Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi
    1. Qëllimi i nenit 71 është të përcaktojë procedurën që duhet të ndjekë Shërbimi i Provës i ngarkuar për ndihmuar fëmijën në realizimin dhe mbikëqyrjen e përmbushjes së masës së shmangies nga ndjekja penale siç parashikon neni 70 pika 4 e KDPM në rastin kur i mituri në konflikt me ligjin, me qëllim, nuk e përmbush detyrimin e masës së shmangies nga ndjekjes penale të caktuar sipas nenit 55 të këtij Kodi duke vendosur një listë verifikimesh objektive lidhur me shkaqet dhe rrethanat e mospërmbushjes.

     

    2. Qëllimi i nenit 71 është që, në përputhje me nenin 2 të këtij Kodi, të bëjë të qartë për Shërbimin e Provës se çfarë veprimesh proceduriale nevojiten të ndërmerren në rast mospërmbushjeje të masës së shmangies duke renditur si të tilla: informimin me shkrim të prokurorit; informimin me gojë dhe me shkrim të të miturit, të prindërit/ve ose, sipas rastit përfaqësuesin ligjor lidhur me pasojat e moszbatimit të kushteve dhe detyrimeve të masës së shmangies dhe rregullat e shqyrtimit në rast mospërmbushjeje.

     

    3. Njëherazi qëllimi i nenit 71 të KDPM është që në mënyrë të përsëritur të tërheq vëmendjen e Shërbimit të Provës dhe autoriteteve kompetente mbi parimet e drejtësisë miqësore për të miturit siç parashikohen në pikën 3 të këtij neni por edhe nga neni 15 i KDPM. Kështu, legjislatori nënvizon se kufizimi ose heqja e lirisë së të miturit në rast të mospërmbushjes së masës alternative për shmangien nga ndjekja penale përsëri duhet të konsiderohet si masë e fundit dhe se mospërmbushja e kushteve dhe detyrimeve që burojnë prej masës së shmangies nga ndjekja penale nuk përbën vepër penale. Qëllimi i këtij neni është të garantojë mbrojtjen e të miturit autor i veprës penale edhe nëse ky i fundit nuk i përmbush detyrimet e tij/saj në lidhje me masën e shmangies dhe të vijohet me mbrojtjen e parimit të interest më të lartë të fëmijës.
  • Objekti
    4. Neni 71 i KDPM përcakton se Shërbimi i Provës si organin kompetent ka për detyrë të procedojë menjëhërë me informimin me shkrim të prokurorit në rast kur i mituri, me qëllim, nuk përmbush detyrimet e masës alternative të shmangies nga ndjekja penale. Shërbimi i Provës gjithashtu ndërvepron me të miturin, prindërit ose, sipas rastit, përfaqësuesi ligjor me qëllim informimin e tyre lidhur me situatën konkrete.

     

    5. Neni 71 i KDPM ka natyrë përshkruese të hapave procedurale që duhet të ndiqen nga Shërbimi i Provës. Në paragrafin 1 dhe 2 të tij shpjegohen me rradhë këto hapa. Hapi i parë është informimi me shkrim i prokurorit, dhe më pas informohen i mituri, prindi ose, sipas rastit, përfaqësuesi ligjor lidhur me pasojat e moszbatimit të masës së shmangies dhe rregullat e shqyrtimit në rast mospërmbushjeje.

     

    6. Neni 71 i KDPM në pikën 3 i rikthehet parimeve dhe garancive të një sistemi ku interesi i të miturit është konsiderata parësore dhe nxitet drejtësia miqësore duke nënvizuar se mospërmbushja e kushteve dhe detyrimeve që burojnë prej masës së shmangies nuk përbën vepër penale dhe nuk sjell automatikisht kufizimin ose heqjen e lirisë së të miturit.
  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës
    7. Lidhur me kuptimin e shprehjes “Nëse i mituri me qëllim, nuk e përmbush masën për shmangien e ndjekjes penale” përdorur në nenin 70 të KDPM, legjislatori e sheh këtë si qëllim të shprehur për të mospërmbushur. Meqë i mituri ka pranuar me shkrim për zbatimin e masës së shmangies përmes pranimit "vullnetar" sipas nenit 60 në pikën 2 të këtij Kodi, është e qartë se që ky qëllim mund të vlerësohet mbi bazën e një informimi dhe kuptimi të qartë të procesit dhe të efekteve të tij. Ky informacion duhet të jepet me qëllim që i mituri, të jetë i vetëdijshëm, ndër të tjera, për pasojat e mundshme dhe për përfundimet e ndryshme të zbatimit të kësaj mase në rast të mos zbatimit të detyrimeve që vijnë prej saj.

