Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi
    1. Neni 141 bën pjesë tek Kreu III “Fillimi i Procedimit Disiplinor”, që i përket Pjesës V për Përgjegjësinë Disiplinore, Civile dhe Penale të magjistratit. Kjo dispozitë vepron nga momenti i fillimit disiplinor gjer në përfundimin e tij nga Këshilli dhe është analoge me atë të nenit 129 të Ligjit për Statusin, që rregullon të drejtat e magjistratit gjatë hetimit disiplinor. Meqë procedimi disiplinor është çështja më delikate e karrierës së magjistratit, Ligji për Statusin ka vendosur në një dispozitë të veçantë të drejtat e magjistratit, për të vënë theksin tek parimi i procesit të rregullt disiplinor, siç përcaktohet në nenin 100 pika 1 shkronja “a”.

     

    2. Neni 141 prezanton të drejtat dhe detyrimet e palëve në procedimin disiplinor (me fokus të drejtat e magjistratit), të cilat ekzistojnë në çdo fazë të procedimit dhe duhet të konsiderohen si detyrime nga organet publike që veprojnë në procedimin disiplinor të magjistratit. Për rrjedhojë, këto të drejta ndihmojnë në kuptimin e saktë të tekstit të normave procedurale që përfshihen në Kreun III të Pjesën V të ligjit, që lidhen me procedimin disiplinor të magjistratit.
  • Objekti
    3. Neni 141 emërtohet “Të drejtat dhe detyrimet e palëve gjatë procedimit disiplinor”, por në përmbajtje i kushton rëndësi të drejtave të magjistratit. Ai përbëhet nga 4 pika dhe mbulon këto të drejta dhe detyrime: të drejtën e aksesit (pika 1), të drejtën për t’u dëgjuar dhe për t’u mbrojtur (pika 2), detyrimet e magjistratit (pika 3) dhe të drejtën e njoftimit për vendimin, me qëllim të drejtën e ankimit (pika 5). Kjo e fundit parashikohet si e drejtë për të dyja palët në procedimin disiplinor.

     

    4. Ligji ka përdorur teknikën e listimit të shprehur të të drejtave. Megjithatë, duhet mbajtur në konsideratë se një pjesë e mirë e tyre përbëhet prej disa elementë, të konceptuar shpesh në praktikë edhe si të drejta të veçanta, të cilat në kontekstin e zhvillimit dinamik shoqëror pasurohen vijimësisht nga doktrina dhe jurisprudenca.
  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës
    5. Lista e të drejtave fillon me të drejtën e aksesit në dosje (pika 1), e cila i garantohet gjatë procedimit disiplinor magjistratit ose përfaqësuesit të tij, në rastin kur ai zgjedh një të tillë. Kjo e drejtë vjen në zbatim të së drejtës kushtetuese për t’u informuar (neni 23 i Kushtetutës) dhe të së drejtës kushtetuese për proces të rregullt ligjor (neni 42 i Kushtetutës). Aksesi në dosje është hapi i parë që garanton të drejtën e magjistratit për t’u njohur me aktet e procedimit, dhe i shërben materializimit të të drejtës së mbrojtjes së tij. Ligji përdor konceptin “akses”, i cili është më i gjerë se koncepti i njohjes me aktet e procedimit, në kuptimin që magjistrati mund të paraqitet dhe të kërkojë në çdo moment të procedimit, të njihet me aktet e dosjes dhe të marrë kopje të tyre.

     

    6. Koncepti i dosjes përfshin dosjen hetimore dhe raportin e hetimit, që janë aktet e grumbulluara gjatë hetimit disiplinor dhe të depozituara nga ILD për fillimin e procedimit disiplinor (neni 138). Nga ana tjetër, duke mbajtur në konsideratë se kjo e drejtë e magjistratit vepron përgjatë gjithë procedimit disiplinor, atëherë koncepti i dosjes në këtë rast përfshin edhe të gjitha aktet që formohen apo pranohen për shqyrtim përgjatë procedimit disiplinor.

