Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi
    1. Norma ka për qëllim të ekonomizojë kohën e zgjidhjes së procesit dhe rritjen e efektivitetit të administrimit të drejtësisë penale, duke shmangur debatin gjyqësor dhe kërkesat për paraqitjen e provave të reja.
  • Objekti
    2. Neni 405 i KPP ka për objekt rregullimin e raporteve procedurale lidhur me verifikimin e palëve, veprimet në rast mosparaqitjeje dhe legjitimimin e tyre, mënyrën si deklarohet hapja e gjykimit të posaçëm, kushtet për pranimin dhe refuzimin e kërkesës, si dhe lidhur me disponimin për padinë civile në rastin kur pranohet gjykimi i shkurtuar.
  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës
    3. Ndryshimet e fundit në KPP normuan disa kufizime lidhur me rastet e lejimit dhe kohën e paraqitjes së kërkesës për gjykimin e shkurtuar. Para së gjithash, duhet të theksohet se kërkesa për gjykim të shkurtuar duhet të paraqitet në seancën paraprake. Pas kryerjes së verifikimit për vlefshmërinë e akteve dhe përdorshmërisë së provave, ajo përcillet, së bashku me aktet e hetimit dhe të seancës përgatitore, në gjykatën kompetente për gjykimin e çështjes (neni 332/dh). Si përjashtim nga rregulli, ajo mund të paraqitetnë seancë, para fillimit të shqyrtimit gjyqësor, në rastet e gjykimit të drejtpërdrejtë dhe kur i pandehuri kundërshton urdhërin penal të dënimit (neni 403).

     

    4. Gjykata verifikon paraqitjen e palëve dhe duhet të sigurohet për praninë e domosdoshme të prokurorit, të pandehurit dhe të viktimës ose trashëgimtarëve të saj (kur identiteti dhe vendbanimi i tyre rezultojnë nga aktet e procedimit), mungesa e të cilave sanksionohet me pavlefshmëri absolute të akteve të gjykimit. Prania e të pandehurit është e detyrueshme, pasi gjykata duhet të marrë pohimin e tij, pasi ta pyesë nëse i qëndron kërkesës për gjykim të shkurtuar që ka paraqitur në seancën paraprake (neni 405 paragrafi 5). Kur ai nuk paraqitet, për arsye të përligjura, gjykata cakton datën e seancës së re dhe urdhëron që të përsëritet thirrja për të.

     

    5. Në rastet kur mbrojtja është e detyrueshme dhe mbrojtësi i të pandehurit nuk është paraqitur, gjykata cakton një mbrojtës zëvendësues (neni 49). Mbrojtësi i caktuar i pushon funksionet kur paraqitet mbrojtësi i zgjedhur nga i pandehuri.

     

    6. Nëse thirrja e viktimës është e domosdoshme, thirrja e trashëgimtarëve të saj kushtëzohet nga fakti që ata duhet të jenë tashmë të identifikuar dhe të dihet vendbanimi i tyre. Ky rregull është vendosur për t’u dhënë zgjidhje vështirësive që mund të paraqiten në praktikën gjyqësore, në rastet kur trashëgimtarët e viktimës dhe radha e tyre nuk dihen dhe ata nuk paraqesin interes për t’u përfshirë si palë në procedurën e hetimit dhe gjykimit (kur trashëgimtarët e viktimës provojnë legjitimimin si trashëgimtarë, shprehin interes për hetimet, organi që procedon u kërkon të deklarojnë vendbanimin e adresën, me qëllim njoftimin e akteve të procedimit). Kur trashëgimtari i viktimës është i mitur, akti i njoftohet përfaqësuesit ligjor ose kujdestarit. Kjo e drejtë buron jo vetëm nga KPP por edhe nga nenet 24, 16 dhe 34 të ligjit Nr.37/2017 “Kodi i drejtësisë penale për të mitur”. Gjykata thërret dhe verifikon edhe praninë e palëve private,[1] vetëm atëhere kur është pranuar padia civile në procesin penal.

