Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi
    1. Qëllimi i nenit 83 të KDPM është të parashikojë në mënyrë të hollësishme rregulla për një nga masat e sigurimit siç është vendosja e të miturit në mbikëqyrje të parashikuar nga KDPM vetëm për të miturit në konflikt me ligjin.

     

    2. Neni 83 synon të japë në mënyrë gjithpërfshirëse kuptimin e vendosjes në mbikëqyrje; autoritetet kompetente të përfshira dhe të drejtat e detyrimet e personit/subjektit mbikëqyrës dhe të miturit në mbikëqyrje; mënyra e zbatimit të vendosjes në mbikëqyrje; pasojat e mospërmbushjes së detyrimeve që jepen ndaj të miturit të dyshuar për kryerjen e një vepre penale në fazën e hetimeve paraprake ndaj të cilit konsiderohet dhënia si masë sigurimi ajo e ‘vendosjes në mbikëqyrje’.
  • Objekti
    3. Neni 83 i KDPM përbëhet nga tetë paragrafë, përmes të cilëve kalohet në mënyrë të qartë dhe logjike nga kuptimi i vendosjes në mbikëqyrje deri në situatat eventuale që mund të çojnë në dështimin e vendosjes në mbikqyrje dhe zgjidhjet ligjore të mundshme. 

     

    4. Paragrafi i parë i nenit 83 të KDPM jepet kuptimi i masës së sigurimit të vendosjes së të miturit në mbikëqyrje. Sipas këtij paragrafi, vendosja në mbikëqyrje përfshin detyrimin e të miturit, të dyshuar për kryerjen e një vepre penale, që të paraqitet sa herë që kjo kërkohet përpara organit procedues. Norma jep kuptimin e organit procedues që sipas këtij neni, në varësi të rastit, ky mund të jetë përkatësisht oficeri i policisë gjyqësore, prokurori ose gjykata në kuadër të zhvillimit të veprime procedurale të fazës së hetimit. Kjo masë sigurimi zbatohet përmes përfshirjes në këtë proces të personit mbikëqyrës, i cili merr përsipër të paraqesë të miturin pranë organit procedues sa herë që kjo kërkohet dhe është vendosur. 

     

    5. Sipas shprehjes ‘bëhet vetëm me pëlqimin e të miturit dhe të personit që do ta mbikëqyrë atë’ paragrafi i dytë i nenit 83 nënvizon se kjo masë sigurimi caktohet nga gjykata kërkon detyrimisht që të kemi përputhjen e dy pëlqimeve: atë të të miturit dhe të personit mbikëqyrës. Të dy këta duhet të japin pëlqimin për vendosjen e saj. 

     

    6. Paragrafi i 3-të deri në paragrafin e 8–të të nenit 83 parashikojë mënyrën e zbatimit të kësaj mase sigurimi dhe pasojat në rast mospërmbushjeje të saj, që janë zëvendësimi i personit mbikëqyrës ose zëvendësimin e masës së sigurimit.
  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës
    7. Neni 83 në paragrafin e parë të tij jep kuptimin e masës së sigurimit të vendosjes së të miturit në mbikëqyrje. Konkretisht kjo masë si çdo masë tjetër sigurimi vendoset gjatë fazës së hetimit në mbështetje të kushteve të parashikuara në nenin 228 të Kodit të Procedurës Penale (KPP) dhe kritereve të parashikuara në nenin 229 dhe 230 të KPP të caktimit të masave të sigurimit, bazuar në veçanti në kriterin e posaçëm që lidhet me të miturit sipas kuptimit që jep paragrafi 3 i nenit 229 të KPP që parashikon se kur i pandehuri e¨shte¨ i mitur gjykata mban parasysh interesin e tij me¨ te¨ larte¨, sipas kuptimit që i jep pika 9 e nenit 3 të KPDM, dhe ke¨rkese¨n pe¨r te¨ mos nde¨rprere¨ proceset edukative konkrete. Vendosja e të miturit në mbikëqyrje është, ashtu si dhe masat e tjera të sigurimit, alternativë e masës së ndalimit ose arrestimit të të miturit, duke garantuar kështu interesin më të lartë të të miturit përmes vazhdimit të zhvillimit të procesit të tij arsimor, psikologjik, mendor në mjedisin ku ai/ajo jeton. Ky është një standard tashmë i njohur në instrumentat ndërkombëtar si për shëmbull paragrafi 80 i të Komentit 10 të Komitetit të të Drejtave të Fëmijës[1] ose pika 13.2 Rregullave për standardet minimale të Administrimit të Drejtësisë për të Mituri (Rregullat e Pekinit)[2], si dhe paragrafi 45 i preambulës së Direktivës 2016/800/EU[3].

