Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi
    1. Neni 352, i cili duhet të lexohet së bashku me nenet 350, 351 dhe 353 të K.Pr.Penale, ka për qëllim parësor garantimin e të drejtës së të pandehurit për t’u gjykuar në prani të tij dhe për t’u mbrojtur vetë ose nëpërmjet një mbrojtësi ligjor të zgjedhur prej tij. Kjo e drejtë, edhe pse jo absolute, garantohet nga Kushtetuta në nenin 31(ç) dhe nga legjislacioni ndërkombëtar, si Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat Civile dhe Politike (këtej e tutje KNDCP) dhe Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut (këtej e tutje KEDNJ). Neni 352 synon gjithashtu garantimin e të drejtës të të pandehurit për t’u dëgjuar përpara se të gjykohet, e drejtë kjo e parashikuar nga KEDNJ si dhe Kushtetuta në nenin 33(1). Qellimi i nenit 352 shkon përtej garantimit të kësaj të drejte. Ky nen ndikon drejtpërdrejt në ekonominë gjyqësore, duke qenë se parashikon që gjykata mund të vazhdojë gjykimin në mungesë të të pandehurit, në rastet kur ai nuk gjendet, nuk mund të ekstradohet apo i fshihet drejtësisë. Në rastin e fundit neni 352 është në përputhje dhe me nenin 33(2) të Kushtetutës.
  • Objekti
    2. Neni 352 rregullon rastet e gjykimit në mungesë të të pandehurit, praninë e mbrojtësit në gjykimin në mungesë, garancitë proceduriale në rastet e pamundësisë absolute për t’u paraqitur, veprimet që duhet dhe mund të ndërmarë gjykata kur i pandehuri paraqitet mbas deklarimit të mungesës si dhe garancitë procedurale për të pandehurin e mitur që nuk paraqitet.
  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës
    3. Pika 1 e nenit 352 përmban një detyrim të trefishtë për gjykatën. Së pari, me nisjen e shqyrtimit gjyqësor, gjykata verifikon praninë e palëve. Gjykata duhet të kontrollojë ex officio nëse njoftimi është bërë konform rregullave të neneve 140-142 K.Pr. Penale si dhe nëse i pandehuri është njoftuar personalisht për gjykimin. Së dyti, gjykata urdhëron pezullimin e gjykimit nëse rezulton që i pandehuri ne¨ gjendje te¨ lire¨, nuk është njoftuar personalisht. I pandehuri mund të jetë deklaruar i pagjetur që në fazën e hetimeve paraprake sipas parashikimeve të nenit 141 K.Pr.Penale. Në këto raste, vendimi i mosgjetjes i pushon efektet me përfundimin e hetimeve paraprake dhe për rrjedhojë, gjykata, me fillimin e shqyrtimit gjyqësor, urdhëron policinë gjyqësore të kërkojë të pandehurin sërish. Kjo përbën dhe detyrimin e tretë në këtë kuadër. Pezullimi, i cili ka për qëllim kërkimin e të pandehurit, zgjat jo më shumë se një vit, përveç rasteve kur ka informacion për vendodhjen e të pandehurit. Prandaj, gjykimi mund të rifillojë me kalimin e një viti nga pezullimi ose më herët. Në çdo rast, gjykata urdhëron përsëritjen e njoftimit.

     

    4. Pika 1 e nenit 352 duhet lexuar në vazhdën e dispozitave të dy neneve paraardhëse, nenit 350 dhe 351 K.Pr.Penale. Këto dispozita, në tërësi, krijojnë një përqasje të re ndaj mungesës të të pandehurit në krahasim me regjimin e mëparshëm rreth gjykimit në mungesë. Ligjvënësi synon, me dispozitat e reja, t’i japi përparësi paraqitjes të të pandehurit në gjykim dhe të shmangë përqasjen formale ndaj njoftimit të të pandehurit për gjykim, si dhe deklarimit të tij në mungesë me një farë automatizmi, që vihej re në praktikën gjyqësore. Në ndryshim nga dispozitat e vjetra, parashikimet e reja i vënë theksin ezaurimit të të gjitha mundësive për njoftimin dhe mundësimin e paraqitjes të të pandehurit.

     

    5. Pika 1 e nenit 352 i drejtohet vetëm të pandehurit ne¨ gjendje te¨ lire¨, i cili nuk është gjetur dhe për rrjedhojë nuk është njoftuar personalisht. Kjo është e kuptueshme, pasi i pandehuri në paraburgim mund të gjendet gjithmonë dhe rastet kur ai nuk mundet ose nuk dëshiron të paraqitet janë rregulluar me dispozitat e neneve 350 dhe 351 K.Pr.Penale.

