KOMENTARI ELEKTRONIK
PËR ORGANET E QEVERISJES SË SISTEMIT TË DREJTËSISË   |   115/2016

Neni 57: Verifikimi paraprak i plotësimit të kushteve ligjore nga komisioni i shoqërisë civile pranë Avokatit të Popullit

Miratuar me ligjin 115, me datë 03/11/2016
Neni Para Neni Pas

1. Komisioni i shoqërisë civile për verifikimin paraprak verifikon nëse kandidatët e shoqërisë civile për anëtar të Këshillit të Lartë Gjyqësor i plotësojnë kushtet dhe kriteret ligjore, sipas parashikimeve ligjore të nenit 54 të këtij ligji.

2. Me përfundimin e procedurës së verifikimit paraprak, komisioni i shoqërisë civile bën menjëherë publike emrat e kandidatëve që plotësojnë kushtet ligjore për të qenë anëtarë të Këshillit të Lartë Gjyqësor në faqen zyrtare të Avokatit të Popullit dhe atë të Kuvendit. Komisioni i shoqërisë civile u komunikon individualisht kandidatëve, rezultatin e verifikimit të plotësimit ose jo të kushteve ligjore, si dhe shkaqet e përjashtimit të tyre.

3. Ankimet kundër vendimit për përjashtimin e kandidatëve vetëm për shkelje të rënda proeduriale bëhen në Gjykatën Administrative të Apelit jo më vonë se 5 ditë nga dita e njoftimit të vendimit të kontestuar. Gjykata Administrative e Apelit vendos brenda 7 ditëve nga dita e dorëzimit të ankimit. Vendimi i saj është përfundimtar dhe i formës së prerë. Ankimi nuk pezullon zhvillimin e procedurës së vlerësimit dhe të verifikimit paraprak të kryer nga komisioni i shoqërisë civile, sipas këtij neni.

4. Komisioni i shoqërisë civile bën verifikimin paraprak të kritereve profesionale dhe morale të kandidatëve dhe i rendit në listë, sipas parashikimeve të nenit 34, të këtij ligji. Komisioni i shoqërisë civile organizon seancë publike me secilin kandidat që plotëson kriteret formale ligjore. Kandidatët nëpërmjet seancës publike shpalosin platformën e tyre. Procesi i dëgjesave publike është i hapur për mediat dhe të gjithë vëzhguesit e tjerë që shprehin interes për të ndjekur procesin.

5. Anëtarët e komisionit të shoqërisë civile votojnë në mënyrë individuale dhe të fshehtë për mënyrën e renditjes së kandidatëve.

6. Komisioni i shoqërisë civile e ushtron veprimtarinë e tij në mënyrë kolegjiale, sipas rregullave dhe procedurave të parashikuara në legjislacionin për organizimin dhe funksionimin e organeve kolegjiale për aq sa nuk është parashikuar ndryshe në këtë ligj.

Përmbajtja

      1. Qëllimi i normës është të përcaktojë në mënyrë të qartë se cilat do të jenë hapat që duhet të ndërmarrë komisioni gjatë procesit të verifikimit paraprak të kandidatëve.
      1. Kjo dispozitë rregullon vendimarrjen e Komisionit në procedurën e verifikimit paraprak. Ajo parashikon procedurat që duhet të ndiqen në lidhje me përjashtimin (skualifikimin) e kandidatëve që nuk plotësojnë kushtet ligjore; renditjen e atyre kandidatëve që plotësojnë kushtet; si dhe ankimet e mundshme kundër vendimeve të Komisionit.

    • Pikat 1 dhe 2: Vendimet në lidhje me plotësimin e kushteve ligjore 

      1. Procedurat e parashikuara në pikën 1 dhe 2 të normës reflektojnë rolin qëndror të Komisionit si një nga “filtrat” kryesorë në përzgjedhjen e anëtarit që përfaqëson shoqërinë civile në organin kushtetues të KLGJ-së. Vendimarrja e Komisionit bazohet në kriteret e hollësishme të parashikuara në nenin 54. Procedura zhvillohet në dy faza.

