Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    1. Neni 14 është pjesë e neneve të Kreut II të KDPM në të cilin renditen parimet e drejtësisë penale për të mitur. Për rrjedhojë, ky nen i shtrin efektet e veta në gjithë përmbajtjen e KDPM. Në të trajtohet një prej parimeve më të rëndësishme siç është parimi i dhënies përparësi masave alternative të shmangies nga procedimi penal. Nisur nga kjo përmbajtje, neni 14 ka lidhje të ngushtë me Kreun VII me titull “Shmangia nga ndjekja penale dhe nga dënimi përmes masave alternative”, që përkon me nenet 55-73 të KDPM. Parimi i përparësisë së masave alternative të shmangies nga procedimi penal garantohet edhe nga legjislacioni ndërkombëtar i njohur dhe ratifikuar nga vendi ynë siç do të trajtohet në këtë koment. Një vend të veçantë në këtë drejtim zë Konventa për të Drejtat e Fëmijës.

    2. Njëherazi, drejtpërdrejtë, përmes zbatimit të këtij parimi, duket se i lihet vendi i duhur edhe një parimi tjetër po kaq të rëndësishëm, të parashikuar nga neni 15 i KDPM, siç është parimi se kufizimi ose heqja e lirisë duhet të jetë masë e fundit. Kështu garantohet parandalimi i privimit nga liria dhe i çdo rreziku që mund t’i vijë një të mituri nëse ai/ajo privohet nga liria. Duke nënvizuar se ‘shmanget vënia në lëvizje e procedurës penale për të miturit në konflikt me ligjin’, legjislatori synon që ky parim të ketë një hapësire të gjerë veprimi. Duke iu dhënë prioriteti i duhur masave alternative të shmangies,  rruga drejt edukimit, parandalimit të shkeljeve të ligjit, arritja e qëllimit të rishoqërizimit, rehabilitimit dhe përgatitjes së të miturit për riintegrim është më efektive.

    3. Nga ana tjetër, neni 14 ka për qëllim që masat alternativat që synojnë shmangien e të miturit nga procedimi penal ose zbatimi i masave të drejtësisë restauruese, ndërkohë që vlerësohen si mundësia e parë, këto duhen parë në harmoni me interesin më të lartë të tij/saj. Përdorimi i tyre nuk duhet në asnjë rast të sjellë pengesë për qasjen e të miturit në drejtësi.

  • Objekti

    4. Neni 14 paraqet një kombinim midis përmbajtjes së rregullimeve me natyrë materiale dhe procedurale. Njëherazi, neni referon në një sistem të hapur normash siç janë ‘ligjet e tjera që kanë lidhje me drejtësinë për të mitur’, shprehje e cila përmendet qysh në pikën 1 të tij. Ky nen i vendos gjithë këto norma të Kodit ose të ligjeve të tjera, nën një emërues të përbashkët në rast se kanë të bëjnë me rregullime që afektojnë procedurën e drejtësisë penale për të mitur. Ky emërues është dhënia përparësi e masave alternative të shmangies nga procedimi penal.

    5. Karakteri referues, me një qasje indirekte, gjendet edhe në paragrafin 4. Ky paragraf, nga mënyra se si është formuluar, referon tek rregullimet e këtij kodi që kanë të bëjnë me të drejtat dhe garancitë ligjore të të miturit, pra Kreu III KDPM, përkatësisht nenet 19-24. Struktura e nenit 14 ndihmon organet kompetente në zbatimin e parimit në çdo akt, vendim ose veprim të tyre dhe i jep këtij parimi përparësinë e duhur.