     

    7. Në formën e vet fillestare, neni 141, pika 1, kishte vendosur masë kufizimi të të drejtës së aksesit në dosje, duke u shprehur që kjo e drejtë vlente në masën që nuk cenonte: a) interesat ligjorë të palëve ose personave të tretë; b) funksionet e organit vendimmarrës; dhe c) qëllimin e procedimit. Mirëpo, kjo frazë për kufizimin e aksesit në dosje, u shfuqizua nga Gjykata Kushtetuese[1] me arsyetimin se nisur nga rëndësia që paraqet respektimi gjatë procedimit disiplinor i parimeve të përcaktuara në nenin 100 të ligjit, shprehja e përdorur nga ligjvënësi në pikën 1 të nenit 141 të ligjit “në masën që nuk cenon a) interesat ligjorë të palëve ose personave të tretë; b) funksionet e organit vendimmarrës; c) qëllimin e procedimit” nuk siguron garancinë kushtetuese që buron nga e drejta për një proces të rregullt ligjor për mbrojtje efektive dhe barazi të armëve gjatë procedimit disiplinor të gjyqtarëve[2]. Në këtë vendim, Gjykata Kushtetuese thekson se njohja paraprake e personit me materialet që e ngarkojnë atë me përgjegjësi, respektimi i së drejtës për t’u dëgjuar dhe mbrojtur, nëpërmjet dhënies së sqarimeve paraprake, ashtu dhe gjatë shqyrtimit të çështjes, janë disa nga elementet bazë që garantojnë të drejtën kushtetuese të cilitdo për një proces të rregullt si një e drejtë themelore[3].

     

    8. Nga ana tjetër, duke iu referuar arsyetimit të Gjykatës Kushtetuese, nxirret përfundimi se për të drejtën e magjistratit për akses në dosje, e cila lidhet me të drejtat kushtetuese për informim dhe për proces të rregullt ligjor, vlejnë kufizimet e parashikuara nga neni 46 i K.Pr.Administrative dhe nga neni 17 i ligjit nr. 119/2014 “Për të drejtën e informimit”. Sipas këtyre neneve, e drejta e palëve për t’u njohur me dokumentet e dosjes kufizohet vetëm në ato raste dhe në atë masë që parashikohet nga legjislacioni në fuqi dhe e drejta e informimit kufizohet në rast se është e domosdoshme, proporcionale dhe nëse dhënia e informacionit shkakton një dëm të qartë dhe të rëndë ndaj interesave të përcaktuar shprehimisht nga norma, ku përcaktohet edhe mbarëvajtja e hetimit administrativ në kuadër të një procedimi disiplinor[4]. Të njëjtin kufizim e gjejmë edhe tek neni 4 pika 7 e ligjit nr.84/2016 për rivlerësimin kalimtar të gjyqtarëve dhe prokurorëve, për të cilin Gjykata Kushtetuese nuk gjeti ndonjë papajtueshmëri për sa i takon të drejtës së informimit.[5]

     

    9. Në pikën 2 të nenit 141, listohen 7 të drejta të magjistratit, që garantojnë të drejtën e tij për t’u dëgjuar dhe për t’u mbrojtur, në zbatim të aspekteve të barazisë së armëve dhe kontradiktoritetit të parimit të procesit të rregullt ligjor, që përshkon procedimin disiplinor sipas nenit 100 pika 1 shkronja a) të Ligjit për Statusin. Konkretisht, këto të drejta janë: a) për të paraqitur një parashtresë me shkrim në afatin e caktuar; b) për të marrë pjesë në seancë dëgjimore; c) për të thirrur dëshmitarë që mund të dëshmojnë fakte me interes për çështjen; ç) për të paraqitur dokumente; d) për të marrë masa të tjera për paraqitjen e provave në mbështetje të mbrojtjes së tij; dh) për t’u përfaqësuar në procedim; dhe e) për kompensimin e shpenzimeve të arsyeshme ligjore të tij/saj në raste kur nuk vendoset masë disiplinore. Në kushtet kur pika 2 i liston hipotezat në kategorinë e të drejtave, atëherë është e kuptueshme që shfrytëzimi ose jo i tyre mbetet në vlerësimin e magjistratit. Megjithatë, pika 2 e nenit 141, urdhëron Këshillin që këto të drejta t’i listojë në mënyrë të shprehur në aktin me të cilin ai njofton magjistratin se ndaj tij ka filluar procedimi disiplinor.

