Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    Nëpërmjet nenit 332/b e Kodit të Procedurës Penale, legjislatori ka synuar të përcaktojë veprimet që duhen kryer nga gjyqtari i seancës paraprake, përpara fillimit të shqyrtimit të kërkesës së prokurorit për dërgimin e çështjes në gjyq, në funksion të garantimit të të drejtave procedurale të pandehurit e palës së dëmtuar si, e drejta për tu dëgjuar e për tu mbrojtur, zbatimi i parimit të kontradiktoritetit, e drejta për liri e siguri, në përputhje me standardet ndërkombëtare të parashikuara nga direktivat e detyrueshme për Shtetet Anëtare të BE-së dhe vendimet e GJEDNJ-së. 

  • Objekti

    Neni 332b/a parashikon në mënyrë të detajuar veprimet që kryen gjyqtari i seancës paraprake në momentin fillestar të fillimit të shqyrtimit të kërkesës së prokurorit, për verifikimin e prezencës së palëve dhe mënyrës së kryerjes së njoftimeve për to. Dispozita synon të normojë gjithashtu veprimtarinë procedurale që duhet të kryhet prej gjyqtarit të seancës paraprake për të siguruar njoftimin e palëve dhe prezencën e detyrueshme të mbrojtësit të të pandehurit në këtë gjykim. Gjithashtu, Kjo dispozitë parashikon edhe veprimet e gjyqtarit për të normuar efektin që koha gjatë së cilës do të zhvillohet seanca do të ketë për afatet e masave të sigurimit të vendosura për të pandehurin në kushte të posaçme të parashikuara nga legjislacioni.

     

     

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    Dispozita normon veprimtarinë e gjyqtarit të seancës paraprake për verifikimin e paraqitjes së palëve në seancën paraprake të thirrur për shqyrtimin e kërkesës së prokurorit për dërgimin e çështjes në gjyq. Që në fillim të dispozitës, përtej kufizimit të shpallur për zhvillimin e seancës me dyer të mbyllura, në funksion të mbrojtjes së sekretit hetimor, për sa kohë statusi ligjor i çështjes është ende i paqartë, ligjvënësi ka shpallur si të domosdoshme prezencën e prokurorit dhe të mbrojtësit të të pandehurit në këtë seancë. Në vlerësim të këtij kushti procedural, zhvillimi i seancës pa prezencën e këtyre dy subjekteve do të shkaktonte pavlefshmërinë absolute të akteve të dala në përfundim të saj në kuptim të nenit 128 paragrafi 1 germa b e c e Kodit.

    Pas verifikimit të paraqitjes së palëve dhe konstatimit të mungesës së tyre, gjykata verifikon mënyrën se si janë kryer njoftimet për to. Ajo është e detyruar të urdhëroje përsëritjen e njoftimit në tre situata sipas parashikimit të paragrafit të dytë të nenit 332/b. (i) Urdhëron përsëritjen kur palët nuk e kanë marrë njoftimin, situatë që konstatohet në rastet kur akti i njoftimit rezulton se nuk ka mbërritur në dijeninë e palës, ai nuk është komunikuar për palët në asnjë prej formave të parashikuara nga nenet 137, 138, 139 e 140 apo 142. Kjo rrethanë mund të verifikohet nga mos konfirmimi i dijenisë në aktin e njoftimit ose edhe në mungesë të kthimit të aktit të njoftimit të dërguar drejt palëve nëpërmjet shërbimit postar. Situata faktike në këto raste duket lehtësisht e konstatueshme dhe lë pak vend për interpretime të gabuara. Gjithashtu rezulton e qartë dhe mire përcaktuar nga dispozitat rasti kur njoftimi do të deklarohet i pavlefshëm nëse gjendemi përpara të ndonjë prej rasteve të parashikuara prej nenit 143 të Kodit. Mbetet e papërcaktuar në ligj se çfarë do të konsiderohet njoftim i dyshimtë, i cili duhet të detyrojë gjyqtarin të përsërisë atë. Në kushtet kur nga dispozitat e Kodit nuk gjejmë një përcaktim të kësaj situate, duket se ligjvënësi e ka lënë vlerësimin e një rrethane të tillë, në diskrecionin e gjyqtarit të seancës paraprake. Për pasojë, gjyqtari mundet të urdhërojë ripërseritjen e njoftimeve në çdo rast kur sipas vlerësimit të tij në njoftimin e palëve ka elementë të dyshimtë, të cilët mund ti përkasin formës ose përmbajtjes së akti të njoftimit. Duke qenë se ligjvënësi nuk ka bërë një përcaktim dhe as ka referuar në ndonjë element të caktuar që mund të krijojë dyshimin, gjyqtari i seancës paraprake do të ushtrojë të gjithë pushtetin e tij gjyqësor për të vlerësuar vërtetësinë e rrethanave që rezultojnë formalisht të kenë ndodhur sipas aktit të njoftimit.[1]

