Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi
    1. Neni 229 ndjek si qëllim individualizimin e duhur të masës së sigurimit që garanton më mirë plotësimin e nevojave të sigurimit në kuadër të procedimit penal dhe respektimin e të drejtave dhe lirive të personit për të cilin kërkohet caktimi i masës së sigurimit personal, të garantuara nga neni 27 i Kushtetutës dhe neni 5 i KEDNJ.
  • Objekti
    2. Neni 229 përcakton kriteret e përgjithshme që duhet të mbahen parasysh nga gjyqtari gjatë shqyrtimit të kërkesës për caktimin e masës së sigurimit për individualizimin e masës së sigurimit personal.
  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës
    3. Sipas nenit 229 paragrafi 1 të KPrP gjyqtari në caktimin e masës së sigurimit duhet të vlerësojë se cila masë i përgjigjet më shumë nevojave të sigurimit të rastit konkret. Nevojat e sigurimit analizohen në përputhje me nenin 228 paragrafi 3 të KPrP. Pra, në zgjedhjen midis disa masave, gjykata duhet të caktojë atë që i përshtatet më shumë natyrës dhe shkallës së nevojave të sigurimit që duhet të plotësohen rast pas rasti. Ajo udhëhiqet nga nevoja për të evituar largimin e të pandehurit, shmangur rrezikun e kryerjes së veprave të tjera penale, dhe evitimin e vënies në rrezik të marrjes së provës apo vërtetësisë së saj. Gjykata duhet të bëjë një vlerësim të nevojave të sigurimit të rastit konkret, duke treguar në vendimin e caktimit të masës së sigurimit arsyen e vendosjes së masës dhe konkretisht analizën e kushteve të nenit 228 paragrafi 3 të KPrP.

     

    4. Neni 229 paragrafi 2 e KPrP kërkon që masa e sigurimit e caktuar nga gjykata të jetë në raport me rëndësinë e faktit dhe me sanksionin që parashikohet për veprën penale konkrete, vazhdimësinë, përsëritjen, si dhe rrethanat lehtësuese dhe rënduese të parashikuara nga Kodi Penal. Në caktimin e masës së sigurimit gjykata duhet të marrë parasysh në tërësi të gjithë elementët e parashikuar në këtë paragraf. Nuk mjafton vetëm parashikimi i dënimit me gjobë për veprën penale për të mos caktuar si masë sigurimi atë të arrestit në burg, nëse mund të rezultojnë njëkohësisht edhe rrethana të tilla si vazhdimësia, përsëritja e veprës penale, kryerja e veprës penale për motive të dobëta, etj. Nga ana tjetër, nuk mjafton vetëm parashikimi i dënimit me burgim, qoftë ky i rëndë, për të vendosur në mënyrë automatike masën e sigurimit arrest në burg. Sipas standartit të GEDNJ[1] referimi në vendimin gjyqësor vetëm në rëndësinë e veprës në ngarkim të të akuzuarit është i pamjaftueshëm për të justifikuar burgimin e tij. Prandaj, fillimisht duhet të plotësohen kriteret e nenit 228 paragrafi 3 i KPrP dhe të analizohen kriteret e tjera të përcaktuara nga neni 229.

     

    5. Neni 229 i KPrP i jep gjyqtarit diskrecion të gjerë në caktimin e masës së sigurimit por nuk i jep diskrecion absolut duke e kufizuar nga kërkesa si logjike edhe juridike të përshtatshmërisë së masës së sigurimit me shkallën e nevojave të sigurimit që duhen marrë në rastin konkret dhe proporcionalitetit të masës me rëndësinë e faktit dhe me sanksionin që parashikohet për veprën penale konkrete. Ky qëndrim mbahet edhe në vendimin unifikues të Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë[2] ku përcaktohet se:“Kriteret e parashikuara nga neni 229 i Kodit të Procedurës Penale, edhe pse i japin gjykatës diskrecion të gjerë për të vendosur, qartazi synojnë proporcionalitetin, përshtatshmërinë specifike të llojit të masës së sigurimit të caktuar me vetë nevojat e sigurimit për atë rast konkret.”

