Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    Nëpërmjet nenit 332/b e Kodit të Procedurës Penale, legjislatori ka synuar të përcaktojë veprimet procedurale që mund të kryhen gjatë seancës paraprake për  shqyrtimin e kërkesës së prokurorit për dërgimin e çështjes në gjyq, në funksion të garantimit të të drejtave procedurale të të pandehurit e palës së dëmtuar, si e drejta për tu dëgjuar e për tu mbrojtur, zbatimi i parimit të kontradiktoritetit, vlerësimit me objektivitet e paanësi të provave e të ligjit që përcaktojnë drejtësinë e vendimit për dërgimin e çështjes në gjyq, në përputhje me standardet ndërkombëtare të parashikuara nga direktivat e detyrueshme për Shtetet Anëtare të BE-së dhe vendimet e GJEDNJ-së. 

  • Objekti

    Neni 332/c parashikon në mënyrë tëpërmbledhur veprimet procedurale që kryhen gjate zhvillimit të seancës paraprake, të drejtat e palëve të cilat mund të ushtrohen në këtë seancë si e drejta për të paraqitur marrëveshje mbi fajësinë, e drejta për të kërkuar gjykimin e shkurtuar, kërkesa për sigurimin e provës, si edhe pretendimet që mund e duhet të ngrihen prej tyre në këtë fazë, kryesisht ato që lidhen me vlerën provuese të provave dhe besueshmërinë e tyre.  Dispozita synon të normojë gjithashtu veprimtarinë procedurale që duhet të kryhet prej gjyqtarit të seancës paraprake dhe vendimet që ai mundet të marrë për ti dhënë përgjigje pretendimeve të palëve në lidhje me provat dhe kryesisht kërkesës së prokurorit për dërgimin e çështjes në gjyq.

     

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    Seanca paraprake fillon me deklarimin e hapur të shqyrtimit gjyqësor pasi gjyqtari ka kryer verifikimin e paraqitjes së palëve dhe ka disponuar respektivisht për prezencën ose mungesën e tyre në proces në përputhje me parashikimin e nenit 332/b të Kodit.

     

    Seanca parashikohet të zhvillohet në mënyrë të ngjashme me seancën gjyqësore për gjykimin në themel të çështjes duke ndjekur të njëjtën radhë për pretendimet e palëve. Prokurori parashtron në mënyrë të përmbledhur rezultatet e hetimeve paraprake dhe provat në të cilat ai mbështet konkluzionet e tij. Qëllimi i këtij veprimi procedural lidhet me paraqitjen para gjyqtarit të hetimeve paraprake, të situatës ligjore e faktike që është vlerësuar prej prokurorit se përben bazën për dërgimin e çështjes në gjyq.

    Pas prezantimit nga ana e prokurorit të rezultateve të hetimit dhe provave të mbledhura, i pandehuri legjitimohet të ushtrojë një sërë të drejtash të parashikuara nga dispozita.

    Së pari, sipas pikës 3 të nenit 332/c i pandehuri, ose mbrojtësi i tij ka të drejtë të parashtrojë në këtë fazë të procesit kërkesa që lidhen me pavlefshmërinë e akteve të hetimeve paraprake. Dispozita nuk kufizon apo përcakton se çfarë natyre do ketë pavlefshmëria e pretenduar në këtë fazë, absolute apo relative, por referuar parashikimeve të nenit 128 e 129 të Kodit, duket se i pandehuri nuk përjashtohet nga e drejta për të kërkuar edhe konstatimin e  pavlefshmërisë absolute, krahas asaj relative për të cilën detyrimisht në kuptim të dispozitave më sipër nevojitet kërkesa e palës. Ndërkohë që gjyqtariexofficio investohet për të konstatuar akte absolutisht të pavlefshme, kjo e drejtë nuk pengon të pandehurin te ngrejë diskutimin mbi pavlefshmërinë absolute në këtë fazë të procesit. Përtej kësaj mundësie, i pandehuri mundet të kërkojë që gjykata të deklarojë pavlefshmërinë relative të akteve të hetimeve parapake ose të akteve të lidhura me  sigurimin e provës sipas nenit 129/ 3 i Kodit. Sipas parashikimit të kësaj dispozite, i pandehuri e rezervon të drejtën të kërkojë deklarimin e pavlefshmërisë për akte të hetimeve paraprake edhe në gjykimin në themel të çështjes, përpara se të fillojë shqyrtimi gjyqësor i çështjes. Pretendimi i të pandehuri në këtë fazë në lidhje me pavlefshmërinë duhet ti shërbejë dobësimit të nivelit të provueshmërisë së fakteve të caktuara  të dala nga hetimi paraprak, mbi të cilat prokurori ka mbështetur kërkesën e tij për dërgimin e çështjes në gjyq, ndërkohë që në gjykimin në themel të çështjes, qëllimi i të pandehurit lidhet me rrëzimin e akuzës dhe shpalljen e tij të pafajshëm.