    Pavarësisht mungesës së këtyre kritereve, gjyqtari nuk mund të kualifikojë si të dyshimtë një rrethanë që ligjvënësi e ka kualifikuar si një rast që shkakton pavlefshmërinë e njoftimeve sipas nenit 143 të kodit. Ndonëse pavlefshmëria e njoftimeve është parashikuar nga Kodi si një rast i pavlefshmërisë relative të akteve, në këndvështrim të parashikimit të nenit 130/2, në seancën paraprake gjyqtari mund të deklarojë pavlefshmërinë e një akti njoftimi edhe pa një kërkesë të palëve të cilat janë paraqitur, meqenëse verifikimi i paraqitjes së palëve apo saktësisë së njoftimeve për ato që nuk janë paraqitur është një kompetencë e cila ushtrohet ex officio nga gjyqtari i seancës paraprake pavarësisht, kërkimeve dhe pretendimeve të palëve. Vlerësimi i pavlefshmërisë së njoftimit të të pandehurit për seancën paraprake, duhet të konstatohet nga gjykata në funksion të verifikimit të kushteve që mund të shkaktojnë pavlefshmërinë absolute të njoftimit sipas nenit 128 pika 1 germa b e Kodit, ndërkohë që relativiteti i pavlefshmërisë së njoftimeve të parashikuar nga neni 130 i Kodit, duhet parë i lidhur dhe i zbatueshëm me të gjitha njoftimet e tjera të akteve të ndryshme që prodhohen gjatë procesit penal por jo me njoftimet që kryhen për komunikimin  e thirrjes së të pandehurit e viktimës në proces. Ndikimi tejet i rëndësishëm që ka ky moment procedural me vlefshmërinë e të gjithë procesit penal, në veçanti të garantimit tësë drejtës së të pandehurit e viktimës për tu dëgjuar  e mbrojtur, prevalon mbi rregullin e përgjithshëm se pavlefshmëritë relative deklarohen vetëm me kërkesë të palëve. Kjo veprimtari procedurale e gjyqtarit është e detyrueshme të kryhet në verifikim të njoftimeve për të gjitha palët e procesit, siçështë e detyrueshme për të, të urdhërojë përsëritjen enjoftimeve për të gjitha palët në rast se rezultojnërrethanat e përshkruara më lart.[2]

    Dispozita parashikon se pasi gjyqtari ka verifikuar rregullshmërinë e aktit të njoftimit për tëpandehurin e lirë apo të paraburgosur dhe rezulton se ai është njoftuar rregullisht por,pavarësisht kësaj rrethane, i pandehuri nuk është paraqitur në seancë pa paraqitur ndonjë shkak të arsyeshëm për mosparaqitjen ose ka refuzuar të paraqitet nëpërmjet paraqitjes së këtij vullneti nëmënyrë të qartë, gjyqtari vendos të deklarojë mungesën e tij dhe të zhvillojë gjykimin pa prezencën e tij në seancë. Paraqitja e vullnetit të të pandehurit për mospjesëmarrje në seancën paraprake është një rrethanë e cila duhet të verifikohet nga gjyqtari dhe në kushtet kur dispozita nuk ka parashikuar një formë të posaçme për të shfaqur këtë vullnet, për analogji mund të përdoret rregulli i sanksionuar në nenin 351/1 i Kodit, i cili kërkon që ky vullnet të jetë bërë prezent para një noteri apo autoriteti përgjegjës kur i pandehuri është nën masën e sigurisë “arrest me burg” apo i izoluar në një institucion ku vuan dënimin.

    Në ndryshim nga rregulli i parashikuar në dispozitat që rregullojnë njoftimin e të pandehurit në gjykimin e themelit dhe disponimin e gjykatës në rast të mos prezencës së tij, nenet 350, 351 e 352 të Kodit, neni 332/b nuk parashikon një rregullim të tillë. Dispozita nuk parashikon shprehimisht se çfarë detyre ka gjyqtari i seancës paraprake kur nga verifikimi i akteve nuk rezulton që i pandehuri të ketë marrë dijeni për seancën, apo kur vendbanimi i tij nuk gjendet.