     

    6. Në bazë të parimit të përshtatshmërisë, gjyqtari në momentin e individualizimit të masës që do të zbatojë, mban parasysh karakteristikat e çdo mase sigurimi me qëllim që ta bëjë të aplikueshme në rastin konkret. Përshtatshmëria shfaqet si aftësia e secilës masë për të përmbushur apo plotësuar nevojën/kërkesën konkrete që duhet të shpëtohet.[3] Ndërsa, në bazë të parimit të proporcionalitetit, çdo masë duhet të jetë në proporcion me rëndësinë e faktit dhe sanksionin që parashikohet për veprën penale konkrete. Ky kriter është vendosur për të mos lejuar një kufizim më të madh të lirisë personale përkundrejt nevojave më të lehta të sigurimit/ruajtjes, kur fakti dhe sanksioni i mundshëm nuk e meritojnë.[4] Parimi i propocionalitetit dhe ai i përshtatshmërisë luajnë një rol mjaft të rëndësishëm në momentin kur gjykata cakton masën e sigurimit arrest në burg. Arresti në burg duke qenë masa e sigurimit personal më e rëndë, mund të zbatohet nga gjyqtari vetëm kur masat e tjera janë të papërshtatshme. Referimi në masën e sigurimit arrest në burg kërkon një extrema ratio, të tillë që të bëjë në rastin konkret, për shkak të cilësive të vetë rastit, që nevoja e sigurimit nuk mund të përmbushet nga asnjë masë tjetër më e lehtë.

     

    7. Arsyetimi i vendimit të caktimit të masës së sigurimit nuk duhet të bazohet në formulime standarte, por përkundrazi duhet të përmbajë shpjegimin e arsyeve konkrete të marra parasysh nga gjykata në rastin në shqyrtim. Gjykata e Lartë[5] ka përcaktuar detyrimin e gjykatës për të arsyetuar se cilat janë shkaqet që vlerësohen për të arritur në konkluzionin se dhe vetë personi nën hetim paraqet një rrezikshmëri të veçantë, si kriteri i dytë i përcaktuar nga neni 238 i KPrP. Riburgosja e përsëritur e të akuzuarit gjatë vazhdimit të hetimit në një procedim penal në bazë të vendimeve të paarsyetuara mjaftueshëm përbën shkelje të nenit 5 paragrafi 1 dhe 3 të KEDNJ. GEDNJ[6] vlerësoi faktin se vendimi gjyqësor referonte vetëm në rëndësinë e veprës në ngarkim të të akuzuarit për të justifikuar burgimin e tij. Ndërsa një vendim tjetër gjyqësor referonte në personalitetin e të akuzuarit pa shpjeguar se cili ishte personaliteti i tij dhe pse e bënte të domosdoshëm burgimin dhe pa dhënë detaje konkrete apo konsideruar ndonjë masë tjetër alternative sigurimi.

     

    8. Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë[7] kanë mbajtur qëndrimin se: “gjykata nuk ka detyrim që të analizojë përse llojet e tjera të masave të sigurimit nuk janë të përshtatshme, mjafton që të argumentojë se masa e caktuar prej saj në rastin konkret ndaj të gjykuarit është masa e përshtatshme”. Sipas vendimit unifikues, edhe në rastin kur vendos caktimin e masës së sigurimit arrest në burg, gjykata nuk ka detyrim të analizojë në hollësi përse llojet e masave të tjera nuk janë të përshtatshme në çështjen në gjykim. Ky qëndrim vjen në kundërshtim me ndryshimet e bëra me ligjin nr. 35/2017 në nenin 245 të KPrP, ku pjesë e vendimit gjyqësor, kur caktohen masat e sigurimit të parashikuara nga nenet 237, 238 dhe 239 të Kodit është arsyetimi i papërshtatshmërisë së masave të tjera të sigurimit. Ndryshimi me ligjin nr.35/2017 është në përputhje me qëndrimin e mbajtur nga GJEDNJ për domosdoshmërinë e konsiderimit të ndonjë mase tjetër alternative sigurimi[8].

     

    9. Neni 229 i KPrP nuk përmban asnjë prezumim ligjor të rrezikshmërisë dhe ekzistencës së kushteve të veçanta, në rastet e krimeve veçanërisht të rënda si ato të kryera në kuadër të organizatës mafioze apo terrorizmit. Lidhur me këtë kategori veprash penale, Kolegjet e Bashkuara të Gjykatës së Lartë[9] kanë theksuar se për vetë natyrën e veprave, është i pranishëm elementi i shkallës së lartë apo të rëndësishme të rrezikshmërisë së autorit të tyre sipas nenit 228 të Kodit të Procedurës Penale. Prandaj, masa e sigurimit arrest në burg e kërkuar nga prokurori mund të çmohet nga gjykata si e papërshtatshme, vetëm nëse i pandehuri ose mbrojtësi i tij i paraqesin gjykatës prova pozitive që tregojnë se kjo gjendje rreziku nuk është e pranishme, apo që nuk është e pranishme në atë shkallë e rëndësi që të bëjë të zbatueshme masën e sigurimit arrest në burg.

