Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    Nëpërmjet nenit 332/a e Kodit të Procedurës Penale, legjislatori ka synuar të përcaktojë veprimet që duhen kryer nga gjyqtari i seancës paraprake, përpara caktimit të saj, në funksion të garantimit të të drejtave procedurale të të pandehurit e palës së dëmtuar, si e drejta për tu njohur me aktet, e drejta për tumbrojtur, zbatimi i parimit të kontradiktoritetit etj, në përputhje me standardet ndërkombëtare të parashikuara nga direktivat e detyrueshme për Shtetet Anëtare të BE-së dhe vendimet e GJEDNJ-së. 

  • Objekti

    Neni 332/a parashikon kronologjikisht veprimet që kryen gjyqtari i seancës paraprake gjatë fazës përgatitore tësaj në funksion të njoftimit të palëve për kohën e zhvillimit të seancës dhe të drejtat që ato kanë në këtë fazë si edhe afatet kohore brenda të cilës realizohen këto të drejta.

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    Dispozita normon veprimtarinë e gjyqtarit të seancës paraprake për përgatitjen e gjykimit për vlerësimin e kërkesës së prokurorit për dërgimin e çështjes në gjyq. Gjyqtari i seancës paraprake njofton të pandehurin për ditën, orën dhe vendin ku do të zhvillohet seanca parapake dhe viktimën ose trashëgimtarët e saj kur identiteti dhe vendbanimi i tyre rezultojnë të njohura nga aktet e procedimit. Ndërkohë që dispozita është e qartë në lidhje me detyrimin për njoftimin e të pandehurit, detyrim i cili duhet të bëhet në zbatim të neneve 140 e vijues të K.Pr.P me pasojë pavlefshmërinë absolute të akteve në zbatim të nenit 128 paragrafi 1 germa c e Kodit si edhe në lidhje me thirrjen dhe njoftimin e viktimës e cila është e vendosur pothuaj në të njëjtën pozitë procedurale më të pandehurin për sa i përket garancive që lidhen me sigurimin e pjesëmarrjes së saj në proces, parë në këndvështrim të nenit 128 paragrafi 1 germa c e Kodit[1], duket se ligjvënësi ka dashur të vendosë një standard të ndryshëm për sa i përket thirrjes trashëgimtarëve të viktimës në këtë seancë. Paragrafi i parë i nenit 332/a përcakton se njoftimi i viktimës dhe trashëgimtarëve bëhet kur identiteti dhe vendbanimi i tyre rezultojnë të njohura nga aktet e procedimit.

    Nëzbatimin e këtij neni duhet të kihen parasysh parashikimet e neneve 137 e 138 tëKodit të cilat, vendosin rregullat për thirrjen e viktimës në procesin penal si edhe parashikimi i nenit 128 paragrafi 1 germa c e Kodit i cili, parashikon pavlefshmërinëabsolute në rast të mos respektimit të detyrimit për thirrjen e viktimës.Në vijim të këtij arsyetimi, parashikimi i nenit 332 germa a që lidhet me situatën e identitetit apo vendbanimit të njohur, duhet të zbatohet vetëm për sa i përket trashëgimtarëve të viktimës dhe jo edhe për vetëviktimën. Ky interpretim është në harmoni të plotë edhe me parashikimet e nenit 58 paragrafi 1 germa h e Kodit i cili, parashikon si tëdrejtë të viktimës thirrjen e saj në seancën paraprake dhe atë të parë gjyqësore.  E parë kjo dispozitë nëraport me nenin 128 paragrafi 1 germa c e Kodit, të dërgon në konkluzionin se mos zbatimi i detyrimit për thirrjen e viktimës do të shkaktojëpavlefshmëriabsolute të gjithë procesit të do të zhvillohet në këtë fazë, prandaj gjyqtariështë i detyruar të realizojë thirrjen e dhe njoftimin e viktimës sipas rregullave të parashikuara nga neni 137 e 138 tëKodit.