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    6. Shprehja ‘në procedurën e drejtësisë penale për të mitur përparësi u jepet masave alternative të shmangies nga procedimi penal’ e përdorur në pikën 1 të nenit 14 synon të japë peshën e duhur dhe trajtimin me prioritet të të gjitha mundësive që kanë të bëjnë me zbatimin e masave alternative të shmangies nga ana e autoriteteve kompetente. ‘Përparësi’-a si fjala kyç lidhur me masën e shmangies nënkupton se legjislatori e sheh atë si një mundësi të hapur për çdo fazë të procedurës së drejtësisë penale për të mitur dhe çdo etapë të procedimin penal. Në këtë mënyrë, autoritetet kompetente kanë diskrecion dhe detyrim ta rikonsiderojnë atë me prioritet hap pas hapi në përputhje me diskrecionin e tyre procedural. Prioriteti mund të përmblidhet në një vendim gjyqësor i cili nënvizon se: “të miturit janë moralisht më pak përgjegjës dhe më të përgjegjshëm për rehabilitim se të rriturit për të njëjtat vepra penale[1]”. Kështu, për shembull, prokurori mund të vendosë zbatimin e masës së shmangies deri në momentin para se të ketë filluar shqyrtimi gjyqësor i çështjes sipas nenit 56 të KDPM. Por, kjo mundësi nuk përfundon këtu sepse gjykata mund të vendosë kthimin e çështjes prokurorit për të proceduar me zbatimin e masës së shmangies sipas nenit 57 të KDPM. Nga ana tjetër gjykata mund të zbatojë masën e shmangies në fazën e gjykimit deri para marrjes së vendimit përfundimtar. Në këtë mënyrë, autoriteti kompetent nuk mund ta konsiderojë si një alternativë të mbyllur ose një vendimmarrje definitive vetëm për një fazë të caktuar të procedimit penal, por si një alternative që vlerësohet deri në dhënien e vendimit përfundimtar nga gjykata, i cili mund të apelohet. Pra, thëne shkurt, mundësitë e masës alternative të shmangies mund të hyjnë në lojë në çdo pikë të vendimmarrjes dhe mund të konsiderohen për çdo të mitur në konflikt me ligjin.

    7. Shprehja ‘mundësia e parë’ cituar në pikën 2 nënvizon detyrimin e autoriteteve kompetente që përpara çdo konsiderate tjetër lidhur me të miturin në konflikt me ligjin, të parën mundësi që duhet të vlerësojnë, është masa alternative e shmangies së të miturit nga procedimi penal ose zbatimi i masave të drejtësisë restauruese. Pra, në një mënyrë tjetër nga parashikimi bërë në pikën 1, me të cilën parashikohet hapësira e gjerë që në gjithë fazat procedurale të shihet me prioritet zbatimi i masës së shmangies, pika 2 vendos theksin tek radha e vlerësimit: duke e vendosur këtë të parën. Gjithashtu, vlerësimi si mundësia e parë, nuk qëndron në boshllëk ose në ajër. Organet kompetente sipas përkufizimit të dhënë për to në nenin 3 pika 15 e KDPM dhe sipas rolit të tyre përcaktuar në dispozitat e Kreut VII, duhet ta shohin këtë ‘mundësi të parë’ të lidhur ngushtë me pasojat që sjell zbatimi i saj tek i mituri në rastin konkret. Analiza duhet të ndalet në efektet e masës konkrete alternative të shmangies në drejtim të rishoqërizimit, rehabilitimit dhe parandalimit të shkeljeve të ligjit prej të miturit. Një analizë paralele duhet bërë nisur nga efektet eventuale që mund të sjellë në rastin konkret në shqyrtim vendosja e të miturit nën përgjegjësinë penale dhe zbatimi ndaj tij/saj i dënimit penal.