     

    8. Mbi Shërbimin e Provës sipas këtij neni: Në rastin konkret Sherbimi i Provës që funksionon në bazë të ligjit nr. 8331 datë 21.04.1998 “Për ekzekutimin e vendimeve penale” ndryshuar me ligjin nr. 10024 datë 21.11.2008 dhe të rregullores “Për organizimin e funksionimin e shërbimit të provës dhe për përcaktimin e standarteve e të procedurave, për mbikqyrjen e ekzekutimit të dënimeve alternative” miratuar me vendimin nr. 302 datë 25.03.2009 të Këshillit të Ministrave, është kompetent për evidentimin e fakteve dhe rrethanave të cilat kanë çuar të miturin në mospërmbushjen e detyrimeve të masës së shmangies. Shërbimi i provës përpilon një raport për evidentimin e fakteve dhe rrethanave të lartëpërmendura në rastin e mospërmbushjes së detyrimeve ose mospërmbushjen pjesërisht të tyre nga i mituri sipas parashikimeve të nenit 30 të rregullores.[1]  Në rast pamundësie të përmbushjes së kushteve dhe detyrimeve që përmendëm dhe pasi verifikon faktet dhe rrethanat që ndikojnë në pamundësinë e përmbushjes, dhe pas takimit me të miturin, Shërbimi i Provës i dërgon menjëherë një raport njoftimi prokurorisë mbi arsyet e mospërmbushjes së detyrimeve nga i mituri. Shërbimi i Provës i bashkëlidh raportit, sipas rastit, kur është e nevojshme, të dhëna në lidhje me mospërmbushjen nga ana e të miturit të detyrimeve të vendosura nga gjykata.  Raporti përmban edhe një propozim për prokurorin për veprimet që duhen ndërmarrë në përputhje me shkallën e rrezikshmërisë së shkeljes dhe vlerësimin që Shërbimi i Provës i ka bërë rastit. Llojet e propozimit për prokurorin janë: a) dhënia e një paralajmërimi në rastet e të miturve ose shkeljeve të kryera për herë të parë; b) paraqitja e kërkesës drejtuar gjykatës për të ndryshuar detyrimin, për të shtuar detyrime të tjera, për t’i zëvendësuar ato me dënime të tjera ose për të revokuar masën e shmangies. Shërbimi i Provës mund të përdorë me analogji si model dokumentacionin dhe raportimin sipas nenit 30 të Rregullores (shih footnote 2). Gjithsesi për procedurën që do të ndiqet në rast mospërmbushje të detyrimeve të cilat parashikohen dhe përcaktohen në nenin 72 të këtij Kodi në bazë të nenit 141 të këtij Kodi do të nxirren akte nënligjore nga Këshilli i Ministrave.

     

    9. Përmbajtja e informacionit për prokurorin sipas pikës 1 të nenit 71 ka të përshkruara në mënyrë të detajuar kohën, vendin, mënyrën dhe rrethanat e mospërmbushjes dhe situatën personale të të miturit. Informacioni duhet të jetë i qartë, i detajuar dhe të evidentojë qëllimin e të miturit për mospërmbushjen e detyrimit. Të gjitha këto do t’i shërbejnë prokurorit për të bërë një vlerësim për kushtet dhe rrethanat që e kanë çuar të miturin në mospërmbushjen e detyrimit.

     

    10. Informimi i të miturit, prindit/ve ose, sipas rastit, përfaqësuesit ligjor i parashikuar në paragrafin e dytë të nenit 71 të KDPM detyron Shërbimin e Provës që të informojë në mënyrë të barabartë të gjitha palët e përfshira në proces. Pra, Shërbimi i Provës informon prokurorin sipas kërkesave të pikës 1 të këtij neni dhe të miturin lidhur me pasojat e moszbatimit të kushteve dhe detyrimeve të masës së shmangies dhe rregullat e shqyrtimit në rast mospërmbushjeje të cilat janë të parashikuara në nenin 72 të këtij Kodi. Sa i përket kuptimit të “Përfaqësuesit ligjor”, për këtë do të zbatohet neni 3 pika 16 i këtij Kodi në të cilin cilësohet si i tillë prindi, i afërmi (personi që ka lidhje të afërt familjare, gjinie ose krushqie me të miturin) ose kujdestari i të miturit (personi që është caktuar si i tillë nga gjykata), i cili merr pjesë në procedurën e drejtësisë penale për të mitur për të mbrojtur interesat e të miturit.

     