    Rregulli i përcaktuar se gjyqtari urdhëron përsëritjen e thirrjes, duhet të shihet i lidhur me afatin prej 30 ditësh brenda së cilës gjyqtari duhet të vendosë mbi kërkesën për dërgimin e çështjes në gjyq. Pavarësisht mungesës së një rregulli specifik, në interpretim të rregullave mbi njoftimet e të pandehurit, sipas neneve 140 e vijues të Kodit, gjyqtari i seancës paraprake duhet të sigurojë njoftimin e të pandehurit nëpërmjet njoftimit të realizuar sipas neneve 140 -142 të Kodit, derisa  të konkludohet se ai nuk gjendet dhe për të të merret vendimi  i deklarimit të mungesës. Paragrafi i katërt i nenit 332/b parashikon se vetëm në rastet kur i pandehuri është njoftuar rregullisht dhe nuk është paraqitur pa shkaqe të arsyeshme apo ka refuzuar të paraqitet, gjyqtari mundet të deklarojë me vendim mungesën e tij. Mënyra se si duhet të interpretohet ky moment duhet të shihet e lidhur me interpretimin qëkanë bërë Kolegjet e Bashkuara[3], me vendimin i cili interpretoi normat procedurale të kohës, të njëjta me këto të cilat analizohen.

    Duket se ligjvënësi, ka bërë një trajtim të ndryshëm për sa i përket deklarimit të mungesës në seancën paraprake nga ajo e deklaruar në gjykimin në themel të çështjes për të cilën ka vendosur rregulla të tjera. Ky ndryshim lidhet së pari me natyrën e vendimmarrjes së gjykatës dhe peshën e rëndësinë që ka ajo në raport me të drejtat e liritë e individit. Në seancënparaprake, niveli i garancive është më i ulët se ai i vendosur për gjykimin e themelit të çështjes, prandaj dhe ligjvënësi nuk kërkon në këtë fazë të procesit të njëjtin nivel kërkimesh e përpjekjesh për të njoftuar të pandehurin dhe as parashikon pezullimin e gjykimit për shkak të mosgjetjes së tij.

    Në rastet kur i pandehuri nuk arrihet të njoftohet sipas parashikimit të nenit 140 të Kodit, gjyqtari duhet të konsiderojë dhe administrojë në mënyrë sa më efikase, kohën në dispozicion të zhvillimit të seancës paraprake dhe të operojë për zbatimin e rregullave të parashikuara nga nenet 140 - 142 në kontekst të këtyre afateve[4].

    Duket se normat e mësipërme kanë krijuar diskutime mes punonjësve të praktikës në drejtim tëidesë se duhet të operohet me pezullimin e shqyrtimit të kërkesës për dërgimin e çështjes në gjyq referuar zbatimit të nenit 352 të Kodit, duke trajtuar në mënyrë të njëjtë pozitën e të pandehurit në këtë fazë me atë të që ai ka në gjykimin në themel të çështjes. Në mungesë të qëndrimeve të unifikuara apo njehsuese të Gjykatës së Lartë, për shkak të faktorëve të njohur, praktika gjyqësore do të duhet të orientohet drejt interpretimit sistematik të normave procedurale për ti dhënë zgjidhje këtij momenti. Që në krye të kreut IX të Kodit, që flet për seancënparaprake, përcaktohet se gjyqtari i kësaj seance ka detyrimin të marrë vendim mbi kërkesën e prokurorit për dërgimin e çështjes në gjyq, brenda 30 ditëve nga dita kur kjo kërkesë është depozituar në kancelarinë e gjykatës. Një parashikim i tillë nuk gjendet në titullin VII kreu I, të Kodit që rregullon veprimtarinë procedurale të palëve në gjykimin në themel të çështjes. Në këtë kre, gjejmë ndër të tjera parashikimin për pezullimin e gjykimit sipas nenit 352 në raste kur nga zbatimi i dispozitave 140-142 të Kodit, arrihet në përfundimin se i pandehuri nuk gjendet dhe se është e pamundur që atij ti komunikohet efektivisht njoftimi për zhvillimin e gjykimit. Afati i pezullimit në këto raste është parashikuar të jetë deri në 1 vit dhe me kalimin e këtij afati gjykata legjitimohet të rifillojë veprimet procedurale për të konkluduar për deklarimin e mungesës së të pandehurit. Standardet e vendosura për gjykimin në mungesë të të pandehurit, i kanë shërbyer, përqasjes me standardet ndërkombëtare që garantojnë të drejtën për tu dëgjuar e mbrojtur të individëve në një proces penal. Në çdo rast ky nivel garancish shërben për të shmangur shkeljen e këtyre të drejtave në një proces kontradiktorial qe finalizohet me deklarimin fajtor e dënimin e individit, vendim që cenon drejtpërdrejtë dhe në nivel të papranueshëm thelbin e të drejtave e lirive të tij.. Për shkak të thelbit të të drejtave që cënohen nga vendimmarrja e një gjykimi themeli, edhe garancitë e ofruara për siguruar zbatimin e parimeve të rëndësishme të këtyre proceseve, janë në një nivel më të lartë.