     

    6. Mosgjetja e të pandehurit mbas pezullimit fillestar të gjykimit, passjell deklarimin e mungesës në seancën gjyqësore. Vendimi për deklarimin e mungesës motivohet në fund së bashku me vendimin përfundimtar. Për rrjedhojë, kundërshtimi i vendimit të deklarimit të mungesës bëhet së bashku me apelimin e vendimit përfundimtar. I pandehuri përfaqësohet nga mbrojtësi. Mbrojtësi nuk mund të jetë tjetër përveç mbrojtësit të caktuar kryesisht, pasi i pandehuri që nuk është gjendur nuk ka marrë dijeni për gjykimin ndaj tij, dhe për rrjedhojë nuk mund të ketë caktuar një mbrojtës vetë. Në praktikë është konstatuar shpesh që të afërmit e të pandehurit që gjykohet në mungesë të zgjedhin mbrojtës, edhe në rastin kur ky i fundit nuk ka marrë dijeni efektive mbi procesin që zhvillohet kundër tij.[1] GJL e ka unifikuar praktikën në këtë aspekt, duke e konsideruar mbrojtësin e caktuar nga familjarët e të pandehurit që nuk gjendet, si mbrojtës të caktuar kryesisht.[2] Kjo do të thotë që “mbrojtësi i zgjedhur nga familjarët do të pranohet nga gjykata duke e legjitimuar por duke i njohur tagrat e mbrojtësit të caktuar, që janë të drejtat procedurale që ka mbrojtësi në procesin penal me përjashtim të së drejtave që ligji ia njeh si të drejta ekskluzivisht personale të pandehurit”.[3] Në gjykimin në shkallë të parë të të pandehurit që nuk gjendet, mbrojtësi i caktuar kryesisht legjitimohet për bërjen e kërkesave dhe kundërshtimeve që lidhen me atë fazë gjykimi. Të gjitha njoftimet e organit procedues për të pandehurin i komunikohen mbrojtësit të caktuar, i cili përfaqëson të pandehurin në gjykim në shkallë të parë. Mbrojtësi përfundon së qeni palë në gjykim me dhënien e vendimit. Rrjedhimisht, ai nuk gëzon më të drejtat që ligji iu njeh palëve në procesin penal.[4] Kjo do të thotë që mbrojtësi i caktuar kryesisht i të pandehurit që nuk gjendet (përfshirë dhe mbrojtësin e caktuar nga familjarët), nuk mund të ushtrojë të drejtën e ankimit.[5] Kjo për arsye se titullari i të drejtës për ankim është i pandehuri, i cili mund ta delegojë atë personalisht dhe në mënyrë eksplicite te mbrojtësi (qoftë edhe duke autorizuar një të afërm).[6] Natyrisht që kjo nuk është e mundur në rastin e mbrojtësit të caktuar kryesisht, të cilin i pandehuri nuk e njeh për shkak se nuk është në dijeni të procedimit ndaj tij. Zhvillimet e mësipërme në praktikën gjyqësore janë reflektuar edhe në ndryshimet që ka pësuar neni 410 pika 2 K.Pr.Penale. Në bazë të këtyre parashikimeve të reja, në rastet e gjykimit në mungesë, mbrojtësi mund të bëjë ankim vetëm kur është i autorizuar posaçërisht nga i pandehuri, është i pajisur me një akt përfaqësimi të lëshuar në format e parashikuara nga ligji, ose me deklarim në seancë. 

     

    7. Neni 352 pika 2 aparashikon që gjykata deklaron mungesën kur provohet që i pandehuri i fshihet drejtësisë. Në këtë pikë, praktika gjyqësore ka ndjekur standardet e GJEDNJ-së, duke cituar drejtëpërdrejtë vendimet e saj.[7] Sipas GJL, “[…] thjesht fakti se i pandehuri nuk gjendet, nuk shërben për t’ia shkarkuar barrën autoriteteve shtetërore për të bërë të mundur njoftimin efektiv të akuzës të pandehurit. Pra, në veçanti për të pandehurin që nuk gjendet, nuk mund të prezumohet se ai ka hequr dorë nga e drejta e tij për të marrë pjesë në gjykim.”[8] I takon autoriteteve proceduese të provojnë se i pandehuri i fshihet gjykimit.[9] Në ndryshim me sa u tha më sipër, mbrojtësi që përfaqëson të pandehurin që i fshihet drejtësisë, mund të jetë caktuar edhe nga i pandehuri ose familjarët e tij (të cilët shprehin vullnetin e të pandehurit), duke qenë se fshehja nga gjykimi presupozon dijeninë e procesit ndaj tij. Por, mbrojtësi mund të jetë caktuar edhe kryesisht. Në këtë rast, i pandehuri jo detyrimisht e ka pranuar këtë zgjedhje, pasi ai/ajo jo detyrimisht ka kontakte me mbrojtësin. Sidoqoftë, të gjitha njoftimet e organit procedues për të pandehurin i komunikohen mbrojtësit dhe presupozohet që i pandehuri që i fshihet drejtësisë i ka marrë njoftimet. Gjithashtu, në gjykim në shkallë të parë, mbrojtësi legjitimohet për bërjen e kërkesave dhe kundërshtimeve që lidhen me atë fazë gjykimi dhe i pandehuri konsiderohet që është dëgjuar. Kjo përqasje është në përputhje me nenin 33(2) të Kushtetutës, i cili përcakton që i pandehuri që i fshihet drejtësisë nuk mund të përfitojë nga e drejta për t’u dëgjuar. 

