Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi
    1. Neni 72nëpërmjet zbërthimit në mënyrë të detajuar të kriterit “Aftësitë profesionale të gjyqtarit” synon të evidentojë dallimin me kriteret e tjera të vlerësimit duke parashikuar tregues (indikatorë) të qartë dhe të matshëm për secilin kriter.

     

    2. Zbërthimi i këtij kriteri nga ky nen ka vlerë të dyfishtë. Së pari,ai i vlen magjistratëve pasi për herë të parë në ligj (dhe jo në akt nënligjor)parashikohen treguesit matës të mirpërcaktuar, të qartë dhe të unifikuar për të gjithë magjistratët gjyqtarë në sistem. Përcaktimi i treguesve matës përbën garanci dhe siguri ç’ka i jep procesit të vlerësimit më shumë besueshmëri. Së dyti, në të njëjtën kohë,ai synon t’i vendosë organit vlerësues kufijtë ligjorë të vlerësimit për kriterin e aftësive profesionale. Vendosja e këtyre kufijve është e rëndësishme për të garantuar respektimin e parimit të pavarësisë së magjistratit (neni 69, shkronja “a”),i Ligjit për Statusin).

     

  • Objekti
    4. Nga pikëpamja sistematike, neni 72 bën pjesë në grupin e neneve të Seksionit I “Vlerësimi i magjistratit”kreu II “Kriteret, burimet dhe nivelet e vlerësimit” duke u renditur si neni i dytë.

     

    5. Neni 72 përmban katër pika. Në pikën e parë prezantohen drejtimet që vlerësohen në lidhje me kriterin “aftësia profesionale e gjyqtarit”. Më tej, në pikën dy dhe tre renditen treguesit matës për vlerësimin e njohurive ligjore (pika 2) dhe aspektet e arsyetimit ligjor (pika 3). Duke u mbyllur neni me pikën 4 vendos kushtin ndalues për organin vlerësues që nuk duhet të vlerësojë korrektësinë e vendimit dhe themelit të çështjes si dhe ndalimin për të zëvendësuar interpretimin/logjikën e gjyqtarit që vlerësohet.

     

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    Ligjvënësi veçon në pikën 1 të nenit 72 njohuritë ligjore dhe arsyetimin ligjor si dy kritere bazë për t’u marrë parasysh në kuadër të vlerësimit. Në këtë paragraf vetëm prezantohen këto dy kritere bazë, të cilat më pas shtjellohen përkatësisht në pikën 2 dhe 3 të këtij neni.

    6. Neni 71, pika 1:Kuptimi i termit “njohuri ligjore”. Për sa i takon termit “njohuri ligjore”, nga një analizë më e hollësishme, rezulton se vetë termi “njohuritë ligjore”përmban në vetvete dy “nënterma”, ku secili prej tyre ka një kuptim leksikor më vete.Kështu, fjala “njohuri”përkufizohet si  njohje me fakte apo të vërtetën[1]. Më tej, në fjalorët ligjorë po ky term është përkufizuar edhe si veprim apo gjendje njohurish ose kuptim[2].Pra, ky term ka të bëjë me përgjigjen e pyetjes “që” diçka ekziston apo është e vërtetë. Në analizën e “që-së” është e rëndësishme të bëhet dallimi midis faktit dhe “bindjes” personale. Diferenca ka të bëjë me nivelin që ka arritur njohja, pasi shkencërisht njihen disa nivele që përshkallëzohen gradualisht në mënyrë natyrale dhe që fillojnë  me “dyshimin” që përfaqëson nivelin më të ulët e arrijnë deri te bindja e plotë se diçka ka ndodhur në formën që besohet. Nga ana tjetër, termi “ligjor” përkufizohet: “sipas ligjit” apo “në përputhje me ligjin” apo “e lejueshme nga ligji” apo “e përshtatshme dhe e mjaftueshme për t’u njohur nga ligji”[3]. Bashkimi i kuptimeve leksikore i dy nën termave jep një kuptim më të plotë për termin “njohuri ligjore” të barasvlershëm me:të dish “që” diçka ekziston/është fakt, “nëse”është në përputhje me ligjin, dhe“si” kjo gjë reflektohet në zgjidhjen e mosmarrëveshjes.

