Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    1. Qëllimi i nenit 60 të KDPM është i përcaktuar qartë në titullin e tij. Ky nen synon të garantojë zbatimin e masës së shmangies nga organi kompetent vetëm pas respektimit të rregullave të veçanta e të detajuara të cilat duhet të ndiqen me rigorozitet gjatë gjithë procesit ku përfshihet i mituri në konflikt me ligjin. Neni 60 synon të garantojë që masa e shmangies të jetë rrjedhojë e një procesi të qartë e të plotë informimi të të miturit, mbrojtësit të tij dhe, sipas rastit, përfaqësuesit ligjor të të miturit.

    2. Neni 60 synon të qartësojë procedurën dhe rregullat e veçanta që duhet të ndiqen nga organi kompetent në lidhje me informimin e të miturit në konflikt me ligjin për procesin që do të ndiqet nga fillimi deri në fund të zbatimit të masës së shmangies nga ndjekja penale. Përmes këtij neni synohet mbrojtja e interesit më të lartë të të miturit duke përcaktuar rregulla standarte që duhet te ndiqen nga organi kompetent në lidhje me të drejtën e të miturit në konflikt me ligjin për t’u informuar të cilat janë në përputhje me Kushtetutën, Konventën e Organizatës së Kombeve të Bashkuara (OKB) për të Drejtat e Fëmijës dhe standardet e normat e tjera ndërkombëtare që kanë për qëllim mbrojtjen e të miturit dhe mbrojtjen efektive të interesit më të lartë të të miturit.[1]

    3. Gjithashtu ky nen ka për qëllim të përforcojë parime e garanci proceduriale siç janë parimi i pëlqimit të lirë dhe vullnetarizmit, e drejta e heqjes dorë nga shmangia, atë të mbrojtjes ligjore dhe parimin e konfidencialitetit.

     

    [1] Shih neni 3 pika 1 e Konventes të Kombeve të Bashkuara mbi të Drejtat e Fëmijëve, 20 nëntor 1989, percakton se në të gjitha vendimet që kanë të bëjnë me fëmijën, të marra qoftë nga institucione publike ose private të përkrahjes shoqërore, nga gjykatat, autoritetet administrative apo organet legjislative, interesi më i lartë i fëmijës duhet të jetë konsiderata mbizotëruese. 

  • Objekti

    4. Neni 60 i KDPM, në katër paragrafë, jep kronologjinë e garancive që duhet të mbahen në vëmendje të organit kompetent sipas përkufizimit të dhënë në nenin3 paragrafi 15 për zbatimin e masës së shmangies dhe mënyrën e realizimit të saj ndaj të miturit.

    5. Neni 60 i KDPM ka një natyrë përshkruese. Në të gjenden hapat procedurale që duhet të ndiqen, për nga koha, përpara marrjes së vendimit lidhur me masën e shmangies ndaj të miturit në konflikt me ligjin. Gjithashtu, neni 60 përcakton llojin e informacionin që duhet t’i jepet të miturit dhe mënyrën dhe formën e dhënies së këtij informimi si dhe kujt tjetër, veç të miturit, duhet ti jepet ky informacion. Në paragrafin 4 të këtij neni nënvizohet se informacionii i marrë prej të miturit gjatë procesit të shmangies nuk mund të përdoren në gjykatë kundër tij

    6. Lidhur me pjesëmarrësit në këtë procedurë të informimit paraprak, neni 60 evidenton që veç të miturit në konflikt me ligjin dhe organit vendimmarrës/kompetent që sipas rastit mund të jetë prokurori ose gjykata, ky informacion është i detyrueshëm për mbrojtësin e të miturit dhe, sipas rastit, përfaqësuesin ligjor të të miturit. 

    7. Struktura e nenit 60 të KDPM efekton në detyrimin dhe rëndësinë që ka dhënia e informacionit për marrjen e masës së shmangies nga ndjekja penale ndaj të miturit në konflikt me ligjin për organin kompetent duke nënvizuar që i mituri të ketë mundësi të ushtrojë të drejtën dhe vullnetin për pranimin ose jo të zbatimit të masës shmangies. Në gjithë këtë proces, organet e sistemit të drejtësisë penale sipas këtij Kodi e marrin çdo vendim duke pasur parasysh interesin me të lartë të fëmijës sipas KDPM, Konventës së OKB Për të Drejtat e Fëmijës.

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    8. Lidhur me kuptimin e shprehjes “Para zbatimit të vendimit për masën e shmangies nga ndjekja penale....” neni 60 i KDPM synon të bëjë të qartë kohën kur prokurori ose gjykata duhet të informojë në mënyrë të detajuar të miturin në konflikt me ligjin dhe mbrojtësin e tij lidhur me masën e shmangies. Ky moment procedural është i detyrueshëm dhe merr një rëndësi të veçantë e duhet të respektohet. Në pikën 1 të nenit 60 të KDPM janë listuar të gjitha çështjet mbi të cilat prokurori ose gjykata, si organe kompetente, duhet të informojë, të miturin në konflikt me ligjin, mbrojtësin e tij dhe sipas rastit përfaqësuesin e tij ligjor përpara marrjes së vendimit mbi masën e shmangies nga ndjekja penale.