    11. Përmbajtja e informacionit për të miturin sipas pikës 2 të nenit 71 të këtij Kodi duhet të jetë e detajuar dhe e qartë. Duke vënë theksin tek detajet e informacionit, legjislatori synon që organi kompetent të bëjë gjithë kujdesin e duhur me qëllim që të japë sqarime të plota dhe tërësore të cilat përmbajnë shumë pjesë individuale lidhur me pasojat që vijnë nga moszbatimi i masës së shmangies. Të jesh i detajuar do të thotë të japësh informacion sa sasior po aq edhe cilësor me kujdes dhe konsideratë për të gjitha pjesët dhe aspektet e pasojave të mundshme të moszbatimit të masës dhe rregullat e shqyrtimit në rast mospërmbushjeje të detyrimeve të masës së shmangies. Kjo do të thotë që efektet që passjell mospërmbushja e masës së shmangies duhet të analizohet në të gjitha rastet në lidhje me të drejtat, detyrimet dhe paralajmërimet për t'u marrë parasysh nga i mituri. Informacioni i detajuar nënkupton informacionin miqësor për të miturin si edhe dhënien e përgjigjeve për të gjitha pyetjet dhe hamendësimet, eliminimin e komplikimeve dhe ndërlikimeve frazeologjike të gjuhës teknike dhe sqarime të nivelit shterues e gjithëpërfshirës. Kjo e drejtë për informim duhet parë në lidhje me të drejtat dhe garancitë procedurale të të miturit në konflikt me ligjin që parashikohen ne kreun e III të KDPM. I mituri në konflikt me ligjin gëzon të drejtat e parashikuara në Kodin e Procedurës Penale si dhe të drejtat e posaçme të parashikuara në këtë Kod. I mituri në konflikt me ligjin ka të drejtë të informohet menjeherë në formën që i përgjigjet zhvillimit individual të tij duke marrë në konsideratë pjekurinë e tyre dhe çdo problematikë që mund të kenë lidhur me komunikimin. Të miturit duhet të trajtohen si bartës të plotë të të drejtave dhe duhet të gëzojnë të drejtën e ushtrimit të të drejtave të tyre në mënyrë që merr parasysh kapacitetin e tyre për të spjeguar pikëpamjet e tyre dhe rrethanat e rastit. Këtu duhet të kihen parasysh disa aspekte me rëndësi. Së pari, format e komunikimit me të miturin të cilat përfshijnë detyrimisht atë me gojë dhe me shkrim. Çdo informim duhet të shoqërohet edhe me një material informativ me shkrim. Së dyti, duke zbatuar parimin e mosdiskriminimit, në harmoni me Konventën dhe OKB ‘Për të drejtat e personave me aftësi të kufizuara’[2] dhe ligjin 93/2014 ‘Për përfshirjen dhe aksesueshmërinë e përsonave me aftësi të kufizuara’,[3] neni 60 në pikën 2 parashikon detyrimin për të shpjeguar në format e duhura të komunikimit, sipas aftësive të veçanta të të miturit. Aftësia e të kufizuara duhet të trajtohet në kushte të përshtatshme që garantojnë dinjitetin, që nxisin autonominë dhe lehtësojnë pjesëmarrjen aktive gjatë gjithë procesit duke njohur të drejtën e të miturit me aftësi të kufizuara për kujdes të posaçëm dhe të drejtën për t’u asistuar gjatë gjithë procesit me ndihmë që kërkohet dhe që i përshtatet gjendjes së fëmijës.

     

    12. “Mospërmbushja e kushteve dhe detyrimeve që burojnë prej masës së shmangies nuk përbën vepër penale dhe nuk sjell automatikisht kufizimin ose heqjen e lirisë së të miturit” e cila përcaktohet në pikën 3 të këtij neni shihet në lidhje me parimet e drejtësisë penale për të mitur të parashikuara në kreun II të këtij Kodi dhe më ngushtë me nenin 15 të KDPM ku kufizimi ose heqja e lirise është masë e fundit. Po kështu parashikohet në Konventën e OKB për të Drejtat e Fëmijës në nenin 37 gërma “b” të të cilës përcaktohet se: Shtetet Palë sigurojnë që: (b) “Asnjë fëmije të mos i mohohet liria në mënyrë të paligjshme ose arbitrare. Arrestimi, ndalimi ose burgimi i një fëmije duhet të jetë në përputhje me ligjin dhe të përdoret vetëm si një masë e fundit dhe për një kohë sa më të shkurtër. “ Pra edhe në rastin e mospërmbushjes së kushteve dhe detyrimeve të masës së shmangies nga ndjekja penale, heqja e lirisë për të miturin konsiderohet si masa e fundit.    

     

    [1] Shih nenin 30 të rregullores “Për organizimin e funksionimin e shërbimit të provës  dhe për përcaktimin e standarteve e të procedurave, për mbikqyrjen e ekzekutimit të dënimeve alternative” miratuar me vendimin nr. 302 datë 25.03.2009 të Këshillit të Ministrave.