    Gjyqtari njofton trashëgimtaret e viktimës vetëm kur ata janë të identifikuar dhe u njihet vendbanimi. Ligjvënësi ka parë tëarsyeshme që gjithashtu trashëgimtarët e viktimave të jenë pjesëmarrës nëseancën parapake që zhvillohet për procedimin penal ku ata tërheqin të drejta, por roli dhe pjesëmarrja e tyre nëprocesështë e përcaktuar nga fakti nëse ata rezultojnë tëidentifikueshëm dhe me vendbanim të njohur nga aktet e procedimit. Ky parashikim raportohet në harmoni me nenin 58 paragrafi 4 i Kodit, i cili ka përjashtuar trashëgimtarët e viktimës nga e drejta që i takon viktimës sipas germa h të paragrafit të parë të këtij neni, për tu thirrur në seancën paraprake apo seancën e parë gjyqësore. Gjyqtari ka detyrimin ti njoftojë ata vetëm nëse nga aktet ata janë të identifikuar dhe me vendbanim të njohur. Në këto raste, do të zbatohen parashikimet e neneve 137  e138 të Kodit. Të njëjtin standard e kuptim për njoftimin e trashëgimtarëve të viktimës e gjejmë edhe në nenet 327/2, 328/2 e 329/a paragrafi 4 të K.Pr.P.

    Dispozita nuk parashikon thirrjen dhe njoftimin e palëve private në seancë, por në referim të nenit 332/c paragrafi 4 sipas të cilit, palët private paraqesin pretendimet e tyre ne seancën paraprake, konkludohet se ndonëse nuk është një detyrim i përcaktuar shprehimisht në dispozitë, gjyqtari i seancës duhet të njoftojë për zhvillimin e saj edhe palët private në rast se ato janë legjitimuar në proces në fazën e hetimit paraprak sipas parashikimeve të neneve 61 e 62 të Kodit.

    Gjyqtaricakton seancën paraprake nëpërmjet nxjerrjes së urdhrit për thirrjen e njoftimine palëve që duhet të marrin pjesë në të. Dispozita nuk parashikon llojin e aktit procedural me të cilin gjykata disponon në këto raste por referuar neni 112/1 e 7 të Kodit, të cilët parashikojnë urdhrin si një nga format e disponimit të gjykatës si edhe parashikimet e neneve 132, 133, 138, 141, 146/2 e 312 të Kodit, konstatohet se akti procedural nëpërmjet të cilit gjykatadisponon  për njoftimin e thirrjen e palëve në procesin gjyqësorështëurdhri. Duke ndjekur këtë gjuhë dhe qasje të ligjit, duket se edhecaktimi dhe njoftimi i palëve për seancën paraprake duhet të disponohet nëpërmjet urdhrit, si akti i cili ështëparaparë prej kodit si forma e duhur për të realizuar këtë qëllim. Në të duhet të përfshihen të dhënat e nevojshme për palët pjesëmarrëse, ditën, orën dhe vendin e zhvillimit tëseancës si edhe paralajmërimet respektive në zbatim të kësaj dispozite. Në analogji mund tëreferohet tek neni 426 të Kodit, i cili shprehimisht parashikon nxjerrjen e njëurdhri nga kryetari i Kolegjit nëGjykatën e Apelit për të thirrur të pandehurin nëseancë gjyqësore që do të zhvillohet në këtë shkallë gjykimi.

    Në vijim, si pjesë integrale e urdhrit për caktimin e seancëspërgatitore dhe njoftimin që i bëhet të pandehurit për këtë, duhet të jetë edhe paralajmërimi se mos paraqitja e tij do të shkaktojëzhvillimin e gjykimit në mungesë. Mungesa e këtij paralajmërimi në aktin e njoftimit të pandehurit, mund të shkaktojë një pretendim për pavlefshmëri të njoftimit, pavarësisht se ky rast nuk është parashikuar si një nga rastet e pavlefshmërisë sënjoftimeve  në nenin 143 të Kodit, por se ky ves i njoftimit për të pandehurin që cënon në thelb të drejtën e tij për tu mbrojtur, duhet konsideruar se është një akt absolutisht i pavlefshëm në kuptim të parashikimit të përgjithshëm që bën neni 128 paragrafi i germa c e Kodit. E drejta që dyshohet se preket apo cënohet nga mungesa e këtij paralajmërimi është esenciale pasi lidhet me te drejtën për tu dëgjuar e mbrojtur, duke prekur të drejtat dhe liritë themelorë të tëpandehurit të mbrojtura nga Konventa për të Drejtat e Njeriut, Kushtetuta dhe një sërë aktesh të tjera tëgarantojnëembrojnë këto të drejta.