     

    7. Pasi sigurohet për praninë e palëve, gjykata verifikon legjitimitetin e tyre në gjykim (ky verifikim ka rëndësi sidomos për mbrojtësin, viktimën, trashëgimtarët e saj, si dhe për paditësin e të paditurin civil) dhe i fton ato për të paraqitur kërkesat paraprake (neni 354), të cilat kanë të bëjnë me juridiksionin, kompetencat, bashkimin ose e ndarjen e çështjeve, si dhe me legjitimimin e paditësit dhe të paditurit civil në proces.

     

    8. Verifikimi i vullnetit të të pandehurit në zgjedhjen e gjykimit të shkurtuar, kryhet përmes pyetjes së drejtpërdrejtë nëse ai vazhdon t’i qëndrojë kërkesës së bërë prej tij në seancën paraprake. Kur i pandehuri pohon se i qëndron zgjedhjes së bërë, gjykata e deklaron të hapur shqyrtimin gjyqësor, duke e ftuar prokurorin të bëjë një parashtrim të përmbledhur të rezultateve të hetimeve paraprake dhe të provave që i mbështesin ato. Gjykata vendos për pranimin ose mospranimin e kërkesës për gjykimin e shkurtuar, në të njëjtën seancë, por pasi dëgjon fillimisht parashtrimin e prokurorit. Në rastin kur i pandehuri ndryshon mendim dhe kërkon që të procedohet me gjykimin e zakonshëm, gjykata përsëri e deklaron të hapur shqyrtimin dhe i fton palët të bëjnë parashtrimet përkatëse dhe kërkesat për marrjen e provave (neni 356), duke proceduar sipas rregullave të gjykimit të zakonshëm.

     

    9. Siç përmendëm më sipër, kushti i parë që të pranohet kërkesa për gjykim të shkurtuar është paraqitja e saj nga i pandehuri në seancë paraprake dhe konfirmimi i zgjedhjes së tij para gjykatës që gjykon themelin. Kur i pandehuri nuk e paraqit kërkesën brenda afatit kohor që parasheh paragrafi 1 i nenit 403 të KPP, gjykata nuk e pranon atë. Kërkesa e tij nuk pranohet, gjithashtu, në rastet e mëposhtme: 

    a) Çështja nuk mund të zgjidhet “në gjendjen që janë aktet” në fashikullin e prokurorit, duke përfshirë këtu edhe aktet e urdhëruara nga gjyqtari i seancës paraprake.[2] Theksojmë se gjyqtari i seancës paraprake i përcjell gjykatës që gjykon themelin fashikullin që përmban tërësinë e akteve të hetimeve, si dhe aktet e kryera para gjyqtarit të seancës paraprake. Çështja nuk mund të zgjidhet në gjendjen që janë aktet atëherë kur gjykata vëren mangësi të hetimeve, të cilat nuk e lejojnë që të japë një vendim të drejtë lidhur me ekzistencën e faktit penal dhe përgjegjësinë e të pandehurit. Kjo do të thotë që është e domosdoshme marrja e provave të reja dhe shqyrtimi i tyre në seancë gjyqësore debatuese (neni 367).

    b) Së dyti, kur i pandehuri ose mbrojtësi i tij paraqesin pretendime mbi pavlefshmërinë e akteve apo përdorshmërinë e provave; në këto raste, gjykata nuk e zgjidh dot çështjen “në gjendjen që janë aktet”, pasi duhet të debatohen problemet e ngritura nga mbrojtja, ndaj kërkesa nuk duhet të pranohet. Arsyeja është se gjykata duhet të vlerësojë llojin e pavlefshmërisë së pretenduar dhe të diskutojë provat që pretendohet se janë marrë në kundërshtim me ligjin: kuptohet që zgjidhja e këtyre problemeve nuk mund të bëhet jashtë debatit gjyqësor.