     

    8. Vendosja e të miturit në mbikëqyrje synon garantimin e paraqitjes së tij/saj sa herë që kërkohet për kryerjen e veprimeve hetimore para organeve proceduese, që janë listuar në vetë nenin 83. Pra, oficeri i policisë gjyqësore, prokurori ose gjykata.

     

    9. Për zbatimin e kësaj mase sigurimi caktohet personi ose institucioni mbikëqyrës. Person mbikëqyrës mund të jetë prindi ose i afërmi i të miturit sipas kuptimit të pikës 8 të nenit 3 të KPDM është personi që ka lidhje të afërt familjare, gjinie ose krushqie me të miturit dhe që sipas kuptimit të nenit 16 të KPP është personi që ka lidhje gjinie të afërt (të paralindur, të paslindur, vëllezër, motra, ungjër, emta, nipër, mbesa, fëmijë të vëllezërve dhe të motrave) ose krushqie të afërt (vjehërr, vjehrrë, dhëndër, nuse, kunatë, thjeshtri, thjeshtra, njerku e njerka). Ky nen parashikon edhe insitucionin ose personin e specializuar me këtë detyrë. Është fjala për ato organe kompetente që parashikohen të krijohen pikërisht për zbatimin të nenit 83 të KDPM, sipas dispozitës kalimtare neni 140 paragrafi 6 i KPDM brenda 1 janarit 2019. Njëherazi personi ose institucioni mbikëqyrës, sipas rastit, do të marrë përsipër të garantojnë paraqitjen e të miturit para organit procedues, mbikëqyrjen nëse sjellja e të miturit gjatë kohës së vendosjes së masës së sigurimit është e përshtatshme me nevojën e sigurisë të të miturit dhe publikut dhe nëse i mituri i respekton detyrimet që rrjedhin nga masa e sigurimit.

     

    10. Masa e sigurimit e vendosjes së të miturit në mbikëqyrje caktohet nga gjykata vetëm nëse i mituri dhe personi që do t’a mbikëqyrë atë japin pëlqimin, pra janë dakort për vendosjen e saj. Pra, neni 83 respekton kështu të drejtën e të miturit për t’u dëgjuar në lidhje me masën e sigurimit që do caktohet ndaj tij e cila në çdo rast duhet të jetë në përputhje me parimin e interesit më të lartë të fëmijës. Kjo është në përputhje me standardin e vendosur në paragrafin 45 të Komentit 10 të Komitetit të të Drejtave të Fëmijës[4] dhe nga dispozitat e KDPM lidhur me informimin dhe pjesëmarrjen.

     

    11. Masa e sigurimit e vendosjes së të miturit në mbikëqyrje mbart detyrime si për të miturin dhe për personin mbikëqyrës. Konkretisht këto detyrime kanë të bëjnë [a] me paraqitjen e të miturit sa herë kërkohet nga organi procedues, si dhe [b] i mituri gjatë kohës që është në mbikëqyrje duhet të sillet në mënyrë korrekte. Kjo do të thotë që i mituri të mos cenojë me veprimet apo mosveprimet e veta mbarëvajtjen e kushteve dhe kritereve të vendosjes së masës së sigurimit duke mos çuar kështu në rritjen e rrezikshmërisë së tij shoqërore. Pra i mituri duhet të sillet në mënyrë korrekte në përshtatje me moshën dhe me normat morale dhe etike. Këto detyrime që i takojnë të miturit, janë të shoqëruara dhe me detyrimin e personit mbikëqyrës për mbikëqyrjen dhe zbatimin e masës së sigurimit me qëllin përmbushjen e këtyre detyrimeve, e parashikuar kjo nga paragrafi 3 i nenit 83.

     

    12. Tërheqja nga mbikëqyrja dhe zëvendësimi: Në rast se personi mbikëqyrës nuk e realizon dot mbikëqyrjen, pra [a] nuk garanton dot paraqitjen e të miturit sa herë që kërkohet para organeve proceduese ose [b] nuk garanton dot sjelljen korrekte të të miturit, ai/ajo mund të tërhiqet në çdo kohë dhe në këtë rast personi mbikëqyrës zëvendësohet. Tërheqja është një veprim që bëhet në mënyrë të njëanshme nga personi mbikëqyrës për shkaqe që varen apo nuk varen nga ai/ajo, por që kanë si pasojë pamundësinë e tij/saj në realizimin e mbikëqyrjes.