    [2] Shih nenin 13 dhe 7 të kësaj konvente: Neni 13, Aksesi në organet e drejtësisë 1. Shtetet Palë do të sigurojnë akses efektiv në organet e drejtësisë për personat me aftësi të kufizuar njësoj si pjesa tjetër e popullësisë, duke përfshirë akomodime të përshtatshme proçeduriale dhe sipas përkatësisë të moshës, me qëllim lehtësimin e rolit të tyre si pjesëmarrës direktë dhe indirektë, duke përfshirë edhe rolin e dëshmitarit, në të gjitha proçedurat ligjore, duke përfshirë fazat hetimore dhe stade të tjera paraprake. 2. Me qëllim që personave me aftësi të kufizuar tu bëhet i mundur aksesi i duhur në organet e drejtësisë, Shtetet Palë do të inkurajojnë organizimin e seancave të trainimit për ata persona që punojnë në fushën e administrimit të drejtësisë, duke përfshirë policinë dhe personelin e burgut; Neni 7 Fëmijët me aftësi të kufizuar:1. Shtetet Palë duhet të marrin të gjitha masat e nevojshme për tu siguruar që fëmijët me aftësi të kufizuar gëzojnë të gjitha të drejtat dhe liritë themelore të njeriut njësoj si fëmijët e tjerë. 2. Në të gjitha veprimet lidhur me fëmijët me aftësi të kufizuar prioritet kryesor duhet të jetë ajo cfarë është më e mirë për keta fëmijë. 3. Shtetet Palë duhet të sigurohen që fëmijët me aftësi të kufizuar të kenë të drejtën për të shprehur lirisht pikëpamjet e tyre në lidhje me të gjitha çështjet që u përkasin dhe këtyrepikëpamjeve u duhet dhënë pesha/vlerësimi i duhur në përputhje me moshën dhe pjekurinë e tyre, njësoj si për të gjithë fëmijët e tjerë, si edheiu duhet ofruar asistenca e duhur sipas moshës dhe aftësisë së kufizuar për ta realizuar këtë të drejtë.

    [3] Sipas nenit 7 të këtij ligji: 1. “Vendimmarrje e mbështetur” është ushtrimi i vullnetit nga një person me aftësi të kufizuara nëpërmjet një kompetence specifike të shtuar, që mbështet qëllimin dhe interesin e tij më të mirë, duke i mundësuar kryerjen e veprimeve për të fituar të drejta dhe për të marrë përsipër detyrime. 2. Çdo person me aftësi të kufizuara, që ka nevojë për ndihmë në vendimmarrje, merr mbështetjen e duhur nga një individ ose grup individësh të besuar. Mbështetja mund të sigurohet në një sërë mënyrash, përfshirë mbështetjen me anë të interpretimit dhe gjuhës së thjeshtë, si dhe ndihmën në marrëdhëniet e personit me palë të treta, që nuk mund të kuptojnë mënyrat e tij të komunikimit. Mbështetja jepet gradualisht, duke u dhënë kohë të mjaftueshme 

  • Konteksti historik
    13. Në legjislacionin shqiptar është hera e parë që parashikohet në nivelin e një Kodi një rregullim i tillë si ai i nenit 71 të KDPM-së ku përcaktohen hapat proceduralë për të informuar organin kompetent dhe të miturin në rastin e mospërmbushjes së detyrimeve pas zbatimit të masës së shmangies nga ndjekja penale të të miturit ne konflikt me ligjin. Më konkretisht Kodi i Proçedurës Penale i miratuar me ligjin nr. nr.7905, dat ë 21.3.1995, ndryshuar ” me ligjin nr.8460, datë 11.2.1999, me ligjin nr.8813, datë 13.6.2002, ligjin nr.9085, datë 19.6.2003, me ligjin nr.9276, datë 16.9.2004, me ligjin nr.9911, datë 5.5.2008, me vendimin e Gjykatës Kushtetuese nr.31, datë 17.5.2012, me ligjin nr.145/2013, datë 2.5.2013, me ligjin Nr. 35/2017 nuk e kishte një dispozitë të ngjashme para miratimit të KDPM.

     

    14. Në Analizën e Sistemit të Drejtësisë, Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë ka vërejtur se në nenin 46 të Kodit Penal parashikohen masat edukuese për të miturit dhe konkretisht vendosja e të miturit në një institucion edukimi. Në praktikë, gjykata ka aplikuar masën edukuese duke urdhëruar vendosjen e të miturit në një institucion edukimi, por në të gjitha rastet kur gjykata ka aplikuar këtë masë, vendimet kanë mbetur të pa ekzekutuara, për shkak se në vendin tonë aktualisht nuk ka institucione të tilla.

     

    15. Parë në këndveshtrim të Kodit Penal një lloj mase e ngjashme me masën e shmangies nga ndjekja penale është masa e perjashtimit të të miturit nga dënimi sipas nenit 51 të Kodit Penal e cila vendosej nga Gjykata duke u nisur kjo e fundit nga rrezikshmëria e paket e veprës penale nga rrethanat konkrete të kryerjes se saj nga sjellja e mëparshme e të miturit. Në keto raste gjykata mund të vendosë dërgimin e të miturit në një institucion edukimi. Një risi që sjell masa e shmangies nga ndjekja penale sipas neni 55 te KDPM është që ajo mund të vendoset edhe nga Prokurori gjë e cila me parë në bazë te nenit 52 të Kodit Penal mund të vendosej vetëm nga Gjykata dhe kjo pasi i mituri të deklarohej fajtor. Masa e shmangies nga ndjekja penale është nje masë që në çdo rast respekton interesin më të lartë të femijës duke mos e venë atë para pergjegjësisë penale duke i siguruar një edukim nëpërmjet masave të tjera alternative dhënë rast pas rasti sipas natyrës dhe rëndësisë së veprës penale të kryer.
  • Legjislacioni ndërkombëtar
    16. Konventa e OKB për të Drejtat e Fëmijës (miratuar nga Asambleja e Përgjithshme e Organizatës së Kombeve të Bashkuara më 20 nëntor 1989). Neni 3 pika 1 e Konventës përcakton se në të gjitha vendimet që kanë të bëjnë me fëmijën, të marra qoftë nga institucione publike ose private të përkrahjes shoqërore, nga gjykatat, autoritetet administrative apo organet legjislative, interesi më i lartë i fëmijës duhet të jetë konsiderata mbizotëruese. Link: http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/CRC.aspx

