Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    1. Kjo dispozitësynon të përcaktojë kritere të qarta për vlerësimin në mënyrë objektive dhe të paanshme për kriterin “aftësitë drejtuese dhe organizative” të kryetarit të një gjykate ose prokurorie(drejtues prokurorie) . Vetëm vendosja e kritereve uniforme, objektive, të qarta për t’u kuptuar dhe zbatuarkrijon premisat për një vlerësim të strukturuar dhe të mbështetur në merita.

    2. Në linjë me të gjitha kriteret e tjera të vlerësimit të pjesës IV, kreu II, seksioni I, zbërthimi që bën neni 80 ka vlerë të dyfishtë. Së pari, treguesit matës për vlerësimin e kryetarit janë parashikuar në ligj në mënyrë të qartë dhe të unifikuar për të gjithë kryetarët e gjykatave/prokurorive në sistemin gjyqësor/prokurorial. Përcaktimi i treguesve matës përbën garanci dhe siguri ç’ka i jep procesit të vlerësimit më shumë besueshmëri. Në të njëjtën kohë, ligjvënësi synon t’i vendosë organit vlerësues kufijtë ligjorë të vlerësimit për kriterin e aftësive drejtuese dhe organizative të kryetarit. Vendosja e këtyre kufijve është e rëndësishme për të garantuar respektimin e parimit të pavarësisë së magjistratit (neni 69, shkronja a) të Ligjit për Statusin ).Seti i kriterevetëparashikuara në ligj, rrit besueshmërinë dhe transparencën për sistemin e vlerësimit të titullarëve të gjykatës/prokurorisë në tërësi.

  • Objekti

    3. Nga pikëpamja sistematike, neni 80është dispozita e dytë e seksionit II “Vlerësimi i veprimtarisë së kryetarit” në kreun II “Kriteret, burimet dhe nivelet e vlerësimit”. Me anë të këtij neni, ligjvënësi përcakton dy shtyllat ku mbështet ky kriter si për kryetarët e gjykatave, ashtu edhe të prokurorive duke bërë dallimet përkatëse sipas fushës së veprimtarisë së tyre.

    4. Nëpërmbajtjen e tij, neni ka4nënpika me objekt rregullimi tëshumëfishtë. Në pikën e parë prezantohen shtyllat që vlerësohen në lidhje me kriterin e aftësive drejtuese dhe organizative të kryetarit të gjykatës/prokurorisë. Pika e dytë e këtij neni rendit treguesit matës për aftësitë drejtuese dhe organizative vetëm të kryetarit të gjykatës. Më tej, për të vazhduar në pikën e tretë, ku listohen treguesit për aftësinë drejtuese dhe organizative të kryetarit të prokurorisë. Së fundmi, neni përmbyllet me pikën 4 që lidhet me aspektin e përfshirjes së kryetarit të gjykatës/prokurorisë në veprimtari ndërinstitucionale për përmirësimin e sistemit tëdrejtësisë apo veprimtari të tjera profesionale, si trajnime dhe veprimtari të ngjashme, që sipas ligjvënësit vlerësohen me përparësi në matjen e këtij

     