     7. Neni 71, pika 1: Kuptimi i termit “arsyetim ligjor”. Termi “arsyetim” përkufizohet si një varg pohimesh të lidhur midis tyre sipas rregullave logjike, ku mbi bazën e një ose disa pohimeve të dhëna nxirret një pohim i ri; pohimi i nxjerrë quhet konkluzion, ndërsa pohimet nga të cilat rrjedh logjikisht konkluzioni quhen premisa[4]. Për sa më sipër, togfjalëshi “arsyetim ligjor” duhet kuptuar si një “përkufizim (etiketim) kolektiv” i procesit tërësor dhe gjithëpërfshirës mendimit që nënkupton disa hapa logjikë, të tillë si: konceptimi, reflektimi, paraqitja e argumenteve që konkretizohet me një vendim ligjor/akt[5]. Disa nga këto mekanizma (hapa) fokusohen në ngjarjen që shënojnë gjenezën e çështjes dhe kanë të bëjnë me identifikimin e situatës, interpretimin dhe vlerësimin e fakteve. Aspekte të tjera të arsyetimit ligjor përfshijnë kërkimin ligjor dhe procesin e përzgjedhjes së rregullave dhe argumenteve[6]. I tërë procesi i arsyetimit ligjor karakterizohet nga një vlerësim i vazhdueshëm i zgjidhjeve të mundshme e të përshtatshme dhe formalizimin e tyre në letër. Ky proces vlerësimi është thelbësor, pasi në të evidentohen argumentet që do të “hidhen në letër” për të justifikuar zgjidhjen e mosmarrëveshjes gjatë zbardhjes së vendimit. Një arsyetim ligjor që bazohet në vlerësime sipërfaqësore dhe të pambështetura passjell që arsyetimi i vendimit/aktit të bazohet në argumente të dobëta që cenojnë cilësinë e vendimit/aktit.

     8. Neni 72, pika 2: Treguesit matës për aspektin e njohurive ligjore. Sipas pikës 2 të nenit 72 të Ligjit për Statusin, treguesit matës për aspektin e njohurive ligjore janë: (I) aftësia e përgjithshme për të interpretuar ligjin; (II) për të identifikuar konfliktin e normave; (III) për të përdorur parimet e përgjithshme të teorisësë të drejtës dhe (IV) aftësinë për të analizuar jurisprudencën. Këta tregues janë detajuar me hollësi nga ana e Këshillit të Lartë Gjyqësor në vendimin nr. 264, datë 21.11.2019, “Për miratimin e metodologjisë së pikëzimit me qëllim përcaktimin e nivelit të vlerësimit të gjyqtarit”. Pika 1 e këtij vendimi ka për qëllim përcaktimin e nivelit të vlerësimit të gjyqtarit për secilin kriter dhe treguesit përkatës ligjorë, mbi bazën e një sistemi pikësh të përcaktuar mbi meritat e gjyqtarit, kualifikimin, integritetin, aftësinë dhe efikasitetin e tij, duke respektuar parimin e pavarësisë së gjyqtarit. Metodologjia pasqyron/analizon në mënyrë shteruese mënyrën se si shpërndahen pikët gjatë vlerësimit. Tabela e pikëzimit pasqyron ndarjen e pikëve sipas kritereve të vlerësimit, liston aspekte të çdo kriteri, treguesit e vlerësimit dhe pikëzimin e tyre sipas nivelit në funksion të pikëzimit dhe të vlerësimit përfundimtar të gjyqtarit. 

     Aftësia e përgjithshme për të interpretuar ligjin. 

    Interpretimi i ligjit është një detyrë e përditshme dhe thelbësore për çdo jurist. Interpretimi është i pandashëm nga veprimtaria juridike^[7].

    Për të kuptuar drejt këtë lloj aftësie, duhen sqaruar dy momente të rëndësishme që lidhen me zbërthimin e termit të përdorur në ligj. Së pari,duhet t’i jepet kuptim togfjalëshit “interpretim i ligjit”, pra duhet interpretuar fjala “interpretim”; dhe së dyti, duhet sqaruar se “përse” ky ushtrim bëhet i nevojshëm në praktikën gjyqësore.

    Termi “interpretim ligjor”përkufizohet si një proces (ushtrim) analitik i magjistratit për t’i dhënë kuptim një teksti ligjor[8]. Interpretimi përfshin të gjitha operacionet intelektuale që shërbejnë për të përcaktuar dhe saktësuar kuptimin e një fjale ose shprehjeje (dispozitë ligjore), në mënyrë që të shmangen papërsosmëritë, të plotësohen boshllëqet, të reduktohen kontradiktat, të përshtatet kjo dispozitë ndaj kërkesave aktuale dhe të saktësohet rëndësia e saj në një situatë të veçantë^[9]. Pra, në thelb interpretimi është një ushtrim intelektual që analizon mesazhin normativ të tekstit. Si rezultat i këtij procesi nxirret kuptimi ligjor i tekstit nga kuptimi semantik i tij. Për të kryer këtë ushtrim, gjyqtari duhet të bazohet dhe mbështetet në disa metoda të gjithëpranuara të interpretimit të normës ligjore.

    Nisur nga sa më sipër, rezulton se aftësia e përgjithshme për të interpretuar ligjin nënkupton jo vetëm njohjen në teori të metodave të interpretimit të normës ligjore, por zbatimin në çështje konkrete të këtyre njohurive duke i dhënë atyre kuptim në një rast konkret. Gjatë ushtrimit të profesionit, sfida e gjyqtarit në pjesën më të madhe të rasteve për të zgjidhur mosmarrëveshjen lidhet me interpretimin e një norme ligjore. Në praktikë, ai/ajo nuk mund të refuzojë të japë një vendim për çështjet që i paraqiten për shqyrtim “me arsyetimin se ligji mungon, nuk është i plotë, ka kundërthënie ose është i paqartë”^[10]. Duket sikur ka një tension të natyrshëm midis “vërtetimit” të kuptimit të tekstit ligjor dhe përdorimit të tekstit për të vërtetuar se çfarë përmban ligji.

