Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    Qëllimi i nenit 25 të Kodit të Procedurës Penale, është përcaktimin i mënyrës së funksionimit dhe organizimit të prokurorisë në vija të përgjithshme, duke ju referuar Kushtetutës dhe ndryshimeve të saj me Ligjin Nr.76/2016, datë 22.7.2016, si dhe duke theksuar dy parime: parimin e pavarësisë dhe parimin e decentralizimit. Prokuroria është organ kushtetues që organizohet dhe funksionon në përputhje me dispozitat që përcaktojnë pozicionin e saj dhe raportet me tri pushtetet. Organizimi dhe funksionet e Prokurorisë janë përcaktuar në Kushtetutë, në Kodin e Procedurës Penale dhe në Ligjet si më poshtë: -Ligj Nr.96/2016 “Për statusin e gjyqtarëve dhe prokurorëve në Republikën e Shqipërisë”; -Ligj Nr.97/2016 “Për organizimin dhe funksionimin e Prokurorisë në Republikën e Shqipërisë” ; -Ligj Nr.115/2016 “Për organet e qeverisjes së sistemit të drejtësisë”; -Ligji Nr.95/2016 “Për organizimin dhe funksionimin e institucioneve për të luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar”

  • Objekti

    Neni 25 i Kodit të Procedurës Penale, është reflektim i ndryshimeve kushtetuese me Ligjin Nr.76 datë 22.07.2016, konkretisht pika 1 dhe 3 e nenit 25 të K.P.P, është pasqyrim i parashikimeve kushtetuese në nenin 148 pika 3 dhe 4, ndërkohë pika 2 e nenit 25 të KPP, është pasqyrim i parashikimeve kushtetuese në nenin 148 pika 3 dhe 4.

    Në lidhje me mënyrën e organizimit dhe funksionimit, Kushtetuta e Shqipërisë, në nenin 148, pika 3 dhe 4, parashikon se, Prokuroria është organizuar dhe funksionon pranë sistemit gjyqësor, ndërkohë Prokuroria e Posaçme dhe Njësia e Posaçme Hetimore për ndjekjen penale dhe hetimin e veprave penale të korrupsionit, krimit të organizuar dhe çështjeve penale sipas nenit 135, paragrafi 2, të Kushtetutës janë të pavarura nga Prokurori i Përgjithshëm. Njësia e Posaçme Hetimore është në varësi të Prokurorisë së Posaçme. Pika 3 e nenit 25 të Kodit të Procedurës Penale, është reflektim i Nenit 148/dh të Kushtetutës, shtuar me ligjin nr. 76/2016, datë 22.7.2016, i cili parashikon se, Prokuroria e Posaçme ushtron ndjekjen penale dhe përfaqëson akuzën para gjykatave të posaçme të parashikuara në nenin 135, pika 2, të Kushtetutës, si dhe para Gjykatës së Lartë.

    Kushtetuta e Shqipërisë, në nenin 148, pika 2 (ndryshuar me ligjin nr. 76/2016, datë 22.7.2016) parashikon se, Prokuroria është organ i pavarur që garanton mbarëvajtjen, kontrollin e veprimeve të saj dhe respekton pavarësinë e brendshme të prokurorëve për hetimin dhe ndjekjen penale, sipas ligjit.

    Një nga ndryshimet më të mëdha të organit të prokurorisë ishte ndryshimi i nenit 148 të Kushtetutës, i cili përcaktonte se, prokurorët janë të organizuar dhe funksionojnë pranë sistemit gjyqësor si një organ i centralizuar. Në lidhje me këtë karakteristikë, Gjykata Kushtetuese shprehet se: “...Prokuroria është organizuar si strukturë e centralizuar ku Prokurori i Përgjithshëm është përgjegjës për ushtrimin e ndjekjes penale, përfaqësimin e akuzës në gjyq në emër të shtetit dhe për realizimin e detyrave të tjera që me ligj i ngarkohen Prokurorisë (neni 8 i ligjit të sipërcituar).” [1]

    Në vijim, Neni 149 i Kushtetutës (ndryshuar pika 1 dhe 4 me ligjin nr. 9904, datë 21.4.2008 dhe me ligjin nr. 76/2016, datë 22.7.2016), parashikon se, Këshilli i Lartë i Prokurorisë garanton pavarësinë, llogaridhënien, disiplinën, statusin dhe karrierën e prokurorëve të Republikës së Shqipërisë. Prokuroria i ushtron funksionet e saj në mënyrë të pavarur nëpërmjet prokurorëve. Në lidhje me pavarësinë e prokurorit, Kodi i Procedurës Penale në nenin 25 parashikon se, rregullat për mënyrën e ushtrimit të funksioneve nga prokurori parashikohen në ligj.