    8. Ka rëndësi të nënvizohet se çdo individ dhe autoritet që përfshihet në vendime që prekin të miturit, duhet të jetë në mënyrë të qartë i/e vetëdijshëm për kuptimin që merr ‘përparësia’ dhe ‘masa e parë’ në kontekstin parimor dhe praktik që parashikon ky nen. Analiza e organit kompetent duhet të ndalet në përfitimet që sjell masa alternative e shmangies për të miturin në rastin konkret. Pyetjet që u duhen dhënë përgjigje në këtë analizë përfshijnë: A ka më shumë mundësi që i mituri të kuptojë pasojat e veprimeve të tij/saj dhe të marrë përgjegjësi për to dhe të riparojë dëmin e bërë (p.sh., duke kompensuar viktimën ose duke kryer ndonjë lloj shërbimi në komunitet ose shërbim për viktimën)? A sjell zbatimi i masës alternative të shmangies më shumë mundësi në reduktimin e numrit të shkeljeve, parandalimin e tyre prej të miturit? A lejon masa konkrete e shmangies pjesëmarrjen e viktimës aty ku është e përshtatshme dhe pjesëmarrjen e komunitetit? Cilat janë rreziqet eventuale të zbatimit të masës së shmangies për të miturin, viktimën dhe komunitetin? Renditja e këtyre pyetjeve nuk ka ndjekur një linjë prioriteti. Shumë pyetje të tjera mund t’i shtohen kësaj liste. Me shumë rëndësi është edhe pyetja: A janë të garantuara të drejtat e fëmijës për një proces të drejtë? Autoritetet kompetente duhet të sigurojnë që masat alternative të shmangies të përputhen me të drejtat e njeriut të fëmijës, përfshirë të drejtën për një proces të rregullt. Në masat e ndryshme që mund të merren, familja duhet të përfshihet për aq sa kjo përfshirje është në përfitim për fëmijën.

    9. Pika 3 e nenit 14 vendos një raport varësie mes masës së shmangies dhe vënies në lëvizje të procedurës penale për të miturit në konflikt me ligjin. Për këtë nevojitet që të kuptohet se ndonëse ka ‘përparësi’ dhe duhet të vlerësohet si ‘mundësia e parë” një masë alternative e shmangies, duhet të përmbushë 4 kriteret kumulative që e bëjnë atë: të përshtatshme, të mundshme dhe të nevojshme dhe në çdo rast përmes saj të respektohen plotësisht të drejtat e të miturit dhe mbrojtja e tij. Një masë alternativës e shmangies është e përshtatshme nëse në zgjedhjen saj i është kushtuar kujdes dhe vëmendje kontekstit arsimor, edukativ, kulturor, fetar dhe gjuhësor të të miturit, nevojave të tij të veçanta, prirjeve të tij, komunitetit të origjinës së fëmijës, moshës së fëmijës. Për më tepër, shmangia është një sanksion alternativ që do të thotë se fëmija duhet ta pranojë atë. Shmangia është e përshtatshme vetëm nëse fëmija vullnetarisht pranon përgjegjësinë pa përdorimin e frikësimit apo paragjykimit për ta bërë këtë pranim. Prandaj, shmangia është e përshtatshme jo vetëm kur ligji e jep këtë mundësi për disa vepra penale, por edhe kur i mituri pajtohet me masën alternative përkatëse. Pra, të gjithë përbërësve që lidhen me vlerësimin e parimit të  interesit më të lartë të tij/saj, etj. Duke qenë se çdo masë alternative e shmangies kërkon zbatimin e kritereve dhe kushteve sipas nenit 55 të KDPM dhe pëlqimin e lirë të të miturit sipas rregullimeve të nenit dhe 59 të KDPM, është e domosdoshme që të miturit ti sigurohet mundësia e këshillimit dhe ndihmës ligjore, me qëllim që të kuptojë masën e propozuar të shmangies. Pra, këto kritere duhet të vlerësohen edhe nga i mituri edhe nga autoriteti kompetent. Për këtë qëllim, organi kompetent, para marrjes së vendimit për zbatimin e masës së shmangies, mund të kërkojë informacion nga prindërit, kujdestarët ligjorë, institucionet që kanë dijeni për veprimtarinë e të miturit, përfshirë, sipas rastit, edhe Njësinë për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijës, si dhe mendimin e ekspertit, sipas nevojave të të miturit dhe të procesit. Përshtatshmëria është e lidhur me mos diskriminimin. Asnjë fëmijë nuk duhet të diskriminohet në mënyrë të padrejtë në bazë të racës, gjinisë, origjinës etnike ose sociale, ngjyrës, orientimit seksual, aftësisë së kufizuar, besimit fetar, ndërgjegjes, besimit, kulturës, statusit të lindjes ose atij social-ekonomik. Të gjithë fëmijët duhet të kenë akses të barabartë në masat alternative të shmangies. Shmangia si një dënim joformal konsiderohet i nevojshëm nëse mund të parandalojë të miturin nga ri-kryerja e veprave penale. Është e nevojshme që të plotësohen nevojat e të miturit për zhvillim dhe ato nevoja që lidhen me shoqërizimin. Gjatë procesit të vendosjes mbi masa alternative të caktuara, përshtatshmërisë së saj dhe nevojave të fëmijës, autoritetet kompetente duhet të marrin informacion për të vlerësuar nëse një masë e caktuar e shmangies është e realizueshme për të miturin përkatës.