     

    13. Dështimi i mbikëqyrjes dhe zëvendësimi: Nga ana tjetër në kuptim të paragrafit 5 të nenit 83 në rast se mbikëqyrja dështon, që do të thotë se i mituri nuk përmbush detyrimet e përmenduara në paragrafin 1 të nenit 83, pasi personi mbikëqyrës nuk arrin të realizojë mbikëqyrjen, nga gjykata duhet të verifikohet:

     

    1. nëse kjo mungesë mbikëqyrjeje ndodh për shkaqe objektive, gjykata vendos zëvendësimin e mbikëqyrësit.  Me shkaqe objektive do të kuptohen rrethana që nuk varen nga personi mbikëqyrës. Pra ky i fundit i ka bërë të gjitha përpjekjet për të realizuar mbikëqyrjen, por mospërmbushja e detyrimeve prej të miturit vjen për rrethana të tjera, që nuk kanë lidhje me veprime ose mosveprime të personit mbikëqyrës, të cilat çojnë në pamundësinë objektive të këtij të fundit të realizojë mbikëqyrjen. Në këtë rast gjykata në kuptim të paragrafit 8 të nenit 83, mund të vendosë zëvendësimin e masës së sigurimit ndaj të miturit duke vlerësuar rëndësinë, motivet dhe rrethanat e shkeljes së masës së sigurimit në kuptim të nenit 231 të KPP dhe nenit 260 paragrafi 3 të KPP.
    2. Nëse dështimi në ekzekutimin e masës së sigurimit ndodh për shkak të veprimeve ose mosveprimeve të personi mbikëqyrës, gjykata urdhëron gjobitjen deri në 20,000 lekë. Kjo gjobë nuk ankimohet. Gjithashtu në këtë situatë gjykata, sipas rastit, vendos zëvendësimin e mbikëqyrësit ose zëvendësimin e masës së sigurimit ndaj të miturit. Në këtë rast gjykata duhet të vlerësojë rëndësinë, motivet dhe rrethanat e shkeljes së masës së sigurimit në kuptim të nenit 231 të KPP dhe nenit 260 paragrafi 3 të KPP.

     

    [1] Shih këtë dokument në: http://www2.ohchr.org/english/bodies/crc/docs/CRC.C.GC.10.pdf

    [2] Shih këtë dokument në: http://www.ohchr.org/Documents/ProfessionalInterest/beijingrules.pdf 

    [3] Shih këtë dokument në: http://eur-lex.europa.eu/legal content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32016L0800&from=EN N

    [4] Shih këtë dokument në: http://www2.ohchr.org/english/bodies/crc/docs/CRC.C.GC.10.pdf 

  • Konteksti historik
    14. Në legjislacionin shqiptar ky parashikim është një risi. Masa e sigurimit për vendosjen e të miturit në mbikëqyrje nuk ka qenë e njohur dhe për pasojë jo e parashikuar në ligjin procedural.
  • Legjislacioni ndërkombëtar
    15. Në aspektin ndërkombëtar një sërë instrumentesh kanë parashikuar dhe vendosur standardin për caktimin e masave të sigurimit të tilla që nuk cenojnë procesin e edukimit dhe mirërritjes së të miturit në konflikt me ligjin duke u parashikuar masa sigurimi alternative që lidhen me kontrollin në zhvillimit të sjelljes së të miturit. Disa nga dokumentet ndërkombëtare që parashikojnë standardet e mësipërme janë si vijon:

     

    16. Asambleja e Përgjithshme e OKB-së, Konventa mbi të Drejtat e Fëmijës, 20 nëntor 1989, neni 12 nënvizon se “1. Shtetet Palë i garantojnë fëmijës, i cili është i aftë të ketë pikëpamjet e tij, të drejtën për t’i shprehur lirisht këto pikëpamje, për çdo çështje që ka të bëjë me të, duke i vlerësuar ato në përputhje me moshën dhe shkallën e pjekurisë së tij.2. Për këtë qëllim, fëmijës i jepet mundësia që të dëgjohet në çdo procedurë gjyqësore ose administrative, që ka të bëjë me të, qoftë drejtpërdrejt, qoftë nëpërmjet një përfaqësuesi ose të një organi të përshtatshëm, në përputhje me rregullat e procedures së legjislacionit kombëtar”

     https://www.unicef.org/tfyrmacedonia/CRC_albanian_language_version(3).pdf vizituar për herë të fundit më date 25 Shtator 2017