     

    17. Komiteti për të Drejtat e Fëmijëve ka hartuar disa rekomandime specifike në zbatim të nenit 40 të KDF. Duhet të përdoren masa të përshtatshme për t’i trajtuar këta fëmijë, duke shmangur procedurat gjyqësore dhe duke siguruar respektin e plotë të të drejtave të njeriut dhe garancive ligjore. “Rregullat e Pekinit” e zgjerojnë kuptimin e tyre në mbështetjen që i bëjnë shmangies së procedimit penal në rregullin 11. Duhet të merret në konsideratë që, kur kemi të bëjmë me shkelës të ligjit, të bëhet e mundur shmangia e procedimit penal nga autoritetet përkatëse, sipas rregullit 14(1). Policia, prokuroria ose agjenci të tjera që kanë të bëjnë me çështjen e të miturve duhet të autorizohen të merren me këtë çështje sipas diskrecionit të tyre, pa iu drejtuar seancave formale. Çdo shmangie nga këto procedurat gjyqësore mund të kërkohen nga i mituri, prindi ose kujdestari ligjor dhe ky vendim duhet të merret nga autoriteti përkatës. Një sërë dispozitash si urdhrat e mbikëqyrjes, përkujdesjes, drejtimit, këshillimeve, lirimit me kusht dhe riedukimit; programet e trajtimit, edukimit dhe mësimit të profesioneve dhe alternativa të tjera të përkujdesjes nga ana e institucioneve duhet të jenë të mundshme për të siguruar që fëmijët të trajtohen në mënyrë të përshtatshme dhe në përpjesëtim me rrethanat dhe kundërvajtjen e tyre.

     

    18. Rekomandimi nr. R (87) 20 mbi reagimet shoqërore ndaj të miturve të akuzuar për kryerjen e veprave penale inkurajon zhvillimin e procedurave të shmangies dhe ndërmjetësimit. RECOMMENDATION No. R (87) 20 OF THE COMMITTEE OF MINISTERS TO MEMBER STATES ON SOCIAL REACTIONS TO JUVENILE DELINQUENCY provides: 

    "II. Diversion - mediation 2. to encouraging the development of diversion and mediation procedures at public prosecutor level (discontinuation of proceedings) or at police level, in countries where the police has prosecuting functions, in order to prevent minors from entering into the criminal justice system and suffering the ensuing consequences; to associating Child Protection Boards or services to the application of these procedures; 3. to taking the necessary measures to ensure that in such procedures: - the consent of the minor to the measures on which the diversion is conditional and, if necessary, the co-operation of his family are secured; - appropriate attention is paid to the rights and interests of the minor as ëell as to those of the victim;" Linku: http://archivio.transnazionalita.isfol.it/file/CoE_Rec_R87-20%20Eng.pdf. Vizituar së fundmi më  28.08.2017.

     

    19. Rregullat minimale standard të Kombeve të Bashkuara për masat e dënimeve alternative (jo me burgim): “Rregullat e Tokios” (1990). Rregullat Minimale Standard sigurojnë një sërë parimesh themelore për të promovuar përdorimin e masave alternative të dënimit si dhe garancitë minimale për personat që i nënshtrohen alternativave të dënimit me burgim. Rregullat janë të destinuara për të promovuar përfshirjen më të madhe të komunitetit në menaxhimin e drejtësisë penale, veçanërisht në trajtimin e kryerësve, si dhe për të promovuar ndër shkelësit ndjenjën e përgjegjësisë ndaj shoqërisë. Rregullat duhet të zbatohen duke marrë parasysh kushtet politike, ekonomike, sociale dhe kulturore të çdo vendi dhe qëllimet dhe objektivat e sistemit të drejtësisë penale të tij. Në zbatimin e rregullave, Shtetet Anëtare duhet të përpiqen të sigurojnë balancën e duhur mes të drejtave individuale të autorëve, të drejtave të viktimave dhe shqetësimit të shoqërisë për sigurinë publike dhe parandalimin e krimit. Shtetet anëtare do të zhvillojnë masa alternative brenda sistemeve të tyre ligjore për të ofruar opsione të tjera duke reduktuar përdorimin e burgimit dhe për të racionalizuar politikat e drejtësisë penale duke marrë parasysh respektimin e të drejtave të njeriut, kërkesat e drejtësisë sociale dhe nevojat e rehabilitimit të kryerësit të veprës penale. Link:http://www.ohchr.org/Documents/ProfessionalInterest/tokyorules.pdf – vizituar se fundmi ne 13.12.2017

     

