si i tillë vetëm në sencën paraprake dhe duhet të përfaqësojë një element të ri në drejtim të cilësimit të tij si një veprim apo mospveprim i kundraligjshëm në nivelin e një vepre penale.

    Paragrafi i dytë i Nenit 323 germa d parashikon se në mënyrë kumulative me këtë kusht, pra me faktin qëfakti i ri penal duhet të dale/ rezultojë/ të konstatohet gjatë seancës paraprake duhet që ai të mos jetë përmendur në kërkesën për dërgimin e cështjes në gjyq. Në kuptim të këtij parashikimi, do të duhet të kuptohet që ai nuk duhet të jetë përmendur në kërkesën për gjykim si një fakt penal me të gjithë elementët e tij dhe për të cilin i pandehuri do të duhej të kuptonte se thirrej nën përgjegjegjësi penale, pra të ishte i njoftuar se ndaj tij do të duhej të mbrohej e të dëgjohej në funksion të garantimit të të drejtave tëtij për një proces të rregullt.[5]

    dëgjohej në funksion të garantimit të të drejtave tëtij për një proces të rregullt.[5]

    Rrethana tjetër e cila duhet të ekzistojë në mënyrë kumulative me dy të parat, është ajo që lidhet me të drejtën e prokurorit për të hetuar kryesisht për faktin e ri penal të konstatuar gjatë seancës paraprake. Fakti i ri penal, që të konsiderohet si i tillë për shkak të kësaj dispozite duhet të jetë i përfshirë në atë grup vepra penale për të cilat Kodi i Procedurës Penale nuk parashikon se nevojitet ankimii viktimës, vepra të parashikuara nga neni 284 të Kodit apo kërkesëprej të dëmtuarit akuzuzes sipas nenit 59 të Kodit tëProcedurës Penale. Në rast se fakti i ri penal do të kualifikohej si njënga veprat penale të parashikuara nga këto dispozita, ai nuk do të konsiderohej se i nënshtrohej regjimit të faktit të ri penal sipas parashikimit të nenit 332 germa d e Kodit. Element i rëndësishëm për tu konsideruar e vlerësuar prej prokurorit në se do të operojë më komunikimin e një akuze të re, është se nga rrethanat e cështjes nuk duhet të rezultojë e nevojshme që të zhvillohen hetime të mëtejshme për faktin e ri penal, pra në këndvështrim të prokurorit, fakti i ri penal duhet të jetë i mbështetur në prova e në ligj sipas standartit të parashikuar nga neni 331 i Kodit tëProcedurës Penale dhe cështja edhe në drejtim të marrjes nën përgjegjegjësi penale edhe për këtë fakt ndaj të pandehruit, duhet të jetë e gatshme për gjykim.

    Pavarësisht ekzistencës në mënyrë kumulative të këtyre kushteve i) dalja e faktit të ri penal, ii) mos përmendja e tij në kërkesën për dërgimin e cështjes në gjyq dhe iii) e drejta e prokurorit për të proceduar kryesisht, neni 332 germa d parashikon se prokurori mund të komunikojë akuzë të re për këtë fakt në seancën paraprake vetëm kur gjykata e lejon atë pasi i pandehuri ka dhënë pëlqimin për të proceduar në këtë seancë. Në kuptim të këtij parashikimi, në rastet kur i pandehuri nuk është prezent në seancën paraprake, prokurori nuk mund t’ja komunikojë akuzën e re mbrojtësit të tij. Duke lexuar mënyrën se si është formuluar dispozita, duket se tre kushtet e para të renditura mëlart, duhet të plotësohen në mënyrë që prokurori të legjitimohet të komunikojë akuzë të re, ndërsa rrethana e pëlqimit të të pandehuritështë një kusht që duhet të verifikohet nga gjykata për të lejuar komunikim e akuzës.

    Dispozita nuk parashikon ndonjëm mundësi të shtyrjes së seancës paraprake për të thirrur të pandehurin në mënyrë që atij ti merret pëlqimi për komukimin e akzuës së re por, pavarësisht ometimit të këtij parashikimi, gjyqtarai i seancës në kushtet kur i pandehuri është i mundur të paraqitet në seancën e rradhës, mund të ndërpresë seancën paraprake duke njoftuar zhvilliin e saj  në një ditëtjetër dhe ti japë të pandehurit mundësinë që të shprehet për dhënien e pëlqimit ose jo për të proceduar me akuzën e re në kuadër të proceidmit penal të nisur tashmë, duke ndjekur një procedurë që do të garantonte jo vetëm të drejtat e të pandehurit por edhe eficensën e procedimit penal.

    Në rast se i pandehuri nuk jep pëlqimin, gjykata vendos t’i ktheje aktet prokurorit. Në të njëjtën menyrë do të duhet të veprojë gjykata edhe kur nuk arrin të marrë pëlqimin e të pandehurit për shkak të mosprezencës së tij. Kthimi i akteve të parashikuar nga kjo dispozitë do të duhet të kuptohet se gjykata i kthen prokurorit kërkesën për komunikimin e akuzës, si edhe aktet mbështetëse si edhe vetë aktin e njoftimit të akzuës, të përpiluar në kuptimin formal. Pavarësisht këtij interpretimi, duke qenë se dispozita flet për kërkesë të paraqitur prej prokurorit për komunikimin e akuzës, do të ishte njësoj e vlefshme që akuza të komunikohej nëpërmjet citimit të saj në prezencë të të pandehurit në seancë gjyqësore e të gjente pasqyrim në procesverbalin e seancës gjyqësore, i cili në këtë rast do të përfaqësonte aktin formal të njoftimit të akuzës për të pandehurin. Kjo mënyrë e të lexuarit të dispozitës, duket e drejtë të bëhet për sa kohë vetë dispozita nuk ka njëparashikim të posacëm për formën e komunikimit të akzuës së re, duke e lënë atë në diskrecionin e prokurorit.