    9. Neni 60 në paragrafin 1 liston çështje për të cilat organi kompetent duhet të informojë në mënyrë detyruese të miturin dhe mbrojtësin e tij. Të tilla janë: thelbi i masës së shmangies nga ndjekja penale, kohëzgjatja e saj, kushtet dhe mënyra e zbatimit, si dhe pasojat në rast mospërmbushjeje të masës së shmangies. Të gjitha këtë cështje janë të rregulluara nga nene të veçanta të Kreut VII, përkatësisht nenet 55-72 të KDPM.Për këto çështje informacioni duhet të jetë i detajuar. Duke vënë theksin tek detajet e informacionit, legjislatori synon të urdhërojë organin kompetent të bëjë gjithë kujdesin e duhur me qëllim që të jap sqarime të plota dhe tërësore të cilat përmbajnë shumë pjesë ose aspekte individuale lidhur me masën e shmangies dhe efektet e saj[1]. Këtë parim e përforcon edhe paragrafi 2 i nenit 60.

    10. Masat alternative të mundshme për shmangien nga ndjekja penale janë të parashikuara në nenin 62 të këtij Kodi dhe në mënyrë specifike nga neni 63-69 të KDPM. Është vendimtare, që i mituri në konflikt me ligjin, të jetë i vetëdijshem se si do të kryhet procedura e zbatimit dhe ekzekutimit të masës së shmangies, nga cili shërbim dhe nga kush, për pasojat e mundshme, për përfundimet e ndryshme të vendosjes së kësaj mase, për shembull suksesi, dështimi ose zgjidhja e pjesshme. Detyrimi për dhënien e informacionit u takon organeve të drejtësisë penale. Një informacion i tillë është i domosdoshëm, që i mituri të kenë mundësi të shprehë vullnetin e tij në lidhje me zbatimin e masës së shmangies nga ndjekja penale ose e kundërta. Organet e drejtësisë penale e marrin çdo vendim duke pasur parasysh interesin me të lartë të fëmijës sipas KDPM, Konventës së OKB Për të Drejtat e Fëmijës dhe Konventën Europiane për Ushtrimin e të Drejtave të Fëmijëve. Lidhur me elementët e marëveshjes si dhe rregullat për zbatimin e programit përkatës të parashikuar në marrëveshje organi kompetent i referohet nenit 58 të KDPM i cili përcakton në mënyrë referuese në pikën 4 se do të jenë pjesë e urdhrit të Ministrit të Drejtësisë. Të drejtat e njeriut dhe garancitë ligjore të përgjithshme duhet të respektohen gjithmonë plotësisht në këtë process informimi dhe gjatë gjithë zbatimit të masës së shmangies.

    11. Neni 60 në pikën 2 nënvizon disa aspekte me rëndësi. Së pari, format e komunikimit me të miturin të cilat përfshijnë detyrimisht atë me gojë dhe me shkrim. Pra, çdo detaj mbi masën e shmangies sipas pikës 1 të nenit 60 duhet që veç spjegimeve me gojë të shoqërohet edhe me një material informativ me shkrim. Së dyti, duke zbatuar parimin e mosdiskriminimit, në harmoni me Konventën dhe OKB ‘Për të drejtat e personave me aftësi të kufizuara’[2] dhe ligjin 93/2014 ‘Për përfshirjen dhe aksesueshmërinë e përsonave me aftësi të kufizuara’[3] neni 60 në pikën 2 parashikon detyrimin për të shpjeguar në format e duhura të komunikimit, sipas aftësive të veçanta të të miturit. I mituri me aftësi të kufizuara duhet të trajtohet në kushte të përshtatshme që garantojnë dinjitetin e tij, që nxisin autonominë dhe lehtësojnë pjesëmarrjen e tij aktive gjatë gjithë procesit duke njohur të drejtën e të miturit me aftësi të kufizuara për kujdes të posaçëm dhe të drejtën për t’u asistuar gjatë gjithë procesit me  ndihmë që kërkohet dhe që i përshtatet gjendjes së fëmijës.