     Dispozitat procedurale nuk kanë përcaktuar se për cilat akte i pandehuri mundet të kërkojë deklarimin e pavlefshëm dhe as e kanë kushtëzuar në ndonjë mënyrë këtë të drejtë të tij. Ato nuk kanë zgjidhur shprehimisht nëse i pandehuri mundet të përsërisë kërkesën për deklarim të pavlefshëm të të njëjtave akte për të cilat shprehet gjyqtari i seancës paraprake apo nëse kjo e drejtë e tij konsiderohet e shuar dhe ai mundet të kërkojë vetëm deklarimin e pavlefshëm të akteve për të cilat kërkesa është e prezantuar rishtas në gjykimin në themel.

    Çështja e mësipërme duhet të shihet e lidhur me parashikimin e nenit 332/dh paragrafi 3 të Kodit, dhe në zbatim dhe interpretim të kësaj dispozite mund të arrihet në konkluzionin se e drejta e të pandehurit për të kërkuar deklarimin e pavlefshmërisë së akteve, mbetet e pakufizuar deri para hapjes së shqyrtimit gjyqësor të çështjes në gjykimin në themel dhe është i pandehuri si titullar i kësaj të drejte që administron kohën dhe mënyrën e ushtrimit të saj. Në vijim të këtij arsyetimi, i pandehuri mund të ri përsërisë kërkesën për pavlefshmëri para gjykatës që do shqyrtojë themelin e çështjes, për të njëjtat akte për të cilat gjyqtari i seancës paraprake ka refuzuar ti deklarojë si të pavlefshme. Vendimi igjyqtarit të seancësparaprake që ka refuzuar kërkesën për deklarimin e pavlefshmërisë  do të jetë një vendim që ndikon në vendimin e tij për dërgimin ose jo të çështjes në gjyq por, jo për zgjidhjen e çështjes në themel.

    I pandehuri mund të kërkojë gjithashtu që gjyqtari të shprehet për papërdorshmërinë e provave të mara gjatë hetimeve paraprake, kur ato janë marrë në shkelje të ndalimeve të parashikuara në ligj, sipas parashikimit të nenit 151/3 të Kodit. Kjo e drejtë e të pandehurit e parashikuar shprehimisht semund të ushtrohet në këtë fazë të procesit, më shumë se sa legjitimon të pandehurin ta ushtrojë atë, duket se garanton të drejtën e të pandehurit për të marrë një përgjigje e qëndrim të gjykatës në lidhje me këtë pretendim që në këtë fazë. Sipas nenit 151/3, i pandehuri e ka të drejtën e ngritjes së papërdorshmërisë në çdo gjendje e shkallë të procedimit, por parashikimi i kësaj të drejte, posaçërisht në këtë fazë, lidhet me përcaktimin e rrethit të provave mbi të cilat gjyqtari do të duhet të vlerësojë kërkesën për dërgimin e çështjes në gjyq. 

    I pandehuri mundet të paraqesë në këtë seancë nevojën dhe kërkesën për marrjen e provave te reja përtej atyre që ka marrë prokurori gjatë hetimeve paraprake. Kjo e drejtë e të pandehurit njihet dhe mund tëushtrohet prej tij që pas njoftimit për përfundimin e hetimeve paraprake sipas parashikimit të nenit 327/4, por pavarësisht ushtrimit ose jo të kësaj të drejte në përfundim të hetimeve paraprake dhe përgjigjes së prokurorit për refuzimin e kësaj kërkese, gjyqtari detyrohet të konsiderojë këtë kërkim të të pandehurit, në këndvështrim të rezultateve të hetimit paraprak e provave të paraqitura prej prokurorit dhe kjo e drejtë ushtrohet prej tij pa kufizime që lidhen me zbatimin e nenit të mësipërm. I pandehuri është titulluar të gëzojë të drejtat e tij procedurale në çdo fazë të procesit penal me parashikimin e tyre shprehimisht në dispozitat përkatëse dhe çdo interpretim i kufizuar i këtyre dispozitave do të cenonte të drejtën e tij për t’u mbrojtur dhe parimin kushtetues të procesit të rregullt ligjor. [1]

    I pandehuri ka të drejtë të kërkojë në këtë fazë të procesit, që të procedohet me formën e gjykimit të shkurtuar të çështjes. Dispozita e rendit këtë të drejtë të të pandehurit si një kërkesë që mund të ushtrohet në këtë fazë të procesit por pa e kondicionuar atë me ushtrimin ose jo të të drejtave të tjera të cituara më lart, siç janë kërkesa për pavlefshmëri  të akteve e papërdorshmëri të provave apo kërkesa për marrjen e provave të reja.