    10. Autoritetet kompetente, duhet të mos mitizojnë dhe t’i japin përparësi masës alternative të shmangies, ndërkohë që nuk ka prova të mjaftueshme për ta proceduar të miturin. Pra, një autoritet nuk mund t’i drejtohet zbatimit të masave alternative të shmangies për të arritur një rezultat që nuk mund ta marrë ndryshe. Kjo do t’i sillte një dëm të madh interesit të të miturit dhe dhënies së drejtësisë. Të miturit në konflikt me ligjin nuk duhet të ndikohen në mënyrë të padrejtë për të pranuar përgjegjësinë për një shkelje. Elementet e procesit të rregullt ligjor, të tilla si parimet e ligjshmërisë dhe proporcionalitetit, të prezumimit të pafajësisë, e drejta për një gjykim të drejtë, për këshillim ligjor, e drejta e aksesit në gjykatë dhe ankimit, duhen garantuar për fëmijët. Këto të drejta nuk duhen minimizuar ose mohuar nën pretekstin e masës së shmangies. Përkundrazi, fëmijët duhet të kenë të drejtë të hyjnë në mekanizmat e duhur të ankesave, të cilat nevojitet të jenë të pavarura dhe efektive. Kjo nënkupton detyrimin për trajnim dhe specializim profesional si një garanci për zbatimin e këtij parimi por edhe detyrimin e autoriteteve kompetente që të miturve t’u sigurohet ndihma ligjore për të kuptuar jo vetëm procesin ligjor si të tillë dhe pasojat e veprimtarisë keqbërëse të tij/saj, por edhe masën e propozuar të shmangies, në përputhje kjo me të drejtat dhe garancitë procedurale për të miturin në konflikt me ligjin, sipas Kreut III të KDPM.

     

    [1] Shih Miller v. Alabama të Supreme Court of USA në: https://www.supremecourt.gov/opinions/11pdf/10-9646g2i8.pdf

  • Konteksti historik

    11. Në legjislacionin shqiptar është hera e parë që parashikohet në nivelin e një Kodi një rregullim i tillë, si ai i nenit 14 të KDPM-së, ku përcaktohen në nivel parimor prioriteti i masave alternative të shmangies ndaj të miturit në konflikt me ligjin. Të tilla janë edhe dispozitat e kreut VII, të KDPM përmes të cilave ky parim bëhet i zbatueshëm. Më konkretisht KPP i miratuar me ligjin nr.7905, datë 21.3.1995, ndryshuar ”me ligjin nr.8460, datë 11.2.1999, me ligjin nr.8813, datë 13.6.2002, ligjin nr.9085, datë 19.6.2003, me ligjin nr.9276, datë 16.9.2004, me ligjin nr.9911, datë 5.5.2008, me vendimin e Gjykatës Kushtetuese nr.31, datë 17.5.2012, me ligjin nr.145/2013, datë 2.5.2013, me ligjin Nr. 35/2017 nuk e kishte një dispozitë të ngjashme para miratimit të KDPM.