       

      1. Në fazën e parë, me përfundimin e procesit të verifikimit paraprak të të gjitha kandidaturave, Komisioni duhet të bëjë publike listën e kandidatëve që plotësojnë kushtet ligjore për të qenë anëtarë të KLGJ-së. Po ashtu, Komisioni ua komunikon rezultatet e verifikimit edhe të gjithë kandidatëve individualisht. Në rastin e kandidatëve që kanë rezultuar se nuk i plotësojnë kushtet ligjore, Komisioni duhet të specifikojë edhe “shkaqet e përjashtimit” të secilit prej tyre. Kjo mund të jetë një barrë e konsiderueshme administrative për Komisionin, sidomos në rast se numri i kandidatëve është i lartë.

       

      1. Është e qartë nga teksti i pikës 3 se Komisioni merr “vendime për përjashtimin e kandidatëve” në sensin e vendimeve formale administrative. Si të tilla, vendimet e përjashtimit të kandidatëve duhet të plotësojnë kushtet e neneve 98-100 të Kodit të Procedurave Administrative (KPA) në lidhje me formën dhe përmbajtjen e akteve administrative të organeve kolegjiale. Në veçanti, vendimet duhet të specifikojnë, qoftë dhe përmbledhtazi, situatën faktike dhe gjetjet e hetimit administrativ; bazën ligjore konkrete për përjashtimin e kandidatit në fjalë; si dhe mënyrën e përdorimit të diskrecionit (nëse ka pasur). Po ashtu, duhet pasur parasysh kërkesa e nenit 98(5) të KPA-së, sipas të cilit “aktet e organeve kolegjiale bëhen në formë shkresore. Këto akte regjistrohen në një procesverbal, pa të cilin ato nuk sjellin asnjë pasojë juridike.”

       

      1. Në pikën 3 të normës parashikohet se kundër vendimeve të Komisionit për përjashtimin e kandidatëve mund të bëhet ankim në Gjykatën Administrative të Apelit, brenda 5 ditëve nga njoftimi i vendimit të kontestuar. Ankimi lejohet vetëm për “shkelje të rënda procedurale”. Vendimi i Gjykatës, i dhënë brenda 7 ditëve, është përfundimtar dhe i formës së prerë; ankimi nuk ka efekt pezullues mbi procedurën e verifikimit paraprak. Qëllimi i këtyre rregullimeve është që të shmangin situatat ku procedurat gjyqësore “ngrijnë” dhe vonojnë në mënyrë të tepruar procesin e konstituimit të një organi kushtetues.

       

      1. Kufizimi i shkaqeve të ankimit vetëm te “shkeljet e rënda procedurale” i garanton Komisionit një diskrecion të gjerë në lidhje me interpretimin e dispozitave materiale të ligjit që rregullojnë plotësimin e kushteve ligjore nga kandidatët, apo zbatimin e këtyre dispozitave në situatën faktike konkrete të një kandidati. Në parim, Gjykata nuk mund të “zëvendësojë” gjykimin e argumentuar të Komisionit në lidhje me këto aspekte. Sidoqoftë, vendimet e Komisionit nuk mund të jenë arbitrare; p.sh. mungesa e një arsyetimi minimal për shkaqet e përjashtimit të kandidatit mund të sjellë pavlefshmërinë e aktit. Po ashtu, shkeljet e procedurave bazë për funksionimin e organeve kolegjiale, si mungesa e kuorumit apo shkelje në procedurën e votimit, do të konsiderohen “shkelje të rënda”.

       

      1. Deri në këtë moment (maj 2017), ka pasur vetëm një ankim kundër vendimeve të Komisionit të Shoqërisë Civile, i cili është dhe precedenti i parë i kësaj natyre në lidhje me vendimet e komisioneve të parashikuar nga Ligji 115/2016.[1] Në rastin në fjalë, Gjykata e rrëzoi padinë e kandidatit; për detaje të mëtejshme në lidhje me vendimin e Gjykatës, shih Komentin e nenit 54 dhe në vijim.Mjafton të theksojmë këtu se vendimi disponon mbi një numër çështjesh të ngritura nga pala paditëse në lidhje me formën dhe pavlefshmërinë absolute (të pretenduar) të vendimit të Komisionit për përjashtimin e kandidatit.