     

    10. Duke marrë në konsideratë faktin se magjistrati është një profesionist i së drejtës, lind pyetja përse ligji ka vendosur këtë lloj detyrimi për Këshillin. Mesa duket, me anë të këtij detyrimi, ligji ka dashur të theksojë rëndësinë që ka parimi i procesit të rregullt ligjor, si dhe të shtojë vëmendjen e Këshillit në këtë drejtim. Por kjo nuk është arsyeja e vetme. Teksa pika 2 përcakton listën e të drejtave të magjistratit dhe detyrimin e Këshillit t’ia bëjë të ditura ato shprehimisht, pika 3 e nenit 141 parashikon mundësinë që një pjesë e këtyre të drejtave të kthehen në detyrime për magjistratin. Kur Këshilli e çmon të nevojshme, ai mund t’i kërkojë magjistratit të paraqesë të dhëna, dokumente ose çdo lloj prove, si dhe të marrë pjesë në seancë dëgjimore. Është e qartë që këto kërkesa Këshilli i bën kur vlerëson se paraqitja e të dhënave, dokumenteve, provave të tjera apo se dëgjimi i magjistratit i shërben shqyrtimit të të gjithë faktorëve që kanë rëndësi për çështjen, siç përcakton neni 138 pika 4 e Ligjit për Statusin. Për këtë shkak, këto kërkesa të Këshillit sipas pikës 3 të nenit 141 kthehen në detyrim për magjistratin. Kjo nënkupton se mënyra e përmbushjes së këtyre kërkesave përfshihet në kriterin “sjellje e magjistratit gjatë procedimit disiplinor dhe qëndrimi që mban ndaj tij” që mbahet parasysh nga Këshilli në caktimin e rëndësisë së shkeljes disiplinore dhe të llojit të masës disiplinore, siç listohet në nenin 115 pika 1 shkronja ‘f’ të Ligjit për Statusin.

     

    11. Së fundmi, në pikën 4, parashikohet e drejta e palëve (ILD dhe magjistratit) për t’u njoftuar për çdo vendim të Këshillit brenda 5 ditëve nga marrja e tij. Kuptohet që kjo e drejtë e palëve krijon detyrim për Këshillin të realizojë njoftimin e vendimeve të tij brenda afatit 5 ditor, duke përfshirë edhe marrjen e masave për korrektimin formal të tij. Afati 5 ditor nuk duhet kuptuar si kohë për marrjen dhe arsyetimin e vendimit, pasi afati i marrjes dhe arsyetimit me shkrim të vendimit është “gjer në 2 javë nga përfundimi i seancës”, siç përcaktohet në nenin 146 pika 3 të Ligjit për Statusin. Nga ana tjetër, e drejta e palëve për të marrë njoftim për vendimin e Këshillit brenda 5 ditëve i shërben qoftë ekzekutimit efektiv të vendimit, qoftë ushtrimit efektiv të të drejtës së ankimit ndaj vendimeve të Këshillit.

     

    [1] Shih vendimin nr. 34, datë 10.04.2017 të Gjykatës Kushtetuese, Shoqata Kombëtare e Gjyqtarëve dhe Unioni i Gjyqtarëve, për kushtetutshmërinë e Ligjit për Statusin

    [2] Shih paragrafin nr. 109 të vendimit të Gjykatës Kushtetuese (nr. 1)

    [3] Shih paragrafin 105 të vendimit të Gjykatës Kushtetuese (nr. 1)

    [4] Shih paragrafin 108 të vendimit të Gjykatës Kushtetuese (nr.1)

    [5] Shih vendimin nr.1, datë 18.01.2017 për ligjin e rivlerësimit kalimtar.