    Rrjedhimisht, në lidhje me pavarësinë e prokurorit Ligji Nr. 97/2016 “Për organizimin dhe funksionimin e Prokurorisë në Republikën e Shqipërisë” detajon dispozitat Kushtetuese dhe ato të Kodit të Procedurës Penale.

    Fillimisht, neni 4 i tij, parashikon se, prokurorët në ushtrimin e detyrës u nënshtrohen Kushtetutës, marrëveshjeve ndërkombëtare të ratifikuara nga Republika e Shqipërisë dhe ligjeve të tjera në fuqi. Prokurorët i ushtrojnë kompetencat e tyre duke respektuar parimet e procedimit të drejtë, të barabartë e të rregullt ligjor dhe mbrojtjes së të drejtave dhe lirive themelore të njeriut dhe interesit publik.

    Në vijim, neni 6 i Ligjit Nr. 97/2016 “Për organizimin dhe funksionimin e Prokurorisë në Republikën e Shqipërisë”, me titull “Pavarësia e prokurorëve”, parashikon se, në ushtrimin e funksioneve të tyre, prokurorët kryejnë veprime, parashtrojnë kërkesa dhe marrin vendime në mënyrë të pavarur, bazuar në parimet e ligjshmërisë, objektivitetit dhe paanshmërisë. Prokurorët u nënshtrohen udhëzimeve të përgjithshme me shkrim të prokurorit më të lartë, sipas dispozitave të këtij ligji.  Neni 45 me titull “Pavarësia procedurale e prokurorëve” parashikon se: “1. Prokurorët ushtrojnë funksionet e tyre në mënyrë të pavarur, gjatë hetimit dhe përfaqësimit të akuzës në gjykim.”

    Kushtetuta dhe ligjet u përmbahen standardeve evropiane se "pavarësia e prokurorëve nuk është prerogativë apo privilegj i dhënë në interes të prokurorëve, por garanci në interes të një drejtësie të ndershme, të paanshme dhe efikase që mbron si interesat publike, ashtu edhe ato private të personave të prekur”.[2]

    Pavarësia e Prokurorit në Kodin e Procedurës Penale, bazohet edhe në aktet me karakter këshillimor si: Rekomandimi Nr.19 i Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës “Mbi rolin e prokurorisë në sistemin e drejtësisë penale” datë 6 tetor 2000 dhe Udhëzim i O.K.B-së për rolin e Prokurorëve;

     

    [1] Vendimi i Gjykatës Kushtetuese nr.12, datë 20.05.2008;

    [2] Dokument i OSCE me titull “Rritja e bashkëpunimit dhe e koordinimit ndërmjet prokurorisë dhe policies gjyqësore në Shqipëri”, Tiranë, 2019, faqe 12, i cili referon Opinionin nr. 9 (2014) të CCPE-së për normat dhe parimet evropiane në lidhje me prokurorët, paragrafët 38-39

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës
    1. “Prokuror më i lartë” dhe udhëzimet e përgjithshme apo konkrete;

    Organizimi hierarkik i përcaktuar nga Kushtetuta, ligji organik dhe normat e Kodit të Procedurës Penale kanë shkaktuar përplasje të vazhdueshme midis prokurorëve të niveleve të ndryshme, të cilat janë bërë objekt shqyrtimi i proceseve gjyqësore pranë gjykatave të juridiksionit të zakonshëm dhe atij kushtetues.