    Ushtrimi i interpretimit të normës bëhet i nevojshëm duke pasur parasysh misionin që ka pushteti gjyqësor që nëpërmjet interpretimit të një norme të përcjellë siguri juridike (ligjore) dhe qëndrueshmëri. Vetëm ushtrimi me përgjegjshmëri i këtij detyrimi garanton parashikueshmëri të përmbajtjes dhe zbatimit të normave ligjore dhe cilësi në dhënien e drejtësisë[11].

    Aftësia për të identifikuar konfliktin midis normave

    Termi “konflikti i normave” nënkupton një situatë mungese konsistence (harmonie) ose diferencë midis ligjeve (akteve) që lidhet me çështjen e një individi që gëzon të drejta, ka detyrime, ka pësuar dëme apo ka nënshkruar kontrata në territorin e dy ose më shumë juridiksioneve[12]. Prandaj, kjo ka të bëjë me atë degëzim të jurisprudencës që nisur nga larmia e ligjeve të shteteve ose juridiksioneve të ndryshme, në zbatimin e të drejtës dhe vënies në vend të të drejtave të pretenduara të cenuara, ndërmjetëson (zbut) inkonsistencën, ose vendos cili ligj apo sistem prevalon në rastin konkret, ose zgjedh (përcakton) nivelin e zbatueshmërisë së normës së juridiksionit tjetër, në rastet kur ky juridiksion përmban parashikime të ndryshme nga ato të sistemit vendas ose kur sistemi vendas nuk përmban parashikime apo ato parashikime nuk janë ekskluzivisht të zbatueshme në çështjen në fjalë[13].

    Nisur nga ky përkufizim, aftësia për të identifikuar konfliktin midis normave ka të bëjë pikësëpari me identifikimin e normave të zbatueshme për të zgjidhur çështjen konkrete. Nëse për zgjidhjen e çështjes identifikohen dy apo më shumë norma të zbatueshme që kanë mungesë konsistence (harmonie) me njëra-tjetrën, gjyqtari bazuar në hierarkinë e burimeve të së drejtës dhe metodave gjyqësore për përcaktimin e normës që ka përparësi, zgjedh midis normave atë që prevalon në rastin konkret. Këta “hapa analitikë” duhet të pasqyrohen në vendimin e gjyqtarit në mënyrë që palët ndërgjyqëse të kuptojnë qartë përse ai/ajo ka evidentuar një rast të konfliktit të normave dhe “përse” ka përzgjedhur “atë normë” si normën vendimtare për zgjidhjen e çështjes konkrete.

     Aftësia për të përdorur parime të përgjithshme të teorisë të së drejtës

    Togfjalëshi “parime të përgjithshme të së drejtës”vlen të shtjellohet më tej. Termi “parim”në vetvete, përkufizohet si e vërteta thelbësore apo doktrinale sipas ligjit; rregull apo doktrinë gjithëpërfshirëse që krijon bazën (premisat) apo origjinën për të tjerat; një konglomerat rregullash të veprimit, procedurave apo përcaktimeve ligjore[14]. Për rrjedhojë, togfjalëshi i përdorur nga ligjvënësi duhet kuptuar si të gjitha ato rregulla apo doktrina që krijojnë bazën për të tjerat dhe që lidhen me teoritë e së drejtës në përgjithësi.

    Prandaj, aftësia për të përdorur këto ka të bëjë nga njëra anë me njohjen e kuptimit të parimeve të përgjithshme të së drejtës, mënyrat se si është zbërthyer nga jurisprudenca, sidomos Gjykata Kushtetuese, Gjykata e Lartë,si dhe Gjykata Europiane e të Drejtave të Njeriut (“GJEDNJ”),Gjykata Europiane e Drejtësisë (GJED). Këto njohuri, si rregull,përvetësohen gjatë studimeve universitare dhe thellohen me shumë në trajnimin fillestar në Shkollën e Magjistraturës. Sa më sipër,është detyrim i gjyqtarit që lidhet me sigurimin e zbatimit të parimeve në mënyrë uniforme dhe të qëndrueshme. Por, nga ana tjetër, këto teori duhet të vihen në jetë në një rast konkret dhe të ndihmojnë në zgjidhjen e drejtë të çështjes. Kjo nënkupton analizën e “përse” dhe “si” janë të zbatueshme parimi/et në rastin konkret, si dhe përse ka përparësi një parim mbi një tjetër sipas rastit.