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    5. Komente për nenin 80, pika 1. Pika 1 e nenit 80 vetëm sa prezanton shtyllat për vlerësimin e aftësive drejtuese dhe organizative, pasi treguesit për secilën shtyllë specifikohen në pikën 2 të po këtij neni. Me anë të kriterit, “aftësi drejtuese dhe organizative” vlerësohet aftësia dhe veprimtaria e kryetarit në organizimin dhe drejtimin e shërbimeve administrative të gjykatës, sipas kërkesave dhe standardeve ligjore dhe objektivave institucionale. Kryetari, duke qenë titullar i një “organizate” shumë komplekse siç është gjykata, ka sfida me natyrë të ndryshme që lidhen me sigurimin e respektimit të afateve, përdorimin sa më të mirë të burimeve të disponueshme (njerëzore, infrastrukturore, buxhetore), si dhe aksesin dhe transparencën në gjykatë.Sipas ligjit, për të organizuar veprimtarinë në këto drejtime, kryetari merr vendime dhe urdhra. Vlerësimi i këtyre aftësive është në të njëjtën linjë me kompetencat që përkatësisht kryetari i gjykatës ka sipas kreut IV të ligjit nr.98/2016, “Për organizimin e pushtetit gjyqësor në Republikën e Shqipërisë” dhe kryetari i prokurorisë ka sipasligjit nr.97/2016, “Për organizimin dhe funksionimin e prokurorisë në Republikën e Shqipërisë” .
    Kryetari tashmëështë një nga strukturat menaxhuese të gjykatës, së bashku me Këshillin e Gjykatës ose Mbledhjen e Prokurorëve , kancelarin dhe jo më i vetmi menaxher i gjykatës/prokurorisë siç ishte përpara Ndryshimeve Kushtetuese dhe ligjore në vitin 2016.
    Për rrjedhojë, kryetari i gjykatës nuk është më një “administrator/menaxher” me kompetenca gjithëpërfshirëse, pasi për pjesën më të madhe të veprimtarive të gjykatës që lidhen me rekrutimin, përgjegjësinë disiplinore apo buxhetin/financatai është pjesë e strukturave (kolegjiale) vendimmarrëse të gjykatës, por jo mëvendimmarrësi i vetëm. Në tërësi, roli i tij duket më i zbehur në kuadrin e ri ligjor, krahasuar me kuadrin e mëparshëm, duke u orientuar nga praktikat më të mira të vendeve të BE-së. Edhe kompetencat e kryetarit (drejtuesit) të prokurorisë janë ridimensionuar në tërësi, duke krijuar një skemë të re administrimi që kërkon bashkëveprim dhe koordinim midis kryetarit, mbledhjessëprokurorëve dhe kancelarit të prokurorisë.
    Në kryerjen e detyrave të parashikuara në ligj ata duhet të mbrojnë pavarësinë (autonominë) dhe paanësinë e gjykatës dhe të secilit gjyqtar/prokuror duke vepruar në çdo rast si ruajtësi i këtyre vlerave dhe parimeve .