    Në rregullimin që bën neni 405 i Kodit mbi zhvillimin e seancës së gjykimit të shkurtuar, shprehimisht përcaktohet se kërkesa për gjykim të shkurtuar refuzohet nëse ajo shoqërohet me kërkesën për pavlefshmëri të akteve, papërdorshmëri të provave apo marrjen e provave të reja. Në të njëjtën mënyrë trajtohet në këtë dispozitë edhe rasti kur vetë gjykata kryesisht konstaton pavlefshmëri të akteve apo papërdoshmëri të provave, e parë ngushtësisht kjo vendimmarrje me pamundësinë e gjykatës për të zgjidhur çështjen në gjendjet në të cilën do të ndodhen aktet pas këtyre konstatimeve. Ndërkohë që ky rregullim gjendet shprehimisht i përcaktuar në dispozitën që rregullongjykimin e shkurtuar dhe kompetencën e gjykatës për të vendosur nëse janë ose kushtet për të proceduar dhe zgjidhur çështjen me atë formë gjykimi në gjykimin në themel, nuk e gjejmë këtë parashikim të shprehur në nenin 332/c në të cilin renditen veprimet e kërkesat procedurale që mund të parashtrojë i pandehuri në funksion të bindjes së gjyqtarit se kërkesa për dërgimin e çështjes në gjyq nuk është e bazuar në prova ose në versionin që ajo mund të pranohet, të kufizohet mbështetja e saj vetëm në ato akte që duhen konsideruar të vlefshme apo në prova të cilat janë të përdorshme në kuptim të normave procedurale.

    Në këndvështrim të faktit që kërkesa për gjykim të shkurtuar është parashikuar si e mundur të ngrihet vetëm në seancën paraprake, dhe jo në gjykim para fillimit të shqyrtimit gjyqësor të çështjes, kjo e drejtë e të pandehurit duhet të interpretohet në funksion të qëllimit të ekzistencës së këtij instituti në procesin penal. Seanca paraprake u parashikua si një institut i ri i cili ka për qëllim të shmangë gjykimet e themelit në rastet kur nuk ka prova të mjaftueshme për të mbështetur akuzën e ngritur nga prokurori si edhe të përgatisë dhe të orientojë sa më shumë zhvillimin e një gjykimi efektiv e që garanton të drejtat e liritë thelbësore të individit në përputhje mestandardet ndërkombëtare, kur akuza është e mbështetur në prova të mjaftueshme që e justifikojnë gjykimin e saj.

    Në vijim të këtij arsyetimi, i pandehuri gëzon një sërë të drejtash të cilat mund ti ushtrojë në seancën paraprake, ndër të tjera edhe atë të kërkimit që çështja të procedohet sipas formës së gjykimit të shkurtuar. Duke qenë seanca paraprake i shërben pikërisht përgatitjes së gjykimit dhe efektiviteti të tij, dispozitat nuk kanë kushtëzuar paraqitjen e kërkesës për gjykim të shkurtuar me mos paraqitjen e kërkesa të tjera që lidhen me provat e hetimeve parapake. Ligjvënësi nuk ka përcaktuar as rendin apo kohën se deri në cilin moment të seancës paraprake këto kërkesa duhet të prezantohen, duke e lëne në vlerësim të gjyqtarit, zhvillimin e procesit sipas një radhe të arsyeshme veprimesh e në funksion të marrjes së një vendimi sa më të drejtë që siguron të drejtat e palëve në proces.

