Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi
    1. Përgjimi procedural i komunikimeve (Nenet 221 - 226) përcakton veprimet ligjore që duhet të ndërmerren në pajtim me Kushtetutën dhe Kodin e Procedurës Penale ndaj një personi të dyshuar, me qëllim që të paraqiten provat e nevojshme për të vërtetuar nëse një vepër penale është kryer apo do të kryhet. Neni 222 përmban rregulla të forta procedurale që garantojnë mosabuzimin me përgjimin e komunikimit.
  • Objekti
    2. Neni 222 parashikon rregullat procedurale për lejimin, afatet kohore dhe përmbajtjen e vendimeve. Për më tepër, ai përshkruan procedurat për nxjerrjen e vendimeve për lejimin e përgjimit. Në parim, Neni 222, paragrafi 1, parashikon detyrimin e gjykatës për të autorizuar përgjimin në “komunikimin privat” me një vendim të arsyetuar, para se ai të ekzekutohet. Paragrafët 2 dhe 3 parashikojnë përjashtime nga ky rregull, veçanërisht për çështjet që në raste të tjera do t’i shkaktohej dëm i madh hetimit.

     

    3. Neni 222, paragrafi 4, 5 dhe 7, parashikojnë rregullimet procedurale, duke përcaktuar afatet kohore maksimale për marrjen e vendimeve, me qëllim që të garantohet që vendimet janë marrë brenda një afati të arsyeshëm, rregullat procedurale për procedurat e ankimit dhe garancitë procedurale duke caktuar afatet kohore për kohëzgjatjen maksimale të veprimeve të përgjimit.[1]

     

    4. Neni 222, paragrafi 4 dhe 6 parashikojnë rregulla të posaçme për të aksesuar vendet private, paragrafi 8 përshkruan procedurën për përgjimin dhe gjurmimin në vendet publike[2].

     

    [1]Raport shpjegues i Kodit të Procedurës Penale, f. 21. I aksesueshëm: https://www.parlament.al/ëp-content/uploads/7905-KODI-I-PROCEDURES-PENALE-Resized.pdf (parë së fundi 13.09.2017)

    [2] Në lidhje me përkufizimin e ‘vendit privat’ dhe ‘vend publik’ shih komentin nr. 5 dhe 8 të nenit 221.

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës
    5. Legjislacioni shqiptar bën dallimin ndërmjet dy kategorive të ndryshme të përgjimit të komunikimeve: përgjim procedural dhe përgjim parandalues. Përgjimi procedural rregullohet në Kodin e Procedurës Penale, që sipas përkufizimit, përcakton rregullat mbi mënyrën e zhvillimit të ndjekjes penale, hetimin dhe gjykimin e veprave penale, Neni 2, paragrafi 1. Përgjimi parandalues rregullohet me një ligj të veçantë, d.m.th., Ligji Nr 9157, datë 4.12.2003 mbi Përgjimin e Komunikimeve Elektronike (i ndryshuar).[1] Diferenca kryesore ndërmjet përgjimit parandalues dhe procedural është që përgjimi parandalues kryhet vetëm në raste të rralla e specifike dhe rezultatet e përgjimit parandalues nuk mund të përdoret si provë në gjykatë. (shih komentin nr. 11 të Nenit 221)

     

    6. Neni 222, paragrafi 1, përcakton procedurën e rregullt për të gjitha rastet e përgjimit, siç përshkruhet në Neni 221, paragrafi 1. Me kërkesë (me shkrim) të prokurorit, Gjykata del me vendim duke autorizuar (ose refuzuar) kërkesën dhe jep arsyet për vendimin e saj. Në të njëjtën kohë, paragrafi 1, formulon parakushtet për autorizimin që duhet të shqyrtohen nga Gjykata dhe i nënshtrohen arsyetimit të saj. Së pari, përgjimi duhet të jetë i domosdoshëm për hetimin. Kjo do të thotë që Gjykata duhet të shqyrtojë nëse këtë rezultat mund ta sjellë normalisht një teknikë tjetër hetimore që përbën një ndërhyrje më të lehtë  të të drejtave themelore të personit në fjalë. 