  • Konteksti historik
    12. Në Shqipëri, përpara miratimit të Ligjit për Statusin, procedimi disiplinor për gjyqtarët e shkallës së parë dhe të apelit zhvillohej nga Këshilli i Lartë i Drejtësisë sipas neneve 31 – 35 të Kreut V “Procedimi disiplinor” të ligjit nr. 8811/2001 “Për organizimin dhe funksionimin e KLD-së”, i ndryshuar, dhe të vendimit nr. 137, datë 21.02.2003 të KLD-së “Rregullore për procedimin disiplinor të gjyqtarëve”. Këshilli vepronte gjithnjë në seancë plenare, duke dëgjuar të dyja palët: Ministrin e Drejtësisë dhe gjyqtarin.

     

    13. Ndërsa, në rastin e prokurorëve, procedura disiplinore parashikohej nga nenet 28-34 të ligjit nr. 8737/2001 “Për organizimin dhe funksionimin e prokurorisë në RSh”, i ndryshuar. Kompetenca e fillimit të procedimit disiplinor dhe e dhënies së masave disiplinore i përkiste të njëjtit autoritet – Prokurorit të Përgjithshëm (neni 8, pika 1 shkronja ‘h’ dhe neni 28). Prokurori i Përgjithshëm merrte mendimin e Këshillit të Prokurorisë, i cili zhvillonte seancë dëgjimore me prokurorin në procedim (neni 10 pika 3 shkronja ‘a’, neni 30 dhe neni 31).

     

    14. Për përgjegjësinë disiplinore të gjyqtarëve të Gjykatës së Lartë, si dhe për Prokurorin e Përgjithshëm parashikohej vetëm masa e shkarkimit nga detyra përmes një procedure të ngurtë parlamentare, nëse verifikohej shkelje e Kushtetutës, kryerja e një krimi, paaftësia mendore a fizike ose akte e sjellje që diskreditonin figurën e gjyqtarit/prokurorit[1].

     

    15. Në kushtet kur e drejta për informim dhe e drejta për proces të rregullt ligjor janë të nivelit kushtetues, atëherë edhe përpara Reformës në Drejtësi, gjyqtari dhe prokurori në procedim disiplinor kishte garancitë bazë të pjesëmarrjes në procedim, të mbrojtjes dhe të ankimit ndaj masës disiplinore. Edhe ligjet specifike përmbanin në mënyrë të shprehur këto të drejta (nenet 35-36 të ligjit nr. 9877/2008, nenet 29-30 dhe 34 të ligjit nr. 8737/2001).

     

    16. Ligji për Statusin solli si risi unifikimin e të drejtave dhe detyrimeve të gjyqtarit dhe prokurorit në një tekst ligjor të detajuar dhe pothuajse gjithëpërfshirës për karrierën, si dhe ndryshimin e lehtë të përmbajtjes së të drejtave, nën qëllimin e shtimit të garancive për magjistratin. Ky konkluzion konfirmohet edhe në relacionin shpjegues të Ligjit për Statusin, ku është evidentuar se: “Procedimi disiplinor rikonceptohet si një sistem garantues ku janë të ndara përgjegjësitë e institucioneve që kryejnë hetimin, institucioneve që marrin vendimin dhe institucioneve që shqyrtojnë ankimin e ushtruar ndaj vendimeve për masat disiplinore, duke i garantuar magjistratit në të gjitha hallkat e kësaj procedure, të drejtën për një proces të rregullt”[2].

     

    17. Në vijim, në relacionin shpjegues parashtrohet se “bazuar në standardet ndërkombëtare, projektligji përcakton në mënyrë të qartë dhe objektive dispozitat materiale dhe procedurale lidhur me procedimin disiplinor ndaj magjistratëve. Standardet ndërkombëtare rekomandojnë që parashikimet normative të mos lenë hapësirë për paqartësi ose dykuptimshmëri, pasi në të kundërtën masat disiplinore nuk i shërbejnë qëllimit të tyre në funksion të llogaridhënies dhe përgjegjshmërisë së magjistratëve, por mund të përdoren në mënyrë abuzive si një mjet për të cenuar pavarësinë dhe paanshmërinë e gjyqësorit”[3].