    12. Sic del nga përmbajtja e këtij neni, e rëndësishme është që të kemi një dokument me shkrim të individualizuar për rastin dhe të miturin konkret, në të cilin të evidentohet  qartazi shpjegimi që i bëhet nga organi kompetent (prokuroria ose gjykata sipas rastit) të miturit dhe mbrojtësit dhe kur është e përshtatshme dhe  përfaqësuesit të tij ligjor (i cili është prindi, i afërmi ose kujdestari i të miturit, i cili merr pjesë në procedurën e drejtësisë penale për të mitur për të mbrojtur interesat e të miturit) se pranimi i masës së shmangies nga ndjekja penale është vullnetar dhe se i mituri ka të drejtë të heqë dorë prej masës në çdo fazë. Në këtë aspekt do të jenë ndihmësë broshura informative të cilat të shërbejnë si bazë për informimin duke lehtësuar këtë proces.

    13. Neni 60 pika 2 nënvizon dy aspekte me rëndësi. Së pari që ‘pranimi i masës së shmangies nga ndjekja penale është vullnetar’ dhe së dyti, se ‘i mituri ka të drejtë të heqë dorë prej masës në çdo fazë’. Lidhur me termin "vullnetar", neni 60 në pikën 2 e pozicionon këtë si një parimin të padiskutueshëm përderisa nuk merret masa e shmangies nga ndjekja penale pa pëlqimin me shkrim të të miturit. Shprehja “.........ka të drejtë të heqë dorë prej masës në çdo fazë” ka të bëjë me parimin që në çdo rast gjatë gjithë procesit të zbatimit dhe ekzekutimit të masës së shmangies nga ndjekja penale i miturit në konflikt me ligjin ka të drejtën e tij të padiskutueshme të heqë dorë prej masës në çdo fazë. Kjo është gjithashtu në përputhje me parimet e pëlqimit të lirë dhe të vullnetarizmint si akte vullneti që e shoqërojnë gjithë procesin e masës së shmangies duke përfshirë si fazën paraprake, deri në miratimin e saj nga i mituri dhe mandej deri në fund të zbatimit. Autoritetet duhet t’ua bëjnë të qartë këtë palëve, përkatësisht përpara dhe në fillim të procesit. Shih komentet lidhur me nenin 59 të KDPM.

    14. Ndihma ligjore mund të ofrohet nga mbrojtësi i cili caktohet në çdo rast për të asistuar të miturin, nëse ai nuk ka një të tillë. Në këtë rast i mituri dhe përfaqësuesi i tij ligjor informohen në lidhje me të drejtën për të patur një mbrojtës. Mbrojtësi në frymë te gjithë ligjit është i detyrueshëm i zgjedhur nga familjarët ose kujdestari ligjor i të miturit, në mungesë të tyre i caktuar nga organi procedues (parashikuar në nenin 49 të Kodit te Procedurës Penale të ndryshuar me ligjin nr.35/2017). Dispozitat e KPP te përmendura me lart perbëjnë garanci për zbatimin e nenit 54 të Kushtetutës i cili parashikon për të miturit një mbrojtje të veçantë nga shteti.[4]

    15. Një garanci tjetër sipas nenit 60 pika 3 e KDPM që duhet të jetë në vëmendje të organit kompetent, prokuroria ose gjykata sipas rastit, është ajo që pranimi i veprës penale nga i mituri dhe informacioni i mbledhur rreth tij gjatë procesit të shmangies nuk mund të përdoren në gjykatë kundër tij. Ka dy arsye kryesore që e bëjnë me rëndësi këtë parim. Nga njëra anë, është një premisë për të arritur një shkëmbim të frytshëm dhe nga ana tjetër është më e rëndësishme që kjo garanci të parandalojë hetimin / ndjekjen penale nga keqpërdorimi i pushtetit të tyre duke kërkuar fillimisht shmangien, mbledhjen e provave dhe mandej përdorimin e këtyre provave në fillimin e ndjekjes penale.. Duhet bërë të qartë për të miturit dhe mbrojtësit, se duhet të lehtësohet krijimi i një mjedisi ku palët mund të paraqesin, pa frikë, më shumë aspekte se sa mund të jenë të këshillueshme në procedimet penale. Një informacion i tillë shtesë është, shpesh, baza për të arritur një marrëveshje për zbatimin e masës së shmangies. Diskutimet e zhvilluara gjatë procesit vendimmarrës për masën e shmangies janë informacion i rezervuar, dhe nuk mund të përdoren, veçse me pëlqimin e palëve. Kjo nënvizon “karakterin konfidencial” të procesit. Konfidencialiteti vlen jo vetëm për publikun e gjerë, por gjithashtu dhe për sistemin e drejtësisë penale.

     

    [1] Të jesh i detajuar do të thotë të japësh informacion sa sasior po aq edhe cilësor me kujdes dhe konsideratë për të gjitha pjesët dhe aspektet e masës së shmangies. Kjo do të thotë që masa e shmangies vlen të analizohet në kuptimin e të gjitha çështjeve që mund të ketë përfshi këtu aspekte që lidhen me të drejtat, detyrimet dhe paralajmërime që vlejnë për t'u marrë parasysh nga i mituri. Kjo duhet patur parasysh me qëllim që të gjithë të kuptojnë procesin e plotë nga fillimi i zbatimi e deri në fund si një i tërë. Informacioni i detajuar nënkupton informacionin e saktë, dhënien e përgjigjeve për të gjitha pyetjet dhe hamendësimet, eliminimin e komplikimeve  dhe ndërlikimeve frazeologjike dhe sqarime të nivelit shterues e gjithëpërfshirës. Këto detaje duhet të ndiqen në të gjitha çështjet e përfshira në nenin 60 pika 1 të KDPM duke e shtrirë detajin e informacionit në nivel individual.