     

    17. Komiteti për të Drejtat e Fëmijës, në Komentin e Përgjithshëm nr .10 nënvizon se: “Të drejtat e fëmijëve në drejtësinë penale” në paragrafin 45 nënvizon ndër të tjera se “The child should be given the opportunity to express his/her views concerning the (alternative) measures that may be imposed, and the specific wishes or preferences he/she may have in this regard should be given due weigh...”

    http://www2.ohchr.org/english/bodies/crc/docs/CRC.C.GC.10.pdf vizituar për herë të fundit më datë 25 shtator 2017. 

     

    18. Asambleja e Përgjithshme e OKB-së, Rregullat e Pekinit (Rregullat për standardet minimale të Administrimit të Drejtësisë për të Miturit) rezoluta 40/33, 29 nëntor 1985, pika 13.2 nënvizon se "Kurdo që të jetë e mundur, paraburgimi në pritje të gjykimit zëvendësohet me masa alternative, të tilla si mbikëqyrja e ngushtë, kujdesi intensiv ose vendosja me një familje ose në një mjedis arsimor ose në shtëpi .."

    http://www.ohchr.org/Documents/ProfessionalInterest/beijingrules.pdf  vizituar për herë të fundit më datë 25 shtator 2017

     

    19. Parlamenti dhe Këshilli Evropian, Direktiva 2016/800/EU “Mbi masat mbrojtëse procedurale për fëmijët të dyshuar apo akuzar në procedurën penale”, 11 maj 2016, paragraf 45 i preambulës “(45) Fëmijët janë në një pozicion veçanërisht të vunerabël kur ata janë të privuar nga liria. Duhet të ndërmerren përpjekje të veçanta për të shmangur heqjen e lirisë dhe, në veçanti, ndalimin e fëmijëve në çdo fazë të procedurës përpara vendosjes përfundimtare nga një gjykatë lidhur me çështjen nëse fëmija në fjalë ka kryer veprën penale, duke pasur parasysh rreziqet e mundshme për zhvillimin e tyre fizik, mendor dhe social, dhe për shkak se heqja e lirisë mund të çojë në vështirësi në riintegrimin e tyre në shoqëri. Shtetet Anëtare mund të bëjnë marrëveshje praktike, të tilla si orientime apo udhëzime për oficerët e policisë, për zbatimin e kësaj kërkese për situatat e mbajtjes së policisë. Sidoqoftë, kjo kërkesë nuk paragjykon mundësinë që punonjësit e policisë apo autoritetet e tjera të zbatimit të ligjit ta kapin një fëmijë në situata ku duket, prima facie, të jetë e nevojshme për ta bërë këtë, si në flagrante delicto ose menjëherë pasi një vepër penale është kryer.”

    http://eur-lex.europa.eu/legal content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32016L0800&from=EN N vizituar për herë të fundit më datë 25 shtator 2017.

• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira
  Asnjë koment
• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura

  Neni 3 pika 9 e KPDM parashikon se: 

  “Interes më i lartë i fëmijës” nënkupton të drejtën e fëmijës për të pasur një zhvillim të shëndetshëm fizik, mendor, moral, shpirtëror, social, si dhe për të gëzuar një jetë familjare e sociale të përshtatshme për fëmijën.

  Neni 228 i KPP parashikon se:

  1. Askush nuk mund t’u nënshtrohet masave të sigurimit personal në qoftë se në ngarkim të tij nuk ekziston një dyshim i arsyeshëm, i bazuar në prova.
  2. Asnjë masë nuk mund të zbatohet kur ka shkaqe padënueshmërie të shuarjes së veprës penale ose dënimit.
  3. Masat e sigurimit personal vendosen:
  4. a) kur ekzistojnë shkaqe të rëndësishme që vënë në rrezik marrjen ose vërtetësinë e provës, bazuar në rrethana fakti që duhet të tregohen posaçërisht në arsyetimin e vendimit;
  5. b) kur i pandehuri është larguar ose ekziston rreziku që ai të largohet;
  6. c) kur për shkak të rrethanave të faktit dhe personalitetit të të pandehurit ka rrezik që ai të kryejë krime të rënda ose të të njëjtit lloj me atë për të cilin procedohet. 