     Aftësia për të analizuar jurisprudencën

    Nga pikëpamja e përkufizimit, termi jurisprudencë nënkupton filozofinë e ligjit apo shkencën që trajton parimet pozitive të ligjit dhe marrëdhënieve ligjore[15]. Pra, “jurisprudenca”është shkenca e ligjit, që për shkak të funksionit që ka duhet të sigurojë që parimet mbi të cilat bazohen rregullat ligjore, jo vetëm të klasifikohen (renditen) në mënyrën e duhur dhe të tregohet marrëdhënia (ndërveprimi) midis tyre, por edhe zgjidhja e rasteve të reja apo që ngrenë pikëpyetje ligjore, të integrohen (shkrihen) me rregullat ekzistuese[16]. Në këtë këndvështrim jurisprudenca është më shumë një shkencë formale se sa materiale.

    Në kontekstin kombëtar, ky term lidhet pikë së pari me ushtrimin e pushtetit gjyqësor nga gjyqtarët. Nga pikëpamja kushtetuese, referuar nenit 135, paragrafi 1 të Kushtetutës, pushteti gjyqësor ushtrohet nga Gjykata e Lartë, si dhe gjykatat e apelit e shkallës së parë, të cilat krijohen me ligj. Më tej, edhe Konventa Europiane e të Drejtave të Njeriut në nenin 6, paragrafi 1, jep një përkufizim për termin “gjykatë” duke parashtruar të drejtën për t’u dëgjuar drejtësisht, publikisht dhe brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e krijuar me ligj. Në analizë të sa më sipër, rezulton se termi jurisprudencë nënkupton “çdo gjë që ka të bëjë ose bëjnë (prodhojnë) gjykatat”e krijuara me ligj gjatë ushtrimit të pushtetit gjyqësor.

    Aftësia për të analizuar jurisprudencën ka të bëjë së pari me aftësinë për të njohur jurisprudencën në fushën në të cilën ushtron profesionin gjyqtari (civile, penale, administrative).Në të njëjtën kohë, gjyqtari duhet të ketë aftësinë për kërkuar jurisprudencën e duhur për një çështje të caktuar të së drejtës. Sa më sipër, lidhet edhe me njohuritë për qëndrimin e mbajtur nga jurisprudenca (vendase dhe/ose e huaj) në lidhje me një çështje të caktuar ligjore apo sociale dhe aftësinë analitike të gjyqtarit për të arsyetuar nëse ky qëndrim zbatohet apo jo në rastin konkret; gjyqtari në këtë rast duhet të jetë në gjendje të kuptojë veçoritë dhe premisat e rastit për të cilën ka mbajtur qëndrim jurisprudenca si dhe bazuar në të dhënat e rastit objekt gjykimi, të evidentojë ndryshimin thelbësor apo të përbashkëtën sipas rastit. Kjo është e nevojshme pasi si rregull, është detyrë e gjykatës të zbatojë ligjin në mënyrë uniforme duke i qëndruar “besnik” qëndrimeve të mbajtura më parë në çështje të ngjashme. Brenda jurisprudencës, një kategori e vendimmarrjeve të gjykatave të tilla, si: Gjykata Kushtetuese, Gjykata e Lartë apo Gjykata Europiane e të Drejtave të Njeriut që kanë autoritet detyrues si precedent dhe duhen respektuar si detyruese nga gjyqtarët, kurse të tjerat kanë vlerë bindëse.  Gjithsesi, në rast se gjyqtari vendos të mosndjekë linjën e jurisprudencës me vlerë bindëse, arsyetimi i vendimit në këtë rast duhet të parashtrojë përse gjykata po ndjek ose po i jep një interpretim/linjë argumentimi tjetër duke specifikuar se ky lloj interpretimi është i vlefshëm duke filluar nga data e këtij vendimi.