     

    7. Së dyti, duhet të ekzistojë një “dyshim i arsyeshëm” në ngarkim të të dyshuarit me qëllim që të autorizohet përgjimi. KPP-ja nuk parashikon një përkufizim të ‘dyshimit të arsyeshëm’. Megjithatë, dyshimi i arsyeshëm mund të shihet si “ekzistenca e elementëve juridikë dhe rrethanave faktike që bindin gjykatën që personi nën hetim mund të ketë kryer një vepër penale siç thuhet në vendimin e Gjykatës së Lartë’ [2] Në kontekstin e GJEDNJ-së ‘arsyeshmëria’ e dyshimit mbi të cilin duhet të bazohet arresti përbën pjesë thelbësore të garancisë ndaj ndalimit dhe arrestit arbitrar që është i parashikuar në Nenin 5 paragrafi 1 (c) të Konventës. Pasja e një ‘dyshimi të arsyeshëm’ presupozon ekzistencën e fakteve ose informacionit që do të bindë një vëzhgues që personi në fjalë mund të ketë kryer një vepër penale (Stepuleac)[3].

     

    8. Ndërsa përkufizimi i ‘provës’ është e parashikuar në Nenin 149 KPP.

     

    9. Neni 222, paragrafi 2, si përjashtim i paragrafit 1, parashikon çështjet kur prokurori mund të vendosë në lidhje me përgjimin pa autorizimin paraprak të gjykatës me akt material. Prokurori mund ta bëjë këtë vetëm nëse përmbushen dy parakushte:

    - Së pari, kushtet e parashikuara në Nenin 222, paragrafi 1, duhet të përmbushen, d.m.th., Gjykata do të autorizonte përgjimin, pasi përgjimi është i domosdoshëm për hetimin dhe ekziston një ‘dyshim i arsyeshëm’ ndaj të pandehurit.  

    - Së dyti, Prokurori ka shkaqe të arsyeshme për të besuar që pritja për autorizim paraprak të gjykatës do t’i shkaktonte dëm të madh hetimit.  

    GJEDNJ-ja njeh gjithashtu autorizimin e hetimit nga prokurori, pa autorizimin paraprak të gjykatës. Këto janë rastet kur përmbushen rrethana të caktuara dhe prokurori në vijim duhet të japë arsyet për kërkesën, duke argumentuar domosdoshmërinë e përgjimit të fshehtë. Shkaqe të arsyeshme për përgjimin pa autorizim gjyqësor paraprak mund të gjenden në çështjen Szabó[4]. GJEDNJ-ja ka pranuar se ka qenë pasojë e natyrshme e formave të marra në kohët e sotme nga terrorizmi që qeveritë u kthehen teknologjive ekstreme, duke përfshirë monitorimin masiv të komunikimeve, si parandalim të incidenteve të pritshme. Megjithatë, GJEDNJ-ja nuk ka qenë e bindur që legjislacioni në fjalë parashikon garanci të mjaftueshme për të mënjanuar abuzimin[5]. Është e rëndësishme të theksohet se përgjimi i autorizuar vetëm nga prokurori dhe për të cilin nevojitet autorizimi i gjykatës (edhe në vijim, brenda afateve kohore të parashikuar në ligj), nuk mund të përdoret si provë përveç kur autorizohet në vijim nga gjykata (shih paragrafin 11).

     

    10. Termi ‘dëm i rëndë’ i përdorur në këtë paragraf nuk është i përkufizuar nga KPP-ja dhe as nuk është interpretuar nga jurisprudenca shqiptare. Konventa për të Drejtat e Njeriut nuk e ka përkufizuar ‘dëmin e rëndë’.[6] Në çdo rast, duhet patur parasysh që Gjykata Europiane e të Drejtave të Njeriut thekson rëndësinë e ‘garancive të përshtatshme dhe të efektshme ndaj abuzimit’ me ndërhyrjet në të drejtat themelore të jetës private, jetës familjare dhe korrespondencës nëpërmjet përgjimit të komunikimeve, dhe për pasojë, në parim, dëshiron kontroll gjyqësor për këto përgjime.[7] Kështu, ‘dëm i thjeshtë’ ose ‘dëm i zakonshëm’ nuk është i mjaftueshëm për të lejuar shmangien nga parimi pa autorizim paraprak gjyqësor, sipas parashikimit në Nenin 222, paragrafi 1, i KPP-së. Përkundrazi, prokurori duhet tu referohet rrethanave ose shkaqeve specifike për të arsyetuar se pse çështja specifike që pret autorizimin gjyqësor (paraprak) do të shkaktonte një rrezik që do të bëhej shkak për dëme të tilla që shkojnë tej riskut që është i zakonshëm për çdo hetim, që do të thotë që ka një risk të vërtetë që prova thelbësore do të humbeshin nëse nuk veprohet menjëherë. Prokurorit i duhet të tregojë këto rrethana specifike në një akt të arsyetuar.