    Ndërkohë që nëse plotësohen të gjitha kushtet e përshkruara më lart, gjykata lejon komunikimin e akzuës së re dhe e bën pjesë atë të kërkesës për dërgimin e cështjes në gjyq. Kjo do të prodhonte si pasojë që i pandehuri do të ketë edhe për akuzën e re të gjithë të drejtat për tu mbrojtur e për t’u dëgjuar ashtu si për atë të përshkruar në kërkesën për gjykim. Të njëjta të drejta do të ketë edhe viktima në rast se akzua e re lidhet me atë fakt për shkak të të cilit viktima konsiderohet e dëmtuar

    Dispozita parashikon se gjykata i kthen aktet prokurorit për shkak se nuk plotësohen kërkesat formale të paragrafit të mësipërm por, pa parashikuar se ky vendim sipas kësaj dispozite, lejon gjykatën të shqyrtojë bazueshmërinë ose jo të akuzës së re të ngritur. Këtë proces vlerësimi e gjykimi gjykata është e detyruar ta bëjë në zbatim të nenit 332 germa dh e Kodit, kur të vendosë për një nga mënyrat e disponimit në lidhje me kërkesën për dërgimin e cështjes në gjyq. Kthimi i akteve sipas kësaj dispozite, duhet të lidhet vetëm me verifikimin e kritereve formale dhe jo me vlerësimin e themelit të akzuave të ngritura.

    Pa përcaktuar qëllimin dhe ndonjë veprim  të mëtejshem, dispozita parashikon se kur gjykata vendos të kthejë aktet sipas parashikimit të nenit 332 germa d paragrafi i dytë, njofton për këtë vendim drejtuesin e prokurorisë ku ushtron funksionet prokurori i cështjes. Një parashkim të ngjashëm e gjejmë edhe në dispozita të tjera tëKodit të Procedurës Penale, (nenet...) pa gjetur një parashkim për pasojën që duhet të prodhojë ky veprim. Mbetet relevant arsyetimi i përdorur edhe në këto raste, kryesisht në drejtim të dhënies mundësi të drejtuesit të prokurorisë për të operuar me udhëzime jo të detyrueshëm në zbatim të neneve 43 germa b dhe ç  dhe 48 pararafi 1 germa c të ligjit nr.97/2016 me qëllim kontrollin e punës dhe unifikimin e qëndrimeve në organin e akuzës apo në drejtim të ndjekjes së zbatimit të vendimeve të gjykatës, si edhe në funksion të marrjes dijeni dhe informimit të strukturave përgjegjëse, për ndonje ecuri të mundshme disiplinore, në rast se sjellja procedurale e prokurorit, në rrethanat konkrete demonstron paaftësi të theksuar apo neglizhencë në ushtrimin e funksioneve tëtij.

    Paragrafi i tretë i nenit 332 germa d  të Kodit, rregullon situatën në të cilën në ndryshim nga paragrafët e tjerë, fakti nuk rezulton të ketë ndryshime nga ai i përshkruar në kërkesën për dërgimin e cështjes në gjyq, por rezulton se kualifikimi ligjor i tijështë i gabuar ose akuza nuk është formuluar në mënyrë të qartë e të saktë.[1]

    Kjo situatë sipas kësaj dispozite, konstatohet prej gjyqtarit të seancës paraprake dhe ka për qëllim pregatitjen sa më të mirë të cështjes për gjykim si edhe garantimin e të drejtave të palëve në proces, i pandehuri, viktimë apo palëve private. Kualifikimi i saktë ligjor i faktit penal, lidhet jo vetëm me realizimin e funksionit të gjykatës për dhënien e drejtësisë, pavarësisht se në këtë fazë cështja nuk merr një zgjidhje në themel por, ky moment procedural ka rëndësi thelbësore për mënyrën se si do të zhvillohet procesi në drejtim të gjykimit të themelit të cështjes apo qoftë edhe në drejtim të vendimit për ta pushuar atë. Në të gjitha llojet e vendimeve që gjyqtari i senacës paraprake mund të marrë sipas parashikimit të nenit 332 germa dh e Kodit, ai duhet të ketë qartësinë e duhur ligjore për akuzën e ngritur formalisht nga prokurori në mënyrë që të jetë në gjëndje tëçmojë e vlerësojëçdo të dhënë të dalë nga hetimi apo çdo pretendim të palëve në raport me akuzën e ngritur.

    raport me akuzën e ngritur.