     

    8. Kur provohet që i pandehuri ndodhet jashtë shtetit dhe ekstradimi nuk është i mundur, atëherë gjykata mund të deklarojë mungesën e tij sipas nenit 352 pika 3. Normalisht, në këto raste njoftimi i të pandehurit duhet të jetë bërë sipas përcaktimeve të nenit 142 pika 1 dhe 2 K.Pr.Penale. Sipas këtij neni, fillimisht i pandehuri ftohet, nëpërmjet një letre rekomande, të deklarojë ose të zgjedhë, brënda tri ditëve nga marrja e letrës, një adresë në territorin shqiptar. Nëse i pandehuri e deklaron ose e zgjedh adresën, atëherë njoftimi quhet i bërë në këtë adresë.[10] Në të kundërt ai njoftohet nëpërmjet mbrojtësit. Në rastin kur mbrojtësi është i caktuar kryesisht ose nga të afërmit, i takon gjykatës të kontrollojë nëse i pandehuri ka marrë dijeni efektivisht për gjykimin ndaj tij. Sipas parashikimeve të nenit 351 pika 1 K.Pr.Penale, gjykata e konsideron të njoftuar të pandehurin që ndodhet jashtë shtetit, nëse janë ndjekur prcedurat e nenit 142 pika 1 dhe 2 K.Pr.Penale dhe si rrjedhojë mund të kërkojë shoqërimin e detyrueshëm të tij, që në këtë rast mund të kryhet vetëm nëpërmjet ekstradimit. 

     

    9. Në përgjithësi ekstradimi rregullohet nga konventa/marrëveshje shumëpalëshe ose dypalëshe. Ekstradimi nuk është i mundur në mungesë të një baze ligjore (përveç rasteve kur zbatohet parimi i reciprocitetit). Gjithashtu, në përgjithësi ekstradimi për në Shqipëri mund të rrefuzohet kur:

     

    - vepra penale për të cilën akuzohet i pandehuri, nuk parashikohet nga legjislacioni i shtetit të kërkuar (ku ndodhet i pandehuri);

    - i pandehuri ka kryer një vepër penale tjetër në shtetin e kërkuar dhe ai po procedohet ose po vuan dënimin për atë vepër në shtetin e kërkuar;

    - i pandehuri është proceduar një herë për të njëjtat fakte;

    - i pandehuri është shtetas i shtetit të kërkuar dhe ky shtet nuk e lejon estradimin e shtetasve të vetë;

    - nuk është parashkruar vepra penale sipas ligjit të shtetit të kërkuar;

    - pe¨r vepre¨n penale e¨shte¨ dhe¨ne¨ amnisti nga shteti i kërkuar;

    - ka filluar procedimi ose e¨shte¨ gjykuar ne¨ shtetin e kërkuar edhe pse vepra e¨shte¨ kryer në Shqipe¨ri;

    - ka arsye te¨ mendohet se personi qe¨ ke¨rkohet do t’u ne¨nshtrohet persekutimeve ose diskriminimeve pe¨r shkak te¨ race¨s, fese¨, seksit, shtete¨sise¨, gjuhe¨s, bindjeve politike, gjendjes personale a shoqe¨rore ose de¨nimeve a trajtimeve te¨ egra, c¸njere¨zore a poshte¨ruese ose veprimeve qe¨ pe¨rbe¨jne¨ shkelje te¨ nje¨ te¨ drejte themelore te¨ njeriut;

    - vepra penale për të cilën kërkohet është vepër penale sipas ligjit ushtarak;

    - vepra penale ka karakter politik ose kur rezulton që i pandehuri kërkohet për qëllime politike;

    - vepra penale për të cilën kërkohet ka karekterin e një vepre penale fiskale.[11]