    Ky nivel garancish, nuk mund të jetë i njëjtë në të gjitha fazat e procesit. Në këtë frymë ligjvënësi ka parashikuar se as hetimi paraprak dhe as seanca paraprake nuk pezullohen në rast se rezulton se i pandehuri nuk gjendet, por ka parashikuar se këto faza të procesit zhvillohen në mungesë të tij por me prezencën e detyrueshme të mbrojtësit.

    Në përfundim të kryerjes së procedurës së njoftimeve sipas neneve 140-142 të Kodit, gjyqtari deklaron mungesën e të pandehurit i cili konsiderohet se është i pranishëm kur mbrojtësi i tij është paraqitur në seancë.Me këtë status konsiderohet i pandehuri edhe në rastet kur ai paraqitet në seancë dhe largohet prej saj apo, kur ai paraqitet në seancën e parë dhe nuk paraqitet në ato vijuese, gjithmonë në kushtet që mbrojtësi i tij është prezent.

    Pavarësisht vendimit të gjyqtarit për deklarimin e mungesës së të pandehurit, ai mbetet një vendim i revokueshëm me paraqitjen e të pandehurit në seancë. Dispozita parashikon mundësinë për revokimin e vendimit që ka deklaruar mungesën por, nuk ka përcaktuar se deri në cilin moment procedural mund të ndodhë kjo dhe se çfarë efekti do të ketë ky revokim për veprimtarinë procedurale të zhvilluar deri në atë moment apo për vlefshmërinë e veprimeve të kryera deri në atë çast.

    Në vijim të qëndrimit që mban dispozita për konsiderimin se gjykimi është zhvilluar në prezencë të të pandehurit në rastet e deklarimit të mungesës dhe përfaqësimit nga mbrojtësi, ligjvënësi duket se ka konsideruar të paatakueshme veprimtarinë procedurale të zhvilluar deri në atë moment. I pandehuri për të cilin është deklaruar mungesa dhe i cili paraqitet në gjykim pas këtij momenti, nuk mund të pretendojë të ribëhet procedura e zhvilluar deri në atë moment dhe as të kontestojë ndonjë vendim të marrë për shkak të qenies së tij në mungesë duke pretenduar pavlefshmërinë e akteve. Në këto rrethana, i pandehuri pranohet se ka zgjedhur me vullnet të mos jetë prezent në zhvillimin e gjykimit dhe ka pranuar, qoftë në mënyrë të heshtur, qoftë me vullnet të shprehur se pavarësisht dijenisë, ai ka hequr dorë nga e drejta e tij për t’u dëgjuar e mbrojtur duke ia deleguar këtë të drejtë ipso lege mbrojtësit të tij. [5]

    Në rast se i pandehuri paraqitet në seancënparaprake , gjyqtari pasi ka revokuar vendimin për deklarimin e mungesës duhet ti japë atij të gjithë të drejtat që atij i burojnë nga parashikimi i nenit 332/c e Kodit, të cilat ai legjitimohet ti ushtrojë lirisht, por jo të rikryejë veprime të caktuara procedurale të cilat janë kryer në mungesë të tij vetëm për shkak të faktit se ai nuk ka qenë prezent. Një situatë e diskutueshme do të duhet të ishte rasti kur veprime të caktuara procedurale të kryera ose jo prej gjyqtarit, do të kishin një vlerë ose përmbajtje të ndryshme për shkak të pjesëmarrjes së të pandehurit në to. Në këto raste, gjyqtariduhet të vlerësojë në se ai aktivitet duhet ribërë ose jo, për jo për shkak të mungesës së të pandehurit, por të vlerës provuese apo ndikimit që do të kishte në vendimmarrje prezenca e tij në ato veprime.