    20. Rekomandimi CM/Rec 2008 (11) i Komitetit të Ministrave të shteteve anëtare mbi Rregullat Evropiane, për të dënuarit e mitur që u nënshtrohen sanksioneve ose masave. Qëllimi i rekomandimit është të rrisë unitetin midis shteteve anëtare duke harmonizuar ligjet mbi çështje të përbashkëta për një bashkëveprim në nivel evropian për të mbrojtur më mirë të drejtat dhe mirëqenien e të miturve që hyjnë në konflikt me ligjin si dhe për të zhvilluar sistemet e drejtësisë për të mitur në interes të të miturve. Shkelësit e mitur që u nënshtrohen sanksioneve ose masave do të trajtohen duke respektuar të drejtat e tyre njerëzore. Sanksionet dhe masat që do të imponohen mbi të miturit si dhe mënyra e implementimit duhet të jenë të specifikuara në ligj dhe të bazohen në parimet e integrimit social, arsimimit dhe parandalimit të shkeljeve. Sanksionet dhe masat do të caktohen nga gjykata ose një autoritet tjetër i ligjshëm dhe do t’i nënshtrohen një gjykimi të shpejtë si dhe do të imponohen për periudha minimale dhe vetëm për qëllime legjitime. Vendosja dhe zbatimi i sanksioneve ose masave do të bazohet në interesin më të lartë të fëmijëve, duke marrë parasysh veprën e kryer (proporcionaliteti) si dhe moshën e tyre, mirëqenien fizike dhe mendore, zhvillimin, kapacitetet dhe rrethanat personale (parimi i individualizmit), mbështetur në raporte psikologjike, psikiatrike dhe sociale. Sanksionet dhe masat nuk do të jenë të tilla që të fyejnë ose të degradojnë të miturin subjekt të tyre. Sanksionet ose masat nuk do të zbatohen në mënyrë që të përkeqësojnë karakterin apo të vënë në rrezik shëndetin mendor e fizik të fëmijës. Sanksionet ose masat do të zbatohen pa vonesë dhe deri në masën dhe periudhën e nevojshme (parimi i ndërhyrjes minimale). Privimi nga liria i të miturit do të jetë një masë e shkallës së fundit dhe do të imponohet dhe zbatohet për një periudhë sa më të shkurtër që të jetë e mundur. Përpjekje të mëdha duhen bërë për të shmangur paraburgimin. Sanksionet ose masat do të caktohen dhe zbatohen pa diskriminim të asnjë lloji për arsye gjinie, race, ngjyre, gjuhe, feje, orientimi seksual, mendimi politik apo ndonjë statusi tjetër (parimi i mosdiskriminimit). Ndërmjetësimi apo masat e tjera duhen inkurajuar në të gjitha fazat e procesit që kanë të bëjnë me të miturin si shkelës i ligjit. Çdo sistem drejtësie që ka të bëjë me të miturit duhet të sigurojë pjesëmarrjen e tyre efektive për sa i përket imponimit të masave ose sanksioneve. Të vegjlit nuk do të kenë më pak të drejta se të rriturit për mbrojtje ligjore, sipas Kodit të Procedurës Penale. Çdo sistem drejtësie që ka të bëjë me të miturit duhet të marrë parasysh të drejtat dhe përgjegjësitë e prindërve ose kujdestarëve ligjorë dhe, për aq sa është e mundur, duhet t’i përfshijë ata në procedurën e ekzekutimit të masave ose sanksioneve, përveç kur kjo nuk është në interesin më të lartë të fëmijës. Çdo sistem drejtësie për të miturit duhet të ndjekë një qasje shumëdisiplinore dhe të integrohet me iniciativat e shumta për vazhdimësinë e kujdesit për të miturit (Parimi i përfshirjes së komunitetit dhe i kujdesit të vazhdueshëm). E drejta e intimitetit do të respektohet plotësisht në të gjitha fazat e procedurës. Link:  https://www.unicef.org/tdad/councilofeuropejjrec08(1).pdf – vizituar se fundmi ne 13.12.2017
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  Raporte opinione, rekomandime dhe deklarata

  • “Konventa mbi te drejtat e femijes” miratuar nga Asambleja e Përgjithshme e Organizatës së Kombeve të Bashkuara më 20 nëntor 1989 , neni 3 pika 1, neni 12 pika 2, neni 15 pika 2, neni 40 pika 2 dhe pika 4:
  • Udhëzimet e OKB për Parandalimin e Kriminalitetit Fëminor (Udhëzimet e Riadit),
  • Rregullat Standarte Minimale për Administrin e Drejtësisë për të Rinj (Rregullat e Pekinit), nenet 10 (2)(b), 10(3), 14(4)
  • Konventa kundër torturës dhe vuajtjeve të tjera ose trajtimit mizor, jonjerëzor a degradues (ligji nr.7727/30.6.1993) dhe Protokolli shtesë i Konventës.
  • Rregullat e Kombeve të Bashkuara për mbrojtjen e të rinjve të cilëve u është hequr liria (rregullat e Havanës 1990);
  • Rregullat Standard Minimum të Kombeve të Bashkuara lidhur me Non-custodial Measures (rregullat e Tokios) (1990);
  • Udhëzimet e Vjenës për Veprimin mbi Fëmijët në Sistemin e Drejtësisë Penale dhe duke pasur parasysh ditën e diskutimit të Komitetit në 1995 mbi administrimin e drejtësisë për të rinjtë.
  • Deklarata mbi të Drejtat e Fëmijës.
  • Instrumentet në nivelin e Bashkimit Europian.
  • Karta e të drejtave themelore të BE.
  • Traktati i Lisbones 01.12.2009.