    [2] Shih nenin 13 dhe 7 të kësaj konvente: neni 13, Aksesi në organet e drejtësisë 1. Shtetet Palë do të sigurojnë akses efektiv në organet e drejtësisë për personat me aftësi të kufizuar njësoj si pjesa tjetër e popullësisë, duke përfshirë akomodime të përshtatshme proçeduriale dhe sipas përkatësisë të moshës, me qëllim lehtësimin e rolit të tyre si pjesëmarrës direktë dhe indirektë, duke përfshirë edhe rolin e dëshmitarit, në të gjitha proçedurat ligjore, duke përfshirë fazat hetimore dhe stade të tjera paraprake. 2. Me qëllim që personave me aftësi të kufizuar tu bëhet i mundur aksesi i duhur në organet e drejtësisë, Shtetet Palë do të inkurajojnë organizimin e seancave të trainimit për ata persona që punojnë në fushën e administrimit të drejtësisë, duke përfshirë policinë dhe personelin e burgut; Neni 7 Fëmijët me aftësi të kufizuar: 1. Shtetet Palë duhet të marrin të gjitha masat e nevojshme për tu siguruar që fëmijët me aftësi të kufizuar gëzojnë të gjitha të drejtat dhe liritë themelore të njeriut njësoj si fëmijët e tjerë. 2. Në të gjitha veprimet lidhur me fëmijët me aftësi të kufizuar prioritet kryesor duhet të jetë ajo cfarë është më e mirë për keta fëmijë. 3. Shtetet Palë duhet të sigurohen që fëmijët me aftësi të kufizuar të kenë të drejtën për të shprehur lirisht pikëpamjet e tyre në lidhje me të gjitha çështjet që u përkasin dhe këtyrepikëpamjeve u duhet dhënë pesha/vlerësimi i duhur në përputhje me moshën dhe pjekurinë e tyre, njësoj si për të gjithë fëmijët e tjerë, si edheiu duhet ofruar asistenca e duhur sipas moshës dhe aftësisë së kufizuar për ta realizuar këtë të drejtë.

    [3] Sipas nenit 7 të këtij ligji: 1. “Vendimmarrje e mbështetur” është ushtrimi i vullnetit nga një person me aftësi të kufizuara nëpërmjet një kompetence specifike të shtuar, që mbështet qëllimin dhe interesin e tij më të mirë, duke i mundësuar kryerjen e veprimeve për të fituar të drejta dhe për të marrë përsipër detyrime. 2. Çdo person me aftësi të kufizuara, që ka nevojë për ndihmë në vendimmarrje, merr mbështetjen e duhur nga një individ ose grup individësh të besuar. Mbështetja mund të sigurohet në një sërë mënyrash, përfshirë mbështetjen me anë të interpretimit dhe gjuhës së thjeshtë, si dhe ndihmën në marrëdhëniet e personit me palë të treta, që nuk mund të kuptojnë mënyrat e tij të komunikimit. Mbështetja jepet gradualisht, duke u dhënë kohë të mjaftueshme. 

    [4] Shih nenin 49 të Kodit të Procedurës Penale “Mbrojtja e detyrueshme”, ndryshuar me ligjin nr.35/2017.

  • Konteksti historik

    16. Në legjislacionin shqiptar është hera e parë që parashikohet në nivelin e një Kodi një rregullim i tillë si ai i nenit 60 të KDPM-së ku përcaktohen garancitë e të miturit për zbatimin e masës së shmangies. Më konkretisht Kodi i Procedurës Penale i miratuar me ligjin nr. nr.7905, datë 21.3.1995, ndryshuar ” me ligjin nr.8460, datë 11.2.1999, me ligjin nr.8813, datë 13.6.2002, ligjin nr.9085, datë 19.6.2003, me ligjin nr.9276, datë 16.9.2004, me ligjin nr.9911, datë 5.5.2008, me vendimin e Gjykatës Kushtetuese nr.31, datë 17.5.2012, me ligjin nr.145/2013, datë 2.5.2013, me ligjin Nr. 35/2017 nuk e kishte një dispozitë të ngjashme para miratimit të KDPM[1].