    Dispozita ka përcaktuar se gjyqtari i seancës paraprake nuk është i titulluar të ndërmarrë vetë hapa drejt cilësimit ligjor të cështjes, sic është e titulluar të bëjë gjykata e themelit sipas parashikimeve të nenit 375 të Kodit, por vetëm të komunikojë me prokurorin e cështjes për paqartësitë apo gabimet e mundshme që janë kryer në lidhje me formulimin e akzuës, në mënyrë që ato të ndreqen që në këtë fazë procedurale. [6]

    Sipas paragrafit të tretë të nenit 332 germa d e Kodit, gjykata fton prokurorin të bëjë ndryshimin e cilësimit ligjor të faktit kur ajo cmon se ai është bërë i gabuar. Dispozita nuk parashikon shprehimisht nëse gjykata vetëm konstaton gabimin apo edhe orienton prokurorin në drejtimin e duhur por, për sa kohë që ajo parashikon se gjykata e fton prokurorin të bëjë korigjimet apo saktësimet e nevojshme, duhet interpretuar se gjykata në këto raste, orienton prokurorin drejt cilësimit të duhur ligjor që ajo cmon se duhet aplikuar për faktin e paraqitur në kërkesën për dërgimin e cështjes në gjyq. Praktikisht duke bërë këtë interpretim, duket se gjykata merr në këtë fazë atributet e organit të akuzës, ndonëse jo në mënyrë të drejtëpërdrejtë por nëpërmjet sygjerimeve për ndryshimet e kualifikimit ligjor që prodhon praktikisht një urdhërim të fshehur të gjykatës sa kohë që rregulli përcakton se në rast se prokurori nuk vepron sipas këtij orientimi, gjykata i kthen atij aktet.[1]

     

    Dispozita nuk parashikon se cila do të jetë sjella e prokurorit në rast se ai nuk do të ndajë të njëjtin qëndrim me gjyqtarin. Opsioni i lexueshëm në këtë rast duket se është se, pasiviteti i tij në drejtim të orientimit të dhënë, do të shoqërohet me kthimin e akteve, por nuk ka një rregullim të posacëm se si do të sillet prokurori në këtë situtaë.

    Kthimi i akteve do ta detyrojë prokurorin të modifikojë akuzën apo ai është i lirë të paraqesë në gjykatë sërish të njëtën kërkesë me të njëjtën akuzë? Për si janë ndërtuar dispozitat e Kodit të Procedurës Penale, ndonëse nuk ka njëparashikim esplicit sic është ai i parashikuar nga neni 278/2 dhe që përcakton se gjyqtari i hetimeve paraprake është i njëjti, do të duhet të interpretoheshin se edhe gjyqtari i seancës paraprake do të jetë i njëjti në versionin qëçështja kthehet në organin e akuzës qoftë,  për hetime të mëtejshme në zbatim të nenit 332 germa ç qoftë, kur kthehen aktet sipas nenit 332 germa d paragrafi 3 dhe më pas prokurori përsërit kërkesën për dërgimin e cështjes në gjyq. Në këtë kuptim, prokurori duhet të konsiderojë që pavarësisht veprimeve hetimore shtesë që mundet të ketë kryer, përve rasteve kur ato kanë potencuar qëndrimin e tij në lidhje meakuzën e ngritur më parë, qëndrimin e gjyqtarit në lidhje me akuzën e ngritur prej tij. Në mënyrë të arsyeshme prokurori duhet të reflektojë në kërkesën e re për të dërguar cështjen në gjyq, orientimin e gjyqtarit të seancës paraprake për modifikimin e akzues apo saktësimin e saj. Në mbështetje të këtij interpretimi vjen edhe parashikimi i dispozitës se në rastin kur gjykata kthen aktet, ajo ja njofton këtë vendim, drejtuesit të prokurorisë. Supozimi ligjor që bëhet në këto raste, përvec asaj që u komentua në lidhje me të njëjtin parashikim të paragrafit të dytë të dispozitës, do të shkonte edhe drejt vëmendjes së drejtuesit, për të ndrequr këtë gabim të konstatuar tek akuza e ngritur më parë prej prokurorit, nëpërmjet udhëzimeve jo të detyrueshme të tij. Në konkluzion, rregulli do të duhet të prodhonte arsyeshëm një sjellje të prokurorit në përputhje dhe harmoni me frymën e orientimin që ka bërë gjykata.

    Situata mbetet pa zgjidhje në vijim të procedimit penal, në rastet kur megjithë ndryshimin e akuzës të kryer në këtë fazë të procesit, prokurori reflekton mbi akuzën në zbatim të dispozitave procedurale që rregullojnë gjykimin e themelit të cështjes, në zbatim të neneve372-377 të Kodit.

     

    Pavarësisht këtyre parashikimeve dhe vendimeve që ndërmeren në këtë fazë të procesit, duke konsideruar parashikimn e nenit 332 germa dh paragrafi 3, modifikimet e akuzës të kryera në këtë fazë nuk kondicionojnë asnjë kompetencë apo të drejtë të prokurorit e gjykatës në fazën e gjykimit në themel të cëshjtes, që ta modifikojnë atë sërish e të kenë të gjithë diskrecionin për të disponuar mbi akuzën deri në përfundim të procesit gjyqësor në zbatim të neneve 373-377 të Kodit.