       

      1. Parashikimi i ankimit të drejtpërdrejtë në gjykatë nënkupton se ankimi administrativ kundër vendimeve të Komisionit nuk është ligjërisht i nevojshëm si mjet shterues.[2] Megjithatë, në praktikën e tij, Komisioni ka marrë parasysh, qoftë dhe formalisht, “ankimet” e kandidatëve të skualifikuar, të cilët kanë pretenduar p.sh. intepretim të gabuar të ligjit në lidhje me kushtet ligjore që duhet të plotësojnë kandidatët për anëtarë të KLGJ-së dhe KLP-së. Në çdo rast, nuk ka pengesë ligjore që vetë Komisioni të rishikojë apo ndryshojë vendimet e tij kur konstaton, për shembull, se ato janë bazuar mbi fakte materiale të pasakta, përbëjnë “një shmangje të pajustifikuar nga vendimet e mëparshme të marra nga [Komisioni] në raste të njëjta apo të ngjashme,”[3] janë arbitrare apo përndryshe në cënim të parimeve themelore të së drejtës administrative, me kusht që konstatimet të jenë bërë në kohë (dmth të mos shkelin afatet ligjore për vendimarrjen e Komisionit).

       

      1. Mbetet për të parë se çfarë qëndrimi do të mbajë Gjykata Administrative e Apelit në rastet kur konstaton se vendimet e Komisionit kanë shkelur haptazi ligjin material dhe/ose të drejtat e kandidatëve, por nuk përbëjnë në vetvete (apo viciohen) nga “shkelje të rënda procedurale.” Në çdo rast, shkeljet e kësaj natyre mund të ndreqen edhe gjatë procedurës së mëtejshme parlamentare, e cila parashikon edhe të paktën dy “filtra” të tjerë në përzgjedhjen e kandidatëve: Sekretarin e Përgjithshëm të Kuvendit dhe nënkomisionin e Komisionit të Ligjeve, dhe në llogari të fundit Kuvendin e Republikës (për më tepër, shih Komentarin e nenit 35)

       

      1. Një tjetër aspekt praktik që ngrihet në këtë kontekst, dhe që ka mbetur ende i pazgjidhur, është se kush e përfaqëson Komisionin dhe/ose merr përsipër mbrojtjen ligjore në procedimet para Gjykatës Administrative të Apelit, të cilat kanë, për më tepër, afate taksative mjaft të shkurtra. Gjykojmë se si një organ i së drejtës publike, i cili funksionon në mënyrë ad hoc pranë institucionit të Avokatit të Popullit, Komisioni duhet të mbrohet gjyqësisht nga juristët e këtij institucioni, po të jetë nevoja në bashkërendim me Avokaturën e Shtetit. Në atë masë që Komisioni kërkon këshillim juridik dhe përfaqësim në proceset gjyqësorë ku ai është palë, kjo duhet të ofrohet nga zyra e Avokatit të Popullit. Ky është një funksion thjesht mbështetës dhe nuk ka lidhje me faktin që Komisioni i ushtron funksionet dhe i merr vendimet në mënyrë të pavarur nga AiP apo çdo organ tjetër. 

       

      1. Faza e dytë e vendimarrjes së Komisionit konsiston në renditjen e kandidatëve që plotësojnë kriteret formale. Për këtë qëllim, Komisioni organizon një dëgjesë publike, ku secilit nga kandidatët i jepet mundësia “të shpalosin platformën e tyre” si dhe të japin sqarime shtesë në lidhje me pyetjet që mund të ketë Komisioni. Ky është, po ashtu, edhe momenti kur kandidati prezantohet para opinionit publik, duke garantuar detyrimisht praninë e mediave dhe vëzhguesve të tjerë që kanë interes për këtë proces. Ky element i rëndësishëm transparence është një nga risitë që sjell Ligji në procesin e konstituimit të KLGJ-së.

       

      1. Pas përfundimit të dëgjesave publike, Komisioni bën renditjen e kandidatëve në bazë të kritereve profesionale dhe morale të parashikuara në nenin 34 të këtij Ligji. Për këtë qëllim, Komisioni i Shoqërisë Civile mund t’i referohet dhe/ose të përdorë, mutatis mutandis, rregullat e miratuara nga Komisioni i avokatisë në lidhje me peshën specifike të kritereve ligjore, konform pikës 6 të nenit 34. Kjo nënkupton një sistem pikëzimi apo vlerësimi të ponderuar saktë, duke qenë se neni 58(1) i referohet “kandidatëve që kanë marrë më shumë pikë”.