    17. Në kreun e VII, të KDPM për herë parë janë parashikuar masa të tilla si shmangia nga ndjekja penale dhe nga dënimi përmes masave alternative, janë parashikuar rregulla të tilla si: kuptimi dhe qëllimi i masave alternative të shmangies, zbatimi i masave alternative të shmangies, nga ndjekja penale, organi kompetent për të zbatuar masën e shmangies nga ndjekja penale, kushtet për zbatimin e masës së shmangies, pëlqimi për masën e shmangies, garancitë e të miturit për marrjen e masës së shmangies, mundësia e prokurorit për kushtëzimin e vendimit, masat alternative të mundshme për shmangien nga ndjekja penale, programet e drejtësisë restauruese dhe/ose ndërmjetësimi, procedura e ndërmjetësimit, këshillimi për të miturin dhe familjen, paralajmërimi me gojë, paralajmërimi me shkrim, masat detyruese, vendosja nën kujdes e të miturit, përmbushja e masave alternative për shmangien nga ndjekja penale, mospërmbushja e masave alternative për shmangien nga ndjekja penale, procedura në rast mospërmbushje të masave alternative për shmangien nga ndjekja penale.

    18. Në Analizën e Sistemit të Drejtësisë, Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë ka bërë një analizë të detajuar të kuadrit ligjor vendas sa i përkes sistemit të drejtësisë penale ndaj të miturit. Në këtë dokument gjenden edhe mangësitë e sistemit. Ky dokument shërbeu si bazë për reformën në drejtësi përfshirë edhe atë në fushën e legjislacionit penal.

     

    [1] Për më shumë lidhur me kontekstin historik shih komentit që gjenden në këtë pjesë sipas strukturës së nenit 59 të këtij kodi. 

  • Legjislacioni ndërkombëtar

    19. Konventa e OKB për të Drejtat e Fëmijës (miratuar nga Asambleja e Përgjithshme e Organizatës së Kombeve të Bashkuara më 20 nëntor 1989). Neni 3 pika 1 e Konventës percakton se në të gjitha vendimet që kanë të bëjnë me fëmijën, të marra qoftë nga institucione publike ose private të përkrahjes shoqërore, nga gjykatat, autoritetet administrative apo organet legjislative, interesi më i lartë i fëmijës duhet të jetë konsiderata mbizotëruese. Neni 12 pika 1 dhe 2 e Konventes percakton se 1. shtetet palë i garantojnë fëmijës, i cili është i aftë të ketë pikëpamjet e tij, të drejtën për t’i shprehur lirisht këto pikëpamje, për çdo çështje që ka të bëjë me të, duke i vlerësuar ato në përputhje me moshën dhe shkallën e pjekurisë së tij; 2.Për këtë qëllim, fëmijës i jepet mundësia që të dëgjohet në çdo procedurë gjyqësore ose administrative, që ka të bëjë me të, qoftë drejtpërdrejt, qoftë nëpërmjet një përfaqësuesi ose të një organi të përshtatshëm, në përputhje me rregullat e procedurës së legjislacionit kombëtar. Neni 40 i Konventes përcakton: - Standardin e trajtimit të veçantë dhe dinjitoz të çdo fëmije të dyshuar, akuzuar ose për të cilin është thënë se ka kryer shkelje të ligjit penal, me qëllim që të zhvillohen ndjenjat e dinjitetit dhe të vlerës së personit, të respektohen të drejtat dhe liritë themelore të njeriut, duke marrë parasysh moshën e fëmijës si dhe dëshirën për të ndihmuar në riintegrimin e tij në shoqëri dhe në mënyrë që ai të luajë një rol konstruktiv në gjirin e saj (neni 40/1 KDF); - Garancitë procedurale për fëmijët në procesin penal, pra për fëmijët e dyshuar ose të akuzuar për shkelje të ligjit penal sipas nenit 40 të KDF përfshijnë prezumimin e pafajësisë (neni 30 i Kushtetutes se RSH), e drejta e informimit (neni 31 i Kushtetutes se RSH) dhe shqyrtimi pa vonese i çështjes.

    20. Rekomandimi nr. R (87) 20 mbi reagimet shoqërore ndaj të miturve të akuzuar për kryerjen e veprave penale inkurajon zhvillimin e procedurave të shmangies dhe ndërmjetësimit. RECOMMENDATION No. R (87) 20 OF THE COMMITTEE OF MINISTERS TO MEMBER STATES ON SOCIAL REACTIONS TO JUVENILE DELINQUENCY provides: "II. Diversion - mediation 2. to encouraging the development of diversion and mediation procedures at public prosecutor level (discontinuation of proceedings) or at police level, in countries where the police has prosecuting functions, in order to prevent minors from entering into the criminal justice system and suffering the ensuing consequences; to associating Child Protection Boards or services to the application of these procedures; 3. to taking the necessary measures to ensure that in such procedures: - the consent of the minor to the measures on which the diversion is conditional and, if necessary, the co-operation of his family are secured; - appropriate attention is paid to the rights and interests of the minor as well as to those of the victim;" Link: http://archivio.transnazionalita.isfol.it/file/CoE_Rec_R87-20%20Eng.pdf. Vizituar së fundmi më 17.08.2017.