    c) Së treti, kur i pandehuri ose mbrojtësi i tij kërkojnë që të merren prova të tjera; edhe në këtë rast kërkesa për gjykimin e shkurtuar nuk duhet të pranohet, pasi provat e reja që kërkohen nga mbrojtja dhe mënyra e marrjes së tyre duhet të debatohen në seancë gjyqësore. Në këtë rast, nuk do të kishte kuptim të flitej për ekonomi gjyqësore, që është qëllimi kryesor që realizohet me anën e gjykimit të shkurtuar. Por, norma parashikon një përjashtim: mund të pranohen prova që lidhen me personalitetin e të pandehurit (dëshmia e gjendjes gjyqësore, dokumente shkollore, tituj nderi, etj.) apo gjendjen e tij personale, familjare ose ekonomike (çertifikata të gjendjes civile, vërtetime mbi të ardhurat, dokumente nga zyrat e tatim-taksave, etj.). Debati për marrjen e provave të tilla, me natyrë dokumentare, besohet se nuk cënon parimet e ekonomisë së procesit, ndaj ligjvënësi ka vlerësuar se nuk është e drejtë që të pandehurit t’i refuzohet riti i shkurtuar, bie fjala, vetëm se me aktet nuk ndodhet dëshmia e gjendjes së tij gjyqësore.  Besojmë se këto ndryshime do të ndikojnë në zgjidhjen e kundërshtive të praktikës gjyqësore në gjykatat e apelit.[3]

    ç) Së katërti, kërkesa për gjykim të shkurtuar nuk pranohet kur gjykata konstaton ex officio akte absolutisht të pavlefshme ose prova të papërdorshme. Rastet e pavlefshmërisë absolute të akteve dhe të papërdorshmërisë së provave të marra në kundërshtim me ligjin, konstatohen edhe kryesisht, në çdo gjendje dhe shkallë të procedimit (pra, edhe para gjykatës që merr në shqyrtim kërkesën për gjykim të shkurtuar). Është detyrë e gjykatës t’i konstatojë dhe t’i deklarojë ato me vendim, edhe kur nuk ngrihen nga pala e interesuar.[4] Është afërmendsh që, në raste të tilla, gjykimi i shkurtuar nuk mund të kryhet, pasi çështja nuk mund të zgjidhet në gjendjen që janë aktet. Në vendimin e mospranimit të kërkesës gjykata duhet të përcaktojë, në mënyrë të qartë, aktet absolutisht të pavlefshme dhe provat që nuk mund të përdoren në gjykim.

    d) Arsyeja e fundit që parashikon ligji për mospranimin e gjykimit të shkurtuar është kur i pandehuri akuzohet për një vepër penale që dënohet me burgim të përjetshëm.

     

    10. Në të gjitha rastet e sipërpërmendura, gjykata vendos mospranimin e kërkesës për gjykimin e shkurtuar dhe vazhdon procedurat e gjykimit të zakonshëm. Kundër vendimit të mospranimit nuk lejohet ankim i veçantë; ai duhet të ankimohet së bashku me vendimin përfundimtar.

     

    11. Kur i pandehuri paraqit kërkesë për gjykim të shkurtuar, njëri prej funksioneve të seancës paraprake është verifikimi i gjendjes së akteve, para se të vendosë dërgimin e çështjes në gjykatën kompetente. Kur hetimet nuk janë të plota, gjyqtari i seancës paraprake urdhëron plotësimin e tyre; kur konstaton akte të pavlefshme ose prova të papërdorshme, i deklaron me vendim dhe, kur është rasti, urdhëron ribërjen e tyre. Një punë e kujdesshme e gjyqtarit të seancës paraprake do ta ndihmonte shumë gjykatën e themelit lidhur me pranueshmërinë e kërkesës për gjykimin e shkurtuar. Por, gjyqtari i seancës paraprake mund ta gabojë, ndaj gjykata që gjykon çështjen nuk ndikohet nga vendimmarrja e tij; ajo është e lirë të verifikojë sërish plotësimin e kushteve për të proceduar me ritin e shkurtuar dhe të vendosë në mënyrë të pavarur. Ky kontroll i dyfishtë është një garanci e shtuar për të shmangur gabimin gjyqësor; përmes këtyre normave ligjvënësi sigurohet se gjykata do të vendosë pas hetimesh të plota, mbi akuza të formuluara qartë dhe saktë dhe mbi bazën e akteve të vlefshme dhe provave të përdorshme në gjykim.