    Njoftimi për zhvillimin e seancës paraprake i komunikohet  gjithashtu prokurorit dhe mbrojtësit të të pandehurit. Njoftimi për mbrojtësin duhet të shoqërohet me ftesën që i drejtohet atij për tu njohur me aktet e depozituara si edhe me të drejtën për të paraqitur memorie apo dokumente shtesë. Ndonëse kjo e drejtë e mbrojtjes së të pandehurit, është një e drejtë qëgarantohet që me mbylljen e hetimeve paraprake nga prokurori sipas parashikimit të nenit 327/2,3 e 4të Kodit, ligjvënësi ka dashur të garantojë të drejtën për mbrojtje të pandehurit duke e përforcuar garancitë për realizimin efektiv të kësaj të drejtë përpara se gjykata të marrë një vendim përfundimtar për fatin e procedimit. Ky parashikim mund të shihet i lidhur edhe me situatën kur prokurori sipas nenit 327/5 kryen hetime shtesë në përgjigje të kërkesës së të pandehurit për këtë veprim, por në zbatim të rregullave proceduralëprokurori edhe në këto raste detyrohet të njoftojë të pandehurin dhe mbrojtësin e tij për përfundimin e veprimtarisë hetimore shtesë të kryer me kërkesën e tij si dhe me çdo akt tëadministruar nëpërfundim të saj. Për këto arsye duket se risjellja nëvëmendje e kësaj të drejtë më shumë tregon kujdesin e ligjvënësit për të ngritur standardin e garancive të ofruara për të pandehurin sesa parashikimin e një të drejte të lidhur ngushtësisht me këtë fazë të procesit penal.

    Kjo garanci do të mbulonte pavarësisht kësaj që u arsyetua, çdo rast në të cilin i pandehuri ka ndryshuar mbrojtësin e tij duke i dhënë mundësi mbrojtësit të ri të njihej me të gjitha aktet e procedimit dhe të prezantonte strategjinëetij të mbrojtjes në përputhje me vizionin e tij dhe në funksion të realizimit të një mbrojtje sa më efektive. E njëjta garanci ofrohet sipas kësaj dispozite edhe në rastet kur i pandehuri nuk ka zgjedhur një mbrojtës dhe gjyqtari e cakton atë sipas parashikimit të nenit 332/2 që referon tek neni 49 i Kodit. Kjo e drejtë duhet të shihet gjithashtu e lidhur edhe me parashikim tjetër të këtij paragrafi sipas të cilit prokurori ftohet të depozitojë të aktet e kryera pas paraqitjes së kërkesës për gjykim, aktet të cilat normalisht nuk janë vënë në dijeni të të pandehurit dhe mbrojtjes sepse, faza procedurale në të cilën ndodhet procedimi, duket se ndërpret komunikimin e drejtpërdrejtë të prokurorit si organ procedues me të pandehurin duke u zhvendosur kjo marrëdhënie mes gjykatëssi organ procedues dhe të pandehurit, pas paraqitjes së kërkesës për gjykim e të pandehurit.

    Parashikimi i paragrafit të dytë të nenit 332/a shprehimisht përcakton se prokurori ftohet të depozitojë përpara gjykatës të gjitha aktet e kryera pas paraqitjes së kërkesës për dërgimin e çështjes në gjyq. Përveç konstatimit të përdorimit të një terminologjie të pasaktë, për shprehjen “aktet të kryera”, konstatohet se duket sikur kjo dispozite legjitimon prokurorin të kryejëveprimtari hetimore nga e cila të prodhohen akte të reja, pasi ka paraqitur në gjykatë kërkesën për dërgimin e çështjes në gjyq.Duket se ky interpretim i dispozitës është i gabuar dhe i duhuri duhet të lidhet me detyrimin e prokurorit që të depozitojë aktet të tjera tëadministruara në fashikullin e tij pas depozitimit të kërkesës për dërgimin e çështjes në gjyq, në përgjigje të veprimeve hetimore e kërkimeve procedurale të cilat janëurdhëruar prej tij por për të cilat, nuk është marrë përgjigje brenda afatit të hetimeve paraprake apo gjithsesi para depozitimit tëkërkesës në gjykatë.