    Ligj Nr. 97/2016 “Për organizimin dhe funksionimin e Prokurorisë në Republikën e Shqipërisë” në nenin 2, pika c), ka përcaktuar se “Prokuror më i lartë” është: i) Prokurori i Përgjithshëm për prokurorët e Prokurorisë së Përgjithshme dhe për prokurorët e prokurorive pranë gjykatave të apelit dhe shkallës së parë, sipas përcaktimeve të këtij ligji; ii) drejtuesi i prokurorisë pranë gjykatës së apelit për prokurorët që ushtrojnë funksionet pranë kësaj prokurorie; iii) drejtuesi i prokurorisë pranë gjykatës së shkallës së parë për prokurorët që ushtrojnë funksionet pranë kësaj prokurorie. ç) “Prokuroria e Posaçme” është autoriteti përgjegjës për ushtrimin e ndjekjes penale dhe përfaqësimin e akuzës në gjyq në emër të shtetit për veprat penale të korrupsionit, krimit të organizuar dhe çështjet penale, sipas nenit 135, paragrafi 2, të Kushtetutës. d) “Prokuroritë e juridiksionit të përgjithshëm” janë prokuroritë pranë gjykatave me juridiksion të përgjithshëm të shkallës së parë, pranë gjykatave me juridiksion të përgjithshëm të apelit dhe Prokuroria e Përgjithshme.

    Raporti i Prokurorit të Përgjithshëm me prokurorët në Republikën e Shqipërisë, është detajuar në nenin 148/b të Kushtetutës shtuar me ligjin nr. 76/2016, datë 22.7.2016, konkretisht: Prokurori i Përgjithshëm ushtron këto kompetenca: a) përfaqëson akuzën në Gjykatën e Lartë dhe çështjet në Gjykatën Kushtetuese, me përjashtim të rastit kur përfaqësimi bëhet nga Prokuroria e Posaçme; b) nxjerr udhëzime të përgjithshme me shkrim për prokurorët, me përjashtim të prokurorëve të Prokurorisë së Posaçme; c) siguron mbarëvajtjen e punës në administratën e prokurorisë, me përjashtim të administratës së Prokurorisë së Posaçme.

    Neni 24 dhe 25 i K.P.P përpara ndryshimeve me Ligjin Nr.35/2017, përcaktonte se urdhrat dhe udhëzimet e prokurorit më të lartë janë të detyrueshme për prokurorin më të ulët, dhe prokurori më i lartë ka të drejtë të vendosë ndryshimin ose shfuqizimin e vendimeve të marra nga prokurori më i ulët me ankim ose kryesisht, si dhe të ushtrojë kompetencat e prokurorit më të ulët. Rekomandimi nr.19 i Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës “Mbi rolin e prokurorisë në sistemin e drejtësisë penale” datë 6 tetor 2000 përcaktonte se, udhëzimet e prokurorit më të lartë do duhet të jenë të shkruara, të qarta dhe prokurori më i ulët të ketë mundësi të refuzojë, duke arsyetuar, zbatimin e urdhërit/udhëzimit të prokurorit më të lartë, pa u përkthyer kjo automatikisht në ndjekje disiplinore për prokurorin më të ulët. Rezulton se, këto parashikime në Kodin e Procedurës Penale janë ndryshuar, dhe më tej detajuar në Ligjin Nr. 97/2016 “Për organizimin dhe funksionimin e Prokurorisë në Republikën e Shqipërisë” dhe Ligjin Nr.95/2016 “Për organizimin dhe funksionimin e institucioneve për të luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar” konkretisht: Referuar Nenit 38 me titull “Kompetencat e Prokurorit të Përgjithshëm”, Prokurori i Përgjithshëm nxjerr udhëzime të përgjithshme me shkrim për prokurorët e prokurorive të juridiksionit të përgjithshëm dhe mbikëqyr zbatimin e tyre, ndërkohë referuar Nenit 42 me titull “Kompetencat e drejtuesit në drejtimin e prokurorisë”, Drejtuesi i prokurorisë garanton zbatimin e vendimeve të Këshillit të Lartë të Prokurorisë dhe udhëzimeve të Prokurorit të Përgjithshëm. Në lidhje me ushtrimin e ndjekjes penale Drejtuesi i prokurorisë kërkon informacion për ecurinë e procedimeve dhe, nëse është e nevojshme, nxjerr udhëzime me shkrim, verifikon ecurinë dhe përfundimin e çështjeve dhe, kur është e nevojshme, udhëzon me shkrim, sipas nenit 48, të këtij ligji, kryerjen e veprimeve të mëtejshme procedurale përpara se të merret vendimi mbi mënyrën e përfundimit të hetimeve paraprake. Ligji Nr. 97/2016 “Për organizimin dhe funksionimin e Prokurorisë në Republikën e Shqipërisë”, në nenet 46 dhe 48, ka përcaktuar dy lloje ushëzimesh:

    a.udhëzimet e përgjithshme të detyrueshme;