    21. Rregullat minimale standard të Kombeve të Bashkuara për masat e dënimeve alternative (jo me burgim): “Rregullat e Tokios” (1990). Rregullat Minimale Standard sigurojnë një sërë parimesh themelore për të promovuar përdorimin e masave alternative të dënimit si dhe të nxisin ndjenjën e përgjegjësisë të shkelësve të ligjit kundrejt shoqërisë. Shtetet Anëtare duhet të përpiqen të sigurojnë balancën e duhur mes të drejtave individuale të autorëve, të drejtave të viktimave dhe shqetësimit të shoqërisë për sigurinë publike dhe parandalimin e krimit. Shtetet anëtare do të zhvillojnë masa alternative brenda sistemeve të tyre ligjore. Sistemi i drejtësisë penale duhet të ofrojë një gamë të gjerë masash alternative. Hartimi i masave alternative duhet të inkurajohet dhe monitorohet nga afër dhe përdorimi i tyre duhet të vlerësohet në mënyrë sistematike. Duhet të merret në konsideratë në mënyrë të vazhdueshme shmangia nga procedurat formale apo gjykimi nga një gjykatë, në përputhje me garancitë ligjore. Masat alternative duhet të përdoren në përputhje me parimin e ndërhyrjes minimale.

    22. Rekomandimi CM/Rec 2008 (11) i Komitetit të Ministrave të shteteve anëtare mbi Rregullat Evropiane, për të dënuarit e mitur që u nënshtrohen sanksioneve ose masave. Vendosja dhe zbatimi i sanksioneve ose masave do të bazohet në interesin më të lartë të fëmijëve, duke marrë parasysh veprën e kryer (proporcionaliteti) si dhe moshën e tyre, mirëqenien fizike dhe mendore, zhvillimin, kapacitetet dhe rrethanat personale (parimi i individualizmit), mbështetur në raporte psikologjike, psikiatrike dhe sociale. Sanksionet dhe masat nuk do të jenë të tilla që të fyejnë ose të degradojnë të miturin subjekt të tyre. Sanksionet ose masat nuk do të zbatohen në mënyrë që të përkeqësojnë karakterin apo të vënë në rrezik shëndetin mendor e fizik të fëmijës. Ndërmjetësimi apo masat e tjera duhen inkurajuar në të gjitha fazat e procesit që kanë të bëjnë me të miturin si shkelës i ligjit. Çdo sistem drejtësie që ka të bëjë me të miturit duhet të sigurojë pjesëmarrjen e tyre efektive për sa i përket imponimit të masave ose sanksioneve. Çdo sistem drejtësie për të miturit duhet të ndjekë një qasje shumëdisiplinore dhe të integrohet me iniciativat e shumta për vazhdimësinë e kujdesit për të miturit (Parimi i përfshirjes së komunitetit dhe i kujdesit të vazhdueshëm). E drejta e intimitetit do të respektohet plotësisht në të gjitha fazat e procedurës.

• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  Raporte opinione, rekomandime dhe deklarata

  23. “Konventa mbi te drejtat e femijes” miratuar nga Asambleja e Përgjithshme e Organizatës së Kombeve të Bashkuara më 20 nëntor 1989 , neni 3 pika 1, neni 12 pika 2, neni 15 pika 2, neni 40 pika 2 dhe pika 4.
  24. Udhëzimet e OKB për Parandalimin e Kriminalitetit Fëminor (Udhëzimet e Riadit),
  25. Rregullat Standarte Minimale për Administrin e Drejtësisë për të Rinj (Rregullat e Pekinit), nenet 10 (2)(b), 10(3), 14(4)
  26. Konventa kundër torturës dhe vuajtjeve të tjera ose trajtimit mizor, jonjerëzor a degradues (ligji nr.7727/30.6.1993) dhe Protokolli shtesë i Konventës.
  27. Rregullat e Kombeve të Bashkuara për mbrojtjen e të rinjve të cilëve u është hequr liria (rregullat e Havanës 1990);
  28. Rregullat Standard Minimum të Kombeve të Bashkuara lidhur me Non-custodial Measures (rregullat e Tokios) (1990);
  29. Udhëzimet e Vjenës për Veprimin mbi Fëmijët në Sistemin e Drejtësisë Penale dhe duke pasur parasysh ditën e diskutimit të Komitetit në 1995 mbi administrimin e drejtësisë për të rinjtë.
  30. Deklarata mbi të Drejtat e Fëmijës.
  31. Instrumentet në nivelin e Bashkimit Europian.
  32. Karta e të drejtave themelore të BE.
  33. Traktati i Lisbones 01.12.2009.