       

      1. Po ashtu, për analogji me Komisionin e avokatisë, KSHC duhet të hartojë një raport ku jep arsyet për renditjen e kandidatëve. Për më tepër në lidhje me këto kritere mund t’i referoheni komentarit të nenit 34.

       

      1. Përtej rregullimeve të posaçme që parashikon Ligji 115/2016, Komisioni, në veprimtarinë e tij, duhet të zbatojë edhe dispozitat e legjislacionit të përgjithshëm mbi organet kolegjiale. Akti kryesor që rregullon këtë fushë është Ligji nr. 8480, datë 27.05.1999, “Per funksionimin e organeve kolegjiale të administratës shtetërore dhe enteve publike.”, në vijim ligji 8480.. Në rast konflikti apo rregullimi të posacëm, prevalojnë rregullimet e këtij ligji.

       

      1. Ligji 8480 përfshin rregullime të rëndësishme në lidhje me i.a. rolin e kryetarit dhe sekretarit të Komisionit (nenet 2-3); thirrjen e mbledhjeve të rradhës dhe mbledhjeve të jashtëzakonshme të organit kolegjial (nenet 4-6); kuorumin e nevojshëm, votimet dhe marrjen e vendimeve (nenet 11-15); dhe procesverbalet e organit (nenet 16-17).

       

      1. Me rëndësi të posacme janë dispozitat mbi procesverbalet, të cilat përbëjnë formën kryesore të dokumentimit të vendimeve dhe diskutimeve të Komisionit dhe një kusht ligjor për vlefshmërinë e vendimeve të tij. Në bazë të nenit 16(4) të Ligjit 8480, “vendimet jonormative të organeve kolegjiale hyjnë në fuqi vetëm pasi të jetë miratuar procesverbali përkatës”. Procesverbali nënshkruhet nga kryetari dhe sekretari i Komisionit.

       

      1. Megjithëse Ligji 115/2016 nuk i referohet pozicionit të sekretarit të Komisionit, sipas Ligjit 8480 është e detyrueshme që organet kolegjiale të kenë një kryetar/e dhe një sekretar/e, të zgjedhur nga vetë organi (neni 2). Si rrjedhim, në mbledhjen e tij të parë Komisioni duhet të zgjedhë mbajtësit e të dyja funksioneve.

       

      1. Vendimet e Komisionit, të pasqyruara në procesverbal, normalisht ju komunikohen palëve të interesuara nga kryetari i Komisionit, ose kryetari bashkarisht me sekretarin. Në raste të veçanta, Komisioni mund të përpilojë vendime formale të cilat nënshkruhen nga të gjithë anëtarët e pranishëm. Megjithatë, si organ ad hoc i përbërë prej anëtarësh që punojnë me kohë të pjesshme, nuk është e nevojshme apo e këshillueshme që procedimet dhe aktet e Komisionit të jenë shumë të formalizuara, për sa kohë që ato përmbushin kërkesat thelbësore të procedurës administrative. Për shembull, në praktikën e deritanishme, vendimet e përjashtimit (skualifikimit) të kandidatëve që nuk plotësojnë kushtet ligjore janë komunikuar nga kryetari i Komisionit, në bazë të procesverbalit përkatës, të miratuar në përputhje me rregullat e sipërcituara. Kjo praktikë është konsideruar e ligjshme nga Gjykata Administrative e Apelit.[4]

       

      [1] P.N. k. Komisionit të Shoqërisë Civile pranë Avokatit të Popullit, Gjykata Administrative e Apelit, Nr. Regj. 51, datë 21.04.2017.

      [2]Ligji nr.44/2015, Kodi i Procedurave Administrative, neni 129.(b) (Shterimi i mjeteve ligjore administrative).

      [3] Ligjin nr.44/2015, Kodi i Procedurave Administrative, neni 11. (ç) (Parimi i ushtrimit të ligjshëm të diskrecionit).

      [4] P.N. k. Komisionit, supra.