     

    10. Ndërsa në rastin kur vetë ligji përmban një parashikim të tillë për krimet e rënda, GJEDNJ[10] ka theksuar se në mungesë të një rreziku real për akuzën (kushtet e veçanta të caktimit të masave të sigurimit), një prezumim ligjor si ai i parashikuar në nenin 275 paragrafi 3 të KPrP italian, rrezikon të pengojë gjykatën që të përshtasë masën e sigurimit me nevojat konkrete të sigurimit të çdo rasti, duke u kthyer në të tilla rrethana në rregullim të ngurtë në mënyrë të tepruar. Gjithsesi, duke marrë parasysh se në këtë rast bëhej fjalë për kryerjen e veprave penale në kuadër të krimit të organizuar të tipit mafioz, për mbrojtjen e interesit publik, rendit publik, një prezumim i tillë është i justifikueshëm për qëllimet e nenit 5 të KEDNJ, veçanërisht kur nuk është absolut dhe zbatohet parimi i kontradiktoritetit duke u lejuar vërtetimi i të kundërtës nga i pandehuri.[11]

     

    11. Para ndryshimeve të bëra me ligjin nr.35/2017, neni 229 paragrafi 3 i KPrP parashikonte se për caktimin e masës së sigurimit, kur i pandehuri është i mitur gjykata mban parasysh kërkesën për të mos ndërprerë proceset edukative konkrete. Kur masa e arrestit në burg kërkohet të vendoset ndaj një të mituri duhet të mbahet parasysh se nuk duhet të ndërpritet procesi edukativ i të miturit. Ndërsa me ndryshimet e bëra me ligjin nr. 35/2017 është përcaktuar edhe detyrimi i gjykatës që të mbajë parasysh në caktimin e masës së sigurimit interesin më të lartë të fëmijës. Ky ndryshim është në përputhje me standartet ndërkombëtare të përcaktuara nga Konventa mbi të Drejtat e Fëmijës[12].

     

    12. Zbatimi i parimit të interesit më të lartë të fëmijës përveç se bazuar në standartet e përcaktuara nga Konventa mbi të Drejtat e Fëmijës, duhet parë ngushtë edhe me nenin 3 pika 9, 10 dhe 15 të Ligjit nr. 37/2017 Kodi i Drejtësisë Penale për të Mitur. Masa e sigurimit arrest në burg zbatohet ndaj një të mituri vetëm si një masë e fundit, për një kohë sa më të shkurtër, si dhe është objekt i rishikimit të rregullt periodik nga gjykata. Kjo masë sigurimi nuk zbatohet nëse qëllimi mund të realizohet përmes një mase sigurimi më të butë. Përjashtimisht, ndaj të miturit mund të zbatohet arresti në burg vetëm kur çdo masë tjetër është e papërshtatshme për shkak të rrezikshmërisë së të miturit apo të veprës penale. GJEDNJ[13] është shprehur në lidhje me nenin 5 paragrafi 1 shkronja “d”, e cila legjitimon privimin e një të mituri nga liria e tij kur nuk ka asnjë akuzë apo dënim penal për ta justifikuar në bazë të nenit 5 paragrafi 1 shkronjat “a” ose “c”. Ky vendim nxjerr në pah përgjegjësinë e shtetit ndaj të miturit, sjellje jonormale e të cilit është e tillë sa autoritetet vendase vlerësojnë se ai nuk mund të lihet i lirë por edhe nuk ka bazë, për momentin, për t’i akuzuar apo për t’i dënuar për ndonjë vepër penale.

     

    [1] Smirnova kundër Rusisë, kërkesat 46133/99 dhe 48183/99, datë 24 Tetor 2003, §70, §71.

    [2] Vendim nr.7, datë 14.10.2011, Ilir Kumbaro, (KBGJL).

    [3] Dhimitër Lara, Koment mbi Kodin e Procedurës Penale, Tiranë, 2010, faqe 643.