     

    11. Në përputhje me paragrafin 2, prokurori ka të drejtë të vendosë përgjimin dhe për këtë duhet të njoftojë menjëherë gjykatën, por jo më vonë se njëzet e katër orë nga marrja e vendimit dhe marrja e kërkesës për vleftësimin e vendimit të tij. Neni 222, paragrafi 2, parashikon shprehimisht një detyrim për të informuar, por jo për të kërkuar vleftësimin nga Gjykata. Megjithatë, kjo logjikisht ndjek paragrafin 2, fjalia e fundit, e lexuar në lidhje me paragrafin 4, fjalia e parë, që parashikon detyrën e gjykatës për të vendosur në lidhje me kërkesën e prokurorit. Gjykata duhet të vleftësojë vendimin e marrë nga Prokurori. Nëse gjykata nuk e vleftëson vendimin, përgjimi - i cili tashmë ka filluar faktikisht - duhet të ndalohet menjëherë dhe rezultati i tij nuk mund të përdoret për procedurën e mëtejshme penale. Rezultatet duhet të asgjesohen. Afati kohor i gjykatës për të vendosur  mbi vleftësimin përcaktohet nga rregulli i përgjithshëm i Nenit 222, paragrafi  4, d.m.th., gjykata vendos me vendim të arsyetuar në dhomë këshillimi, brenda 24 orëve nga paraqitja e kërkesës së prokurorit.

     

    12. Megjithëse Neni 222, paragrafi 3, parashikon një rast ku legjislatori parashikon përgjimin vetëm me autorizimin e prokurorit dhe nuk thotë shprehimisht nëse ky përgjim duhet të vlerësohet nga gjykata, duhet të vihet re sa më poshtë. Paragrafi 4 i këtij Neni parashikon detyrimin që përgjimi i arsyetuar nga prokurori në të gjitha çështjet e parashikuara nga ky nen (paragrafi 1-3) vleftësohet në vijim nga gjykata. Në këtë mënyrë, vullneti i legjislatorit ishte që gjykata të vendosë mbi përgjimin para se të kryhet ose para se të jetë kryer në këto raste. I vetmi përjashtim i këtij rregulli është i parashikuar në paragrafin 2 të Nenit 221.

     

    13. Neni 222, paragrafi 4, fjalia e parë, përcakton afatin për Gjykatën që të vendosë në lidhje me një kërkesë të prokurorit për të autorizuar përgjimin sipas nenit 222, paragrafi 1, ose - në rastet e veçanta të paragrafit 2 - të vleftësojë aktin e prokurorit që ka vendosur një përgjim për një rast rreziku të rëndë të afërt. Brenda 24 orëve nga paraqitja e kërkesës së prokurorit, gjykata merr një vendim të arsyetuar në dhomë këshillimi për të autorizuar/vleftësuar një përgjim ose refuzon kërkesën e Prokurorit. Fjalia e dytë e këtij paragrafi, përshkruan procedurën e ankimit që duhet të ndiqet në rastin e një vendimi të gjykatës që refuzon kërkesën e Prokurorit. Prokurori mund të depozitojë një ankim të veçantë tek gjykata e apelit brenda 24 orëve. Gjykata e apelit duhet të vendosë në lidhje me ankimin brenda 48 orëve, duke filluar nga marrja e dosjes. Ndërsa fjalia e fundit parashikon që paraqitja e kërkesës për vleftësimin e përgjimit nuk shkakton ndërprerjen e tij. Kjo normë duket se është e zhvendosur - sipas interpretimit të drejtpërdrejtë - mund të lidhet vetëm me dispozitat që gjenden në Nenin 222, paragrafi 2. Kjo sqaron që, në rastin kur pritja për autorizimin paraprak të gjykatës do të shkaktonte dëm të rëndë për hetimin, Prokurori mund të fillojë ekzekutimin e tij praktik. Vleftësimi i interpretimit dhe përdorueshmëria e rezultateve të tij jepet vetëm ex-post. Sistematikisht, e njëjta do të përdorej gjatë procedurës së ankimit, pasi gjykata e shkallës së parë të ketë refuzuar kërkesën për vleftësim. Duke marrë parasysh afatet tepër të shkurtra të të dy shkallëve, përgjimi do të vazhdojë derisa të jetë marrë një vendim përfundimtar i gjykatës në lidhje me vleftësimin. Pas refuzimit (përfundimtar), ekzekutimi i tij duhet të ndalohet menjëherë dhe rezultati i tij nuk mund të përdoret për procedurën e mëtejshme penale dhe duhet të asgjësohet.