    Sipas këtij interpretimi, gjyqtari i seancës paraprake nuk ka asnjë pengesë të shqyrtojë  edhe në mënyrë kumulative kërkesat e të pandehurit për (i) pavlefshmëri të akteve të hetimeve parapake, (ii) për papërdorshmëri të provave, (iii) për marrjen e provave të reja, (iv) për dhënien edeklarimeve që i çmon të nevojshme apo të pyetjes së tij me cilësinë e të pandehurit si edhe të konsiderojë në fund të shqyrtimit edhe kërkesën e të pandehurit për të proceduar me gjykimin e shkurtuar. Në zbatim të nenit 332/dh, gjyqtari i seancës paraprake nuk merr vendim për pranimin ose jo të kërkesës për gjykim të shkurtuar, ai vetëm e përcjell çështjen në gjykatën kompetente kur ka një kërkesë të tillë, por pasi ka verifikuar aktet sipas parashikimit të nenit 332/c. Detyra e gjyqtarit për të verifikuar aktet sipas nenit 332/c lidhet pikërisht me shqyrtimin e kërkesave për pavlefshmëri të akteve e papërdorshmëri të provave apo me nevojën për marrjen e provave të reja dhe qëndrimi tij në lidhje me këto kërkesa do të përcaktojë se cilat akte e prova do të jenë pjesë e fashikullit të gjykimit në rastin e dërgimit të çështjes për gjyq. Mbi këto akte të bëra pjesë e fashikullit të gjykimit  sipas parashikimit të nenit 332/ë paragrafi 4 [2],edhe me ndërhyrjen e kontributin e gjyqtarit të hetimeve parapake pas shqyrtimit të kërkesave të palëve, gjykata e themelit do të duhet të vlerësojë nëse kërkesa e të pandehurit për gjykimin e shkurtuar, është një kërkesë e cila mund të pranohet duke analizuar nëse me gjendjen që paraqiten tashmë aktet e fashikullit të gjykimit, mundet ose jo të zgjidhet çështja.[3]

    Nëkëndvështrim të këtyre normave procedurale, paraqitja e kërkesës për gjykim të shkurtuar në çdo moment të seancës paraprake derisa gjykata nuk ka dalë me një vendim për mbylljen e shqyrtimit të çështjes, do të sillte interpretimin e duhur në funksion të qëllimit për të cilin është ngritur seanca paraprake. I pandehuri është krejtësisht i njohur në përfundim të shqyrtimit gjyqësor të zhvilluar në seancën paraprake, për të vlerësuargjendjen e akteve dhe për të marrë një venim rreth mundësie për tu gjykuar me ato akte pa iu nënshtruar akuza debatit gjyqësor.

    Viktima dhe palët e tjera private, kanë të drejtë të paraqesin pretendimet e tyre pas parashtrimeve të të pandehurit, kur ata janë pjesëmarrës në seance. Ligjvënësi nuk ka përcaktuar të çfarë natyre do të janë këto pretendime, duke e lënë të hapur mundësinë që këto palë të mund të shtrojnë në këtë seancëçdopretendim që ata legjitimohen ta ngrenë në çdo fazë të procesit konform normave përkatëse. Përveç të drejtave të njohura viktimës sipas nenit 58 të Kodit, ajo mund të paraqesë edhe në seancën paraprake kërkesën padinë që pretendohet të shqyrtohet brenda procesit penal duke kërkuar legjitimin edhe si paditës civil në këtë proces. Ndërkohë palët private të legjitimuara që në fazën e hetimit paraprak me vendim të prokurorit, munden të parashtrojnë në këtë fazë, kërkime apo pretendime të ndryshme që lidhen me sigurimin e padisë civile apo me plotësimin e elementëve të saj. Në kushtet kur dispozita nuk ka përcaktuar kufizime për këto pretendime, ata janë të lirë të paraqesin çdo kërkim që e konsiderojnë të nevojshëm e që sigurisht ka për qëllim përgatitjen e gjykimit civil që do të kryhet potencialisht nga gjykata e themelit, kërkime të cilat do të duhet të shqyrtohen e vlerësohen nga gjyqtari i seancës paraprake.

    Palët mund të paraqesin në seancën paraprake marrëveshjen mbi pranimin e fajësisë dhe caktimin e dënimit, sipas parashikimeve të nenit 406/dh të Kodit. Kjo situatëështë e ndryshme nga ajo e parashikuar nga neni 327/6 germa b sipas të cilës marrëveshja është arritur nga palët gjatë hetimeve paraprake, për pasojë dërgohet drejtpërdrejtë në gjykatën e themelit për shqyrtim sipas nenit 406/dh pjesa e parë e paragrafit 1. Kodi nuk parashikon formën me të cilën palët shprehin vullnetin e tyre për marrëveshjen në këtë fazë, por në kuptim të nenit 406/d të Kodit, edhe kjo marrëveshje duhet të respektojë kushtet e parashikuara nga kjo dispozitë për tu konsideruar e vlefshme.