     

    [1]Neni 79 paragrafi germa b e Kodit tëProcedurës Penale parashikon se:

    1.Organi procedues mund të vendosë bashkimin e procedimeve:
    {...}
    b) kur një person akuzohet për disa vepra penale;

    [2] Sipas udhëzimeve që GJEDNJ ka dhënë për zbatimin e nenit 6 të Konventëns Evropiane për të Drejtat e Njeriut në  vitin 2020, në kapitullin “informacion mbi akzuën”,konstatohet se potencohet nevoja për një vëmëendje të vecanë për njoftimn e akzuave të pandehurit. Vecantitë e akuzës luajnë një rol kyc në procesin penal, në atë që pikërisht nga momenti i komunikimit të tyre, i pandehuri është formalisht i njoftuar me shkrim për faktet dhe bazën ligjore të akzuave  kundër tij.

    Neni 6/3 i Konventës i jep të drejtën të pandehurit  të njoftohet jo vetëm për shkakun e e akuzimit, që do të thotë veprimi për të cilin akzuohet se ka kreyr dhe mbi të cilin akzuat janë mbështetur por gjithashtu edhe për “natyrën” e akzuiës, e cila është kualifikimi ligjor i cili i referohet këtyre akteve.

    Detyra për të informuar të akzuarin qëdnron krejtësisht mbi prokurorin dhe nuk mund të plotësohet pasivisht nëpërmjet bërjes të velfshëm të informacioneve pa i sjellëatë në vëmendjen e mbrotjes.

    [3]sipas udhëzuesit të përmendur më sipër neni 6/3 i Konventës nuk detyron ndonjë formë të vecantë për mënyrën se si i akzuari do të informohet për natyrën dhe shkakun e akuzave kundër tij.

    [4]Sipas udhëzuesit të përmendur si më sipër, në kapitullin “riklasifikimi i akuzës” Gjykata orienton se i akzuari duhet të informohet  plotësisht dhe në kohën e duhur  për cdo ndryshim tëakzuës, përfhsirë edhe dnryshimet në shkaqet (fakte për të cilat akzuohet. Shih  shpjegimin e mësipërm) e akzuës dhe duhet të sigurohet me kohën e mjaftueshme dhe lehtësirat që të reagojë karshi tyre dhe të organziojë mbrojtjen e tij në bazë të cdo të dhëne të re apo akzuze të re.

    Informacioni në lidhje me akzuën e bërë, përfhsirë kualifikimin ligjor që gjykata mund të adoptojë në lidhje me cështjen, duhet ose në aktin e njoftimit të akzuës ose të paktën përgjatë gjykimit me menyra të tjera si janë zgjerimi i akzuës në mënyrë formale ose të nënkuptuar.

    Referimi i thjeshtë tek m undësia zbstrakte që nje gjykatë mund të arrij ënë një konluzion të të ndryshëm nga prokurori në lidhje me kualifkimin ligjor të një vepre peanel, është qartësisht e pamajftueshme.

    Një ndryshim i akzuës është konsideruar se i mjaftueshëm i parashikuar për të akzuarin nëse ai është i lidhur me  një element i cili është i brendshëm /përfshirë në akuzë.

    Në rast të ndryshimeve të akzuës gjate procedimit, të pandehurit duhet ti jepet mundësia të ushtrojë të drejtat e tij në mënyrë praktike dhe efektive dhe brenda një kohe të duhur.

    [5]Sipas udhërrëfyesit të cituar më lart: Ndërsa zgjerimi informacionit të detajuar ndryshon në varësi të situatave të vecanta të secilit rast, i akuzuari duhet të paktën të jetë i siguruar me infomarcionin e mjaftueshëm për të kuptuar plotësisht zgjerimin e akzuave kundër tij në mënyrë që të përgatisë një mbrojtje të përshtatshme.

    [6]Disa detaje specifike të veprës penale mund të përcaktohen jo vetëm nga akti i njoftimit të akuzës por edhe nga dokumentacioni tjetër i pregatitur prej prokurorit në cështje dhe nga matëriale të tjeras të dosjes. Për më tepër detajet të faktit të veprës penale mund të qartësohen dhe specifikohen përgjatë procedimit.

    https://www.echr.coe.int/Documents/Guide_Art_6_criminal_ENG.pdf

     

     

     

    [1]Vendimi nr.11-2019-3174 datë 07.06.2019 të gjyqtarit të seancës paraprake të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Durrës: Sa më sipër, nga ana e Gjykatës iu bë me dije prokurores së çështjes për cilësimin e duhur të veprimeve kriminale të të pandehurit A. M, por ajo nuk e bëri një gjë të tillë duke kërkuar kthimin e akteve. Gjykata vëren se në nenin 332/d të K.Pr.Penale, nën titullin“Ndryshimi i akuzës në seancën paraprake”është parashikuar ndër të tjera se: “3. Kur gjatë seancës paraprake del se cilësimi juridik Ifaktit është i gabuar, ose kur akuza nuk është formuluar në mënyrë të qartë dhe të saktë, gjykata fton prokurorin që të bëjë korrigjimet osesaktësimet e nevojshme. Në rast se prokurori nuk vepron, gjykata vendos t’i kthejë aktet. Ky vendim i njoftohet drejtuesit të prokurorisë.”Në kushtet e mësipërme aktet duhet ti kthehn prokurorisë duke u njoftuar për këtë edhe drejtuesi i saj.