     

    14. Neni 222, paragrafi 5, tregon një element të rëndësishëm procedural, d.m.th., kohëzgjatja e përgjimit që duhet të përcaktohet në vendimin e përgjimit, i ndryshuar me Ligjin nr. 35/2017 datë 30.03.2017, Neni 118, ky paragraf e detyron prokurorin të tregojë metodën dhe kohëzgjatjen maksimale të veprimeve, që nuk mund të jetë më i gjatë se 15 ditë. Në rastin kur është e nevojshme një zgjatje për vazhdimësinë e hetimit, Prokurori duhet të paraqesë një kërkesë të arsyetuar në Gjykatë ku të kërkojë zgjatjen me 15 ditë të tjera. Në kërkesën e arsyetuar, Prokurori duhet të tregojë që kushtet e Nenit 222, paragrafi 1, janë përmbushur (akoma) dhe afati i parë i hetimit ka rezultuar në fakte ose rrethana që diktojnë nevojën për zgjatjen e afatit. Në kërkesën e arsyetuar, prokurori do të duhet të përshkruajë se cilat janë këto fakte dhe rrethana. Procedura dhe afati kohor që duhet të respektohet nga gjykata dhe procedura për një ankim të mundshëm ndaj një vendimi refuzues të gjykatës janë parashikuar në Nenin 222, paragrafi 4.

     

    15. Neni 222, paragrafi 6, përshkruan rastin specifik të një punonjësi të policisë gjyqësore ose një specialisti të kualifikuar që e ka të nevojshme të futet në mënyrë të fshehtë në mjedise private[8] me qëllim që të zhvillojë përgjimin e bisedave ose të kryejë përgjimin e fshehtë fotografik ose filmik. Meqenëse kjo përbën një ndërhyrje të posaçme në të drejtën themelore të privatësisë dhe jetës familjare, Paragrafi 6 parashikon kërkesën e një vendimi gjyqësor për një çështje të tillë. Kjo do të thotë që prokurori duhet të tregojë dhe arsyetojë domosdoshmërinë në kërkesën për autorizimin, vleftësimin ose zgjatjen e përgjimit, dhe gjykata pastaj duhet të autorizojë shprehimisht hyrjen në këto vende në mënyrë të fshehtë. Neni 222, paragrafi 6, parashikon gjithashtu një afat kohor për zbatimin e këtij autorizimi prej 15 ditësh. Në një rast të tillë duhet të merret parasysh Neni 8 i KEDNJ-së me qëllim që të mos shkelet e drejta e privatësisë dhe e jetës familjare. Në rastin (Antovic)[9]GJEDNJ-ja ishte e mendimit “që observimi filmik i një punonjësi në vendin e punës, qoftë i fshehtë apo jo, duhet të konsiderohet si një ndërhyrje e konsiderueshme në jetën private të të punësuarit dhe në këtë mënyrë ajo është e mendimit që përbën një ndërhyrje në kuptimin e Nenit 8.”

     

    16. Neni 222, paragrafi 7, sqaron që të gjitha veprimet e urdhërimit, autorizimit, mbajtjes në fuqi ose zgjatjes së përgjimeve, si dhe fillimi apo përfundimi i një mase përgjuese, mbahet në regjistrin e zyrës së prokurorisë. Gjithashtu, materialet e përftuara nga përgjimi duhet të ndahen vetëm me personat e autorizuar.

     

    17. Neni 222, paragrafi 8, përfundimisht sqaron që përgjimi për çështjet e parashikuara në Nenin 221, paragrafi 2, d.m.th., përgjimi në vendet publike ose përdorimi i mjeteve të gjurmimit për vendndodhjen, mund të vendoset nga prokurori, pa përfshirjen e gjykatës dhe pa nevojën e autorizimit/vleftësimit të përgjimit. Meqenëse përgjimi në një vend publik përbën një ndërhyrje më të vogël në të drejtat themelore të jetës private, familjes dhe komunikimit, ligjvënësi lejon që ky veprim përgjimi të autorizohet vetëm nga prokurori pa patur një kërkesë për një vendim gjyqësor.[10]

     

    18. Në përputhje me Raportin vjetor të Prokurorit të Përgjithshëm mbi situatën e kriminalitetit, në vitin 2016 ka patur 2283 vendime të ekzekutuara, që kanë lejuar përgjimin në 676 procedime penale. 3943 të dyshuar janë përgjuar.[11]

     

    [1]I aksesueshëm: http://www.qbz.gov.al/Ligje.pdf/komunikime%20elektronike/Ligj_9157_04122003_perditesuar_2017.pdf

    (parë së fundi 25.09.2017)

    [2] Vendimi Nr. 61004-00923-00-2012, datë 03.10.201, Prokuroria pranë Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Elbasan kundër A.H., Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë, para. 15, f. 4.