  Neni 229 i KPP parashikon se: 

  1. Në caktimin e masave të sigurimit gjykata mban parasysh përshtatshmërinë e secilës prej tyre me shkallën e nevojave të sigurimit që duhen marrë në rastin konkret. 2. Çdo masë duhet të jetë në raport me rëndësinë e faktit dhe me sanksionin që parashikohet për veprën penale konkrete. Mbahen parasysh edhe vazhdimësia, përsëritja, si dhe rrethanat lehtësuese dhe rënduese të parashikuara nga Kodi Penal. 3. Kur i pandehuri është i mitur gjykata mban parasysh interesin e tij më të lartë dhe kërkesën për të mos ndërprerë proceset edukative konkrete. 

  Neni 230 i KPP parashikon se 

  : 1. Arresti ne¨ burg mund te¨ vendoset vete¨m kur c¸do mase¨ tjete¨r e¨shte¨ e pape¨rshtatshme pe¨r shkak te¨ rrezikshme¨rise¨ se¨ vec¸ante¨ te¨ vepre¨s dhe te¨ pandehurit. 2. Nuk mund te¨ vendoset arresti ne¨ burg ndaj nje¨ gruaje qe¨ e¨shte¨ shtatze¨ne¨ ose me fe¨mije¨ ne¨n moshe¨n 3 vjec¸ dhe qe¨ jeton me te¨, ndaj nje¨ personi qe¨ ndodhet ne¨ gjendje she¨ndete¨sore vec¸ane¨risht te¨ re¨nde¨ ose qe¨ ka kaluar moshe¨n shtate¨dhjete¨ vjec¸ ose nje¨ personi toksikoman apo te¨ alkoolizuar, pe¨r te¨ cilin zbatohet nje¨ program terapeutik ne¨ nje¨ institucion te¨ posac¸e¨m. 3. Ne¨ rastet e parashikuara ne¨ pike¨n 2 arresti ne¨ burg mund te¨ vendoset vete¨m kur ka shkaqe te¨ nje¨ re¨nde¨sie te¨ vec¸ante¨ pe¨r krimet qe¨ de¨nohen jo me¨ pak ne¨ maksimum se dhjete¨ vjet burgim. 4. Te¨ miturit nuk mund te¨ arrestohen kur akuzohen pe¨r kunde¨rvajtje penale. 

  Neni 231 i KPP parashikon se:

  Ne¨ rast shkelje te¨ detyrimeve qe¨ lidhen me nje¨ mase¨ sigurimi, gjykata mund te¨ vendose¨ ze¨vende¨simin ose bashkimin me nje¨ mase¨ tjete¨r me¨ te¨ re¨nde¨, duke mbajtur parasysh re¨nde¨sine¨, motivet dhe rrethanat e shkeljes. Pe¨r shkeljen e detyrimeve qe¨ lidhen me nje¨ mase¨ ndaluese, gjykata mund te¨ vendose¨ ze¨vende¨simin ose bashkimin me nje¨ mase¨ shtre¨nguese.

  Neni 260 paragrafi 3 i KPP parashikon se:

  Kur nevojat e sigurimit re¨ndohen apo personi shkel detyrimet qe¨ lidhen me mase¨n e sigurimit, gjykata, me ke¨rkese¨ te¨ prokurorit, mund te¨ vendose¨ ze¨vende¨simin e saj me nje¨ mase¨ me¨ te¨ re¨nde¨ ose caktimin e nje¨ mase sigurimi shtre¨nguese ose ndaluese shtese¨. Pe¨r shkeljen e detyrimeve qe¨ lidhen me nje¨ mase¨ ndaluese, gjykata mund te¨ vendose¨ caktimin e nje¨ mase ndaluese shtese¨ ose ze¨vende¨simin e saj me nje¨ mase¨ shtre¨nguese.

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia

  Studim: “Drejtësia për të mitur në Shqipëri një analizë e sistemit të administrimit të drejtësisë për të mitur dhe gjendjes së të miturve në konflikt me ligjin në Shqipëri” , mundësua nga UNICEF, me mbështetjen e Komisionit Europian dhe Sida. 

  http://www.crca.al/sites/default/files/publications/Drejtesia%20per%20te%20mitur.pdf vizituar për herë të fundit më datë 16 shtator 2017

• Arkiva
  Asnjë koment