     

    [1]Vendimi nr.11-2019-3174 datë 07.06.2019 të gjyqtarit të seancës paraprake të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Durrës :Bazuar në sa më sipër, pasi u njoh me aktet e paraqitura në zbatim të vendimit Nr.60, datë 06.05.2019, qëndrimin e prokuroritlidhur me akuzën dhe ndryshimin e saj, qëndrimin e mbrojtjes si dhe të viktimës së veprës penale, gjykata vlerëson se në rastin në gjykimduhet të procedohet me kthimin e akteve. Konkretisht me vendimin Nr.60, datë 06.05.2019, përveç përcaktimit të veprimeve që duhej tëkryheshin për plotësimin e hetimeve gjykata orientoi prokurorin edhe në lidhje me cilësimin juridik duke parashtruar se fakti që nuk ështëarritur të identifikohet personi tjetër që ka qenë bashkë me të pandehurin ditën e ngjarjes mund të përbëjë shkak për ndarjen e çështjes në
    ngarkim të personit tjetër por jo për të mos i cilësuar veprat “Plagosja e lehtë me dashje”, parashikuar në nenin 89 të K. Penal dhe“Shkatërrimi i pronës”, parashikuar në nenin 150 të K. Penal, si të kryera në bashkëpunim. Po kështu edhe për sa i përket telefonit, për sakohë shtetasi L.Sh ka deklaruar se telefoni nuk është dëmtuar por është marrë dhe nuk i është kthyer më, atëherë jemi në kushtete nenit 134/2 të K. Penal dhe jo të nenit 150 të K. Penal pasi fakti që telefoni nuk është përdorur nuk ndikon në cilësimin sipas kësajdispozite. I pyetur në cilësinë e personit që ka dijeni për veprën penale shtetasi Sh.R. ka deklaruar se në zyrën e shtetasit L.Sh kanë hyrë dy veta dhe se kur kanë dalë shtetasi L.Sh i ka ndjekur nga pas duke i kërkuar që ti kthenin  telefonin çkapërputhet me qëndrimin e shtetasit L. Sh.i cili në çdo deklarim të tij ka shpjeguar se kanë qenë dy veta që e kanë goditur, që i kanëdëmtuar sendet në zyrë dhe se duke qenë se ai po i regjistronte me anë të telefonit ata ia kanë marrë nga tavolina dhe nuk ia kanë kthyermë. Duke qenë se pavarësisht vendimmarrjes së gjykatës nga ana e prokurorit nuk është vepruar për të bërë ndryshimin e akuzës nëngarkim të pandehurit L. Xh. dhe ndarjen e çështjes për personin tjetër i cili nuk është identifikuar ende, atëherë në referim tënenit 332/d, pika 3, të K. Pr. Penale, i cili parashikon se: “Kur gjatë seancës paraprake del se cilësimi juridik i faktit është i gabuar, ose kurakuza nuk është formuluar në mënyrë të qartë dhe të saktë, gjykata fton prokurorin që të bëjë korrigjimet ose saktësimet e nevojshme. Nërast se prokurori nuk vepron, gjykata vendos t’i kthejë aktet. Ky vendim i njoftohet drejtuesit të prokurorisë”, në rastin në gjykim duhettë procedohet me kthimin e akteve. Pasi nga ana e prokurorit të kryhen veprimet e mësipërme mund ti drejtohet gjykatës me një kërkesë tëre për dërgimin e çështjes në gjyq.

  • Konteksti historik

    Seanca paraprake është një institut i ri i parashikuar për herë të parë në Kodin e Procedurës Penale me ndryshimet që pësoi ky Kod me ligjin nr.37/2017. Ekspertet të cilët u angazhuan me ndryshimet e në  Kod, mbështetur edhe mbi qëndrimet e mbajtura  nga ekspertet qe kryen analizën e sistemit të drejtësisë përpara miratimit të reformës në drejtësi [1], panë të nevojshme parashikimin e këtij instrumenti kontrolli paraprak të konkluzioneve të prokurorit në përfundim të hetimeve paraprake për të dërguar çështjen në gjyq , në kushtet kur kuadri ligjor që rregullonte mënyrën e funksionimit të Institucionit të Prokurorisë, kishte ndryshuar me amendamentet që ju bënë Kushtetutës së Shqipërisë në Korrik 2016 nëpërmjet ligjit nr.76/2016 e si edhe me parashikimet e ligjit nr.ligjit nr.97/2016“ Për Organizimin dhe Funksionimit e Prokurorisë në republikën e Shqipërisë” , si pjesë e paketës së reformës në drejtësi. Për shkak të mospasjes më të një roli kontrollues të prokurorit më të lartë ndaj vendimeve e urdhrave të prokurorit më të ulët si edhe me qëllimin e përgatitjes së një procesi sa me efektiv gjykimi,  u pa e nevojshme parashikimi i kompetencave e funksioneve të kontrollit mbi fazën e hetimit paraprak, nga ana e gjykatës. Para ndryshimeve ky kontroll ushtrohej nga drejtuesi i prokurorisë sipas parashikimit të nenit 24 të K.Pr.P dhe akteve normative të  Prokurorit të Përgjithshëm[2].

     

    [1] Dokumenti Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, Qershor 2015, faqe 146,http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/dokumenti_shqip_0.pdf, aksesuar në datë 06.11.2019

    [2] https://www.parlament.al/files/projektligje/shtesa-e-ndryshime-7905-kodi-i-procedures-penale-resize.pdf

    https://www.parlament.al/Files/ProjektLigje/Relacion-Shtesa-e-Ndryshime-7905-Kodi-i-Procedures-Penale-Resized.pdf

  • Legjislacioni ndërkombëtar

    “Pakti ndërkombëtar për të drejtat civile dhe politike”  miratuar nga Konventa e Kombeve të Bashkuara e miratuar me ligjin 7510 datë 08.08.1991, në të cilin ndër të tjera parashikohet e drejta e individit për një proces të rregullt gjyqësor.