   

  Departamenti Amerikan i Drejtesise. Zyra e drejtesise per te mitur dhe parandalimit te krimit.Instituti Nacional i Drejtësisë (Raste dhe praktika) 

  21. Sipas analizës studimore të rasteve dhe praktikave në shtete të ndryshme në USA te permbledhura në Juvenile Diversion Guidebook Prepared by the Models for Change Juvenile Diversion Workgroup ka rezultuar se: Link: http://www.modelsforchange.net/publications/301 - Vizituar se fundmi ne 13.12.2017

   

  22. “Florida Overview: Florida’s, Miami-Dade Civil Citation program intervenes with first and second time misdemeanor offenders. Eligible participants receive an assessment and application of appropriate, targeted interventions. The county-wide initiative began in April 2007 and currently all 37 local arresting agencies refer youth to the Miami Dade Civil Citation Program. Target Population: The program targets youth, 17 years and younger, charged with a misdemeanor offense. Certain misdemeanor offenses (e.g., gang-related, sexual related behavior, and weapon offenses) are not eligible. Program Description: Police officers may refer eligible youth to the Juvenile Services Department (JSD) where they will receive an assessment and application of appropriate, targeted interventions. When an assessment is completed a treatment plan is generated and if deemed appropriate, referrals to mental health treatment, substance abuse treatment, mentoring, family counseling, educational assistance programs, and community service are made by a case manager. Case-management services are provided for approximately 3 months, to ensure the completion of all services and sanctions in the youth’s treatment plan. If successful, the youth avoids the stigma of a formal arrest. According to outcome data, over 8,000 youth have participated in the program since April 2007. As a result of the Civil Citation initiative, juvenile arrests have been reduced by 21%. An independent economic study of the program concluded that civil citation costs less than half the cost of detention. In addition, intake and screening time has been reduced by over 60%, and paperwork has been significantly reduced, resulting in savings of time and money.”

   

  23. “Washington Overview: The TeamChild program in Washington State was established in 1995 under federal violence and delinquency prevention grant funds distributed by the Washington State Advisory Group. TeamChild attorneys provide free legal advocacy and community education to help justice-involved youth secure education, housing, healthcare, and other vital supports to achieve positive outcomes. The program started as a pilot in King County and currently provides services to youth in six additional counties, as well as training and technical support statewide. TeamChild currently receives funding from the state and county general funds as well as from private foundations. Target Population: The program is targeted to low-income youth, ages 12-18, who are at risk of or already involved in the juvenile justice system. A youth can be referred to TeamChild at any point of the juvenile justice processing continuum and can also be referred by community providers. Program Description: TeamChild was built on the simple premise that many youth can be diverted from delinquency and violence if their basic needs are met. Youth are referred to TeamChild to address a variety of civil legal needs. For example, TeamChild works with youth in danger of dropping out or getting pushed out of school by helping them understand and exercise their rights to an education. TeamChild also helps youth with disabilities access quality, appropriate, mental health services and helps youth without a place to live secure safe and stable housing. By securing community supports, TeamChild helps young people stay connected to their families and communities and gives courts viable alternatives to incarceration. An independent evaluation of the program found that TeamChild participants were almost four times less likely to come into contact with the juvenile justice system than those in a matched comparison group 6 months post-program involvement. Program participation is voluntary and lasts as long as is necessary to address a youth’s complex needs. TeamChild has served over 9,500 children since its inception”.

   

  24. “Pennsylvania Overview: In Lancaster County, Pennsylvania, Youth Aid Panels are used as a means for diverting youth who become involved with the juvenile justice system. Established in the early 1990s, the Youth Aid Panel program has two goals: to prevent youth from becoming more involved in delinquency and poor decision-making, and to make youth accountable for their actions through services to the victim and/or their community. The program is overseen by local law enforcement and the Lancaster County District Attorney’s Office. Funding is received from the District Attorney’s office and the Office of Juvenile Justice and Delinquency Prevention. Target Population: To be eligible for this program, youth must be between the ages of 10 and 18, charged with committing a nonviolent offense, and admit to the charge. Diversion occurs at the youth’s initial contact with law enforcement. Program Description: The Youth Aid Panel comprises citizens of varying ages, professions, ethnicities, and socioeconomic groups. They review the youth’s case and determine a resolution for both the victim and the offender, utilizing the input of the offender and his/her family and resulting in some form of restitution to the victim. Diversion contracts may require youth to write an essay, perform community service, attend an educational class, provide a verbal or written apology letter to the victim, etc. For the youth to continue involvement in the program, they must participate in required services and maintain attendance at reporting sessions. Failing to do so might result in sanctions ranging from a warning to unsuccessful discharge from the program and the filing of a petition.”
• Materiale legjislative