    • Prokurorët më të lartë mund të nxjerrin udhëzime të përgjithshme dhe të arsyetuara me shkrim, të cilat janë të detyrueshme për prokurorët më të ulët. Prokurorët e Prokurorisë së Posaçme i nënshtrohen vetëm udhëzimeve të Drejtuesit të Prokurorisë së Posaçme. Udhëzimet e përgjithshme, janë të natyrës administrative ose procedurale.
    • Drejtuesit e prokurorive mund të nxjerrin udhëzime të përgjithshme për çështje të organizimit dhe funksionimit të prokurorisë që drejtojnë, si dhe për lehtësimin e zbatimit të udhëzimeve të Prokurorit të Përgjithshëm, sipas nenit 43, shkronja “dh”, të këtij ligji. Drejtuesi i Prokurorisë së Posaçme nuk mund të nxjerrë udhëzime që haptazi vijnë në kundërshtim me udhëzimet e nxjerra nga Prokurori i Përgjithshëm.
    • Prokurori i Përgjithshëm mund të nxjerrë udhëzime të përgjithshme: a) për koordinimin e punës ndërmjet prokurorive të ndryshme apo mes tyre dhe Policisë Gjyqësore, të përfshira në hetime të përbashkëta, në përputhje me dispozitat e Kodit të Procedurës Penale; b) për të siguruar zbatimin e njëjtë të ligjit dhe ndjekjes penale, bazuar në vendimet gjyqësore; c) për të siguruar zbatimin e rekomandimeve të Këshillit të Ministrave, për luftën kundër kriminalitetit; ç) për raste të tjera që nuk kanë lidhje me çështje konkrete.
    • Referuar Nenit 13 i Ligjit Nr.95/2016 “Për organizimin dhe funksionimin e institucioneve për të luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar” me titull “Pavarësia e prokurorëve të Prokurorisë së Posaçme”, prokurorët e posaçëm zbatojnë udhëzimet e përgjithshme, të dhëna me shkrim nga prokurori më i lartë.

    Në nenin 47 të këtij ligji është parashikuar procedura konkrete e kundërshtimit të kësaj kategorie udhëzimesh. Konkretisht, prokurori mund të kundërshtojë paligjshmërinë apo pabazueshmërinë e udhëzimeve të përgjithshme, duke bërë ankim në Këshillin e Lartë të Prokurorisë, dhe është i detyruar të ndjekë udhëzimet e ankimuara, me përjashtim të rastit kur vlerëson se ato janë haptazi në kundërshtim me ligjin. Prokurori nuk mban përgjegjësi për ankimin dhe moszbatimin e udhëzimit, përveçse kur vepron haptazi në kundërshtim me ligjin dhe vepron me keqdashje ose pakujdesi të rëndë.

    1. udhëzimet jo të detyrueshme për çështje konkrete.