     

    10. Kur ekstradimi nuk është i mundur për procedimin, ai nuk mund të jetë i mundur as për egzekutimin e vendimit që dënon të pandehurin në mungesë. Në këto kushte, nuk mbetet gjë tjetër veç kërkimit të egzekutimit të vendimit shqiptar në shtetin e huaj, sipas rregullave ndërkombëtare në fuqi për egzekutimin e vendimeve të huaja penale[12] dhe nenit 519 pika 3 e K.Pr.Penale. Shtetet anëtare të BE-së si dhe ato të Këshillit të Evropës, përfshirë dhe palët në Konventën Evropiane për Vlefshmërinë Ndërkombëtare të Vendimeve Penale, përpara se të egzekutojnë një vendim penal të huaj të marrë në mungesë, duhet t’i ofrojnë të dënuarit mundësinë për të kundërshtuar vendimin në rastin më të keq,[13] ose rihapjen e gjykimit me praninë e të pandehurit në rastin më të mirë.[14] Prandaj, në rastet kur ekstradimi nuk është i mundur, ndoshta është më e udhës që fillimisht të provohet transferimi i procedimit sipas rregullave ndërkombëtare në fuqi.[15]

     

    11. Një lexim literar i nenit 352 pika 3, çon në përfundimin se i pandehuri, i cili ndodhet jashtë shtetit dhe nuk mund të ekstradohet, nuk përfaqësohet nga mbrojtësi në rastin e deklarimit të mungesës. Gjithësesi, neni 49/a pika 1 gërma “dh” parashikon mbrojtje të detyrueshme për të pandehurin i deklaruar në mungesë. Prandaj edhe i pandehuri, i cili ndodhet jashtë shtetit dhe nuk mund të ekstradohet, i cili deklarohet në mungesë, duhet të përfaqësohet nga mbrojtësi.

     

    12. Vendimi i deklarimit të mungesës e¨shte¨ i pavlefshe¨m kur provohet se ajo ka ardhur nga pamunde¨sia absolute pe¨r t’u paraqitur. Nenet 350 dhe 351 K.Pr.Penale mbulojnë rastet e forcës madhore, shkaqeve të tjera të mosparaqitjes që përjashtojnë të pandehurin nga përgjegjësia, heqjen dorë nga e drejta për të qenë prezent, si dhe rastet e njoftimit të parregullt. Për rrjedhojë, pamundësia absolute për t’u paraqitur, në nenin 352 pika 2, nënkupton ato raste kur i pandehuri realisht nuk ishte në dijeni të gjykimit ndaj tij ose kur ai ka marrë dijeni me vonesë. Pavlefshmëria e vendimit të deklarimit të mungesës passjell pavlefshmërinë e procedimit të zhvilluar deri në atë moment.[16]

     

    13. Pika 5 e nenit 352 rregullon veprimet që duhet ose mund të marrë gjykata kur i pandehuri paraqitet mbas shpalljes së vendimit të mungesës. Së pari, gjykata duhet të revokojë vendimin e shpalljes së mungesës. Në këtë pikë dispozita e re nuk ndryshon nga e vjetra. I pandehuri merr pjesë në gjykim në atë fazë që ndodhet gjykimi. Por, kur shqyrtimi gjyqësor ka përfunduar, i pandehuri mund te¨ ke¨rkoje¨ te¨ pyetet, ric¸eljen e shqyrtimit gjyqe¨sor, marrjen e provave ose pe¨rse¨ritjen e veprimeve procedurale. Gjithësesi, përveç marrjes në pyetje, kërkesat e tjera janë në diskrecion të gjykatës, e cila i miraton nëse i çmon të nevojshme për marrjen e vendimit. Në të kundërt, veprimet e kryera me¨ pare¨ dhe provat e marra deri në atë moment mbeten te¨ vlefshme. Në këto pika, dispozita e re ndryshon nga e vjetra. Së pari, në dispozitën e re i pandehuri mund të kërkojë marrjen në pyetje nëse është paraqitur kur ka përfunduar shqyrtimi gjyqësor dhe jo siç parashikohej më parë, para fillimit të diskutimit përfundimtar. Së dyti, me dispozitën e re i pandehuri mund të kërkojë riçeljen e shqyrtimit gjyqësor dhe jo vetëm marrjen ose përsëritjen e disa veprimeve apo provave. Së treti, i pandehuri nuk ka nevojë të provojë me dispozitën e re se njoftimi është bërë me vonesë jo për faj të tij. Gjithësesi, diskrecioni i gjykatës mbetet i pandryshuar në të dy dispozitat.