    12. Parë në lidhje me rregullimet e Kodit Penal, përsëri nënvizojmë se KDPM me rregullimet përkatëse sjell një risi. Mund të duket si një lloj mase e ngjashme me masën e shmangies nga ndjekja penale, masa e përjashtimit të të miturit nga dënimi sipas nenit 51 të Kodit Penal e cila vendosej nga gjykata. Në këtë rast gjykata nisej nga rrezikshmëria e pakët e veprës penale, nga rrethanat konkrete të kryerjes se saj dhe nga sjellja e mëparshme e të miturit. Në keto raste, gjykata mund të vendosë dërgimin e të miturit në një institucion edukimi. Por nga mënyra se si qëndron kjo në raport me rregullimet e posaçme në Kreun VII, kuptohet se është një risi.

    13. Risia dhe rëndësia evidentohet në Relacionin për Projektligjin “Kodi i Drejtësisë Penale për të Miturit në Republikën e Shqipërisë”[1].

    14. Në dokumentin mbi Analizën e Sistemit të Drejtësisë, Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë ka vërejtur një sërë mangësish të sistemit të drejtësisë penale, ku ndër të cilat edhe ato që lidhen me aspektet e ndëshkimit dhe dënimit që parashikonte sistemi aktual duke promovuar kështu masat alternative të shmangies.

    15. Si përfundim, mund të thuhet se me KDPM dhe parimet e përfshira në të mbi drejtësinë penale për të miturit, ka një përqasje adekuate me standardet ndërkombëtare në drejtim të shmangies nga procedimi dhe dënimi dhe drejtësisë restauruese.

     

    [1] Shih dokumentin në: https://www.parlament.al/wp-content/uploads/MITURIT-NE-RSH-Resized.pdf.

  • Legjislacioni ndërkombëtar

    Dokumentet bazë ndërkombëtare të përdorura për konceptimin e parimit të interesit më të lartë të fëmijës siç citohet edhe në relacionin shpjegues të KDPM , janë: 

    16. Konventa e OKB Për të Drejtat e Fëmijës: neni 40 (3) (b) parashikon që shtetet të “Marrin masa, sa herë është e nevojshme dhe e dëshirueshme, për t’i trajtuar këta fëmijë pa iu drejtuar procedurës gjyqësore, me kusht që të respektohen plotësisht të drejtat e njeriut dhe mbrojtja ligjore; neni 40 (4) nënvizon detyrimin që të “Parashikohen dispozita të ndryshme, siç janë kujdesi, orientimi dhe kontrolli; këshillat; periudha e provës; kujdesi në familje; programet e edukimit të përgjithshëm dhe profesional dhe zgjidhje të tjera, veç atyre institucionale, për t’u siguruar fëmijëve një trajtim në përputhje me mirëqenien e tyre dhe në raport me gjendjen e tyre dhe me shkeljen e ligjit”. Me rëndësi janë gjithashtu edhe nenet 37(b), 40 (1).

• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  Raporte, opinione, rekomandime dhe deklarata 