    • Udhëzime për çështje konkrete mund të jepen nga: a) Prokurori i Përgjithshëm për prokurorët e Prokurorisë së Përgjithshme; b) drejtuesi i prokurorisë së apelit pranë gjykatave të apelit të juridiksionit të përgjithshëm për prokurorët në prokurorinë përkatëse; c) drejtuesi i prokurorisë pranë gjykatës të shkallës së parë të juridiksionit të përgjithshëm për prokurorët e prokurorisë përkatëse; ç) Drejtuesi i Prokurorisë së Posaçme për prokurorët e Prokurorisë së Posaçme; d) drejtuesi i seksionit për prokurorët e caktuar në seksionin përkatës.
    • Udhëzimet për çështje konkrete nuk janë të detyrueshme.
    • Udhëzimet në lidhje me procedime konkrete, jepen kryesisht në momentin e caktimit të çështjes për ndjekje prokurorit, ose më pas, kur vlerësohet e nevojshme për mbarëvajtjen e ecurisë së procedimit.
    • Udhëzimet, duhet të jepen me shkrim dhe të jenë të arsyetuara. Përjashtimisht, kur rrethanat nuk e lejojnë, udhëzimet mund të jepen verbalisht dhe, brenda një kohe të arsyeshme, të konfirmohen me shkrim. Kur prokurori nuk është dakord ose ka paqartësi lidhur me udhëzimet e dhëna, ka të drejtë të kërkojë me shkrim shpjegime të mëtejshme lidhur me to. Drejtuesi i prokurorisë ose drejtuesi i seksionit është i detyruar të japë shpjegime mbi udhëzimet dhe t’i përsërisë ato në të njëjtën mënyrë, përndryshe udhëzimi konsiderohet i tërhequr. Në rast se prokurori, ndaj të cilit është përsëritur udhëzimi, me shkrim, vendos të mos e ndjekë atë, njofton me shkrim drejtuesin e prokurorisë apo drejtuesin e seksionit, sipas rastit. Udhëzimi me shkrim dhe përgjigjet e mundshme me shkrim të prokurorit i bashkëngjiten akteve të procedimit.
    • Referuar Nenit 13 i Ligjit Nr.95/2016 “Për organizimin dhe funksionimin e institucioneve për të luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar” me titull “Pavarësia e prokurorëve të Prokurorisë së Posaçme”, Prokurori më i lartë nuk mund t’i japë udhëzime një prokurori të posaçëm lidhur me thelbin e hetimit apo çështjes. Ligji garanton pavarësinë dhe autonominë e nevojshme për marrjen e vendimeve gjatë ushtrimit nga prokurorët të funksionit të tyre kushtetues e ligjor, pavarësisht ndikimit të paligjshëm, të brendshëm apo të jashtëm, nga çdo autoritet publik a privat.”

    Rezulton se, pas miratimit të ndryshimeve kushtetuese dhe ligjore (KPP dhe Ligji Nr.35/2017), në faqen zyrtare të Prokurorisë së Përgjithshme (http://www.pp.gov.al) janë publikuar udhëzime të përgjithshme të Prokurorit të Përgjithshëm. Si garanci për pavarësinë funksionale të prokurorëve, ligji parashikon një sistem për kundërshtimin si të udhëzimeve të përgjithshme, ashtu edhe të udhëzimeve në çështje specifike: të parat përmes apelimit në Këshillin e Lartë të Prokurorisë, kurse të dytat duke kërkuar shpjegime të mëtejshme dhe vendim të prokurorit individual të çështjes për mosrespektimin e atyre udhëzimeve.

     

    1. Mbrojtja dhe statusi i prokurorit.

    Në pikën 2 të nenit 25 të K.Pr.Penale është rikonfirmuar edhe një herë parimi kushtetues i pavarsisë funksionale të prokurorit, gjatë ushtrimit të ndekjes penale dhe përfaqësimit të akuzës në gjyq në emër të shtetit, si dhe është parashikuar rezerva ligjore në lidhje me parashikimin e rregullave për ushtrimin e funksioneve të prokurorit, të cilat janë detajuar në Ligjin Nr.97/2016 “Për organizimin dhe funksionimin e Prokurorisë në Republikën e Shqipërisë”.

    Përveç masave që garantojnë pavarësinë organizative të prokurorëve, pavarësinë funksionale e garantojnë një sërë rregullash të qarta për rekrutimin, emërimin, transferimin, promovimin dhe delegimin.[1] Statusi i prokurorëve përcaktohet nga ligji “Për statusin e gjyqtarëve dhe prokurorëve në Republikën e Shqipërisë”. Parashikimi me ligj i procedurave të hollësishme të emërimit, transferimit dhe shkarkimit, dhe ankimit të prokurorit, përbën garanci për pavarësinë e tij, dhe njëkohësisht përbën detyrim në zbatim të nenit 6 dhe 13 të Konventës Europiane të të Drejtave të Njeriut, konkretisht të drejtës për një proces të rregull ligjor. Gjykata Kushtetuese, me Vendimin nr.25, datë 13.02.2002, e ka cilësuar antikushtetuese dispozitën që ndalon ankimin, për shkarkimin nga detyra të prokurorëve.