    Çdo interpretim i ndryshëm i kësaj dispozite do tëlegjitimonte veprimtari hetimore në kundërshtim me parashikimet e nenit 327 të Kodit, i cili parashikon në përfundim tëhetimeveparaprake se prokurori disponon ndër të tjera edhe me dërgimin e çështjes në gjyq. Në se do të pranonim se prokurori vazhdon të kryeje veprimtari hetimore tej afatit tëhetimeve paraprake të përfunduara me vendim  të tij edhe sikur afati ligjor i tyre të vazhdojë, do të pranonim një interpretim të gabuar të ligjit që do të cënonte sigurinë juridikë të palëve në proces dhe do të dëmtonte parimin e kontradiktoritetit dhe barazisë së armëve. Përveç këtij arsyetimi që lidhet me interpretimin ligjor edhe nëplanin logjik duket e paarsyeshme qëprokurori pasi ka mbyllur hetimet dhe ka vendosur tëdërgojëçështjen në gjyq, që do të thotë se nga hetimi nuk kanë rezultuar të dhëna apo fakte që të dërgonin prokurorin drejt zbatimit tëneneve 328 a 329/a , por ka rezultuar një situatë faktike e ligjore që e ka çuar prokurorin në konkluzionin se çështja duhet të gjykohet pasi akuza gjendet e bazuar, gjendet e pajustifikuar nevoja e prokurorit për të kryer veprime të tjera hetimore, nga të cilat mund të rezultojnë të prodhohen akte që duhet të depozitohen pas dërgimit të çështjes në gjykatë. Në këtë linjë interpretimi konkludohet se të vetme akte që mund tëadministrohen pas përfundimit të hetimeve dhe që duhet të depozitohen në gjykatë në mënyrë që i pandehuri dhe mbrojtja e tij por, edhe viktima të njihen me to, janë ato qëadministrohen pas depozitimit të kërkesës për dërgimin e çështjes në gjyq por që janë produkt i veprimtarisë hetimore të kryer nga prokurori para këtij momenti.

    Paragrafi i trete i nenit 332/a, parashikon rregullin se njoftimet sipas paragrafëve të mësipërm të saj duhet të bëhen të paktën 10 ditë para datës sëseancës paraprake. Ky parashikim kërkon që njoftimi apo marrja dijeni e të pandehurit, mbrojtësit të tij, viktimës dhe prokurorit tëçështjes duhet të jenë komunikuar këtyre palëve të paktën 10 ditë para datës së seancë, këto komunikime duhet të jenëkryer realisht brenda këtij afati, jo tëjenë vendosur se do të kryhen brenda tij. Pra gjyqtari duhet të llogarisë nëpërcaktimin e datës së zhvillimit tëseancës paraprake edhe kohën e nevojshme për të realizuar njoftimet brenda kësaj periudhe. Afatet e parashikuara në këtë dispozitë, duket se nuk përputhen me ato të parashikuara në nenin 332 të Kodit, në të cilin, afatet e procesit janë të orientuara drejt një kohe të ndryshme.Sipas parashikimit të paragrafit të parë të nenit 332 gjyqtari i seancës paraprake duhet të caktojë datën për zhvillimin e seancës brenda 5 ditëve nga dita kur ajo depozitohet, ndërkohë që sipas paragrafit të dytë të nenit parashikohet se nga dita e depozitimit të kërkesës deri në datën e seancës nuk duhet të kalojnë 10 ditë. Ky rregullim ligjor duket se e bën të pazbatueshëm afatin e parashikuar nga neni 332/a paragrafi i trete i të cilit, kërkon qënjoftimet për palën tëbëhen të paktën 10 ditë para datës sëseancës, që do të thotë se matematikisht superohet dhe bëhet i pazbatueshëm afati prej 10 ditësh, i vendosur në nenin 332/2.Pavarësisht kësaj inkonsistence, afati i parashikuar në nenin 332/a paragrafi i trete duhet të prevalojë mbi atë të parashikuar nga neni 332/2 duke qenë se është njëparashikim që garanton në njëstandard më të lartë të drejtën e të pandehurit e viktimës për tu mbrojtur e dëgjuar.[2]Pavarësisht këtij kolizioni normash,  mbetet i rëndësishëm në këtëdiskutim mbi afatet, afati prej 30 ditëshi parashikuar nga neni 332/3 i Kodit.  brenda të cilit gjykata duhet të vendosë për kërkesën për dërgimin e çështjes në gjyq. Për shkak të disa veprimeve procedurale të parashikuara se mund të kryhen gjatë seancës paraprake, praktikisht afati prej 30 ditësh duket i vështirë për tu arritur por, gjyqtari i seancën duhet të organizojë zhvillimin e procesit me synimin për respektimin e këtij afati ligjor që lidhet ngushtësisht me eficensën e gjykimit.