    Gjyqtari i seancës paraprake ka diskrecion të plotë të vlerësojë arsyet e mosparaqitjes së të pandehurit në seancë dhe të verifikojë në se ato do të konsiderohen të ligjshme ose jo. Në rast se gjyqtari çmon se shkaqet e bëra prezent prej të pandehurit, janë të tilla që meritojnë të konsiderohen të ligjshme në kuptim të nenit 332/b paragrafi 5, atëherë ai shtyn seancën edhe kryesisht dhe urdhëron përsëritjen e njoftimeve. Dispozita nuk ka përcaktuar kritere apo kushte specifike për të konsideruar si arsye të ligjshme në kuptim të kësaj dispozite ndonjë rrethanë të caktuar, për pasojë vlerësimi i këtyre arsyeve mbetet të jetë krejtësisht në çmimin e gjyqtarit të seancës paraprake.

    Dispozita parashikon që në krye të saj se seancaparaprake zhvillohet me praninë e domosdoshme të mbrojtësit të të pandehurit. Ky parashikim shihet i lidhur me parashikimin e nenit 128/1 germa c të Kodit, mosrespektimi i të cilit shkakton pavlefshmërinë absolute të akteve që prodhohen përgjatë zhvillimit të veprimtarisë procedurale. Në rastet kurmbrojtësi i të pandehurit nuk është paraqitur, gjyqtari detyrohet të referojë tek neni 49/5 i Kodit për zgjidhjen e situatës dhe mënyrën se si do të procedojë më tej. Dispozita nuk përcakton arsyet e mosparaqitjes por vetëm rrethanën e mos prezencës së mbrojtësit, pavarësisht nga shkaqet që e kanë sjellë atë. Në këto raste, gjyqtari i seancës paraprakeështë i detyruar për shkak të parashikimit të këtij neni të sigurojë prezencën e njëmbrojtësi tjetër për të pandehurin, i cili caktohet kryesisht sipas parashikimit të nenit 49/5 i Kodit. Për shkak të kësaj norme referuese, gjyqtari i seancës paraprake duhet të zgjidhë situatën e mosparaqitjes pa arsye të përligjura të mbrojtësit duke vendosur ndaj tij sanksionet me gjobë të parashikuara nga neni 350/4 i Kodit dhe tëcaktojnë njëmbrojtës tjetër. Ky rregullim ligjor, siguron prezencën e mbrojtësit të zgjedhur apo të caktuar për të pandehurin dhe disiplinon sjelljen e tij në raport me procesin penal nëpërmjet sanksionit që vendoset. Në rast se mosparaqitja e mbrojtësit është e përligjur, gjyqtari mund të caktojë një mbrojtës tjetër por mundet edhe të shtyjë seancën duke urdhëruar përsëritjen e njoftimit për mbrojtësin e munguar. Neni 49/5 i parë në harmoni me nenin 350/4 , pavarësisht se nuk rregullon shprehimisht situatën e mësipërme, duhen interpretuar në mënyrë të ndërvarur, në funksion të qëllimit për garantimit e prezencës së mbrojtësit në seancën paraprake, prezencë e cila është e domosdoshme. Gjyqtari mund të caktojë një mbrojtës tjetër sipas parashikimit të nenit 49/5 të Kodit, kur ai është i gatshëm të ndjekë seancën paraprake të caktuar për tu zhvilluar në atë ditë, situatë që ka pak gjasa të ndodhëpërveç se nëçështje të që lidhen me akuza të lehta e që nuk përmbajnë shumë informacion e dokumentacion për tu njohur, përndryshe çdo mbrojtës i caktuar rishtas prej gjykatës, do të kërkojë të respektohen të drejtat e tij për tu njohur me aktet e dosjes e për të paraqitur memorie e dokumente në zbatim të parashikimit të nenit 332/a paragrafi i dytë të Kodit. Pavarësisht dispozita e ka parashikuar këtë vendimmarrje si një mundësi tëgjyqtarit për të vazhduar gjykimin por jo si të vetmen mundësi. Gjyqtari mundet të vendosë në këto raste edhe vetëm të shtyjë seancën dhe të përsërisë thirrjen për mbrojtësin e zgjedhur apo caktuar, pa caktuar një mbrojtës të ri.

    Ligjvënësi nuk pa parashikuar situatën kur i pandehuri ka zgjedhur të mbrohet nga dy mbrojtës dhe vetëm njëri prej tyre nuk është paraqitur në seancë. Në mungesë të një rregullimi tëposaçëm, kjo situatë duhet të zgjidhet sipas parimeve që garantojnë mbrojtjen e të drejtave të të pandehurit, që do të thotë se është vullneti i të pandehurit ai që do të përcaktojë nëse seanca do të vazhdojë më prezencën e vetëm njërit mbrojtës ose jo, por në kushtet kur i pandehuri deklarohet në mungesë, seanca gjyqësore duhet të shtyhet për të siguruar prezencën e dy mbrojtësve të zgjedhur, në pamundësi për të verifikuar vullnetin e të pandehurit rreth mundësisë së prezencës së vetëm njërit prej tyre.