    Ndalimi i transferimit pa pëlqim, është një nga garancitë më të rëndësishme për pavarësinë e prokurorit në ushtrimin e detyrës së tij. Ligji nr. 8737, datë 12.2.2001 “Mbi organizimin dhe funksionimin e prokurorisë në Republikën e Shqipërisë” parashikonte parimin e palëvizshmërisë së prokurorit nga zyra, përveç rasteve të komandimit të përkohshëm, për nevoja shërbimi, në një prokurori tjetër ose të marrjes së një mase disiplinore. Sipas këtij ligji, Prokurori nuk mund të transferohet pa pëlqimin e tij, përveç rasteve kur kjo diktohet nga nevoja të riorganizimit të prokurorisë. Transferimi i prokurorit mund të bëhet vetëm në të njëjtin nivel prokurorie. Për të evituar transferime abuzive, Ligji “Për statusin e gjyqtarëve dhe prokurorëve në Republikën e Shqipërisë”, ka parashikuar në mënyrë të plotë dhe mbi kritere të qarta e objektive, rastet e kalimit në një detyrë tjetër më të ulët, në nivel prokurorie, si dhe të transferimeve paralele, pa pëlqimin e prokurorit, për nevoja riorganizative. Neni 42 i këtij ligji me titull “Parimet e transferimit”, përcakton se: “5. Magjistrati nuk transferohet pa pëlqimin e tij, përveç rasteve kur parashikohet ndryshe në këtë ligj. 6. Magjistrati nuk ulet në detyrë pa pëlqimin e tij në një pozicion më të ulët, përveç rasteve kur në ligj parashikohet ndryshe. 7. Në rastin e transferimit të përkohshëm, magjistrati kthehet në pozicionin e mëparshëm me përfundimin e periudhës së transferimit.” Procedura e transferimit është detajuar në vijim me Rregulloren “Për transferimin e prokurorëve nëpërmjet procedurës së lëvizjes paralele”, miratuar me Vendimin Nr.261, datë 17.11.2020, Rregulloren “Mbi kriteret dhe procedurën e transferimit të përkohshëm të prokurorit”, miratuar me Vendimin Nr.160, datë 08.07.2020.

     

    • Zëvendësimi i prokurorit dhe tërheqja e dosjes

    Ligji “Për statusin e gjyqtarëve dhe prokurorëve në Republikën e Shqipërisë” në Nenin 49 me titull “Zëvendësimi i prokurorit” parashikon se prokurori mund të zëvendësohet në rastet dhe kushtet e parashikuara nga ligji procedural penal. si edhe kur, për shkak të mungesës ose paaftësisë së tij të përkohshme fizike për punë, nuk është në gjendje të ushtrojë funksionet apo të respektojë afatet ligjore. Në vijim, kjo dispozitë detajon, ankimin në lidhje me zëvendësimin e prokurorit, si dhe inspektim tematik nga Inspektori i Lartë i Drejtësisë, të paktën çdo vit.

     

    1. Lidhja midis kompetencës lëndore në hetim me ushtrimin e funksioneve të prokurorit.

    Parashikimi i pikës 3 të nenit 25 të K.Pr.Penale, ndryshuar me Ligjin Nr.35/2017, në lidhje me ushtrimin e funksioneve të prokurorëve të Prokurorisë së Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK), gjatë ushtrimit të ndjekjes penale dhe përfaqësimit të akuzës në gjyq, për veprat penale të parashikuara nga neni 75/a i K.Pr.Penale (ratione materiae), pranë çdo shkalle gjykimi, përfaqëson një shmangie nga parimi i përgjithshëm i sanksionuar në pikën 1 të këtij neni, sipas së cilit, funksionit e prokurorit gjatë hetimeve paraprake (duke përfshirë edhe fazën e seancës paraprake), si dhe gjatë gjykimit, ushtrohen nga prokurorët sipas shkallëve të gjykimit.