    [1] roli dhe statusi i viktimës sipas konventës, duhet te shihet komentari elektronik neni 48

    [2] një sërë vendimesh të gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut që garantojnë të drejtën për të tu dëgjuar e mbrojtur në kuptim të nenit 6 të Konventës dhe garantimit të së drejtës për një proces të rregullt ligjor, e drejtë e njohur dhe garantuar edhe nga neni 42 i Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë.

  • Konteksti historik

    Seanca paraprake është një institut i ri i parashikuar për herë të parë në Kodin e Procedurës Penale me ndryshimet që pësoi ky Kod me ligjin nr.37/2017. Ekspertet të cilët u angazhuan me ndryshimet e në Kod, mbështetur edhe mbi qëndrimet e mbajtura  nga ekspertet qe kryen analizën e sistemit të drejtësisë përpara miratimit të reformës në drejtësi [1], panë të nevojshme parashikimin e këtij instrumenti kontrolli paraprak të konkluzioneve të prokurorit në përfundim të hetimeve paraprake për të dërguar çështjen në gjyq , nëkushtet kur kuadri ligjor që rregullonte mënyrën e funksionimit të Institucionit tëProkurorisë, kishte ndryshuar me amendamentet që ju bënë Kushtetutës së Shqipërisë në Korrik 2016 nëpërmjet ligjit nr.76/2016 e si edhe me parashikimet e ligjit nr.ligjit nr.97/2016“ Për Organizimin dhe Funksionimit e Prokurorisë në republikën e Shqipërisë” , si pjesë e paketës së reformës në drejtësi. Për shkak tëmospasjes më të një roli kontrollues të prokurorit më të lartë ndaj vendimeve e urdhrave të prokurorit më të ulët si edhe me qëllimin e përgatitjes së një procesi sa me efektiv gjykimi,  u pa e nevojshme parashikimi i kompetencave e funksioneve të kontrollit mbi fazën e hetimit paraprak, nga ana e gjykatës. Para ndryshimeve ky kontroll ushtrohej nga drejtuesi i prokurorisë sipas parashikimit të nenit 24 të K.Pr.P dhe akteve normative tëProkurorit të Përgjithshëm[2].

     

    [1]Dokumenti Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, Qershor 2015, faqe 146,http://ëëë.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/dokumenti_shqip_0.pdf, aksesuar në datë 06.11.2019

    [2] https://ëëë.parlament.al/files/projektligje/shtesa-e-ndryshime-7905-kodi-i-procedures-penale-resize.pdf

    https://ëëë.parlament.al/Files/ProjektLigje/Relacion-Shtesa-e-Ndryshime-7905-Kodi-i-Procedures-Penale-Resized.pdf

  • Legjislacioni ndërkombëtar

    “Pakti ndërkombëtar për të drejtat civile dhe politike” miratuar nga Konventa e Kombeve të Bashkuara e miratuar me ligjin 7510 datë 08.08.1991, në të cilin ndër të tjera parashikohet e drejta e individit për një proces të rregullt gjyqësor.