    Konventa Evropiane për Mbrojtjen e te Drejtave dhe Lirive Themelore te Njeriut.

• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  A.    Raporte, opinione, rekomandime dhe deklarata

  1. Direktiva 2012/29 e parlamentit Evropian dhe këshillit Evropian datë 25 Tetor 2012, aksesuar për herë të fundit në datën 06.11.2019
  2. Rekomandimi (2010) 12 i Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës, aksesuar për herë të fundit në datën 06.11.2019
  3. Opinion Nr. 810/ 2015 CDL-REF(2015)038 En datë 7 Tetor 2015 I Komisionit të Venecias mbi “Draft Ndryshimet në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë, aksesuar për herë të fundit në datën 06.11.2019

  B. Vendime të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut

   Pélissier and Sassi v. France [GC], § 51;

  Kamasinski v. Austria, § 79).

  Mattoccia v. Italy, § 59;

  Penev v. Bulgaria, §§33 and 42).

  Drassich v. Italy, § 34;

  Giosakis v. Greece (no. 3), § 29)

  Chichlian and Ekindjian v. France, Commission report, § 71

  Erdogan v. Turkey, Commission decision;

  Campbell and Fell v. the United Kingdom, § 96.
  Bäckström and Andersson v. Sëeden (dec.); Varela Geis v. Spain, § 54)

  I.H. and Others v. Austria, § 34.

  De Salvador Torres v. Spain, § 33;

  Sadak and Others v. Turkey (no. 1), §§ 52 and 56;

  Juha Nuutinen v. Finland, § 32).

  Block v. Hungary, § 24;

  Haxhia v. Albania, §§ 137-138;

  Pereira Cruz and Others v. Portugal, § 198

  Sampech v. Italy (dec.), § 110

  Previti v. Italy (dec.), § 208).

• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura

  Kushtetuta:

  neni 42,

   

  Kodi i Procedurës Penale:

  neni 34/1 e 2

  neni 59

  neni 79 germa b

  neni 284

  neni 331/3 germa b

  neni 332/c

  neni 372

  neni 373

  neni 374

  neni 375

  neni 376

  neni 377

   

  Kodi Penal

  neni 50

  neni 278

   

  Ligji nr.97/2016

  neni 43 germa b e ç

  neni 48 /1 germa c

   

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime

  A.    Vendime të Gjykatës Kushtetuese

  Nuk gjendet vendime të Gjykatës Kushtetuese për zbatimin e nenit 332/a të Kodit të Procedurës Penale për shkak të mosfunksionimit të kësaj gjykate pas hyrjes në fuqi të ligjit nr.35 për shkak të rrethanave të njohura botërisht. Pavarësisht kësaj situate, Gjykata Kushtetuese ka qëndrime në lidhje me këto instittute të mabjtura para ndryshimeve të Kodit të cilat, prezantojnë qëndrimin e saj në kuadër të procesit të rregullt ligjorë të cilat mund të referohen dhe të vlerësohen në këto komente për aq sa janë relevante.

  [1] Vendim nr. 4 datë 10.02.2012 I Gjykatës Kushtetuese në të cilin arsyetohet ndër të tjera se:12. E drejta e individit për t’u vënë në dijeni menjëherë dhe në mënyrë të hollësishme mbi natyrën dhe shkakun e akuzës kundër tij është sanksionuar nga neni 31/a i Kushtetutës dhe nga neni 6/3/a i KEDNJ-së. Ky parim kushtetues është trajtuar nga jurisprudenca shqiptare dhe ajo e Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut (GJEDNJ), në funksion të realizimit të së drejtës së mbrojtjes të të akuzuarit si dhe të garantimit të parimit të barazisë së armëve ndërmjet palës akuzuese dhe mbrojtjes. Gjykata Kushtetuese vëren se qëllimi i këtyre dispozitave është të krijojnë mundësinë për të akuzuarin të njihet paraprakisht me materialet, provat dhe rezultatet e hetimit, në mënyrë që të ushtrojë të drejtën e tij për të përgatitur një mbrojtje efektive, pra për të paraqitur argumentet në favor të tij dhe për të kundërshtuar akuzën e ngritur.

  {...}

  15. Po në këtë drejtim, sipas jurisprudencës së GJEDNJ-së, qëllimi i të drejtës për t’u informuar për akuzën, i sanksionuar nga neni 6/3/a i KEDNJ-së, është që informacioni i kërkuar t’i jepet të akuzuarit në momentin e ngritjes se akuzës, ose në momentin e fillimit të procesit gjyqësor dhe është thelbësor fakti që vepra penale për të cilën dënohet një person, është ajo për të cilën ai është akuzuar (shih vendimin e GJEDNJ-së në çështjen Pélissier dhe Sassi kundër Francës, 25 mars 1989).
  16. Nga sa më lart, Gjykata Kushtetuese vlerëson se informimi i plotë dhe i saktë për akuzat e ngritura, si dhe për kualifikimin juridik të veprës penale, duhet të konsiderohet si kusht themelor për besueshmërinë e procesit dhe për përgatitjen e duhur të një mbrojtjeje efektive, e cila është një nga garancitë themelore për realizimin e të drejtës për një proces të rregull ligjor të sanksionuar në nenin 42 të Kushtetutës dhe në nenin 6 të KEDNJ-së.