     

    14. Dispozita e re e nenit 352 pika 5 i drejtohet të pandehurit që nuk gjendet, fshihet nga drejtësia ose nuk mund të ekstradohet. Dy kategoritë e fundit mund të thuhet që kanë hequr dorë nga e drejta për të qenë i pranishëm.[17] Një kategori tjetër të pandehurish që kanë hequr dorë nga pjesëmarrja në gjykim, është ajo e mbuluar nga fusha e veprimit të nenit 351 K.Pr.Penale. Gjithashtu dispozita e vjetër i drejtohej pikërisht kësaj kategorie: të pandehurit që ishte njoftuar, por nuk ishte paraqitur në gjykim, pra të pandehurit që kishte hequr dorë nga pjesëmarrja në gjykim. Prandaj, mund të thuhet që neni 352 pika 5 e shtrin fushën e veprimit të tij edhe ndaj kësaj kategorie të pandehurish, duke mbuluar edhe nenin 351 K.Pr.Penale. Në këtë këndvështrim, ndryshimet që parashikojnë të drejtën e të pandehurit, që ka hequr dorë si më sipër nga pjesëmarrja në gjykim, për të kërkuar riçeljen e shqyrtimit gjyqësor, në varësi të diskrecionit të gjykatës, janë në përputhje me standardet e GJEDNj-së.[18] Megjithatë, nuk mund të pohohet e njëjta gjë për kategorinë e të pandehurit që nuk gjendet, pasi ai nuk ka marrë dijeni për gjykimin ndaj tij dhe për rrjedhojë nuk ka hequr dorë nga e drejta për të qenë i pranishëm. Prandaj, për këtë kategori të pandehurish, dispozita e nenit 352 pika 5 duhet të interpretohet në atë mënyrë që, kërkesa për riçeljen e gjykimit dhe marrjen e provave ose pe¨rse¨ritjen e veprimeve procedural,, të mos varet nga diskrecioni i gjykatës.[19]

     

    15. Neni 352 pika 6 ndalon gjykimin ne¨ mungese¨ pe¨r te¨ pandehurin e mitur. Ky ndryshim vjen në përmbushje të standardeve ndërkombëtare të drejtësisë për të mitur.[20]

     

    [1] Vendim nr. 1, datë 10.03.2014, Ervis Nurkaj (KBGJL), para 39.

    [2] Ibid.

    [3] Ibid., para 41.

    [4] Vendim nr. 354, datë 28.07.1999, Adriatik Gjata (KBGJL), faqe 3.

    [5] Vendim nr. 1, datë 10.03.2014, Ervis Nurkaj (KBGJL), para 56.

    [6] Ibid., para 54. Për të drejtën e ankimit të të pandehurit që është gjykuar në mungesë si dhe për të drejtën për t’u rivendosur në afat shih komentarin e nenit 147 K.Pr.Penale.

    [7] Shih për standardet e GJEDNJ-së rubrikën “Vendime të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut”.

    [8] Vendim nr. 1, datë 10.03.2014, Ervis Nurkaj (KBGJL), para 29.

    [9] Ibid., para 30.

    [10] Formulimi i pikës 2 të nenit 142 K.Pr.Penale është disi përsëritës me pikën 1 të po këtij neni. Ai lexon: “Kur i pandehuri njoftohet sipas paragrafit 1, ai ftohet te¨ deklaroje¨ ose te¨ zgjedhe¨ banese¨n ne¨ territorin shqiptar. Njoftimi i kryer ne¨ adrese¨n e deklaruar quhet i realizuar.” Në fakt pika 1 pikërisht fton të pandehurin të deklarojë ose të zgjedhë një banesë në territorin shqiptar, prandaj nuk është e nevojshme që kjo gjë të përsëritet edhe një herë në pikën 2. Fjalia e dytë e pikës 2 do të ishte e mjaftueshme.

    [11] Shih për shembull Konventën Evropiane për Ekstradim.

    [12] Shih për shembull Konventën Evropiane për Vlefshmërinë Ndërkombëtare të Vendimeve Penale.

    [13] Shih nenet 21-30 të Konventës Evropiane për Vlefshmërinë Ndërkombëtare të Vendimeve Penale.

    [14] Shih nenin 5(1) të Vendimit Kuadër të Këshillit Evropian për Urdhër Arrestin Evropian; shih gjithashtu për standardet e GJENJ-së rubrikën “Vendime të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut”.

    [15] Shih për shembull Konventën Evropiane për Transferimin e Procedimeve në Çështjet Penale; shih gjithashtu rregullin (iv) të Rezolutës (75)11 të Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës “Për kriteret e gjykimit në mungesë të të akuzuarit”

    [16] Shih Halim Islami, Artan Hoxha, Ilir Panda, Procedura Penale, Botimet Morava 2006, faqe 474.