    [4] Dhimitër Lara, Koment mbi Kodin e Procedurës Penale, Tiranë, 2010, faqe 643.

    [5] Vendim nr.149, datë 02.07.2008 dhe datë 04.07.2008, Prokuroria pranë Gjykatës së Shkallës së Parë Tiranë, (KPGJL).

    [6] Smirnova kundër Rusisë, kërkesat 46133/99 dhe 48183/99, datë 24 Tetor 2003, §70, §71.

    [7] Vendim nr.7, datë 14.10.2011, Ilir Kumbaro, (KBGJL): “Bazuar në elementet objektive mbi natyrën dhe llojin e veprës penale, mjetet dhe mënyrën e kryerjes së saj, pasojat e shkaktuara, si dhe në elementet subjektive të lidhura me personalitetin e të gjykuarit dhe gjendjen e rrezikut, gjykata argumenton se masa e vetme e përshtatshme ndaj të gjykuarit në raport me llojin dhe shkallën e rrezikut është ajo e arrestit në burg”.

    [8] Smirnova kundër Rusisë, kërkesat 46133/99 dhe 48183/99, datë 24 Tetor 2003, §70.

    [9] Vendim nr.7, datë 14.10.2011, Ilir Kumbaro, (KBGJL).

    [10] Vaccaro kundër Italisë, kërkesa 41852/98, datë 16 Nëntor 2000.  

    [11] Pantano kundër Italisë, kërkesa 60851/00, datë 6 Nëntor 2003.

    [12] Konventa mbi të Drejtat e Fëmijës e miratuar nga Asambleja e Përgjithshme e Organizatës së Kombeve të Bashkuaramë 20 Nëntor 1989, ratifikuar me Ligj nr.7531, datë 11.12.1991.

    [13] D.G kundër Irlandës, kërkesa 39474/98, datë 16 Maj 2002, “Përderisa neni 5 paragrafi 1/d autorizon privimin e lirisë në rrethana kur ai nuk mund të justifikohej ndryshe, gjykata është e kujdesshme për të siguruar që mbikëqyrja me karakter edukues e cila kërkohet nga ky paragraf të jetë ofruar”.

  • Konteksti historik
    13. Problematika e hasur në praktikën gjyqësore gjatë zbatimit të nenit 229 para ndryshimeve, lidhur me interpretimin e kritereve dhe arsyetimin e vendimeve gjyqësore ka sjellë si nevojë një përcaktim më të qartë dhe të saktë ligjor veçanërisht për të miturit. Me qëllim zbatimin e standarteve dhe normave të tjera ndërkombëtare që kanë si synim mbrojtjen e të miturit dhe mbrojtjen efektive të interesit më të lartë të tij, ka lindur nevoja e ndryshimeve të dispozitave që lidhen me kriteret e caktimit dhe zbatimit të masave të sigurimit për të miturit[1].

     

    14. Në relacionin për projekt-ligjin[2] për disa shtesa dhe ndryshime në K.Pr.P dhe në Analizën e Sistemit të Drejtësisë, të hartuar nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë është pasqyruar problematika që lidhet me kriteret e caktimit të masave të sigurimit personal për të miturit dhe parashikimin e nenit 229 të KPrP[3]. Për të adresuar këtë problematikë, me Ligjin nr. 35/2017 në nenin 229 të KPrP, në paragrafin e tretë është reflektuar respektimi i parimit të “interesit më të lartë të fëmijës”, si standard ndërkombëtar i detyrueshëm për t’u respektuar nga të gjitha organet proceduese.

     

    [1] Relacioni për projekt-ligjin “Për disa shtesa e ndryshime në Kodin e Procedurës Penale”, https://www.parlament.al/wp-content/uploads/2017/01/RELACION-SHTESA-E-NDRYSHIME-7905-KODI-I-PROCEDURES-PENALE-Resized.pdf, faqe 22, aksesuar për herë të fundit në datë 21.08.2017.

    [2] Relacioni për projekt-ligjin “Për disa shtesa e ndryshime në Kodin e Procedurës Penale”, https://www.parlament.al/wp-content/uploads/2017/01/RELACION-SHTESA-E-NDRYSHIME-7905-KODI-I-PROCEDURES-PENALE-Resized.pdf, faqe 22, aksesuar për herë të fundit në datë 21.08.2017.