  Analizë e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, Qershor 2015, hartuar nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë, http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/dokumenti_shqip_0.pdf, 

  Raport date 28.03.2017 për projektligjin “Kodi i Drejtesise Penale  per te mitur ne Republiken e Shqiperise” .

  http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/relacioni-1.pdf , 

  Vendimi i Kuvendit Nr.97/2016 paketa e 27 projektligjeve. http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/relacioni-1.pdf , 20 nëntor 1989 

  Procesverbal datë 27-28 mars i Komisionit për Çështjet Ligjore , për shqyrtimin dhe miratimin e projektligjit “Kodi i Drejtesise Penale  për të mitur në Republiken e Shqiperise” “http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/procesverbal_date_24.06.2016_0.pdf

• Dispozita të lidhura

  Kushtetuta: Neni 27 pika 2 gërma “ç”, neni 54 pika 1, pika 3 dhe pika 4, neni 30, neni 31.

  Kodi Penal i Republikës së Shqipërisë neni 12, neni 52, neni 46.

  Kodi i Procedurës Penale i Republikës së Shqipërisë . 

  Ligji nr.8331, datë 21.4.1998 “Per ekzekutimin e vendimeve penale”  në nenin 9 dhe në nenin 31/9 dhe Ligji Nr.10024, Datë 27.11.2008, “Per disa ndryshime dhe shtesa ne Ligji Nr. 8331, Date 21.4.1998 "Per Ekzekutimin e Vendimeve Penale" parashikojnë se prokurori është i detyruar të marrë të gjitha masat për ekzekutimin e vendimit në përputhje me urdhërimet e gjykatës si dhe të kontrollojë rregullsinë e ekzekutimit te vendimit. Keshtu, kur gjykata vendos pezullimin e vendimit me burgim dhe zëvendësimin e tij me një dënim alternativ, ia dërgon menjëherë vendimin prokurorit. Prokurori bashkepunon me Sherbimin e Provës, i cili me ndryshimet e reja ne legjislacionin penal eshte ngritur si organi shteteror me detyre mbikëqyrjen e zbatimit të dënimeve alternative. Sherbimi i Proves paraqet informacion dhe raporte para prokurorit ose gjykates dhe ndihmon ne ekzekutimin e denimit alternative. Gjithashtu ka si detyre te ndihmoje personin e denuar ne kapercimin e veshtiresive per riintegrimin social.

  http://www.pp.gov.al/web/ligji_per_ezekutimin_e_vendimeve_penale_i_perditesuar_1035.pdf,  Vizituar së fundmi më 25.08.2017. 

  RREGULLORE “PËR ORGANIZIMIN E FUNKSIONIMIN E SHËRBIMIT TË PROVËS DHE PËR PËRCAKTIMIN E STANDARDEVE E TË PROCEDURAVE, PËR MBIKËQYRJEN E EKZEKUTIMIT TË DËNIMEVE ALTERNATIVE” MIRATUAR ME VENDIMIN Nr.302, datë 25.3.2009 TE KM.

  http://www.sherbimiproves.gov.al/images/pdf/1_Rregullore_Shp.pdf 

  Ligji nr. 93/2014 “Për përfshirjen dhe aksesueshmërinë e përsonave me aftësi të kufizuara” neni 60 pika 2.

• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia

  Juvenile Diversion Guidebook Prepared by the Models for Change Juvenile Diversion Workgroup

   

  Analiza e sistemit të drejtësisë

  http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/procesverbal_date_24.06.2016_0.pdf

  Linku: https://www.unicef.org/tdad/councilofeuropejjrec08(1).pdf 

  RECOMMENDATION No. R (87) 20 OF THE COMMITTEE OF MINISTERS TO MEMBER STATES ON SOCIAL REACTIONS TO JUVENILE DELINQUENCY

  http://archivio.transnazionalita.isfol.it/file/CoE_Rec_R87-20%20Eng.pdf 

  Rekomandimi CM/Rec 2008 (11) i Komitetit të Ministrave të shteteve anëtare mbi Rregullat Evropiane, për të dënuarit e mitur

  http://archivio.transnazionalita.isfol.it/file/CoE_Rec_R2008-11%20Eng.pdf

   MANUAL TRAJNIMI PËR PROFESIONISTËT QË PUNOJNË ME FËMIJËT NË SISTEMIN PENITENCIAR

  http://www.pp.gov.al/web/ligji_per_ezekutimin_e_vendimeve_penale_i_perditesuar_1035.pdf,  Vizituar së fundmi më 25.08.2017.

  http://www.drejtesia.gov.al/files/userfiles/Komisioni_i_licensimit/Ligji_nr_10385_dt_24.02.2011.pdf Vizituar së fundmi më 25.08.2017.

  http://www.sherbimiproves.gov.al/images/pdf/1_Rregullore_Shp.pdf

• Arkiva
  Asnjë koment