    Paraqitja e marrëveshjes në këtë fazë të procesit thjeshton procedurën e seancës paraprake, pasi në këto raste, gjyqtarit nuk i nevojitet të vlerësojë nëse ekzistojnë nga hetimet paraprake prova të mjaftueshme për të mbështetur dërgimin e çështjes në gjyq, në këto raste gjyqtari pasi dëgjon edhe viktimën ose palët private, dërgon çështjen për shqyrtim në gjykatën kompetente. Mënyra se si është rregulluar arritja dhe miratimi apo refuzimi i marrëveshjes për fajësinë nga Kodi, e zhvlerëson disi rolin e seancës paraprake dhe të gjyqtarit të kësaj seance pasi në këto rrethana seanca vlen vetëm si një fazë tranzitore pa ndonjë efekt në mënyrën se si procedohet më tej për sa i përket gjykimit. Ligjvënësi nuk ka parashikuar ndonjë kompetencë të gjyqtarit të seancës paraprake për të vlerësuar nëse marrëveshja është ose jo e vlefshme apo e ligjshmepor vetëm dërgimin e saj për tu shqyrtuar nga gjykata kompetente. Në interpretim të kësaj dispozite  krahasuar me nenet 406/e dhe 406/ë të Kodit, kuptohet se ligjvënësi ka dashur të lerë në diskrecion të gjyqtarit të gjykimit të themelit, verifikimin e kushteve e kritereve të marrëveshjes si edhe të kushteve të procedimit në këto raste duke e zhveshur gjyqtarin e seancës paraprake nga kjo kompetencë natyrale e tij. Në vijim të këtij arsyetimi, paraqitja e marrëveshjes në seancën paraprake, është një mundësi e palëve e  parashikuar nga Kodi për zgjatjen e afatit brenda së cilit një marrëveshje mund të arrihet por që praktikisht duket se ndërpret veprimtarinë procedurale verifikuese e kontrolluese të gjyqtarit të seancës paraprake, për t’ia kaluar këtë kompetencë së bashku me gjykimin në thelb  të marrëveshjes, gjyqtarit të themelit.[4]

    Në pikën 5 e 6 të nenit 332/c është parashikuar e drejta e palëve për të paraqitur në seancën paraprake kërkesën për sigurimin e provës. Me palë në kuptim të kësaj dispozite do të kuptojmë prokurorin i cili paraqet kërkesë edhe në emër të viktimës sipas parashikimit të nenit 318 të Kodit dhe të pandehurin.  Ky parashikim vjen në harmoni me parashikimin e nenit 317/1 të Kodit që përcakton si kohë të paraqitjes së kërkesës për sigurimin e provës brenda afateve të hetimeve paraprake ose në fillim të seancës paraprake. Kjo dispozitë përcakton edhe kohën dhe momentin se kur gjatë seancës paraprake do të mund të paraqitet kjo kërkesë prej palëve, në mungesë të një përcaktimi të tillë prej vetë nenit 332/c.

    Pavarësisht se neni 332/c nuk pa përcaktuar detaje të mëtejshme se si procedon gjyqtari i seancës paraprake për të shqyrtuar kërkesën për sigurimin e provës, procedura që duhet të ndiqet prej tij duhet të jetë për aq sa është e mundur në përputhje me atë që parashikojnë nenet 320 e 321. Respektimi e rregullave e afateve të parashikuara nga këto dispozita prej gjyqtarittë seancës paraprake duhet të jetë në përputhje me tipologjinë e specifikat e vetë seancës paraprake. Kështu nuk do të bënte asnjë sens zbatimi mënyrave dhe afateve për njoftimin e kërkesës sipas parashikimeve të nenit 319 të Kodit i cili parashikon procedurën e paraqitjes së saj kur ajo kryhet gjatë hetimeve paraprake apo respektimi i afatit dy ditor nga kthimi i përgjigjes që konfirmon marrjen dijeni sipas nenit 320/ 1 të Kodit. Gjyqtari i seancës duhet të verifikojë pavarësisht modaliteteve të paraqitjes së kërkesës, nëse ekzistojnë kushtet dhe rrethanat për pranimin e kërkesës për sigurimin e provës, sipas parashikimeve të neneve 316 e 317 të Kodit. Gjithashtu vendimi që merr gjyqtari i seancës paraprake sipas nenit 332/c pika 6 për pranimin e kërkesës duhet të përmbajë të gjithë elementët përbërës të parashikuar nga neni 320/2 i Kodit. Në nenin 320/1 parashikohet e drejta e palëve për të ushtruar ankim kundër vendimit të gjyqtarit për pranimin ose rrëzimin e kërkesës për sigurimin e provës, ndërkohë që neni 332/c nuk ka një rregullim të posaçëm për këtë moment por, vetëm parashikimin për dërgimin e kërkesës gjykatës kompetente dhe shtyrjen e datës së seancës paraprake për një ditë tjetër, pasi të jetë kryer seanca për sigurimin e provës.