    9.Neni 72, pika 3:Treguesit matës për aspektin e arsyetimit ligjor. Aspekti i arsyetimit ligjor i parashikuar në pikën 3 të nenit 72 të Ligjit të Statusit vlerësohet bazuar në tregues të tillë, si: qartësia dhe kuptueshmëria e vendimit, struktura e qëndrueshme dhe e mirëorganizuar e vendimit, si dhe cilësia e analizës dhe argumentimit ligjor. Shprehja “tregues të tillë si” meriton të analizohet më tej. Me anë të këtij formulimi, ligjvënësi duket sikur ka dashur të përcaktojë treguesit kryesorë për të vlerësuar këtë aspekt duke i lënë në të njëjtën kohë Këshillave një hapësirë të kufizuar diskrecionale për të vendosur (ose vlerësuar) edhe tregues të tjerë që mund të jenë ose bëhen të rëndësishëm në kuadër të këtij vlerësimi. Siç u përmend në pikën 8 më sipër, Këshilli i Lartë Gjyqësor në vendimin nr. 264, datë 21.11.2019, “Për miratimin e metodologjisë së pikëzimit me qëllim përcaktimin e nivelit të vlerësimit të gjyqtarit” ka përcaktuar aspekte të çdo kriteri, treguesit e vlerësimit dhe pikëzimin e tyre sipas nivelit në funksion të pikëzimit dhe të vlerësimit përfundimtar të gjyqtarit. Ky akt përbën garanci në lidhje me zbatimin e një vlerësimi të drejtë dhe në përputhje me ligjin. Për sa i takon treguesit të “qartësisë dhe kuptueshmërisë”, parakusht për kuptueshmërinë e një vendimi nga palët dhe publiku është që vendimi gjyqësor duhet të jenë shkruar me një qartësi dhe thjeshtësi gjuhësore[17]. Ligjvënësi ka përzgjedhur si tregues tjetër edhe strukturën e qëndrueshme dhe të mirorganizuar të vendimit. Parë nga pikëpamja formale, ky tregues ka të bëjë me përpilimin e një vendimi në përputhje me dispozitat procedurale të Kodeve (neni 310 i Kodit të Procedurës Civile, neni 383 i Kodit të Procedurës Penale, si dhe neni 1, paragrafi 2 i ligjit nr. 49/2012).Duke shkuar më tej, ky tregues nënkupton edhe hartimin e vendimit sipas modeleve të standardizuara apo gjithë pranuara për lloje të ndryshme vendimesh. Pavarësisht se në sistemin gjyqësor shqiptar, në ndryshim nga sistemet gjyqësore të vendeve evropiane, nuk ka ekzistuar traditë formaliste me modele vendimesh të standardizuara dhe miratuara nga organet përkatëse, brenda një gjykate ose seksioni, gjyqtarët kanë gjetur dakortësinë e përdorimit të templetave ose modeleve të caktuara për çështje të caktuara. Gjykata Kushtetuese në vendimin nr.7, datë 9.3.2009 ka theksuar standardet e përgjithshme për arsyetimin e vendimit duke parashtruar se: “Vendimi gjyqësor në çdo rast duhet të jetë logjik, i rregullt në formë dhe i qartë në përmbajtje. Në tërësinë e tij ai është konsideruar si një unitet, në të cilin pjesët përbërëse janë të lidhura ngushtësisht mes tyre. Ato duhet të jenë në shërbim dhe funksion të njëra-tjetrës. Argumentet e pjesës arsyetuese duhet të jenë të bazuara dhe të lidhura logjikisht, duke respektuar rregullat procedurale dhe të formojnë një përmbajtje qartësisht koherente brenda vendimit, e cila përjashton çdo kundërthënie apo kontradiksion të hapur ose të fshehtë. Këto argumente duhet të jenë gjithashtu të mjaftueshme për të mbështetur dhe pranuar pjesën urdhëruese. Konkluzionet e pjesës arsyetuese duhet të bazohen jo vetëm në aktet ligjore, por edhe në parimet dhe rregullat që karakterizojnë mendimin e shëndoshë e logjik”. Për sa i takon treguesit të cilësisë së analizës dhe argumentimit ligjor, ky i fundit meriton të shtjellohet më tej. Termi “argument ligjor”lidhet me argumentet që liston gjykata për të bindur palët se përse gjyqtari ka krijuar bindjen e brendshme për të zgjidhur mosmarrëveshjen në këtë formë dhe me këto pasoja ligjore për atë. Argumentet duhen përzgjedhur me kujdes dhe duhen analizuar duke paraqitur arsyet përkatëse. Përsëritja e argumenteve të parashtruara nga palët apo vetëm “përqafimi” i atyre nga gjykata nuk përbëjnë në vetvete argumente ligjore. Në fakt ndërtimi i argumentit ligjor ndjek të njëjtën linjë me atë të ndërtimit të “argumentit logjik”. Ky i fundit përbëhet nga premisa dhe konkluzioni. Në mënyrë që të përfitohet një argumentim ligjor në nivel të kënaqshëm, premisa dhe konkluzioni duhet të jenë shumë të qarta për lexuesin. Prandaj është e rëndësishme që analiza ligjore në vendim të jetë konsistente, e qartë dhe të mos përmbajë kundërthënie apo kundërshti. Mbi të gjitha, analiza dhe argumentimi ligjor duhet të jetë në nivel të tillë që të kënaqë standardet e GJEDNJ-së për sa i takon ushtrimit të së drejtave themelore, si e drejta për mbrojtje dhe për gjykim të drejtë. Parashtrimi i argumenteve ligjore duhet të jetë në përputhje me kërkimet/parashtrimet/kundërshtimet e palëve në proces. Kjo nuk do të thotë se arsyetimi i vendimit duhet të përmbajë dhe t’i japë përgjigje çdo argumenti të ngritur nga palët ose mbrojtja. Edhe jurisprudenca e GJEDNJ-së[18] pranon se shkalla (niveli) i argumenteve ligjore është në varësi të parashtrimeve që kanë paraqitur palët në gjykim, si dhe të dispozitave ligjore të zbatueshme, zakoneve, parimeve doktrinare si dhe praktikave të ndryshme të hartimit dhe prezantimit të vendimit në shtete të ndryshme. GJEDNJ-ja vlerëson si të detyrueshme për t’u analizuar nga gjykata dy aspekte: (I) kërkimet kryesore të palëve në proces[19]; (II) pretendimet që lidhen me të drejtat dhe liritë e garantuara nga Konventa Europiane e të Drejtave të Njeriut (“KEDNJ”) dhe Protokollet e saj; në këtë rast i kërkohet gjykatës që të shqyrtojë dhe vlerësojë me kujdes të veçantë mosmarrëveshjen[20]. Në respekt të parimit të gjykimit të drejtë, arsyetimi duhet të tregojë që gjyqtari “vërtet” ka shqyrtuar të gjitha çështjet kryesore të ngritura nga palët[21]. Pra, gjyqtari që gjykon çështjen ka një hapësirë diskrecionale për sa i takon përzgjedhjes së argumenteve ligjore, duke përzgjedhur argumentet “kryesore”, por duhet të bindë palët dhe publikun se përse ato kanë qenë thelbësore në zgjidhjen e çështjes.