    Konventa EvropianepërMbrojtjen e te Drejtave dhe Lirive Themelore te Njeriut.

• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  A.    Raporte, opinione, rekomandime dhe deklarata

  1. Direktiva 2012/29 e parlamentit Evropian dhe këshillit Evropian datë 25 Tetor 2012, aksesuar për herë të fundit në datën 06.11.2019
  2. Rekomandimi (2010) 12 i Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës, aksesuar për herë të fundit në datën 06.11.2019
  3. Opinion Nr. 810/ 2015 CDL-REF(2015)038 En datë 7 Tetor 2015 I Komisionit të Venecias mbi “Draft Ndryshimet në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë, aksesuar për herë të fundit në datën 06.11.2019

   

  B. Vendime të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut

   Hugh Jordan kundër Mbretërisë së Bashkuar, kërkesa 24746/94, datë 4 Maj 2001, në të cilën Gjykata konstatoi se procedurat për hetimin e përdorimit të forcës vdekjeprurëse nga ana e policit përkatës nxirrnin në pah të metat vijuese: mungesën e pavarësisë të policëve që po hetonin nga policët që kishin pasur rol në ngjarjen në fjalë; mungesën e vënies në dijeni të publikut dhe të informimit të familjes së viktimës, mbi arsyet e vendimit të Drejtorit të Ndjekjes Penale për të mos ndjekur penalisht asnjë polic; polici që qëlloi Pearse Jordan nuk mund të kërkohej të merrte pjesë në hetim si dëshmitar; procedura e hetimit nuk çoi në asnjë konstatim ose vlerësim të cilët të mund të luanin një rol efektiv në fillimin e një ndjekjeje penale në lidhje me ndonjë vepër që mund të kishte dalë në pah; mungesa e ndihmës ligjore për përfaqësimin e familjes së viktimës dhe mosbërja të njohura e deklaratave të dëshmitarëve përpara paraqitjes së tyre në seancën e pyetjeve cenoi aftësinë e kërkuesit për të marrë pjesë në hetim dhe kontribuoi në shtyrjen e tejzgjatur të procedurave; kështu procedurat e hetimit nuk u filluan në mënyrë të menjëhershme dhe nuk u ndoqën me zhdërvjelltësinë e duhur dhe të arsyeshme duke mbajtur një qëndrim lidhur me mungesën e ofrimit të mundësisë së pjesëmarrjes efektive të të afërmve të viktimës në procesin hetimor, informimin e të afërmve në lidhje me hetimin. 

   

• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura

  Kushtetuta:

  neni 42, 135 e 148

   

  Kodi i Procedurës Penale:

  neni 128

  neni 137

  neni 138

  neni 58

  neni 332/c

  neni 112

  neni 426

  neni 143

  neni 327

  neni 332

  neni 24

   

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime

  A.      Vendime të Gjykatës Kushtetuese

  Nuk gjendet vendime të Gjykatës Kushtetuese për zbatimin e nenit 332/a të Kodit tëProcedurës Penale për shkak të mosfunksionimit të kësaj gjykate pas hyrjes në fuqi të ligjit nr.35 për shkak të rrethanave të njohura botërisht.

  B.     Vendime të Gjykatës së Lartë

  Nuk gjendet vendime të Gjykatës Lartë për zbatimin e nenit 332/a të Kodit tëProcedurës Penale për shkak tëmos funksionimit të plotë të kësaj gjykate pas hyrjes në fuqi të ligjit nr.35 për shkak të rrethanave të njohura botërisht.

   

• Bibliografia

  “Procedura penale”nga Franco Cordero botim i shtëpisë botuese “Giuffre”, edicioni i tetë, botim i vitit 2006.

  https://ëëë.studiocataldi.it/guide_legali/guide-procedura-penale/udienza-preliminare.asp

• Arkiva

  Ligji nr.7905 datë 21.03.1995 “Kodi i Procedurës Penale” i ndryshuar deri ne hyrjen në fuqi të ligjit nr35/2017

  Ligji nr. 8737, datë 12.2.2001, “Për Organizimin dhe Funksionimin e Prokurorisë në Republikën e Shqipërisë”