    [17] Shih paragrafin 8 më sipër për të pandehurin që ndodhet jashtë shtetit.

    [18] Shih rubrikën “Vendime të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut”.

    [19] Ibid.

    [20] Shih rubrikën “Legjislacioni ndërkombëtar”.

  • Konteksti historik
    16. Grupi i ekspertëve i angazhuar nga Kuvendi në kuadër të reformës në drejtësi konstatoi, se dispozitat që rregullonin gjykimin në mungesë, nuk ishin në përputhje të plotë me standardet e jurisprudencës së Gjykatës Evopiane për të Drejtat e Njeriut.[1] Në këtë kuadër u konsiderua i nevojshëm edhe ndryshimi i nenit 352 K.Pr.Penale.

     

    [1]Dokumenti Analizë e sistemit të drejtësisë në Shqipëri, Qershor 2015, faqe 146,

    http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/dokumenti_shqip_0.pdf, aksesuar në datë 08.08.2017.

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    17. Vendimi Kuadër i Këshillit Evropian për Urdhër Arrestin Evropian në nenin 5 pika 1 parashikon garanci për dorëzimin e një personi në bazë të një Urdhër Arresti Evropian, i lëshuar për qëllimin e egzekutimit të një vendimi dënimi apo një mase sigurie (burg) që janë marrë në mungesë dhe personi në fjalë nuk ka qenë në dijeni për procesin ndaj tj. Në raste të tilla, shteti lëshues (shteti që kërkon dorëzimin) duhet t’i japi garanci të mjaftueshme shtetit egzekutues që person i kërkuar do të ketë të drejtën e rishqyrtimit tërësor të çështjes në prani të tij. 

     

    18. Seksioni 3 i Konventës Evropiane për Vlefshmërinë Ndërkombëtare të Vendimeve Penale i dedikohet njohjes së vendimeve penale të dhëna në mungesë. Ky seksion parashikon disa garanci për të pandehurin që nuk ka qenë i pranishëm në gjykimin ndaj tij në shtetin kërkues. Me të marrë kërkesën për njohjen e vendimit në fjalë, shteti i kërkuar merr masa për njoftimin e personit ndaj të cilit kërkohet njohja e vendimit.[1] Me marrjen e njoftimit, personi në fjalë ka të drejtë të kundërshtojë vendimin e dhënë ndaj tij në mungesë. Kundërshtimi mund të bëhet në shtetin e kërkuar ose në shtetin kërkues. Në këtë kuadër, Konventa parashikon rregulla strikte sa i takon njoftimit efektiv, të drejtën për të patur një mbrojtës dhe paraqitjes të personit që kundërshton vendimin ose të mbrojtësit të tij.[2] Moskundërshtimi, pas njoftimit efektiv konsiderohet si heqje dorë nga e drejta për t’u dëgjuar, pasi Konventa e konsideron vendimin si të marrë në prani të të pandehurit.[3] E drejta e rivendosjes në afat për efekt të kundërshtimit rregullohet nga legjislacioni vendas.[4] 

     

    19. Konventa e Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e Femijës garanton të drejtën e fëmjës të dëgjohet dhe të marrë pjesë efektivisht në gjykim.[5] Gjithashtu, procesi penal ndaj fëmijës duhet zhvilluar në një atmosfere mirëkuptimi që e bën të mundur pjesëmarrjen e fëmijës.[6] Të gjitha këto çojnë në përfundimin që fëmija duhet të jetë i pranishëm në gjykim, sepse asnjë nga këto garanci nuk do të përmbushej nëse fëmija do të gjykohej në mungesë. Për më tepër, interesi më i lartë i fëmijës nuk mund të përcaktohet pa e dëgjuar vetë fëmijën.

     

    [1] Neni 23.

    [2] Nenet 24-27.

    [3] Neni 29.

    [4] Neni 30.

    [5] Neni 12 dhe 13.

    [6] Neni 14.

• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  Raporte, opinione, rekomandime dhe deklarata 

  20. Komiteti i Ministrave i Këshillit të Evropës ka miratuar Rezolutën (75)11 “Për kriteret e gjykimit në mungesë të të akuzuarit”, duke u rekomanduar shteteve anëtare që të mbajnë parasysh nëntë rregulla minimale.^[1]

   

  Vendime të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut 

  21. GJEDNJ ka një praktikë gjyqësore të konsoliduar tashmë në lidhje me gjykimin në mungesë, i cili sipas saj nuk është në vetvete i papajtueshëm me nenin 6 KEDNJ. Megjithatë, drejtësia i mohohet një personi të dënuar në mungesë, kur ai/ajo nuk mund të përfitojë riçeljen e shqyrtimit gjyqësor nga e para, pra shqyrtimin e çështjes dhe akuzës ndaj tij, në rastet kur nuk mund të vërtetohet që ai ka hequr dorë nga drejta për të qenë i pranishëm ose po i shmanget drejtësisë (Sejdovic; Colozza; Somogyi; Medenica).[2]

   

  22. Nuk mund të prezumohet që një person ka hequr dorë nga e drejta për t’u paraqitur apo që i fshihet drejtësisë thjesht sepse ai nuk gjendet (Sejdovic; Colozza).[3] Gjithashtu, barra e provës i takon autoriteteve, të cilat duhet të vlerësojnë, nëse i pandehuri ka treguar arsye të qëna për mungesën dhe nëse ka ndonjë gjë në dosjen e çështjes, që justifikon gjetjen që i pandehuri nuk ka qenë i pranishëm për arsye që shkojnë përtej kontrollit/vullnetit të tij (Sejdovic; Medenica).[4] Kjo vlen sidomos kur i pandehuri i gjykuar në mungesë kërkon riçeljen e shqyrtimit gjyqësor nga e para. [5]

   

  23. Siç u përmend më sipër,[6] GJL ka ndjekur standardet e GJEDNJ-së, duke cituar drejtëpërdrejtë vendimet e saj. Sipas GJL, “[…] thjesht fakti se i pandehuri nuk gjendet, nuk shërben për t’ia shkarkuar barrën autoriteteve shtetërore për të bërë të mundur njoftimin efektiv të akuzës të pandehurit. Pra, në veçanti për të pandehurin që nuk gjendet, nuk mund të prezumohet se ai ka hequr dorë nga e drejta e tij për të marrë pjesë në gjykim.”[7] I takon autoriteteve proceduese të provojnë se i pandehuri i fshihet gjykimit.[8] Në këtë pikë praktika gjyqësore shqiptare është në përputhje të plotë me standardet e GJEDNJ-së.

   

  24. Neni 352 pika 5 K.Pr.Penale, mundëson pyetjen e të pandehurit nëse ai paraqitet pasi shqyrtimi gjyqësor është mbyllur si dhe riçeljen e shqyrtimit gjyqësor. Sipas GJL, i takon gjykatës të provojë nëse i pandehuri ka patur dijeni për gjykimin ndaj tij,[9] dhe për rrjedhojë nëse ai i fshihej drejtësisë apo kishte hequr dorë nga e drejta e për të qenë i pranishëm në gjykim (në rastin kur ndodhet jashtë shtetit apo në rastet e parashikuara nga neni 351 K.Pr.Penale).[10] Nëse rezulton që i pandehuri i paraqitur i fshihej drejtësisë apo kishte hequr dorë nga e drejta për t’u paraqitur, atëherë riçelja e shqyrtimit gjyqësor në varësi të diskrecionit të gjykatës, është në përputhje me standardet e GJEDNJ-së. Kjo sepse, GJEDNJ dhe KEDNJ nuk i sigurojnë të drejtën për riçelje të shqyrtimit gjyqësor personit që ka hequr dorë nga e drejta për të qenë i pranishëm ose personit që i fshihet drejtësisë. Në këtë kuadër, legjslacioni shqiptar shkon përtej garancive të KEDNJ-së dhe GJEDNJ-së. Megjithatë, nëse nga vlerësimi i gjykatës rezulton që i pandehuri i paraqitur nuk ka patur dijeni për gjykimin ndaj tij, sipas kritereve të GJEDNJ-së të përmendura më sipër, ai duhet të ketë të drejtën të përfitojë riçeljen e shqyrtimit gjyqësor nga e para. Kjo e drejtë është automatike dhe nuk duhet të varet nga diskrecioni i gjykatës. Prandaj, në këtë aspekt, për të përmbushur standardet e GJEDNJ-së, neni 352 pika 5 duhet të interpretohet në atë mënyrë që, kërkesa për riçeljen e gjykimit dhe marrjen e provave ose pe¨rse¨ritjen e veprimeve procedurale, të mos varet nga diskrecioni i gjykatës.