     10. Neni 72, pika 4. Pika 4 e nenit 72 vendos ndalimin për vlerësuesin për të mos vlerësuar korrektësinë e vendimit dhe të themelit të çështjes si dhe për të zëvendësuar interpretimin/logjikën e gjyqtarit që vlerësohet. Ky parashikim reflekton një standard të kodifikuar edhe nga GJEDNJ-ja sipas të cilit merita (themeli) i vendimit gjyqësor kontrollohet nga gjykatat më të larta, si dhe nëpërmjet të drejtës së aksesit në GJEDNJ[22]. Edhe Gjykata Kushtetuese në vendimin nr. 2, datë 1.03.2017[23] duke analizuar vlerësimin profesional që kryhet në kuadër të procesit të rivlerësimit është shprehur se: “Në lidhje me kriteret dhe standardet për kryerjen e kontrollit të aftësive profesionale, Gjykata vlerëson të theksojë edhe rëndësinë e garantimit se opinionet ligjore të shprehura nga gjyqtarët dhe/ose prokurorët, të cilat mund të konsiderohen si thjesht “të pasakta” nga kontrolluesit, të mos bëhen shkak për rezultat negativ. Është shumë e rëndësishme që vlerësimi negativ të bëhet vetëm në rastet e gabimeve thelbësore dhe serioze dhe/ose kur ekziston një seri e qartë dhe e vazhdueshme e gjykimeve të gabuara, që tregojnë mungesë të aftësive profesionale”.

     

     

    [1]Shih Blacks Law Dictionary with Pronunciations, Sixth Edition, Centennial Edition (1891-1991), fq.872. (Shënim: teksti është përkthimi i autores.)

    [2]Shih po aty.

    [3]Shih Blacks Law Dictionary with Pronunciations, Sixth Edition, Centennial Edition (1891-1991), fq.892. (Shënim: teksti është përkthimi i autores.)

    [4]ShihSokol Berberi “Arsyetimi dhe shkrimi ligjor”, Ribotim, 2012, fq.106.

    [5]Shih Peter Wahlgren: Legal Reasoning: A Jurisprudential Model, fq.5. (Shënim: teksti është përkthim i autores.)

    https://www.scandinavianlaw.se/pdf/40-10.pdf

    [6]ShihPeter Wahlgren: Legal Reasoning: A Jurisprudential Model, fq.5. (Shënim: teksti është përkthim i autores)

    https://www.scandinavianlaw.se/pdf/40-10.pdf

    [7]Shih Sokol Berberi, “Arsyetimi dhe shkrimi ligjor”, ribotim, 2012, fq. 88.

    [8]Shih Pjesë e një botimi: “What is legal interpretation”, fq.1 (Shënim: teksti është përkthim i autores.) http://assets.press.princeton.edu/chapters/s7991.pdf

    [9]Shih Sokol Berberi,“Arsyetimi dhe shkrimi ligjor”, Ribotim, 2012, fq. 88.

    [10]Shih po aty.

    [11]ShihOpinion nr.11 (2008) parag.47, fq. 7, i CCJE-së.

    [12]ShihBlacks Law Dictionary with Pronunciations, Sixth Edition, Centennial Edition (1891-1991). (Shënim: teksti është përkthimi i autores.)

    [13] Po aty.

    [14]Shih Blacks Law Dictionary with Pronunciations, Sixth Edition, Centennial Edition (1891-1991). (Shënim: teksti është përkthimi i autores.)

    [15]Shih Blacks Law Dictionary with Pronunciations, Sixth Edition, Centennial Edition (1891-1991), fq.854. (Shënim: teksti është përkthimi i autores.)

    [16] Po aty.

    [17]ShihOpinion nr.11 (2008) parag.32, fq. 3 i CCJE-së.

    [18]ShihBoldea kundër Rumanisë, 15 shkurt 2007, parag. 29;

    [19]Shih Buzescu kundër Rumanisë, 24 maj 2005, parag. 67; Donadze kundër Gjeorgjisë, 7 mars 2006, parag. 35.

    [20]ShihFabris kundër Francës, 7 shkurt 2013, parag. 72.