    [3] Stepuleac kundër Moldovisë, 06.11.2007, Kërkesa nr.8207/06, Para. 68. 

    [4] Szabó dhe Vissy kundër Hungarisë, 12.01.2016, Kërkesa nr.  37138/14

    [5]Në praktikën e vet gjyqësore të masave të përgjimit, GJEDNJ-ja ka zhvilluar garancitë minimale të mëposhtme që duhet të parashikohen në ligj me qëllim që të shmanget abuzimi me pushtetin: natyra e veprave penale që mund të bëhen shkak për një urdhër përgjimi; përkufizimi i kategorive të njerëzve të cilëve mund tu përgjohen telefonat; një kufi kohor për përgjimin e telefonit; procedura që duhet të ndiqet për shqyrtimin, përdorimin dhe ruajtjen e të dhënave të përftuara; masat paraprake që duhet te merren gjatë komunikimit të të dhënave palëve të tjera; dhe rrethanat në cilat regjistrimi mund ose nuk duhet ë fshihet apo asgjësohet. (Szabó, para. 56.)

    [6] Hamori, Altwicker, Peters, Measuring violation of human Rights, An Empirical Analysis of Awards in Respect of Non-Pecuniary Damage under the European Convention on Human Rights, e aksesueshme në: http://www.mpil.de/files/pdf4/Quant_Human.Rights1.pdf  f. 6. (parë së fundi 13.09.2017)

    [7] Shih komentin nr. 23 të Nenit 221.

    [8] Shih komentin nr. 5 të Nenit 221 dhe për termin ‘përgjim i fshehtë’ referojuni komentit nr. 4 të Nenit 221.

    [9] Antovic dhe Mirkovic kundër Malit të Zi, 28.11.2017, Kërkesa nr. 70838/13, para. 55.

    [10] Në lidhje me termin ‘vende publike’, referojuni komentit nr. 8 të nenit 221.

    [11] Raport i Prokurorit të Përgjithshëm mbi gjendjen e kriminalitetit për vitin 2016, f. 281.

  • Konteksti historik
    19. Referojuni komenteve 12-13 të Nenit 221.
  • Legjislacioni ndërkombëtar
    20. Referojuni komenteve 14-26 të Nenit 221.
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  Raporte, opinione, rekomandime dhe deklarime 

  21. Referojuni komenteve 27-28 të Nenit 221.  

  Vendime të Gjykatës Europiane për të Drejtat e Njeriut 

  22. Szabó dhe Vissy kundër Hungarisë, 12.01.2016, Kërkesa nr. 37138/14.
  23. Antovic dhe Mirkovic kundër Malit të Zi, 28.11.2017, Kërkesa nr. 70838/13.
  24. Stepuleac kundër Moldovisë, 06.11.2007, Kërkesa Nr.8207/06.
  25. Kennedy kundër Mbretërisë së Bashkuar, 18.05.2010, Kërkesa nr. 26839/05.
• Materiale legjislative
  26. Referojuni komenteve 42-43 të Nenit 221.
• Dispozita të lidhura
  27. Referojuni komenteve 44-50 të Nenit 221.
• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime

  Vendime të Gjykatës së Lartë 

  28. Vendimi Nr. 61004-00923-00-2012, datë 03.10.201, Prokuroria pranë Rrethit Gjyqësor Elbasan kundër A.H., Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë.
• Bibliografia
  29. Raport i Prokurorit të Përgjithshëm mbi gjendjen e kriminalitetit për vitin 2016. 

  30. Hamori, Altwicker, Peters, Measuring violation of human Rights, An Empirical Analysis of Awards in Respect of Non-Pecuniary Damage under the European Convention on Human Rights, e aksesueshme: http://www.mpil.de/files/pdf4/Quant_Human.Rights1.pdf
• Arkiva
  Asnjë koment