    6.Komente për nenin 80, pika 2. Pika 2 e nenit 80 liston të gjithë treguesit që matin kriterin e aftësive drejtuese dhe organizative të kryetarit të gjykatës. Treguesit për kryetarin e prokurorisë renditen në pikën 3 vijuese. Listimi i treguesve duket sikur ka karakter shterues,duke mos lënë hapësirë për Këshillin e Lartë Gjyqësor (KLGJ) të përcaktojë tregues të tjerë matës që do të konsiderohen ose rezultojnë të nevojshëm. Vlen të theksohet që sipas nenit 76, pika 2 të Ligjit për Statusin, vlerësimi i aftësive drejtuese si kryetar me të paktën “shumë mirë” ka përparësi në vlerësimin si magjistrat, i cili kryhet pas vlerësimit si kryetar. Për nga materia që mbulojnë treguesit mund të grupohen në 5 grupe. Përkatësisht: germat“a”, “d” kanë të bëjnë me organizimin e veprimtarisë gjyqësore; germa “dh” ka karakter të përgjithshëm; germa “e” lidhet me aspekte buxhetore/financiare të gjykatës; germa “ë” dhe “f” kanë të bëjnë me transparencën dhe aksesin në gjykatë; dhe germa “g”ka të bëjë me burimet njerëzore nëpërmjet organizimit të trajnimeve. Treguesit e renditur në germat “a”, “d” kanë të bëjnë me organizimin e veprimtarive gjyqësore që garantojnë gjykimin e çështjes nga një gjyqtar/trup gjykues brenda afatit ligjor dhe bazuar në procedura transparente dhe eficente. Në kushte ideale, kur gjykata nuk ka vakanca në magjistratë (për arsye shëndetësore, leje sipas ligjit apo shkaqe disiplinore sipas ligjit) apo edhe nëpunës civilë gjyqësorë, veprimtaria gjyqësore prezumohet që mund të organizohet nëmënyrë të tillë që shërbimet të jepen brenda pritshmërive legjitime të publikut për një gjykatë. Por, veçanërisht organizimi i veprimtarisë gjyqësore me vakancat që janë krijuar për shkak të zbatimit të rivlerësimit kalimtar të gjyqtarëve në Republikën e Shqipërisë kanë vënë në provëmë shumë se kurrëaftësitë e kryetarëve të gjykatave.Një kryetar i aftë, pavarësisht vakancave në organikën e gjykatës,arrin të organizojë veprimtarinë gjyqësore në atë mënyrë që përdoruesit e gjykatës të disavantazhohen sa më pak që të jetë e mundur. Sa më sipër duhet bërë duke respektuar në të njëjtën kohë edhe parime si gjyqtari i zgjedhur me ligj. Treguesi i listuar në germën “dh” ka karakter të përgjithshëm, pasi vlerëson se në ç’mënyrë ka reaguar kryetari ndaj problematikave që kanë dalë. Problematikat/sfidat që mund të përballet një gjykatë janë shumë të ndryshme dhe deri në një masë të parashikueshme. Zhvillimi i mbledhjeve tematike me magjistratët dhe me nëpunës civilë gjyqësorë garanton gjithpërfshirje, transparencë, inkurajon frymën e komunikimit të vazhdueshëm dhe zhvillon debatin konstruktiv,ç’ka ndihmon/stimulon gjetjen e zgjidhjes së përshtatshme. Aktorë të sistemit pranojnë se nëtë kaluarën në gjykatat shqiptare, edhe pse jo në mënyrë të pakodifikuar, ka ekzistuar gjithmonë kultura (praktika e mirë) e mbledhjeve periodike të gjyqtarëve të gjykatës. Ligjvënësi e ka kodifikuar tashmëkëtë traditë (praktikë të mirë) duke lënë edhe hapësirën e nevojshme vendimmarrëse për kryetarin për të “zgjeruar” grupin e personave të përfshirë në mbledhjet tematike. Treguesi i përmendur në germën “e” lidhet me aspekte buxhetore/financiare të gjykatës. Edhe pse kryetari i gjykatës nuk i ka mëkompetencat që gëzonte më parë në lidhje me aspektet buxhetore/financiare, pasi tashmë vendos këshilli i gjykatës në lidhje me vlerësimin, shqyrtimin dhe propozimin buxhetor që i përcillet Këshillit të Lartë Gjyqësor (KLGJ) , ai mbetet aktor kryesor për planifikimin dhe përdorimin e fondeve publike. Duke qenë titullar i institucionit dhe anëtar i këshillit të gjykatës ai është në pozicionin unik të të pasurit të panoramës më të plotë të veprimtarisë dhe nevojavetë gjykatës. Treguesit e renditur në germat“ë” dhe “f”vlerësojnë aftësitë“mbikëqyrëse” të kryetarit në lidhje me garantimin e transparencës dhe aksesit të nevojshmenë gjykatë. Transparenca dhe aksesi janë dy “aspekte në zhvillim” që një titullar, bazuar në burimet në dispozicion, nuk duhet të reshtë kurrë së punuari me qëllim përmirësimin e tyre. Transparanca dhe aksesi duhet të garantohen sipas kërkesave ligjore dhe standardeve ndërkombëtare , si në mënyrë “virtuale” nëpërmjet informacionit në faqen zyrtare të internetit të gjykatës, ashtu dhe “në natyrë”, nëpërmjet krijimit të ambienteve/infrastrukturës të përshtatshme për palët dhe publikun në gjykatë. Treguesi i fundit i renditur në germën “g” ka të bëjë me burimet njerëzore të gjykatës nëpërmjet organizimit të trajnimeve si për gjyqtarët ashtu edhe për punonjësit e gjykatës. Pavarësisht se magjistratët sipas nenit 5 të Ligjit të Statusit kanë detyrimin për të marrë pjesë në programet e trajnimit vazhdues të Shkollës së Magjistraturës (shkëmbim eksperiencash midis kolegësh (peer to peer)), ata duhet të jenë aktivë edhe brenda gjykatës duke përcjellë dijet/përvojën e tyre te kolegët e rinj në gjykatë/seksion apo nëse është nevoja, edhe te nëpunësit civilë gjyqësorë për aspekte të administrimit të gjykatës. Të tilla trajnime mund të përfshijnë trajnimin e sekretareve gjyqësore dhe ftuesve të gjykatës në lidhje me teknikat e njoftimit të palës.