    [21]Shih Helle kundër Finlandës, 19 shkurt 1997, parag. 60;

    [22]ShihOpinioni nr.11 (2008), parag.57, fq. 8 i CCJE-së; Opinioni nr. 17 (2014),parag.35, fq.7 i CCJE-së.

    [23]Shënim: Sistemi i vlerësimit profesional që kryhet në kuadër të procesit të rivlerësimit bazohet dhe referon te të njëjtat kritere vlerësimi të parashikuara në nenin 71 të Ligjit të Statusit.

  • Konteksti historik
    11. Në Shqipëri, përpara miratimit të Ligjit për Statusin, sistemi i vlerësimit i gjyqtarëve dhe prokurorëve ishte rregulluar në mënyrë të copëzuar, i ndarë veç për secilën kategori. Brenda ndarjes së madhe, rregullimi ekzistonte në ligje të ndryshme dhe akte nënligjore sidomos për gjyqtarët. Për më tepër, ky kuadër nuk parashikonte asnjë rregullim për vlerësimin profesional të anëtarëve të Gjykatës së Lartë.

     

    12. Vendimi nr.261/2, datë 14.4.2010 i Këshillit të Lartë të Drejtësisë(“KLD”), miratuar në zbatim të dispozitave të ligjit nr.8811, datë 17.5.2001, “Për organizimin dhe funksionimin e Këshillit të Lartë të Drejtësisë”parashikonte se vlerësimi profesional dhe etik kryhet sipas kritereve: a) grupi i aftësive profesionale të përgjithshme, organizuese dhe zbatuese; b) grupi i aftësive profesionale juridike dhe teknike; c) grupi i kapacitetit njerëzor dhe angazhimit profesional. Neni 4 i këtij vendimi parashikonte se në grupin e aftësive profesionale të përgjithshme, organizuese dhe zbatuese përfshihet: efektiviteti dhe produktiviteti; metodologjia; shpejtësia; planifikimi i seancave. Të gjitha këto “nënkritere” zbërtheheshin në nenet vijuese të këtij vendimi.

     

    13. Në Analizën e Sistemit të Drejtësisë, Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë,miratuar nga Komisioni i Posaçëm për Reformën në Drejtësi me vendimin nr.14, datë 30.7.2015 ka vërejtur se: “...ligji nuk parashikon shprehimisht, qartë dhe mjaftueshëm çështjet që lidhen me kriteret, procedurat dhe kompetencat për vlerësimin profesional të gjyqtarëve. Me ndonjë përjashtim, këto çështje përgjithësisht janë trajtuar me akte nënligjore të nxjerra nga vetë KLD-ja, gjë që nuk kënaq standardin e parashikimit nga ligji të çështjeve që lidhen me statusin e gjyqtarit’[1].Bazuar në këto gjetje dhe duke marrë për bazë rekomandimet në opinionet nr.11 (2008) dhe nr. 17 (2014), të Consultative Council of European Judges(CCJE -së), Kuvendi adresoi mangësitë e evidentuara duke krijuar një sistem vlerësimi që përputhet më shumë me standardet ndërkombëtare dhe forcon pavarësisë e sistemit gjyqësor.

     

    14. Rregullimi i ri ligjor i aftësisë profesionale të gjyqtarit në nenin 72 të Ligjit të Statusit duke përfshirë standardet më të mira ndërkombëtare dhe jurisprudencën e GJEDNJ-së është hap cilësor në krijimin e premisave për forcimin e cilësisë së vendimeve gjyqësore. Në të njëjtën kohë, ky rregullim ofron garanci për moscenimin e pavarësisë së gjyqtarit.

     

    [1]Shih Analizën e Sistemit të Drejtësisë, qershor 2015, fq. 66.

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    15. Një prej dokumenteve bazë ndërkombëtare të përdorura në hartimin e pjesës IV “Vlerësimi i Magjistratit” që citohet edhe në relacionin shpjegues është Opinioni i CCJE-së nr. 11 (2014), Mbi Vlerësimin e Punës së Gjyqtarëve, Cilësinë e Drejtësisë, dhe Respektin për Pavarësinë e Gjyqësorit. Ky opinion parashtron mënyrën e organizimit të sistemeve të ndryshme të vlerësimit në shtete të BE-së si dhe përmban rekomandime në lidhje më sistemin e vlerësimit. Në nivel ndërkombëtar dokumente të tjera që analizojnë aspekte të vlerësimit individual të magjistratit janë: Rekomandimi i Komitetit të Ministrave të Këshillit të Europës CM/Rec(2010)12 miratuar në 17.11.2010  për gjyqtarët: pavarësia, eficenca dhe përgjegjësitë për raportin e periudhës 2012-2013 të Rrjetit Europian të Këshillave për Gjyqësorin (ENCJ) mbi standardet minimale lidhur me vlerësimin e performancës profesionale dhe mos-heqjen nga detyra të anëtarëve të gjyqësorit (më poshtë raporti i ENCJ-së)^[1];Rekomandimet e Kievit të OSBE-së për pavarësinë e gjyqësorit në Europën Juglindore, Kaukazin Jugor dhe Azinë Qendrore (2010) – administrata gjyqësore, përzgjedhja dhe llogaridhënia (më poshtë Rekomandimet e Kievit).