   

  Vendime te Gjykates Evropiane per te drejtat e njeriut (sipas Konventes Evropiane per te Drejtat e Njeriut) 

  34. CASE OF S. AND MARPER v. THE UNITED KINGDOM. Court (Grand Chamber) ; 04/12/2008 (Applications nos. 30562/04 and 30566/04). Kjo çështje konsiston në ruajtjen e gjurmëve të gishtave dhe mostrave të ADN në rekordet e policise gjatë një procedure hetimi te prokurorise për tentative grabitjeje. S në atë kohë ishte 11 vjeç dhe ishtë deklaruar i pafajshmëm. GJEDNJ vërejti se: “The Court found a violation of Article 8, holding, ‘124. The Court further considers that the retention of the unconvicted persons' data may be especially harmful in the case of minors such as the first applicant, given their special situation and the importance of their development and integration in society. The Court has already emphasised, drawing on the provisions of Article 40 of the UN Convention on the Rights of the Child of 1989, the special position of minors in the criminal-justice sphere and has noted in particular the need for the protection of their privacy at criminal trials (see T. v. the United Kingdom [GC], no. 24724/94, §§ 75 and 85, 16 December 1999). In the same way, the Court considers that particular attention should be paid to the protection of juveniles from any detriment that may result from the retention by the authorities of their private data following acquittals of a criminal offence. The Court shares the view of the Nuffield Council as to the impact on young persons of the indefinite retention of their DNA material and notes the Council's concerns that the policies applied have led to the over-representation in the database of young persons and ethnic minorities, who have not been convicted of any crime (see paragraphs 38-40 above).” Link: http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?action=html&documentId=843941&portal, vizituar për herë të fundit më datë 21.08.2017.

   

  Departamenti Amerikan i Drejtesise. Zyra e drejtesise per te mitur dhe parandalimit te krimit.Instituti Nacional i Drejtësisë (Raste dhe praktika) 

  35. Sipas analizës studimore të rasteve dhe praktikave te Zyrës së Drejtësisë për të mitur ka rezultuar se: “Program Goals”: The Wayne County (Michigan) Second Chance Reentry (WC-SCR) program aims to significantly enhance reentry services for adolescents who have committed offenses. The program is consistent with the six best practices of reentry as identified by the Office of Juvenile Justice and Delinquency Prevention (OJJDP), which includes 1) objectively assessing youths’ criminogenic needs, 2) enhancing youths’ intrinsic motivation, 3) targeting youths at high risk for offending, 4) addressing criminogenic needs of youths at high risk for offending, 5) using cognitive-behavioral interventions, and 6) determining appropriate treatment dosage and intensity of services for youths (Calleja et al. 2014). The program was designed to reduce recidivism and increase reentry services for juveniles who have committed offenses and are placed in a locked, residential treatment facility.  The program was developed under the Second Chance Act (Public Law No. 110-199), which intended to address the reentry needs of incarcerated adults and juveniles. The goals of the projects funded by the Second Chance Acts were to increase reentry programming, reduce recidivism among participants, and improve integration outcomes (Calleja et al. 2014). Target Population/Eligibility: The WC-SCR program is geared toward males, ages 13 to 18, who have been placed in secure residential facilities for sexual or nonsexual offenses. Program Components/Key Personnel: The program includes a residential reentry specialist who is assigned to each youth in the program during treatment. The program is composed of monthly reentry-planning meetings with the youth, the youth’s caregivers, and a residential team (case managers). The goal is to prioritize the needs of the youth in preparation for reentry. During the treatment, the reentry specialist also administers three assessment instruments to identify the youth’s most critical needs. The three assessment instruments are 1) the Child and Adolescent Functional Assessment Scale (CAFAS), which is used to assess mental health needs; 2) the Substance Abuse Subtle Screening Inventory (SASSI) for adolescents, which is used to assess substance use needs; and 3) the Youth Checklist/Case Management Inventory (YCL-CMI), which is used to assess the amount of reentry services needed. The amount of reentry services generally ranges from 100 to 300 hours of post-release, case-management services for 6 months. Youths who are identified as needing mental health and/or substance use treatment are referred to a community-based treatment provider. The amount and length of time of specialized mental health or substance use treatment is determined by the treatment provider following referral from the case manager. These sessions can range from 1 to 12 sessions.
      After youths are released, they meet with their case managers weekly for the first 2 months and then biweekly for the remaining 4 months. Link:.www.ojjdp.gov/mpg/litreviews/Diversion Programs.pdf.vizituar për herë të fundit më datë 21.08.2017 https://www.crimesolutions.gov/ProgramDetails.aspx?ID=550

   