     

    12. Kur nuk gjen ndonjë nga arsyet për mospranimin e gjykimit të shkurtuar, gjykata e pranon kërkesën dhe i fton palët të mbajnë diskutimin përfundimtar, duke shmangur debatin gjyqësor. Padia civile nuk shqyrtohet dhe aktet e saj i kthehen paditësit, për t’i paraqitur para gjykatës civile. Pra, nevoja për ekonomi dhe efektivitet të procesit penal fiton përparësi në raport me interesat e paditësit civil; ky i fundit nuk e humbet të drejtën, sepse ka mundësi ta riparaqesë padinë e tij dhe të kërkojë shpërblimin e dëmit në gjykatën kompetente.

     

    [1] Paditësi civil, neni 61 i KPP dhe i padituri civil, neni 65 i KPP

    [2] Shih vendimin unifikues Nr.2, datë 29.01.2003 (KBGJL), Zaharia, etj. Shih edhe vendimin Nr.6, datë 26.2.2013 të Gjykatës Kushtetuese, Braka, para 16.

    [3] Për lejimin e pranimit të provës dokumentare gjatë gjykimit në apel, mund të shihni: Vendimin nr. 00-2013-889 (163), datë 22.5.2013, Xhezo (pranimi i raportit mjekësor); Vendimi nr. 00-2013-879 (14), datë 23.1.2013, Abeshi (pranimi i vendimit të një gjykate të huaj). Si rast i një zgjidhjeje të ndryshme, mund të shihni: Vendimi nr.79, datë 11.2.2004 (KPGJL), Simaku (mospranimi i çertifikatës së NIPT-it).

    [4] Shih komentet e neneve 128/a dhe 129.

  • Konteksti historik
    13. Ndryshimet në përmbajtjen e nenit 405 u diktuan si rrjedhojë e disa paqartësive dhe kundërshtive të jurisprudencës së krijuar gjatë zbatimit të normave mbi gjykimin e shkurtuar. Çështja kryesore që vihej në diskutim mund të përmblidhet në pyetjen: kur i pandehuri, me paraqitjen e kërkesës për gjykim të shkurtuar, pranon të heqë dorë nga garancitë e procedurës kontradiktore, a do të thotë kjo se ai ka pranuar, njëherësh, të gjykohet mbi bazën e akteve absolutisht të pavlefshme apo të provave të marra contra legem?

     

    14. Sipas një jurisprudence të gjerë të kolegjit penal të Gjykatës së Lartë, të pranoje të gjykoheshe në gjendjen e akteve, do të thoshte të hiqje dorë nga pretendimet për pavlefshmëri të akteve dhe papërdorshmëri të provave.[1] Sipas kolegjit, kur ngriheshin pretendime të tilla, gjykata duhet të revokonte vendimin për pranimin e ritit të shkurtuar dhe të procedonte me gjykimin e zakonshëm. Kjo ishte një zgjidhje e drejtë. Por problemi ndërlikohej kur pretendime për pavlefshmëri absolute dhe për përdorimin e provave të marra në kundërshtim me ligjin, ngriheshin nga pala mbrojtëse gjatë diskutimit përfundimtar, kur gjykimi i shkurtuar tashmë ishte pranuar. Vendimi unifikues Nr.2, datë 29.1.2003, në fakt, nuk ishte i orientuar saktë lidhur me të drejtat që i pandehuri lëshon në rastet kur zgjedh gjykimin e shkurtuar: ai vërtet heq dorë nga garancitë e gjykimit kontradiktor, por fajësia e tij në përfundim të ritit të shkurtuar, nuk mund të mbështetet në akte absolutisht të pavlefshme, as mbi prova të papërdorshme,[2] të cilat gjykata ka detyrimin t’i konstatojë edhe kryesisht. Madje, vendimi unifikues në fjalë nuk i trajtonte fare rastet e papërdorshmërisë, ndërsa orientonte zgjidhje të njëjtë si për pavlefshmëritë absolute, ashtu edhe për ato relative.