    Në seancën parapake  e cila zhvillohet nërrethanat kur i  pandehuri është i paraburgosur, ligjvënësi ka parashikuar se afatet e tij të paraburgimit do të pezullohen në rast se plotësohen kushtet  e parashikuara nga neni 265 i Kodit. Paragrafi shtatë i dispozitës, detyron gjykatën të pezullojë afatet e paraburgimit të parashikuara nga neni 263 për të pandehurin e paraburgosur nëse gjatë shqyrtimit të kërkesës së prokurorit për dërgimin e çështjes në gjyq, seanca paraprake e caktuar për këtë qëllim detyrohet të shtyhet për shkak të veprimeve apo kërkesave të padrejta të bëra nga i pandehuri ose mbrojtësi i tij ose për shkak të mosparaqitjes ose largimit nga të një a më shumë mbrojtësve sipas parashikimit të nenit 265 të Kodit.

    Ky parashikim i këtij paragrafi duket sikur i jep përgjigje njëçështje me interes në kuadër të ndryshimeve që pësoi procedura penale me ligjin nr.35/2017, asaj nëse kjo fazë e procesit do tëkonsiderohet si fazë hetimi apo gjykimi për efekt të llogaritjes së afateve të paraburgimit të parashikuara nga neni 263 i Kodit.

    Në praktikën gjyqësore ka krijuar vështirësi në përllogaritjen e afateve tëparaburgimit sipas nenit 263, fakti që në këtë dispozitë nuk janë reflektuar ndryshime që ta përqasnin atë me ndryshimet që pësoi Kodi dhe ndërfutjen në procesin penal të institutit tëgjyqtarit të seancës paraprake që shqyrton kërkesat për pushimin e çështjes apo akuzës dhe kërkesën për dërgimin e çështjes në gjyq. Pa marrë përsipër të interpretojmë dhe komentojmë fazën që lidhet me shqyrtimin e kërkesave për pushim e çështjes apo akuzës meqë ato dalin nga çështjet që ngrihen në kuadër të nenit që po analizohen, mund të thuhet se parashikimi i paragrafit 7 të nenit 332/b  të kodit, që të referon të neni 265 i Kodit, duhet interpretuar se pezullon afatet e paraburgimit qe parashikon neni 263 ne paragrafin e dytë, pra afatet e paraburgimit që llogariten për periudhën e zhvillimit të gjykimit tëçështjes.

    Në këtë konkluzion arrihet duke arsyetuar se vetë neni 265 parashikon pezullimin e afateve të paraburgimit kur shqyrtimi gjyqësor pezullohet apo shtyhet për shkaqet që parashikon dispozita, dhe logjikisht këto afate janë afatet që ecin përgjatë kohës së gjykimit, pra ato të parashikuara prej nenit 263/2. Ndonëse neni 263 nuk parashikon afate të posaçme për këtë fazë të procesit penal, interpretimi i dispozitës më lart, të çon në konkluzioni se kjo fazë në kuptim të përllogaritjes së afateve të paraburgimit duhet të përshihet në afatet e parashikuara për gjykimin e çështjes që fillojnë të ecin nga dita që kërkesa për dërgimin e çështjes në gjyq depozitohet në kancelarinë e gjykatës. Ndonëse seanca paraprake nuk është një seancë që i shërben shqyrtimit në themel të çështjes, por përgatitjes të saj për gjykim, afatet e paraburgimit për të pandehurin për periudhën që ajo zhvillohet do të duhet të llogariten në afatet e paraburgimit të parashikuara nga kodi për periudhën e gjykimit të saj, në mungesë të një rregullimi të posaçëm në dispozitat përkatëse.