     

    [1] Shih nenet 140 dhe 149 pika 2 të Kushtetutës, përpara ndryshimit me ligjin nr. 76/2016

    [2] Shih faqen 5 të këtij relacioni në http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/relacioni-1.pdf, vizituar për herë të fundit më 31.01.2018

    [3] Shih  faqet 7-8 të Relacionit (nr. 6)

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    18. Dokumentet bazë ndërkombëtare të përdorura për konceptimin dhe përfshirjen e rregullave për përgjegjësinë disiplinore tek Ligji për Statusin, siç citohet edhe në relacionin shpjegues, janë Raporti i ENCJ “Standardet Minimale Gjyqësore V, Procedimet disiplinore dhe përgjegjësia e gjyqtarëve”, dhe Opinioni nr. 3(2002) i Këshillit Konsultativ të Gjyqtarëve Evropianë, mbi rregullat dhe parimet që normojnë sjelljen profesionale të gjyqtarëve, në veçanti etikën, paanshmërinë dhe papajtueshmërinë me detyrën. Këto dokumente vendosin theksin tek parimi i procesit të rregullt disiplinor. Meqë neni 141 i Ligjit për Statusin përcakton të drejtat dhe detyrimet e palëve, që janë pjesë e procesit të rregullt disiplinor, atëherë informacioni i dhënë në paragrafët 28-35 të komenteve për nenin 100, janë të vlefshme për këtë rast.
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  Raporte, opinione, rekomandime dhe deklarata 

  Neni 141 i Ligjit për Statusin përcakton të drejtat dhe detyrimet e palëve, që janë pjesë e procesit të rregullt disiplinor. Rrjedhimisht, informacioni i dhënë për standardet ndërkombëtare të komenteve për nenin 100, janë të vlefshme për këtë rast.

• Materiale legjislative

  Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, Qershor 2015, hartuar nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë, http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/dokumenti_shqip_0.pdf, vizituar për herë të fundit më 31.01.2018; 

  Relacioni për projektligjin “Për statusin e gjyqtarëve dhe të prokurorëve në Republikën e Shqipërisë”, http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/relacioni-1.pdf , vizituar për herë të fundit më 31.01.2018.

• Dispozita të lidhura

  Kushtetuta: 

  Neni 32 dhe 42 të Kushtetutës. 

  Ligji: 

  Neni 2 shkronja ë), neni 100, neni 129, neni 115 pika 1 shkronja ‘f’, neni 138 dhe neni 146 pika 3 të ligjit nr. 96/2016 “Për statusin e gjyqtarëve dhe të prokurorëve në RSh”.

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime

  Vendime të Gjykatës Kushtetuese 

  Vendimi nr. 34, datë 10.04.2017 të Gjykatës Kushtetuese, Shoqata Kombëtare e Gjyqtarëve dhe Unioni i Gjyqtarëve, për kushtetutshmërinë e Ligjit për Statusin.

• Bibliografia
  Asnjë koment
• Arkiva

  Ligje 

  Nenet 140 dhe 149 pika 2 të Kushtetutës, përpara ndryshimit me ligjin nr. 76/2016; 

  Neni 31 – 36 të ligjit nr. 8811/2001 “Për organizimin dhe funksionimin e KLD-së”, i ndryshuar; 

  Neni 8, pika 1 shkronja ‘h’, neni 10 pika 3 shkronja ‘a’, neni 28 – 34 të ligjit nr. 8737/2001 “Për organizimin dhe funksionimin e prokurorisë në RSh”, i ndryshuar. 

  Akte nënligjore 

  Vendimi nr. 137, datë 21.02.2003 të KLD-së “Rregullore për procedimin disiplinor të gjyqtarëve”.