     

    15. Ndryshimet që pësoi neni 405, së bashku me shtesat në dispozitat e seancës paraprake, të cilat kanë si qëllim verifikimet lidhur me mundësinë e pranimit të kërkesës për gjykim të shkurtuar, i shmangin problemet e praktikës së mëparshme gjyqësore. Të heqësh dorë nga procedura kontradiktore e gjykimit nuk do të thotë se pranon të gjykohesh mbi akte absolutisht të pavlefshme, as mbi prova të marra në kundërshtim me ligjin, pra, të papërdorshme. Aktet dhe provat, pas paraqitjes së kërkesës, kalojnë përmes një kontrolli të dyfishtë (që kryhet nga gjyqtari i seancës paraprake dhe nga gjyqtari i themelit), i cili krijon garancitë e nevojshme të mbrojtjes në këtë drejtim.

     

    [1] Nr.00-2013-413 (1) i Vendimit, datë 9.1.2013 (KPGJL), Mallkuçi.

    [2] Përfytyroni, bie fjala, një dëshmi të marrë nën torturë, e cila mund të vlerësohej si provë fajësie vetëm për shkak të faktit se i pandehuri kishte zgjedhur ritin e shkurtuar.

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    Asnjë koment
• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  Vendime të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut 

  16. KEDNJ-ja nuk krijon detyrime për shtetet kontraktuese që të parashikojnë në ligjin e tyre procedura të thjeshtëzuara, ku përfshihet edhe gjykimi i shkurtuar. Por kur këto procedura ekzistojnë, parimet e procesit të rregullt ligjor kërkojnë që i pandehuri të mos privohet arbitrarisht nga mundësia e përfitimit prej tyre (Hany)^[1]. Në këtë këndvështrim, mospranimi i kërkesës së të pandehurit për gjykim të shkurtuar duhet të jetë i arsyetuar dhe i mbështetur në ligj. Ligji ynë procedural i parashikon në mënyrë taksative rastet kur kërkesa për gjykim të shkurtuar nuk duhet të pranohet.

   

  [1] Hany kundër Italisë, Nr aplikimit 17543/05, 6 nëntor 2007.

• Materiale legjislative
  Asnjë koment
• Dispozita të lidhura
  17. Kodi i Procedurës Penale: nenet 13, 48, 49, 58, 61, 65, 128/a, 129, 130, 151, 331, 332/c, 332/ç, 332/d, 332/dh, 354, 356, 367, 378, 405.
• Akte nënligjore
  Asnjë koment
• Vendime

  Vendime të GJEDNJ-së 

  18. Hany kundër Italisë, Numri i aplikimit 17543/05, 6 nëntor 2007

   

  Vendime të Gjykatës së Lartë 

  19. Nr.00-2013-413 i Vendimit (1), datë 09.01.2013 (KPGJL), Mallkuçi, etj.;
  20. Nr. 00-2013-889 (163) i Vendimit, datë 22.5.2013 (KPGJL), Xhezo;
  21. Nr. 00-2013-879 (14) i Vendimit, datë 23.1.2013 (KPGJL), Abeshi;
  22. Nr.79 i Vendimit, datë 11.2.2004 (KPGJL), Simaku;
  23. Vendimi unifikues Nr.2, datë 29.01.2003 (KBGJL), Zaharia, etj.

   

  Vendime të Gjykatës Kushtetuese 

  24. Nr.6, datë 26.2.2013 (GJK), Braka.

   

  Vendime të Gjykatës së Kasacionit të Italisë 

  25. Seksionet e Bashkuara, vendim n.16, datë 21.6.2000, Tammaro.
• Bibliografia
  26. Givanni Conso, Vittorio Grevi, Compendio di procedura penale, Giuffrè editore, 2006, faqe 108-124.
  27. Paolo Tonini, Manuale di procedura penale, 8^a edizione, CEDAM 2006, faqe 589 - 616.
• Arkiva
  Asnjë koment