    Në këtë kuptim, pika 3 e nenit 25 të K.Pr.Penale, përfaqëson një risi procedurale, në kuptimin që prokurorët e SPAK i ushtrojnë funksionet e tyre të ndjekjes penale dhe përfaqësimit të akuzës në gjyq për veprat penale të parashikuara nga neni 75/a i K.Pr.Penale, në çdo shkallë gjykimi (duke përfshirë edhe gjykimin në Gjykatën e Lartë), fakt i cili lidhet ngushtësisht me parimin e pavarësisë organizative dhe funksionale të tyre, në kushtet kur, edhe për shkallët më të larta të gjykimit, ata i ushtrojnë vetë funksionet e tyre, pa patur nevojën e një strukture hierarkike, sikundër ndodh në juridiksionin e përgjithshëm (psh.Prokurorët e Prokurorisë pranë Gjykatës së Apelit apo Gjykatës së Lartë). Vlen për t’u evidentuar fakti se, një organizim i tillë i kësaj strukture me juridiksion të specializuar, është në përputhje me parashikimin e pikës 3 të nenit 148 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, sipas së cilit: “3. Prokuroria është organizuar dhe funksionon pranë sistemit gjyqësor.”, ku shihet qartë se, kontrolli i mënyrës së ushtrimit të funksioneve nga prokurorët e SPAK realizohet vetëm nga ana e Gjykatës së Posaçme, në të dyja shkallët e gjykimit, duke përfshirë edhe Gjykatën e Lartë.

     

    [1] Dokument i OSCE me titull “Rritja e bashkëpunimit dhe e koordinimit ndërmjet prokurorisë dhe policies gjyqësore në Shqipëri”, Tiranë, 2019, faqe 12;

  • Konteksti historik

    Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë me ligjin nr. 76/2016, datë 22.7.2016, ka pësuar ndryshime thelbësore në lidhje me mënyrën e funksionit të Prokurorisë tërësi, si dhe pavarësinë e prokurorit në veçanti. Referuar Raportit të Komisionit Përgjegjës[1], Prokuroria sipas Kushtetutës para ndryshimeve me ligjin nr. 76/2016, datë 22.7.2016, për shkak të pozicionit të saj në kufirin mes pushtetit ekzekutiv dhe atij gjyqësor, është shfaqur me kompetenca tipike ekzekutive, ashtu edhe me kompetenca tipike gjyqësore, duke ndikuar në varësinë e dyfishtë funksionale të prokurorisë nga gjykata dhe nga ekzekutivi.

    Sipas këtij Raporti, pozicioni i paqartë i prokurorisë në kuadër të ndarjes dhe balancimit të pushteteve, duke shkaktuar mbivendosje të kompetencave të kontrollit mbi prokurorinë, mungesë të efektivitetit të tij (kontrollit), kërkon ndryshimin e saj. Normat kushtetuese e përcaktonin Prokurorinë si një organ sui generis, duke përjashtuar çdo lloj hapësire për të interpretuar përkatësinë e këtij organi kushtetues ndaj pushtetit ekzekutiv apo atij gjyqësor. Prokuroria organizohej dhe funksiononte nën drejtimin e Prokurorit të Përgjithshëm si strukturë e centralizuar, ku përfshihej zyra e Prokurorit të Përgjithshëm, Këshilli i Prokurorisë dhe prokuroritë pranë sistemit gjyqësor.[2]

    Ligji nr. 76/2016, datë 22.7.2016, pasqyron propozimet e Komisionit ad hoc për reformimin e sistemit, dhe më konkretisht të Prokurorisë si më poshtë:

    • Parashikohet statusi i prokurorisë, si organ i pavarur i ndjekjes penale i cili do të përfshijë si pavarësinë e funksionale ashtu edhe atë organizative.
    • Këshilli i Lartë i Prokurorisë (KLP) ri-konceptohet si një organ i pavarur kushtetues me kompetenca të plota për statusin e prokurorëve (rekrutimi, emërimi, transferimi, riemërimi dhe procedimi disiplinor i prokurorëve).
    • Ndarja e pushtetit të Prokurorit të Përgjithshëm me KLP do të ndikojë në rritjen e pavarësisë së brendshme të prokurorëve në raport me prokurorët më të lartë dhe të pavarësisë së jashtme të institucionit.
    • Parashikohet një decentralizim i pjesshëm funksional brenda sistemit të prokurorisë me qëllim që të garantohet pavarësia e brendshme e prokurorëve kundrejt prokurorëve më të lartë në hetimin e çështjeve konkrete dhe ngritjen e akuzës publike. Decentralizimi i pjesshëm funksional i prokurorisë nuk e vë në rrezik funksionimin e organit, sepse do të shoqërohet me ndryshimet e nevojshme në legjislacionin procedural penal që do t’i japin rol gjykatës në zhvillimin e hetimit penal. Gjykata do të kryejë kontrollin funksional të prokurorëve që deri tani kryhej nga prokurorët më të lartë. Prokurorët më të lartë do të ruajnë disa kompetenca të mbikëqyrjes funksionale mbi prokurorët më të ulët.
    • Për hetimin e çështjeve që lidhen me korrupsionin dhe krimin e organizuar dhe të akuzave penale kundër funksionarëve më të lartë të shtetit, propozohet të krijohet një gjykatë e posaçme e shkallës së parë dhe e apelit, si dhe prokuroria e posaçme pranë këtyre gjykatave dhe njësia e posaçme e hetimit që do të shërbejë për hetimin, ndjekjen penale dhe gjykimin e veprave penale të korrupsionit, krimit të organizuar dhe akuzave kundër zyrtarëve të lartë. Këto struktura do të jenë të pavarura nga Prokurori i Përgjithshëm.