  17. Me rëndësi në kuadrin e OKB janë: 

  1. Rregullat standard minimum të Kombeve të Bashkuara për masat e dënimeve alternative (jo me burgim): “Rregullat e Tokios” (1990). Kryesisht rregulli 2.5 dhe 5.1. por edhe rregulli 1.2; rregulli 1.5; Rregulli 2,1; rregulli  4; Rregulli 2.7; Rregulli 8.1; Rregulli 21.1
  2. United Nations Standard Minimum Rules for the Administration of Juvenile Justice (‘Beijing Rules’) (1985) paragrafët 5.1; 6.1, 10.2 dh 10.3 dhe paragrafi 11.
  3. United Nations Rules for the Protection of Juveniles Deprived of their Liberty (‘JDLs’ or ‘Havana Rules’) (1990);
  4. United Nations Guidelines for the Prevention of Juvenile Delinquency (‘Riyadh Guidelines’) (1990); paragrafi 6
  5. Guidelines for Action on Children in the Criminal Justice System (Annex to UN Resolution 1997/30 – paragrafi 15
  6. Administration of Juvenile Justice (‘Vienna Guidelines’)) (1997);
  7. United National Common Approach to Justice for Children (2008) parimi 8; strategic intervention pika 3 (b) bullet 3 dhe bullet 5
  8. Guidelines on the Role of Prosecutors (1990), paragrafi 18 dhe 19[1].

   

  18. Komente të Përgjithshme të Komitetit për të drejtat e Fëmijës: 

  1. Committee on the Rights of the Child – General Comment No. 10 (2007)– Children’s rights in juvenile justice. Kryesisht paragrafi 3 dhe 10; si edhe 24-27 dhe 68-69
  2. General Comment No. 12 (2009) – Right of the child to be heard; Kryesisht paragrafi 59
  3. General Comment No. 9 (2006) - The rights of children with disabilities paragrafi 74/b

   

  19. Rekomandimi nr. R (87) 20 i Komitetit të Ministrave të shteteve anëtare të Këshillit të Evropës mbi reagimet shoqërore ndaj të miturve të akuzuar për kryerjen e veprave penale inkurajon zhvillimin e procedurave të shmangies dhe ndërmjetësimit[2].

            

  20. Rekomandimi CM/Rec 2008 (11) i Komitetit të Ministrave të shteteve anëtare të Këshillit të Evropës mbi Rregullat Evropiane, për të dënuarit e mitur që u nënshtrohen sanksioneve ose masave [3].

   

  21. Me interes në kuadrin e Këshillit të Evropës janë edhe: R(88)6 On social reactions to juvenile delinquency among young people coming from migrant families, 1988; Rec(2000)20 on the role of early psychosocial intervention in the prevention of criminality, 2000; Rec(2003)20 concerning new ways of dealing with juvenile delinquency, 2003; MJU-26(2005) Resol.2 on the social mission of the criminal justice system, 2005; MJU-28 (2007) Resol.2 on child-friendly justice, adopted by the 28th Conference of the European Ministers of Justice, 2007; Guidelines of the Committee of Ministers of the Council of Europe on child-friendly justice, 2010 (40 p.)[4]. 

   

  Vendime të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut 

  22. GJEDNJ, çështja Adamkieuwicz kundër Polonisë Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut ka zhvilluar një jurisprudencë të gjerë në të cilën konfirmon dhe përforcon rëndësinë e respektimit të situatës specifike të fëmijëve. Në lidhje me drejtësinë e të miturve, gjykatave u kërkohet të marrin në konsideratë moshën e fëmijës, nivelin e pjekurisë dhe kapacitetet intelektuale dhe emocionale të fëmijës. Kjo përfshin kërkesën që gjykatat gjithmonë duhet të promovojnë aftësinë e fëmijës për të marrë pjesë në procedurë.

   

  [1] Shih dokumentin në: http://www2.ohchr.org/english/law/pdf/prosecutors.pdf

  [2] Recommendation no. r (87) 20 of the Committee of Ministers to Member States on Social Reactions to Juvenile Delinquency: http://archivio.transnazionalita.isfol.it/file/CoE_Rec_R87-20%20Eng.pdf

  [3] Përmbajtja e Rekomandimiet gjendet në: https://www.unicef.org/tdad/councilofeuropejjrec08(1).pdf 

  [4] Përmbledhtazi mund të gjenden në anglisht në këtë link: https://rm.coe.int/168070ce24

• Materiale legjislative

  Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, Qershor 2015, hartuar nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë, http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/dokumenti_shqip_0.pdf, vizituar për herë të fundit më 12.07.2017; 

  Relacioni për projektligjin “Për kodin e drejtësisë penale për të miturit në Republikën e Shqipërisë”, https://www.parlament.al/wp-content/uploads/MITURIT-NE-RSH-Resized.pdf, vizituar për herë të fundit më 02.03.2018.