    7.Komente për nenin 80, pika 3. Për sa i takon treguesve për matjen e aftësive drejtuese dhe organizative të kryetarëve të prokurorisë vërehet se ligjvënësi ka parashikuar pothuajse të njëjtët tregues si për kryetarët e gjykatës, me përjashtim të treguesve për ndarjen e trupave gjykues dhe ndarjen e çështjeve me short që nuk bëjnë pjesë në këtë renditje. Të gjithë treguesit e tjerë janë të njëjtë dhe në lidhje me përmbajtjen e tyre i referohemi tekstit në pikën 6 të komenteve.

    8.Komente për nenin 80, pika 4. Në pikën 4 të nenit 80 parashikohet përparësia në matjen e kriterit për ato raste kur kryetari përfshihet në veprimtari ndërinstitucionale për përmirësimin e sistemit të drejtësisë ose trajnime profesionale për drejtimin dhe organizimin e gjykatës/prokurorisë. Ligjvënësi ka zgjedhur të përdorë togfjalëshin “veprimtari ndërinstitucionale për përmirësimin e sistemit të drejtësisë” që për nga mënyra e formulimit ka natyrë gjithëpërfshirës, duke nënkuptuar angazhim të formave të ndryshme, të tilla si: në procesin e hartimit të propozimeve për ndryshime ligjore (me Ministrinë e Drejtësisë, apo Komisionin e Çështjet Ligjore dhe të Drejtat e Njeriut në Kuvend), apo pjesëmarrje në projekte të ndryshme ndërinstitucionale që lidhen me rritjen e eficiencës apo transparencës së gjykatës. Togfjalëshi “përparësi në matjen e këtij kriteri” meriton të analizohet më tej. Fjala “përparësi” ka kuptimin rëndësi a vlera më e madhe që ka diçka në krahasim me diçka tjetër, vendi i parë qëi jepet diçkaje në krahasim me të tjerat . Për sa më sipër, rezulton se në vlerësimin e aftësive drejtuese dhe organizative të kryetarit, veprimtaritë ndërinstitucionale dhe trajnimet profesionale marrin precedencëdhe rëndësi (peshë) më të madhe në pikëzim, duke e renditur “të parin”, krahasuar me treguesite përmendur në pikën 2 dhe 3 të këtij neni. Ky parashikim duhet kuptuar si një “vlerësim i veçantë” për ata kryetarë që janë aktivënëadresimin e sfidavetë sistemit të drejtësisë. Kontributi dhe përvoja e tyre janë vlerë e shtuar dhe ndihmojnë në gjetjen e zgjidhjeve të përshtatshme në shumë drejtime:si për shembull për hartimin e kurikulave të nëpunësve civilë gjyqësorë, apo trajnimit të nëpunësve civilë gjyqësorë. Angazhime të tilla duhet të zënë peshë të veçantë në metodologjinë e pikëzimit për vlerësimin nga ana e KLGJ-së dhe KLP-së.