  {...}

  23. Gjithashtu, instituti i gjykimit të shkurtuar ka qenë shpesh herë objekt shqyrtimi i Gjykatës Kushtetuese Italiane[1], e cila, në vendimin nr.140/2010 duke bërë një analizë mbi ratio e këtij gjykimi, është shprehur se: “vlerësimet e të pandehurit për dobinë e gjykimeve të posaçme varen në radhë të parë ‘nga mënyra se si është përcaktuar procesi dhe vepra penale nga prokurori’. Me pasojën që kur, për ‘raste patologjike’, si gabimet ose mosveprimet e prokurorit për përcaktimin e faktit ose të veprës penale, akuza pëson një ndryshim substancial, i pandehuri duhet të rivendoset në afat për të bërë vlerësimet e duhura, me rrjedhojë, përndryshe, cenimin e të drejtës së mbrojtjes si dhe të parimit të barazisë së armëve, duke qenë se do të kishim një diskriminim sipas “ekzaktësisë ose plotësisë më të madhe ose më të vogël të vlerësimit diskrecional të rezultateve të hetimeve paraprake nga ana e prokurorit” (shih edhe vendimet nr.333/2009 dhe nr.265/1994 të Gjykatës Kushtetuese Italiane).
  24. Po ashtu, në lidhje me institutin në shqyrtim, GJEDNJ-ja është shprehur se “dispozitat e paragrafit 3 të nenit 6 sanksionojnë nevojën që t’i jepet një kujdes i veçantë njoftimit të “akuzës” të interesuarit. Duke qenë se akt-akuza ka një rol të rëndësishëm në procedimin penal, neni 6, paragrafi 3 i njeh të pandehurit të drejtën që të informohet jo vetëm me motivin e akuzës, pra me faktet materiale që i atribuohen dhe mbi të cilat bazohet akuza, por edhe, dhe në mënyrë të detajuar, me kualifikimin juridik të dhënë këtyre fakteve (shih vendimin e GJEDNJ-së në çështjen Pélissier dhe Sassi kundër Francës, nr. 25444/94, § 51)dhe se “... një informacion i saktë dhe i plotë i akuzave në ngarkim të një të pandehuri pra dhe i kualifikimit juridik të veprës penale që autoritetet mund të konsiderojnë në ngarkim të tij, është një kusht i rëndësishëm për procesin e rregullt ligjor” (shih vendimin e GJEDNJ-së në çështjen Drassich kundër Italisë, kërkesa nr. 25575/04).
  25. Në vijim të vlerësimeve të saj, GJEDNJ-ja institutin në fjalë e ka shqyrtuar në funksion të garantimit të së drejtës së mbrojtjes të të akuzuarit. Ajo ka theksuar se “e drejta të informohesh për natyrën dhe motivet e akuzës duhet të konsiderohet në këndvështrimin e të drejtës të të pandehurit të përgatitë mbrojtjen e tij. Nëse gjyqtarët e themelit disponojnë, kur kjo e drejtë i është njohur në të drejtën e brendshme, mundësinë për të rikualifikuar faktet, ata duhet të sigurohen që të pandehurit kanë pasur oportunitetin të ushtrojnë të drejtën e tyre të mbrojtjes në mënyrë korrekte dhe efektive. Kjo do të thotë që të pandehurit duhet të informohen në kohë të përshtatshme jo vetëm me motivet e akuzës, pra me faktet materiale që i atribuohen dhe mbi të cilat bazohet akuza, por edhe, dhe në mënyrë të detajuar, me kualifikimin juridik të dhënë këtyre fakteve ” (shih vendimin e GJEDNJ-së në çështjen Drassich kundër Italisë, kërkesa nr. 25575/04).

  B.     Vendime të Gjykatës së Lartë

  Nuk gjendet vendime të Gjykatës Lartë për zbatimin e nenit 332/d të Kodit tëProcedurës Penale për shkak tëmos funksionimit të plotë të kësaj gjykate pas hyrjes në fuqi të ligjit nr.35 për shkak të rrethanave të njohura botërisht por Gjykata e lartë ka marrë qëndrime në jurisprudencën e saj në lidhje me dispozitat e akuzave të reja sipas neneve 372-37 të Kodit të Procedurës Penale para ndryshimeve, të cilat për shkak të ngjashmërive në institute, mund të përdoren si refenca orientuese për këto komente