• Dispozita të lidhura

  Kushtetuta: 

  Neni 54  pika 1. Fëmijët, të rinjtë, gratë shtatzëna dhe nënat e reja kanë të drejtën e një mbrojtjeje të veçantë nga shteti; pika 3. Çdo fëmijë ka të drejtë të jetë i mbrojtur nga dhuna, keqtrajtimi, shfrytëzimi dhe përdorimi për punë, e veçanërisht nën moshën minimale për punën e fëmijëve, që mund të dëmtojë shëndetin, moralin ose të rrezikojë jetën a zhvillimin e tij normal. 

  Kodi Penal i Republikës së Shqipërisë:

  Neni 12, neni 52, neni 46. 

  Kodi i Procedurës Penale i Republikës së Shqipërisë:

  Neni 58, 290, 291 dhe 328. 

  Ligji nr. 18/2017 “Për të drejtat dhe mbrojtjen e fëmijës”. 

  KDPM:

  Kreu VII

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia

  Handbook on European law relating to the rights of the child

  http://www.echr.coe.int/Documents/Handbook_rights_child_ENG.pdf vizituar për herë të fundit më 03.09. 2017. 

  Reforma në drejtësi me qasje drejt “Drejtësisë miqësore për të miturit” – Reflektime me fokus parimet kryesore. Përgatiti Arta Mandro. Tiranë, 2016.

  Practical Guide, Monitoring places where children are deprived of liberty. Defence for Children International (DCI) – Belgium. http://www.childrensrightsbehindbars.eu/images/Guide/Practical_Guide.pdf. 

  Doek, J. (2008), ‘Juvenile justice: International rights and standards’, in: R. Loeber, R., Slot, N.W., van der Laan, P. van der and Hoeve, M. (eds.), Tomorrow’s criminals, Farnham and Burlington, Ashgate, pp. 229–246. 

  FRA (2015b), Child-friendly justice. Perspectives and experiences of professionals on children’s participation in civil and criminal judicial proceedings in 10 EU Member States, Luxembourg, Publications Office. 

  Loeb, Roger C., Marie Waung, and Megan Sheeran. 2015. “Individual and Familial Variables for Predicting Successful Completion of a Juvenile Justice Diversion Program.” Journal of Offender Rehabilitation 54(3):212-237. 

  Patrick, Steven, and Robert Marsh. 2005. “Juvenile Diversion: Results of a 3-Year Experimental Study.” Criminal Justice Policy Review 16(1):59–73.  

  Mackin, Juliette R., Lisa M. Lucas, Callie H. Lambarth, Theresa Allen Herrera, Mark S. Wallter, Shannon M. Carey, and Michael W. Finigan. 2010. Baltimore County Juvenile Drug Court Outcome and Cost Evaluation. Portland, Ore.: NPC Research. 

  Harris, Philip W., Brian Lockëood, Liz Mengers, and Bartlett H. Stoodley. 2011. “Measuring Recidivism in Juvenile Corrections.” OJJDP Journal of Juvenile Justice 1(1): 1–16. 

  Osgood D. Wayne, and Hart F. Weischselbaum. 1984. “Juvenile Diversion: When Practice Matches Theory.” Journal of Research in Crime and Delinquency 21(1):33–56.

  Loeb, Roger C., Marie Waung, and Megan Sheeran. 2015. “Individual and Familial Variables for Predicting Successful Completion of a Juvenile Justice Diversion Program.” Journal of Offender Rehabilitation 54(3):212-237.

• Arkiva
  Asnjë koment