    9. Këshilli,që përkatësisht sipas nenit 147/a dhe 149/a të Kushtetutës ështëorgani vlerësues/“vlerësuesi”,duhet të konsiderojë dhe vlerësojë të gjitha kriteret e marra së bashku, rast pas rasti, duke pasur parasysh edhe specifikat (kontekstin) e veprimtarisë si kryetar. Këshilli i Lartë Gjyqësor dhe Këshilli i Lartë i Prokurorisë ende nuk kanë miratuar aktet nënligjore në lidhje me vlerësimin e veprimtarisë së kryetarit. Ky akt duhet të përmbajë peshën dhe efektet që secili kriter ka për efekt të pikëzimit.

  • Konteksti historik

    10. Në Shqipëri, përpara Ndryshimeve Kushtetuese të vitit 2016 sistemi i vlerësimit të kryetarëve të gjykatave dhe prokurorive ishte i rregulluar në mënyrë jo uniforme. Kryetari i Gjykatës së Lartë dhe Prokurori i Përgjithshëm nuk ishin pjesë e skemës së vlerësimit profesional. Ligji i Statusit prezantoi për herë të parë rregullimin uniform duke përcaktuar të njëjtat kritere vlerësimi pa asnjë dallim për të dyja kategoritë e kryetarëve: si të gjykatës ashtu edhe të prokurorisë të të gjitha niveleve.

    11. Vendimi nr. 261/2 i Këshillit të Lartë të Drejtësisë (KLD)në nenin 18 parashikonte se kryetari i gjykatës së shkallës së parë dhe kryetari i gjykatës së apelit, do të vlerësohen për veprimtarinë e tyre gjyqësore në përputhje me grupet e kritereve që zbatoheshin edhe për gjyqtarët e zakonshëm. Veprimtaritë e tjera (drejtuese, organizative etj.) nuk ishin pjesë e kritereve të vlerësimit.

    
    12. Për sa i takon rregullimit për titullarët e zyrave të prokurorisë, ligji nr.8737, datë 12.2.2001, “Për organizimin dhe funksionimin e prokurorisë në Republikën e Shqipërisë”nuk përmbante rregullime në lidhje me vlerësimin e veprimtarisë së tyre si titullar.

    
    13. Në Analizën e Sistemit të Drejtësisë, Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë ka vërejtur se: “...Sa më sipër, vërehet se ligji nuk parashikon shprehimisht, qartë dhe mjaftueshëm çështjet që lidhen me kriteret, procedurat dhe kompetencat për vlerësimin profesional të gjyqtarëve. Me ndonjë përjashtim, këto çështje përgjithësisht janë trajtuar me akte nënligjore të nxjerra nga vetë KLD-ja, gjë që nuk kënaq standardin e parashikimit nga ligji të çështjeve që lidhen me statusin e gjyqtarit”.

    
    14. Në analizë të sa më sipër, rezulton se parashikimi në nenin 80 të Ligjit të Statusit është një hap cilësor që rrit garancitë mbrojtëse të sistemit të vlerësimit për veprimtarinë si kryetar i gjykatës/prokurorisë në tërësi. Kritere të qarta të vlerësimit krijojnë premisa solide për një vlerësim profesional objektiv, të paanshëm, të pavarur dhe transpare