    Në kushtet kur mungon një rregullim i ndryshëm në nenin 332/c për të drejtën e palëve për të ushtruar ankim ndaj vendimit të gjyqtarit të seancës paraprake që pranon ose refuzon kërkesën për sigurimin e provës, për sa kohë që neni 317/1 ka parashikuar se ajo paraqitet edhe në fillim të seancës paraprake dhe në kreun VI që bën fjalë për sigurimin e provës,  duhet tëtrajtohet në mënyrë të njëjtë vendimmarrja e gjyqtarit që shprehet për kërkesën për sigurimin e provës, qoftë ai i hetimeve paraprake apo ai i seancës paraprake, pa bërë dallim për këto dy faza në të cilën shqyrtohet kjo kërkesë, duke interpretuar se në njëjtën mënyrë do të garantohet edhe e drejta e palëve për të apeluar vendimin që pranon ose refuzon kërkesën për sigurimin e provës, në zbatim të nenit 320/1  pavarësisht, se ai merret gjatë hetimeve paraprake apo ne fazën e seancës paraprake.

    Duke vijuar këtë interpretim, mund të pranohet se ndaj vendimit të gjyqtarit të seancës paraprake që pranon ose refuzon kërkesën për sigurimin e provës, mund të ushtrohet ankim i veçantë në Gjykatën e Apelit e cila duhet ta shqyrtojë atë brenda 10  ditëve nga marrja e akteve. Ndërkohë, seanca paraprake nuk mundtë vazhdojë të zhvillohet ajo pezullohet deri në marrjen e vendimit nga Gjykata e Apelit dhe më pas në varësi të kësaj vendimmarrje edhe ekzekutimi ose jo i vendimit për sigurimin e provës nga gjykata kompetente.

    Sipas parashikimit të nenit 332/c pika 3 dhe 7 deduktohet se në seancën paraprake mund të procedohet me marrjen e provave të tjera të kërkuara prej të pandehurit. Ligjvënësi nuk ka përcaktuar se cila do të jetë vlera provuese e tyre në gjykimin në themel të çështjes dhe cili është ndryshimi mes vlerës provuese të tyre dhe atyre të marra në të njëjtën fazë të procesit nëpërmjet institutit të sigurimit të provës. Në analizë të dispozitave që rregullojnë hetimin paraprak dhe seancën paraprake, duket se provat e marra nga gjyqtari i seancës paraprake mund të jenë të ndryshme nga ato që parashikohen nga neni 316 i Kodit, të cilat sipas përcaktimeve të Kodit duhet të merren nga gjykata kompetentë në lëndë për gjykimin e themelit të çështjes në mënyrë të ti nënshtrohen zbatimit të parimit të kontradiktoritetit, të krijohen si prova dhe të kenë vlerë provuese për zgjidhjen e çështjes në themel.

    Provat e tjera me natyrë të ndryshme nga ato që parashikohen në nenin 316 të Kodit mund të merren nga gjyqtari i seancës paraprake dhe të kenë të njëjtën vlerë si provat e marra gjatë fazës së hetimeve paraprake nga organi procedues. Ato duhet ti nënshtrohen debatit gjyqësor së bashku me provat e tjera, në mënyrë që gjykata e themelit të përcaktojë vlerën e tyre provuese në raport me të gjitha provat e marra në proces. Gjyqtari i seancës paraprake mund të marrë edhe provat e parashikuara nga neni 316 i Kodit, për efekt të gjykimit të mjafueshmërisë së provave për mbështetjen e kërkesës për gjykim, por ato nuk mund të konsiderohen si prova të marra nga gjykata kompetente për efekt të gjykimit të themelit të çështjes.