   

  [1](i) Askush  nuk duhet  të gjykohet pa patur një thirrje për gjyq në kohë. (ii) Kjo thirrje për gjyq duhet të ketë të sanksionuara edhe pasojat nëse i akuzuari nuk vjen në gjykim. (iii) Kur gjykata vëren se edhe pse i akuzuari është njoftuar dhe nuk është paraqitur, ajo, nëse çmon se prania e tij në proces është e pazëvëndësueshme ose beson se i akuzuari është penguar të paraqitet, duhet të vendosë shtyrjen e procesit. (iv) I akuzuari nuk duhet të gjykohet në mungesë, nëse është e mundur të transferohen procedimet te një shtet tjetër ose të aplikohet për ekstradim. (v) Kur i akuzuari gjykohet në mungesë, provat duhet të merren në mënyrë të zakonshme dhe mbrojtja duhet të ketë të drejtë të ndërhyjë. (vi) Një vendim gjykate i dhënë në mungesë duhet t’i njoftohet personit sipas rregullave për njoftimet dhe marrjes dijeni brenda afatit të parashikuar për apelim. Ky afat duhet të fillojë që nga dita e marrjes dijeni efektivisht të personit, përveçse kur ai qëllimisht i fshihet drejtësisë. (vii) Çdo personi të gjykuar në mungesë duhet t’i jepet e drejta për apelim me çdo lloj mjeti ligjor, që do t’i ishte dhënë sikur ai të ishte i pranishëm. (viii) Për personin e gjykuar në mungesë, të cilit nuk i është bërë njoftimi në mënyrën e duhur, duhet të ketë një mjet ankimi që t’i mundësojë atij shfuqizimin e vendimit. (ix) Një person i gjykuar në mungesë, por që njoftimi i është bërë në rregull, duhet të ketë të drejtën e një rigjykimi në mënyrën e zakonshme, nëse ai mund të provojë mungesën e tij para gjykatës për arsye të pavarura nga vullneti i tij

   

  [2] Sejdovic k. Italisë, 24.03.2005, Nr. i aplikimit 9808/02, para 86; Colozza k. Italisë, 12.02.1985, Nr. i aplikimit 9024/80, para 29; Somogyi k. Italisë, 18.05.2014, Nr. i aplikimit 67972/01, para 66; Medenica k. Zvicrës, 14.06.2001, Nr. i aplikimit 20491/92, para 55.

  [3] Sejdovic k. Italisë, 24.03.2005, Nr. i aplikimit 9808/02, para 87; Colozza k. Italisë, 12.02.1985, Nr. i aplikimit 9024/80, para 28.

  [4] Sejdovic k. Italisë, 24.03.2005, Nr. i aplikimit 9808/02, para 88, 103-104; Medenica k. Zvicrës, 14.06.2001, Nr. i aplikimit 20491/92, para 57.

  [5] Ibid.; shih gjithashtu Colozza k. Italisë, 12.02.1985, Nr. i aplikimit 9024/80, para 29-32.

  [6] Shih paragrafin 7.

  [7] Vendim nr. 1, datë 10.03.2014, Ervis Nurkaj (KBGJL), para 29.

  [8] Ibid., para 30.

  [9] Të njëjtin qëndrim mban edhe GJK, shih Vendimi nr. 30, datë 17.06.2010, Gjykata e Lartë (Kolegjet e Bashkuara), Shfuqizimi i nenit 48, paragrafi i tretë dhe i nenit 410, paragrafi i dytë i Kodit të Procedurës Penale si të papajtueshëm me nenin 43 të Kushtetutës së Republikës të Shqipërisë;

  [10] Ne fakt edhe ne rastet kur i pandehuri i fshihet drejtësisë mund të thuhet që ai ka hequr dorë nga e drejta për të qenë i pranishëm në gjykim.

• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura

  Kushtetuta:

  Nenet 31 dhe 33

  K.Pr.Penale:

  Nenet 142; 147; 350; 351; 358; 519.

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime

  Vendime të Gjykatës së Lartë të Republikës së Shqipërisë 

  Vendim nr. 354, datë 28.07.1999, Adriatik Gjata (KBGJL)

  Vendim nr. 1, datë 10.03.2014, Ervis Nurkaj (KBGJL)

   

  Vendime të Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut 

  Colozza k. Italisë, 12.02.1985, Nr. i aplikimit 9024/80;

  Medenica k. Zvicrës, 14.06.2001, Nr. i aplikimit 20491/92;

  Sejdovic k. Italisë, 24.03.2005, Nr. i aplikimit 9808/02;

  Somogyi k. Italisë, 18.05.2014, Nr. i aplikimit 67972/01

• Bibliografia

  Dokumenti Analizë e sistemit të drejtësisë në Shqipëri, Qershor 2015, faqe 146,

  http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/dokumenti_shqip_0.pdf, aksesuar në datë 08.08.2017.

  Halim Islami, Artan Hoxha, Ilir Panda, Procedura Penale, Botimet Morava 2006

• Arkiva
  Asnjë koment