  [1] Nr.00-2014-1938 i Vendimit (182) datë 24.09.2014 I gjykatës së lartë në të cilin ndër të tjera citohet se: Në Kodin e Procedurës Penale është parashikuar në nenin 372 të tij ndryshimi i akuzës. Sipas përmbajtjes së kësaj dispozite parashikohet se: “Kur gjatë shqyrtimit gjyqësor fakti del ndryshe nga ç’është përshkruar në kërkesën për gjykim dhe gjykimi i tij është në kompetencën e asaj gjykate, prokurori ndryshon akuzën dhe procedon me akuzën përkatëse”. Sipas akteve të ndodhura në dosje rezulton se kërkesa për gjykimin e procedimit penal nr.443/2008 është bërë duke e akuzuar të pandehurin Panajot Mandi për veprën penale të “Shkelje e rregullave të mbrojtjes në punë”, parashikuar nga N.289 i K.Penale, ndërsa në seancën e datës 19.05.2011, prokurori ka kërkuar ndryshimin e akuzës ndaj të pandehurit Panajot Mandi nga neni 289/1 “Shkelje e rregullave të mbrojtjes në punë„ në “Plagosje e rëndë nga pakujdesia”, parashikuar nga neni 91 i Kodit Penal, kërkesë e cila është pranuar nga gjykata me vendim të ndërmjetëm, datë 19.05.2011, dhe ka vijuar gjykimi me akuzën e re (faqe 178 e dosjes). Kur plotësohen kushtet e parashikuara nga kjo dispozitë Prokurori ka të drejtën dhe detyrimin ligjor të procedojë me akuzën përkatëse. Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, çmon të theksojë se ky kërkim i Prokurorit nuk është i ndërvarur nga vendimi i ndërmjetëm i gjykatës. Organi i prokurorisë ka të drejtën ekskluzive që të disponojë në lidhje me akuzën, si në fazën e hetimit (neni 34/1 i K.Pr.Penale[2]), ashtu edhe në fazën e gjykimit (gjatë shqyrtimit gjyqësor neni 372 i K.Pr.Penale).

  Nga ana tjetër, neni 375 i K.Pr.Penale, i jep të drejtë gjykatës që të bëjë ndryshimin e cilësimit juridik të veprës. Këtë të drejtë e ka vetëm gjykata e cila e ushtron në vendimin përfundimtar. Në këtë rast gjykata nuk merr aspak rolin e prokurorisë. Ajo nuk ngre akuzë të re, madje nuk ndryshon akuzë, por vetëm bën një vlerësim të drejtë dhe në përputhje me ligjin të fakteve objekt akuze.

  Një interpretim i tillë i nenit 375 të Kodit të Procedurës Penale që i jep këtë të drejtë gjykatës, del më mirë në dukje po të krahasohet me përmbajtjen e nenit 372 të këtij kodi. Në këtë dispozitë parashikohet e drejta e prokurorit për ndryshimin e akuzës dhe procedimin me akuzën përkatëse kur fakti del ndryshe nga ç’është përshkruar në kërkesën për gjykim. Kurse neni 375, parashikon ndryshimin e cilësimit juridik të veprës dhe të drejtën e gjykatës t’i japë faktit një përcaktim juridik të ndryshëm nga ai që ka bërë prokurori. Ky formulim i ndryshëm i këtyre neneve ka rëndësi të veçantë. Ai tregon se gjykata nuk është organ akuze, nuk formulon akuzë të re dhe as e ndryshon atë, por mbi bazën e faktit të paraqitur, bën cilësimin e duhur ligjor të veprës, duke i dhënë faktit një përcaktim tjetër. Në këtë rast, gjykata bën një interpretim të ligjit që ajo zbaton dhe që është në kompetencë të saj dhe nuk cenon aspak kompetencat e prokurorit. (Gjykata Kushtetuese Vendim nr.50/1999).

  [2] Nr.00-2014-1966 i Vendimit (227) datë 09.12.2014 në të cilin ndër të tjera referohet në lidhje me rrehanat në të cilat gjykata bën ndryshimin e cilësimit të ligjor të veprës: Është e rëndësishme të theksohet se, kur flasim për “fakt” dhe ndryshimin e përcaktimit ligjor të këtij fakti, duhet të kemi parasysh faktin i cili rezulton i provuar në gjykim dhe jo faktin e perceptuar nga organi i akuzës. Kjo është arsyeja që, gjykata vetëm në përfundim të gjykimit, pasi është njohur me provat në mbështetje të këtij fakti, nëse e shikon të nevojshme të procedojë me ndryshimin e cilësimit juridik të tij.

   

   

   

   

   

  [1]Modeli i institutit të gjykimit të shkurtuar në Kodin e Procedurës Penale shqiptare është huazuar nga legjislacioni italian (si pasojë e përdorimit të modelit të KPP italiane në hartimin e KPP shqiptare), prandaj Gjykata Kushtetuese e vlerëson të arsyeshme t’i referohet edhe jurisprudencës italiane në lidhje me këtë institut.

  [2]1. Merr cilësinë e të pandehurit personi të cilit i atribuohet vepra penale me aktin e njoftimit të akuzës, në të cilin tregohen të dhënat e mjaftueshme për marrjen si të pandehur. Ky akt i njoftohet të pandehurit dhe mbrojtësit të tij.

  Kur pas marrjes së një personi si të pandehur dalin të dhëna të reja që ndryshojnë akuzën e paraqitur ose e plotësojnë atë, prokurori merr vendim, të cilin ia njofton të pandehurit.

• Bibliografia

  “Procedura penale”nga Franco Cordero botim i shtëpisë botuese “Giuffre”, edicioni i tetë, botim i vitit 2006.

  https://ëëë.studiocataldi.it/guide_legali/guide-procedura-penale/udienza-preliminare.asp

                                                                  

• Arkiva

  Ligji nr.7905 datë 21.03.1995 “Kodi i Procedurës Penale” i ndryshuar deri ne hyrjen në fuqi të ligjit nr35/2017