      1. SHIH KOMENTET NË NENIN 54 SEKSIONI KONTEKSTI HISTORIK.
      1. Në parim, garantimi i një mbrojtjeje gjyqësore të kufizuar kundër vendimeve të Komisionit, vetëm “për shkelje të rënda procedurale”, mund të ngrinte pikëpyetje mbi përputhshmërinë e kësaj dispozite me nenin 6 të Konventës Europiane për të Drejtat e Njeriut. Neni 6 garanton “të drejtën për një proces të rregullt” në lidhje me mosmarrëveshjet gjyqësore që kanë të bëjnë, ndër të tjera, me “të drejtat dhe detyrimet e natyrës civile”.

       

      1. Megjithatë, neni 6 jo domosdmoshmërisht gjen zbatim në këto rrethana. Së pari, Konventa dhe protokollet e saj nuk garantojnë ndonjë të drejtë aksesi (rekrutimi) në shërbimin civil apo funksionet e tjera shtetërore të vendeve anëtare.[1] Së dyti, pozicioni i anëtarit të KLGJ-së i takon një organi të lartë kushtetues, të rregulluar nga e drejta publike, dhe që karakterizohet nga ushtrimi i drejtpërdrejtë i një pjese të sovranitetit shtetëor në çështje të qeverisjes së gjyqësorit.[2] Si rrjedhim, kufizimi i pjesshëm i së drejtës së ankimit gjyqësor përkundrejt një organi përzgjedhës që gëzon diskrecion të konsiderueshëm në bazë të ligjit vendas (si Komisioni apo dhe organet parlamentare) mund të konsiderohet i pranueshëm në bazë të nenit 6 të Konventës.

       

      [1] Vilho Eskelinen et al k. Finlandës, Vendim i GjEDNj-së datë 19.4.2007 (Dhoma e Lartë), para. 57.

      [2] Ibid., para. 62.

    1. Lidhur me standartet ndërkombëtare, SHIH KOMENTET MBI NENIN 54, PARAGRAFËT 26-29.
    1. Materialet legjislative kryesore relevante për nenin 55 janë raporti që shoqëron projektligjin për Organet e Qeverisjes së Sistemit të Drejtësisë[1] dhe procesverbalet e mbledhjeve të Komisionit të Posaçëm Parlamentar të datave 14, 19 dhe 20 shtator 2016, në të cilat u shqyrtua projektligji në fjalë.[2] PËR MË SHUMË INFORMACION NË LIDHJE ME MATERIALET LEGJISLATIVE SHIH KOMENTET MBI NENIN 54, PARAGRAFËT 30 – 34.

     

    [1] Shih http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/290616relacion-qeverisja-e-gjyqesorit.pdf e konsultuar për herë të fundit më datë 16.10.2017

    [2] Shih http://reforma ne drejtesi.al/procesverbale e konsultuar për herë të fundit më datë 16.10.2017. 

    1. Aktet dhe normat e mëposhtme janë relevante: 
    1. Kodi i Procedurave Administrative (sidomos në lidhje me ankimet administrative ndaj vendimeve të Komisionit).
    2. Ligji për funksionimin e organeve kolegjiale të administratës shtetërore dhe enteve publike (nr. 8480, datë 27.5.1999).
    3. Nenet 34 dhe 35 të këtij Ligji.
    1. Nuk ka pasur deri në këtë moment dhe Ligji nuk parashikon nxjerrjen e akteve të tilla. Shih komentet e nenit 54 paragrafi 37-40.
    1. Shih vendimin e Gjykatës Administrative të Apelit, të sipërcituar në komentin e nenit 54 paragrafi 1, sidomos në lidhje me standartin e shqyrtimit gjyqësor që ka përdorur Gjykata Administrative e Apelit. (Shih dhe komentet e nenit 52.)
    1. SHIH KOMENTET E NENIT 54 PARAGRAFI 41 DHE 42.
    1. Ligji Nr. 8811, datë 17.5.2001 (ndryshuar me ligjin nr. 9448, datë 5.12.2005) “Për Organizimin dhe Funksionimin e Këshillit të Lartë të Drejtësisë”.
Darian Pavli
Marsida Xhaferllari, Arta Vorpsi, Gent Ibrahimi, Alma Faskaj (Vokopola)