    [1]Sipas neni 420 paragrafi 2 pika 2 e Kodit të Procedurës Penale Italiane “Mundësinë që i pandehuri të mos ketë marrë dijeni për njoftimin e vlerëson lirisht gjyqtari. Ky vlerësimnuk mund të përbëjë objekt kundërshtimesh në të ardhmen dhe as motiv për apelim” 

    [2]Sipas qëndrimit të mbajtur nga GJEDNJ nëçështjen Sejdovic v.Italy “megjithëse procedurat që zhvillohen në mungesë të personit të akuzuar nuk janë në vetvete në përputhje me nenin 6 të Konventës,  një mohim  drejtësisë ndodh pavarësisht pa dyshim kur një pëson I dënuar në mungesë,  është në pamundësi  të patur nga gjykata që e ka dëgjuar atë, një përcaktim të rifreskuar për meritën e çështje në lidhje me faktin dhe ligjin, për sa kohë që nuk është konkluduar se ai ka hequr dorë nga e drejta për të qenëprezent e për të mbrojtur veten ose se ështëpërpjekur ti shmanget gjykimit.

    [3] Me vendimin unifikues të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë nr.1 datë 15.02.2001është mbajtur qëndrimi si mëposhtë: Duke mos zbatuar dhe respektuar kerkesat e parashikuara ne nenet 31 germa “ç” e 33 pika 1 te Kushtetutës, ne nenin 6, pika 3, germa “c” te KonventësEvropiane të të Drejtave të Njeriut, kemi te bëjmë me shkelje të të drejtave kushtetuese dhe për pasoje me një proces te parregullt ligjor. Nga ana tjetër, duke mos zbatuar dhe respektuar kërkesat e parashikuara nga nenet 426/1 e 139 te Kodit te Procedurës Penale, te gjitha aktet e realizuara nga ana e gjykatës se apelit ne këtë gjykim, janë absolutisht te pavlefshme. Njëpërfundim i tille arrihet, duke parëkërkesat e nenit 128 germa “c” te Kodit te Procedurës Penale. Ne këtë dispozite, e cila ka te beje me pavlefshmërinë absolute te akteve, përcaktohet se:

    1. “Aktet proceduralijanë absolutisht te pavlefshme kur nuk respektohen dispozitat qe lidhen me: […]
    2. thirrjen e te pandehurit ose praninë e mbrojtësit kur ajo është e detyrueshme”.

                                                                                                                                                                                           

    [4]Neni 420/3 i Kodit të Procedurës Penale Italiane, parashikon mundësinë e komunikimit të njoftimit në rastet e mosgjetjes së të pandehurit në seancën paraprake tek mbrojtësi i caktuar në vendimin e marrë nga prokurori për mosgjetjen e tij duke zgjidhur këtë moment procedural në harmoni me qëllimin e zhvillimit të seancës paraprake dhe afate të lejuara për zhvillimin e saj.

    [5]sipas nenit 420 paragrafi 4 pika 4 të kodit të Procedurës PenalëItaliane, vendimi i deklarimit të mungesës behet nul nëse në momentin e shpalljes ekziston prova se mungesa e të pandehurit ka ndodhur për shkak të mungesës së dijenisë të njoftimit sipas nenit 420 paragrafi 2 ose për shkak tëpamundësie absolute për tëqenë prezent për shkak të të një arsye të rëndësishme, forcës madhore ose ndonjë ndalese tjetër të ligjshme.

    Sipas nenit 420 paragrafi 4 pika 5 e Kodit të Procedurës Penale italiane, në se prova për mungesën e parashikuar në pikën 4 paraqitet pas deklarimit të parashikuar nga paragrafi 1(pas deklarimit të mungesës) por para parashikimeve të nenit 424 paragrafi 1(deklarimi i vendimit përfundimtar), gjyqtari revokon të njëjtin urdhërimin, dhe nëse i pandehuri nuk është paraqitur , shtyn edhe kryesisht seancën. Mbeten sidoqoftë të vlefshme aktet e kryera mëparë, por nëse i pandehuri kërkon dhe provon që prova ka mbërritur me vonesë pa fajin e tij, gjyqtari disponon për marrjen ose ribërjen e akteve që ai i konsideron të rëndësishëm për qëllime të parashikimeve të paragrafit 1 të nenit 424 (vendimit për dërgimin e çështjes në gjyq)