  • Legjislacioni ndërkombëtar

    15. Një prej dokumenteve bazë ndërkombëtare të përdorura në hartimin e pjesës IV “Vlerësimi i Magjistratit” që citohet edhe në relacionin shpjegues të Kuvendit është Opinioni i CCJE-së nr. 17 (2014), Mbi Vlerësimin e Punës së Gjyqtarëve, Cilësinë e Drejtësisë, dhe Respektin për Pavarësinë e Gjyqësorit. Ky opinion parashtron mënyrën e organizimit të sistemeve të ndryshme të vlerësimit në shtete të BE-së si dhe përmban rekomandime në lidhje me sistemin e vlerësimit. Dokumente të tjera që analizojnë aspekte të vlerësimit individual të magjistratit janë: Rekomandimi CM/Rec(2010)12 i Komitetit të Ministrave për gjyqtarët: pavarësia, eficenca dhe përgjegjësitë për raportin e periudhës 2012-2013 të Rrjetit Europian të Këshillave për Gjyqësorin (ENCJ) mbi standardet minimale lidhur me vlerësimin e performancës profesionale dhe mos-heqjen nga detyra të anëtarëve të gjyqësorit (më poshtë raporti i ENCJ-së) ;Opinioni 1 (2001) i Këshillit Konsultativ Europian të Gjyqtarëve në lidhje më standardet për pavarësinë e gjyqësorit dhe palëvizshmërinë e gjyqtarëve (Rekomandimi nr.R94 (12); Rekomandimet e Kievit të OSBE-së për pavarësinë e gjyqësorit në Evropën Juglindore, Kaukazin Jugor dhe Azinë Qendrore (2010) – administrata gjyqësore, përzgjedhja dhe llogaridhënia (më poshtë Rekomandimet e Kievit).

     

• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  - Opinion i CCJE-së nr.19 (2016) “Mbi rolin e kryetarëve të gjykatave”, (version në gjuhën angleze https://rm.coe.int/1680748232, vizituar për herë të fundit në datën 23.8.2020).

   

• Materiale legjislative

  - Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, qershor 2015, hartuar nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë.

  - Relacioni për projektligjin “Për statusin e gjyqtarëve dhe të prokurorëve në Republikën e Shqipërisë”.

• Dispozita të lidhura

  Kushtetuta:

  Neni 147/a:KLGJ ushtron funksionet e mëposhtme: a) emëron, vlerëson, ngre në detyrë dhe transferon gjyqtarët e të gjitha niveleve....

  Neni 149/a:KLP ushtron funksionet e mëposhtme: a) emëron, vlerëson, ngre në detyrë dhe transferon prokurorët e të gjitha niveleve....

   

• Akte nënligjore

  Kushtetuta:

  Neni 147/a:KLGJ ushtron funksionet e mëposhtme: a) emëron, vlerëson, ngre në detyrë dhe transferon gjyqtarët e të gjitha niveleve....
  Neni 149/a:KLP ushtron funksionet e mëposhtme: a) emëron, vlerëson, ngre në detyrë dhe transferon prokurorët e të gjitha niveleve....

   

• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia

  - Fjalor i Gjuhës së Sotme Shqipe, Akademia e Shkencave tëRPS-së së Shqipërisë, Instituti i Gjuhësisë dhe Letërsisë, 1980.

  - BlacksLawDictionarywithPronunciations, SixthEdition, CentennialEdition (1891-1991).

  - J. LynEntrikin, William H. Bowen ‘Global JudicialTransparencyNorms: A PeekBehind the Robes in a WholeNewWorld — A Look at Global “Democratizing” Trends in Judicial Opinion-IssuingPractices’, WashingtonUniversity Global StudiesLawReview, Volume 18, Issue I.

  - WimVoermans ‘Judicialtransparencyfurtheringpublicaccountabilityfornewjudiciaries’, UtrechtLawReview, 2007.

   

• Arkiva

  A. Ligje

  - Neni 2 i ligjit nr.8811, datë 17.5.2001, “Për organizimin dhe funksionimin e Këshillit të Lartë të Drejtësisë”. 

  - Neni 13 i ligjit nr.9877, datë 18.2.2008, “Për organizimin e pushtetit gjyqësor”.

  - Neni 42 i ligjit nr.8737, datë 12.2.2001, “Për organizimin dhe funksionimin e prokurorisë në Republikën e Shqipërisë”.

   

  B. Akte nënligjore

  - Vendimi nr.261/2, datë 14.4.2010 i KLD-së, “Për sistemin e vlerësimit të gjyqtarëve”.

   - Rregullore “Për sistemin e vlerësimit të punës dhe të aftësive profesionale e morale të prokurorëve”.