     

     

    [1] https://ëëë.parlament.al/ProjektLigje/ProjektLigjeDetails/28579

    [2] Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, qershor 2015, hartuar nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë.

     

  • Legjislacioni ndërkombëtar

    Konventa Europiane e të Drejtave të Njeriut (dhe Protokollet shtesë), nënshkruar në Romë 1950, hyrë në fuqi 1953;

• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  Rekomandimi Nr.19 i Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës “Mbi rolin e prokurorisë në sistemin e drejtësisë penale” datë 6 tetor 2000;

  Udhëzim i O.K.B-së për rolin e Prokurorëve;

• Materiale legjislative

  Relacioni dhe raport i komisionit për projektligjin “Për disa shtesa dhe ndryshime në Ligjin Nr.8417 datë 21.10.1998 Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë”, në lidhje me Ligjin nr. 76/2016, datë 22.7.2016;

  Relacioni dhe raport i komisionit për projektligjin “Për disa shtesa dhe ndryshime në Ligjin Nr.7905 datë 21.03.1995 Kodi i Procedurë Penale të Republikës së Shqipërisë” në lidhje me Ligjin nr. 35/2017, datë 30.03.2017;

  Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, qershor 2015, hartuar nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë.

   

• Dispozita të lidhura

  Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, kreu i dytë “Liritë dhe të drejtat vetjake”, pjesa e dhjetë “Prokuroria”.

  Ligji:       

  -Ligj Nr.96/2016 “Për statusin e gjyqtarëve dhe prokurorëve në Republikën e Shqipërisë” ;

  -Ligj Nr.97/2016 “Për organizimin dhe funksionimin e Prokurorisë në Republikën e Shqipërisë” ;

  -Ligj Nr. 115/2016 “Për organet e qeverisjes së sistemit të drejtësisë”;

  -Ligjin Nr.95/2016 “Për organizimin dhe funksionimin e institucioneve për të luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar”

• Akte nënligjore

  -Urdhër nr. 141, datë 19.06.2014 të Prokurorit të Përgjithshëm është miratuar Kodi i ri i Etikës, hartuar me asistencën e misionit OPDAT të Shteteve të Bashkuara të Amerikës;

  -Rregullore “Për transferimin e prokurorëve nëpërmjet procedurës së lëvizjes paralele”, miratuar me Vendimin Nr.261, datë 17.11.2020;

  -Rregullore “Mbi kriteret dhe procedurën e transferimit të përkohshëm të prokurorit”, miratuar me Vendimin Nr.160, datë 08.07.2020;

  -Udhëzimet e përgjithshme të Prokurorit të Përgjithshëm;

   

   

   

• Vendime

  Vendimi i Gjykatës Kushtetuese Nr.25, datë 13.02.2002

  Vendimi i Gjykatës Kushtetuese Nr.12, datë 20.05.2008

   

• Bibliografia

  Dokument i OSCE me titull “Rritja e bashkëpunimit dhe e koordinimit ndërmjet prokurorisë dhe policies gjyqësore në Shqipëri”, Tiranë, 2019, faqe 12;

  Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, qershor 2015, hartuar nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë.

  Halim Islami, Artan Hoxha, Ilir Panda, “Procedura Penale”, Tiranë 2012

   

• Arkiva
  Asnjë koment