    [3] Shih Analizën e Sistemit të Drejtësisë, Qershor 2015, në

    http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/dokumenti_shqip_0.pdf vizituar për herë të fundit më 21.08.2017, faqe 143.

  • Legjislacioni ndërkombëtar

    Konventa mbi të Drejtat e Fëmijës e miratuar nga Asambleja e Përgjithshme e Organizatës së Kombeve të Bashkuaramë 20 Nëntor 1989, ratifikuar me Ligj nr. 7531, datë 11.12.1991.

• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  Vendime të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut 

  Vaccaro kundër Italisë, kërkesa 41852/98, datë 16 Nëntor 2000, lidhur me prezumimin ligjor të rrezikshmërisë dhe ekzistencës së kushteve të veçanta, në rastet e krimeve të kryera në kuadër të organizatës mafioze dhe përshtatjes nga gjykata të masës së sigurimit me nevojat konkrete të sigurimit të çdo rasti; 

  Pantano kundër Italisë, kërkesa 60851/00, datë 6 Nëntor 2003, lidhur me kriteret e vlerësimit të prezumimit ligjor të rrezikshmërisë dhe ekzistencës së kushteve të veçanta, në rastet e krimeve të kryera në kuadër të organizatës mafioze për qëllimet e nenit 5 të KEDNJ; 

  D.G kundër Irlandës, kërkesa 39474/98, datë 16 Maj 2002, lidhur me privimin e një të mituri nga liria e tij kur nuk ka asnjë akuzë apo dënim penal për ta justifikuar në bazë të nenit 5 paragrafi 1/a ose “c” të KEDNJ; 

  Smirnova kundër Rusisë, kërkesat 46133/99 dhe 48183/99, datë 24 Tetor 2003, § 70, § 71, lidhur me arsyetimin e vendimit gjyqësor dhe vlerësimin e kushteve konkrete për të justifikuar burgimin si dhe konsiderimi i masave alternative të sigurimit.

• Materiale legjislative

  Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, Qershor 2015, faqe 177, hartuar nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë, http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/dokumenti_shqip_0.pdf, aksesuar për herë të fundit më 21.08.2017; 

  Strategjia për reformën në sistemin e drejtësisë https://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/draft_strategjia_versioni_shqip.pdf, aksesuar për here të fundit në datën 21.08.2017; 

  Relacioni për projekt-ligjin “Për disa shtesa e ndryshime në Kodin e Procedurës Penale”, https://www.parlament.al/ëp-content/uploads/2017/01/RELACION-SHTESA-E-NDRYSHIME-7905-KODI-I-PROCEDURES-PENALE-Resized.pdf, aksesuar për herë të fundit në datë 21.08.2017.

• Dispozita të lidhura

  Nenet 228, 230 të Ligjit nr.35/2017 Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin nr.7905, datë 21.03.1995 “Kodi i Procedurës Penale i Republikës së Shqipërisë”, të ndryshuar; 

  Nenet 3 pika 9, 10 dhe 15 të Ligjit nr.37/2017 Kodi i Drejtësisë Penale për të Mitur; 

  Kushtetuta: 

  Neni 17 dhe 27 të Kushtetutës, ndryshuar me ligjin nr. 76/2016; 

  Ligji: 

  Ligji nr.7905, datë 21.03.1995 “Kodi i Procedurës Penale i Republikës së Shqipërisë”, të ndryshuar. 

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime

  Vendime të Gjykatës së Lartë 

  Vendim Unifikues nr. 7, datë 14.10.2011, i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë, me kërkues Ilir Kumbaro për ankimin kundër vendimeve gjyqësore të shkallës së parë dhe apelit për caktimin e masës së sigurimit personal lidhur me rrethanat për nevojën e caktimit të masës së sigurimit dhe provueshmërinë e tyre; 

  Vendim nr. 149, datë 02.07.2008 dhe datë 04.07.2008, i Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë kërkues Prokuroria pranë Gjykatës së Shkallës së Parë Tiranë.

• Bibliografia

  Ledi Bianku, Jurisprudenca e Gjykatës së Strasburgut, Tiranë, 2007; 

  Dhimitër Lara, Koment mbi Kodin e Procedurës Penale, Tiranë, 2010; 

  Halim Islami, Artan Hoxha, Ilir Panda, Procedura penale Komentar, Tiranë 2003.

• Arkiva

  Neni 228, 229, 230 të K.Pr.P para ndryshimit me ligjin nr. 35/2017.