  Vendime te Gjykatës Supreme të USA 

  36. SUPREME COURT OF THE UNITED STATES. U.S. Supreme Court. Miranda v. Arizona, 384 U.S. 436 (1966) Miranda v. Arizona, No. 759, Argued February 28-March 1, 1966 Decided June 13, 1966* 384 U.S. 436. Syllabus. In each of these cases, the defendant, while in police custody, was questioned by police officers, detectives, or a prosecuting attorney in a room in which he was cut off from the outside world. None of the defendants was given a full and effective warning of his rights at the outset of the interrogation process. In all four cases, the questioning elicited oral admissions, and, in three of them, signed statements as well, which were admitted at their trials. All defendants were convicted, and all convictions, except in No. 584, were affirmed on appeal. Held: 1. The prosecution may not use statements, whether exculpatory or inculpatory, stemming from questioning initiated by law enforcement officers after a person has been taken into custody or otherwise deprived of his freedom of action in any significant way, unless it demonstrates the use of procedural safeguards effective to secure the Fifth Amendment's privilege against self-incrimination. Pp. 444-491. (a) The atmosphere and environment of incommunicado interrogation as it exists today is inherently intimidating and works to undermine the privilege against self-incrimination. Unless adequate preventive measures are taken to dispel the compulsion inherent in custodial surroundings, no statement obtained from the defendant can truly be the product of his free choice. Pp. 445-458. (b) The privilege against self-incrimination, which has had a long and expansive historical development, is the essential mainstay of our adversary system, and guarantees to the individual the "right to remain silent unless he chooses to speak in the unfettered exercise of his own will," during a period of custodial interrogation. Justia Supreme Court US https://supreme.justia.com/cases/federal/us/384/436/
• Materiale legjislative
  37. Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, Qershor 2015, hartuar nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë, http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/dokumenti_shqip_0.pdf, 

  38. Raport date 28.03.2017 për projektligjin “Kodi i Drejtesise Penale per te mitur ne Republiken e Shqiperise” http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/relacioni-1.pdf , 

  39. Vendimi i Kuvendit Nr.97/2016 paketa e 27 projektligjeve. http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/relacioni-1.pdf , 20 nëntor 1989 

  40. Procesverbal datë 27-28 mars i Komisionit për Çështjet Ligjore , për shqyrtimin dhe miratimin e projektligjit “Kodi i Drejtesise Penale për të mitur në Republiken e Shqiperise” “http://reformanedrejtesi.al/sites/default/files/procesverbal_date_24.06.2016_0.pdf
• Dispozita të lidhura
  41. Kushtetuta: Neni 27 pika 2 gërma “ç”, neni 54 pika 1, pika 3 dhe pika 4, neni 30, neni 31. 

  42. Kodi Penal i Republikës së Shqipërisë neni 12, neni 52, neni 46. 

  43. Kodi i Procedurës Penale i Republikës së Shqipërisë neni 49.
• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia

  European Court of Human Rights 

  CASE OF S. AND MARPER v. THE UNITED KINGDOM ;

  Court (Grand Chamber) ; 04/12/2008 (Applications nos. 30562/04 and 30566/04)

  http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?action=html&documentId=843941&portal

  hbkm&source=externalbydocnumber&table=F69A27FD8FB86142BF01C1166DEA3 98649, vizituar për herë të fundit më datë 21.08.2017.  

  Linku:http://hudoc.echr.coe.int/eng#, vizituar se fundmi më 21.08.2017 

  Office of Juvenile Justice and Delinquency Prevention

  Linku: www.ojjdp.gov/mpg/litrevieës/Diversion Programs.pdf 

  SUPREME COURT OF THE UNITED STATES

  U.S. Supreme Court

  Cace of Miranda v. Arizona, 384 U.S. 436 (1966)

  Miranda v. Arizona

  No. 759

  Argued February 28-March 1, 1966

  Decided June 13, 1966*

  384 U.S. 436

  Justia Supreme Court USA

  https://supreme.justia.com/cases/federal/us/543/551/

  Analiza e sistemit të drejtësisë

  “http://reformanedrejtesi.al/sites/default/files/procesverbal_date_24.06.2016_0.pdf 

  RECOMMENDATION No. R (87) 20 OF THE COMMITTEE OF MINISTERS TO MEMBER STATES ON SOCIAL REACTIONS TO JUVENILE DELINQUENCY

  http://archivio.transnazionalita.isfol.it/file/CoE_Rec_R87-20%20Eng.pdf 

  Rekomandimi CM/Rec 2008 (11) i Komitetit të Ministrave të shteteve anëtare mbi Rregullat Evropiane, për të dënuarit e mitur

  http://archivio.transnazionalita.isfol.it/file/CoE_Rec_R2008-11%20Eng.pdf 

  MANUAL TRAJNIMI PËR PROFESIONISTËT QË PUNOJNË ME FËMIJËT NË SISTEMIN PENITENCIAR

  https://albania.savethechildren.net/sites/albania.savethechildren.net/Penitentiary%20System.pdf

• Arkiva
  Asnjë koment