  • Konteksti historik

    Seanca paraprake është një institut i ri i parashikuar për herë të parë në Kodin e Procedurës Penale me ndryshimet që pësoi ky Kod me ligjin nr.37/2017. Ekspertet të cilët u angazhuan me ndryshimet e në Kod, panë të nevojshme parashikimi e këtij instrumenti kontrolli paraprak të konkluzioneve të prokurorit në përfundim të hetimeve paraprake për të dërguar çështjen në gjyq , në kushtet kur kuadri ligjor që rregullonte mënyrën e funksionimit të Institucionit të prokurorisë, kishte ndryshuar me amendamentet që ju bënë Kushtetutës së Shqipërisë në Korrik 2016 e ligjit për organizimin dhe funksionimit e prokurorisë në shtator të vitit 2016, si pjesë e ndryshimeve të reformës në drejtësi. Për shkak të mospasjes më të një roli kontrollues të prokurorit më të lartë ndaj vendimeve e urdhrave të prokurorit më të ulët, u pa e nevojshme, parashikimi i kompetencave e funksioneve të kontrollit mbi fazën e hetimit paraprak, nga ana e gjykatës. Para ndryshmeve ky kontroll ushtrohej nga drejtuesi i prokurorisë sipas parashikimit të nenit 24 të K.Pr.Penale dhe akteve normative të  prokurorit të përgjithshëm të dala në zbatim të tij. Kjo dispozitë në mënyrë të posaçme pati për qëllim që të garantojë për të pandehurin e palët private, të njëjtat garanci që ata kishin përgjatë gjykimit në themel tëçështjes, duke i barazuar ato në këtë fazëparaprake të procesit gjyqësor, për sa kohë që konsideroi tejet të rëndësishëm investimin ose jo të gjykatës për gjykimin e njëakuze penale, pas kontrollit të ushtruar paraprakisht nga një gjyqtar mbi kërkesën e prokurorit për kryerjen e saj.

    Duhet pare ne Kuvend relacionet shoqëruese për ndryshimet ne KPP

     

  • Legjislacioni ndërkombëtar

    “Pakti ndërkombëtar për të drejtat civile dhe politike”  miratuar nga Konventa e Kombeve të Bashkuara e miratuar me ligjin 7510 datë 08.08.1991, në të cilin ndër të tjera parashikohet e drejta e individit për një proces të rregullt gjyqësor.

    Konventa Evropiane për Mbrojtjen e te Drejtave dhe Lirive Themelore te Njeriut.

• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  A.    Raporte, opinione, rekomandime dhe deklarata

  Direktiva 2012/29 e parlamentit Evropian dhe këshillit Evropian datë 25 Tetor 2012, aksesuar për herë të fundit në datën 06.11.2019

  Rekomandimi (2010) 12 i Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës, aksesuar për herë të fundit në datën 06.11.2019

  Opinion Nr. 810/ 2015 CDL-REF(2015)038 En datë 7 Tetor 2015 I Komisionit të Venecias mbi “Draft Ndryshimet në Kushtetutën e  Republikës së Shqipërisë, aksesuar për herë të fundit në datën 06.11.2019

   B.     Vendime të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut

  Cështja Sejdovic v. Italy, gjykim nëDhomën e Madhe në datë 01.03.2006, në të cilën gjykata ka konstatuar shkeleje të nenit 6 tëKonventës për shkak të gjykimit në mungesë e pa njoftuar efektivisht ankuesin.

  Çështja Einhorn v. France no. 71555/01, § 33, vitit 2001-XI;

  Çështja Krombach v. France, no. 29731/96, § 85, vitit 2001-II;

  Çështja Somogyi v. Italy, no. 67972/01, § 66, vitit 2004-IV)

• Materiale legjislative

  [1] Dokumenti Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, Qershor 2015, faqe 146,

  http://ëëë.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/dokumenti_shqip_0.pdf, aksesuar në datë 06.11.2019

  [2] https://ëëë.parlament.al/files/projektligje/shtesa-e-ndryshime-7905-kodi-i-procedures-penale-resize.pdf

  https://ëëë.parlament.al/Files/ProjektLigje/Relacion-Shtesa-e-Ndryshime-7905-Kodi-i-Procedures-Penale-Resized.pdf

• Dispozita të lidhura

  Kushtetuta:

   

   42, 135 e 148

   

  Kodi i Procedurës Penale:

  Neni 24

  Neni 49/5

  neni 128

  neni 130

  neni 137

  neni 138

  neni 139

  neni 140

  neni 141

  neni 141

  neni 143

  neni 263/2

  neni 265

  neni 332/c

  neni 350

  neni 351

  neni 352

   

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia

  “Procedura penale”nga Franco Cordero botim i shtëpisë botuese “Giuffre”, edicioni i tetë, botim i vitit 2006.

• Arkiva

   

  A.    Ligje 

  Ligji nr.7905 datë 21.03.1995 “Kodi i Procedurës Penale” i ndryshuar deri ne hyrjen në fuqi të ligjit nr35/2017

  Ligji nr. 8737, datë 12.2.2001, “Për Organizimin dhe Funksionimin e Prokurorisë në Republikën e Shqipërisë”

  B.     Akte nënligjore