    Pasi gjykata e deklaron të mbyllur shqyrtimin gjyqësor, palët parashtrojnë diskutimet e tyre përfundimtarembi vlerën e provave dhe shprehen për kërkesën e prokurorit për dërgimin e çështjes në gjyq. Në diskutimet përfundimtare të palëve, analizohen të gjitha të dhënat e dala jo vetëm nga hetimi paraprak por edhe nga rezultatet e përftuara nga seanca paraprake, të cilat i nënshtrohen vlerësimit për të konluduar përfundimisht se cili do të jetë qëndrimi i palëve në lidhje me kërkesën.

     

    [1]Në cështjenSchatschaschëili v. Germany [GC] - 9154/10 gjykim i datës 15.12.2015 [GC], gjykata ka pranuar se marrja e provës me dëshmitarë në fazën paragjyqësore nga gjyqtari hetues, pa praninë e të pandehurit dhe mbrojtjes, pavarësisht fazës së procesit ka shkaktuar shkelje të nenit 6 të Konventës.

    [2]  Neni 332/ë paragrafi 4 parashikon se: Në rastet e parashikuara nga shkronjat “b” dhe “c”, të paragrafit 1, të nenit 332/dh, fashikulli përmban të gjitha aktet e kryera gjatë hetimit paraprak dhe ato të kryera gjatë seancës paraprake.

     

    [3] Sipas parashikimit të nenit 438/2 të Kodit të Procedurës Penale italiane, kërkesa për gjykimin e shkurtuar mund të paraqitet verbalisht ose me shkrim, derisa nuk janë dhënë konkluzionet sipas nenet 421 e 422, të cilët parashikojnë vendimet për kthimin e çështjes për plotësim të hetimeve apo për e çështjes në gjyq. 

     

    [4] GJEDNJ ka pranuar në cështjenNatsvlishvilidheTogonidze v. Georgiase, efekti i marrëveshjes për pranimin e fajësisëështë se akuza penale kundër të akuzuarit, përcaktohen nëpërmjet një rruge të shkurtërtë shqyrtimit gjyqësor, e cila paraqet ne thelb heqjen dorë nga jë numër i caktuar i tëdrejtave procedurale Kjo gjë nuk mund të përbëjë një problem në vetvete përderisa si germa dhe fryma e nenit 6 nuk ndalon një person që të heqë dorë nga këto garanci me vullnet të lirë. Në  këto kushte për analogji me parimet mbi të cilat vlerësohet vlefshmëria e heqjesdorë ,gjykata ka konkluduar se që një vendim të pranojë/miratojë një marrëveshje për  fajësinë, duhet të shoqërohet nga  kushtet e mëposhtme: a) fajësia të pranohet nga aplikuesi nëndërgjegjësim të plotë të fakteve të çështjes dhe pasojave ligjore dhe në një mënyrë të sinqertë dhe të vullnetshme; b) përmbajtja e  marrëveshjes dhe drejtësia e mënyrës se si ajo është arritur mes palëve, ka nevojë të jetë objekti i një gjykimi të mjaftueshëm ligjor.

     

     

     

  • Konteksti historik

    Seanca paraprake është një institut i ri i parashikuar për herë të parë në Kodin e Procedurës Penale me ndryshimet që pësoi ky Kod me ligjin nr.37/2017. Ekspertet të cilët u angazhuan me ndryshimet e në Kod, panë të nevojshme parashikimi e këtij instrumenti kontrolli paraprak të konkluzioneve të prokurorit në përfundim të hetimeve paraprake për të dërguar çështjen në gjyq , në kushtet kur kuadri ligjor që rregullonte mënyrën e funksionimit të Institucionit të prokurorisë, kishte ndryshuar me amendamentet që ju bënë Kushtetutës së Shqipërisë në Korrik 2016 e ligjit për organizimin dhe funksionimit e prokurorisë në shtator të vitit 2016, si pjesë e ndryshimeve të reformës në drejtësi. Për shkak të mospasjes më të një roli kontrollues të prokurorit më të lartë ndaj vendimeve e urdhrave të prokurorit më të ulët, u pa e nevojshme, parashikimi i kompetencave e funksioneve të kontrollit mbi fazën e hetimit paraprak, nga ana e gjykatës. Para ndryshmeve ky kontroll ushtrohej nga drejtuesi i prokurorisë sipas parashikimit të nenit 24 të K.Pr.Penale dhe akteve normative të  prokurorit të përgjithshëm të dala në zbatim të tij. Kjo dispozitë në mënyrë të posaçme pati për qëllim që të garantojë për të pandehurin e palët private, të njëjtat garanci që ata kishin përgjatë gjykimit në themel të çështjes, duke i barazuar ato në këtë fazë paraprake të procesit gjyqësor, për sa kohë që konsideroi tejet të rëndësishëm investimin ose jo të gjykatës për gjykimin e një akuze penale, pas kontrollit të ushtruar paraprakisht nga një gjyqtar mbi kërkesën e prokurorit për kryerjen e saj. Kjo dispozitë pati për qëllim që të normojë veprimtarinë procedurale të seancës paraprake dhe të përcaktojë kompetencat e gjyqtarit në këtë fazë të procesit si edhe të bëjë me dije të drejtat e palëve në këtë fazë.