     

    [1]ShihRaporti i periudhës 2012-2013 i Rrjetit Europian të Këshillave Gjyqësore (ENCJ) për standardet minimale lidhur me vlerësimin e performancës profesionale dhe mosheqjen nga detyra të anëtarëve të gjyqësorit, kreu 2, faqe 10.

• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  A. Raporte, opinione, rekomandime dhe deklarata

  Opinioni Consultative Council of European Judges (‘CCJE’) nr.11 (2008) Në lidhje me cilësinë e vendimeve gjyqësore (version në gjuhën angleze https://rm.coe.int/16807482bf, vizituar për herë të fundit në 29.9.2019).

  Opinioni Consultative Council of European Judges(‘CCJE’) nr.17 (2014), Mbi Vlerësimin e Punës së Gjyqtarëve, Cilësinë e Drejtësisë dhe Respektin për Pavarësinë e Gjyqësorit (version në gjuhën angleze https://rm.coe.int/16807481ea,vizituar për herë të fundit në datën 23.8.2019).

  Dokumenti “Guide on Article 6 of the European Conventionon Human Rights” Right to a fair trail (civil and criminal limb), përditësuar më 31 gusht 2019 (në versionin në gjuhën angleze
  https://www.echr.coe.int/Documents/Guide_Art_6_ENG.pdf, vizituar për herë të fundit më 21 tetor 2019 dhe https://www.echr.coe.int/Documents/Guide_Art_6_criminal_ENG.pdf, vizituar për herë të fundit më 21 tetor 2019).

  B. Vendime të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut

  - Hirvisaari kundër Finlandës, 27 shtator 2001, parag. 30.
  - Boldea kundër Rumanisë, 15 shkurt 2007, parag. 29.
  - Buzescu kundër Rumanisë, 24 maj 2005m parag. 67.
  - Donadze kundër Gjeorgjisë 7 mars 2006, parag. 35.
  - Fabris kundër Francës, 7 shkurt 2013, parag. 72.
  - Helle kundër Finlandës, 19 shkurt 1997, parag. 60.

• Materiale legjislative

  - Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, hartuar nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë dhe miratuar nga Komisioni i Posaçëm për Reformën në Drejtësi me vendimin nr.14, datë 30.7.2015.

  - Relacioni për projektligjin “Për statusin e gjyqtarëve dhe të prokurorëve në Republikën e Shqipërisë”.

• Dispozita të lidhura

  Kushtetuta:

   - Neni 147/a: KLGJ ushtron funksionet e mëposhtme: a) emëron, vlerëson, ngre në detyrë dhe transferon gjyqtarët e të gjitha niveleve....

   

   Ligji:

  - Neni 310 i Kodit të Procedurës Civile.

  - Neni 383 i Kodit të Procedurës Penale.

  - Neni 1, paragrafi 2 i ligjit nr. 49/2012, “Për gjykatat administrative dhe gjykimin e mosmarrëveshjeve administrative”.

   

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime

  - Vendimi nr.7, datë 9.3.2009 i Gjykatës Kushtetuese, kërkues Qemal Driza për shpalljen të papajtueshëm me Kushtetutën të vendimit të Kolegjit Civil të Gjykatës së Lartë.

  - Vendimi nr.2, datë 18.1.2017të Gjykatës Kushtetuese, kërkues1/5 e deputetëve të Kuvendit të Shqipërisë, për kushtetutshmërinë e Ligjit tëRivlerësimit Kalimtar të Gjyqtarëve dhe Prokurorëve në Republikën e Shqipërisë.

   

• Bibliografia

  - Blacks Law Dictionary with Pronunciations, Sixth Edition, Centennial Edition (1891-1991).

  - Sokol Berberi “Arsyetimi dhe shkrimi ligjor”, Ribotim i Shkollës së Magjistraturës, 2012.

  - Peter Wahlgren: Legal Reasoning: A Jurisprudential Model, fq.5. (Shënim: teksti i artikullit gjendet në adresën elektronike: https://www.scandinavianlaë.se/pdf/40-10.pdf, vizituar për herë të fundit në 25 mars 2020).

  - “What is legal interpretation”, fq.1 (Shënim: teksti i artikullit gjendet në adresën elektronike: http://assets.press.princeton.edu/chapters/s7991.pdf, vizituar për herë të fundit në 25 Mars 2020).

   

• Arkiva

  A. Ligje

  - Neni 2 i ligjit nr.8811, datë 17.5.2001, “Për organizimin dhe funksionimin e Këshillit të Lartë të Drejtësisë”.
  - Neni 13 i ligjit nr.9877, datë 18.2.2008, “Për organizimin e pushtetit gjyqësor” normonte në nenin 13.

  B. Akte nënligjore
  - Vendimi nr.261/2, datë 14.4.2010 i KLD-së, “Për sistemin e vlerësimit të gjyqtarëve”.