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  “Pakti ndërkombëtar për të drejtat civile dhe politike”  miratuar nga Konventa e Kombeve të Bashkuara e miratuar me ligjin 7510 datë 08.08.1991, në të cilin ndër të tjera parashikohet e drejta e individit për një proces të rregullt gjyqësor.

  Konventa Evropiane për Mbrojtjen e te Drejtave dhe Lirive Themelore te Njeriut.

  A.    Raporte, opinione, rekomandime dhe deklarata

   

  Direktiva 2012/29 e parlamentit Evropian dhe këshillit Evropian datë 25 Tetor 2012, aksesuar për herë të fundit në datën 06.11.2019

  Rekomandimi (2010) 12 i Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës, aksesuar për herë të fundit në datën 06.11.2019

  Opinion Nr. 810/ 2015 CDL-REF(2015)038 En datë 7 Tetor 2015 I Komisionit të Venecias mbi “Draft Ndryshimet në Kushtetutën e  Republikës së Shqipërisë, aksesuar për herë të fundit në datën 06.11.2019

   B. Vendime të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut

  Schatschaschëili v. Germany,aplikim nr.- 9154/10,gjykim i datës 15.12.2015 [GC]. Qëndrim i gjykatës mbi vlerën e një dëshmie të marrë nga gjyqtari hetues pa praninë e një mbrojtësi për të pandehurin  dhe pamundësia e pyetjes së tij në gjykimin në themel.

  Natsvlishvili dhe Togonidzev. Georgia, aplikim nr. 9043/05, gjykim i datës  29 prill 2014. Qëndrim i gjykatës mbi përcaktimin e kushteve për vlefshmërisë së marrëveshjes për pranimin e fajësisë.

   

  Luca v. Italisë (aplikimi nr. 33354/96) gjykimi datës 27 shkurt 2001.Qëndrim mbi te drejtën për të pyetur në proces dëshmitarët, deklaratat e të cilëve përdoren për të mbështetur akuzën

   

  Rachdadv. Francës, aplikimi nr. 71846/01, gjykim i datës 13 nëntor 2003. Qëndrim i gjykatës mbi të  drejtën e një personi për të kundërshtuar provat në bazë të të cilave ai akuzohet

   

   

• Materiale legjislative

  [1]Dokumenti Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, kryer nga grupi i ekspertëve të lartë  të ngritur  pranë Kuvendit të Shqipërisë Qershor 2015, faqe 146,http://ëëë.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/dokumenti_shqip_0.pdf, aksesuar në datë 06.11.2019

  [2] https://ëëë.parlament.al/files/projektligje/shtesa-e-ndryshime-7905-kodi-i-procedures-penale-resize.pdf

  https://ëëë.parlament.al/Files/ProjektLigje/Relacion-Shtesa-e-Ndryshime-7905-Kodi-i-Procedures-Penale-Resized.pdf

   

• Dispozita të lidhura

  Kushtetuta:

  neni 42, 135 e 148

   

  Kodi i Procedurës Penale:

  neni 58

  neni 128

  neni 129

  neni 151/3

  neni 316

  neni 317/1

  neni 318

  neni 319

  neni 320

  neni 321

  neni 327/4

  neni 327/6 germa b

  neni 332/b

  neni 332/dh

  neni 332/ë paragrafi 4

  neni 405

  neni 406/d

  neni 406/e

  neni 406/ë

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia

  “Procedura penale”nga FrancoCordero botim i shtëpisë botuese “Giuffre”, edicioni i tetë, botim i vitit 2006.

• Arkiva

  A.    Ligje

  Ligji nr.7905 datë 21.03.1995 “Kodi i Procedurës Penale” i ndryshuar deri ne hyrjen në fuqi të ligjit nr35/2017

  Ligji nr. 8737, datë 12.2.2001, “Për Organizimin dhe Funksionimin e Prokurorisë në Republikën e Shqipërisë”