Përmbajtja

• Koment
  • Qëllimi

    1. Qëllimi i nenit 39 është të vendosë rregulla të cilat garantojnë jetën dhe shëndetin e të miturve dëshmitarë ose viktima gjatë pyetjes së tyre në një proces penal. Në të parashtrohen një tërësi rregullash për dhënien e dëshmisë së të miturit, të cilat duken të larmishme, por që kanë një qëllim të vetëm, që është mbrojtja e integritetit fizik dhe mendor të të miturit dhe shmangia e efekteve negative që vijnë nga tejzgjatja e procesit. Këto rregulla i vijnë në ndihmë edhe gjykatës por edhe organeve kompetente. Neni 39 ka për qëllim marrjen e masave për të siguruar jetën dhe shëndetin e të miturit viktimë ose dëshmitar i një vepre penale përmes ‘anonimatit’ me karakter fizik, teknik, teknologjik të identitetit dhe të dhënave personale të të miturit dëshmitar ose viktimë nga i akuzuari.

    2. Neni 39 sanksionon edhe disa parime të rëndësishme procedurale. Këto parime synojnë: ta bëjnë procesin penal, ku i mituri është përfshirë, një proces të shpejtë pra që të përfundojë në një kohë sa më të shkurtër; mosrimarrjen në pyetje të të miturit viktimë/dëshmitar në shkallët e tjera të gjykimit për të shmangur riviktimizimin; gjykimin e cështjes me dyer të mbyllura me qëllim që të ndikojë sa më pak negativisht për intimidimin e të miturit nga publiku, media, e të tjerë. Gjithshtu, neni 39 synon të evidentojë detyrat e organeve kompetente që këto të ndjekin të njëjtat rregulla dhe parime të parashtruara edhe për gjykatën lidhur me pyetjen e të miturit dëshmitar ose viktimë.

  • Objekti

    3. Neni 39 jep një listë të masave teknike për sigurimin e jetës dhe shëndetit të të miturit viktimë ose dëshmitar nga rreziqet që mund ta kërcënojnë atë. Ndarja e këtyre masave në dy pika të veçanta tërheq vëmendjen jo vetëm të autoriteteve kompetente por njëherazi i bën këto masa komplementare të njëra tjetrës. Paragrafi 1 i nenit 39 rendit tri masa që mbrojnë të miturin gjatë dhënies së dëshmisë së tij të cilat synojnë që të ulin shkallën e intimidimit, dhe të shtojnë shkallën e sigurisë fizike të të miturit.

    4. Paragrafi 2 dhe 3 i nenit 39 kanë natyrë procedurale dhe parashtrojnë parimet e gjykimit me dyer të mbyllura dhe të gjykimit efikas, sa më të shkurtër si dhe rregulla të tjera procedurale e të rëndësishme të lidhura me to. Paragrafi 4 i nenit 39 është vijim i paragrafit 1 dhe referon tek ky duke e zgjeruar listën e masave. Në paragrafin 5 të nenit 39 sanksionohet rregulli se pyetja e të miturit viktimë dhe dëshmitar duhet të bëhet menjëherë pas raportimit të fakteve tek organet përkatëse.

    5. Paragrafi 6 i nenit 39 tërheq vëmendjen për interpretimin me analogji përderisa të gjitha organet kompetente që përfshihen proceduralisht në pyejen e të miturit i nënshtrohen të njëjtave rregulla.

  • Komente për çështje të ndryshme të dispozitës

    6. Përmbajtja e nenit 39 ndjek një linjë që nënvizon natyrën dhe intensitetin e rrezikut ndaj jetës së të miturit viktimë apo dëshmitar duke u ndalur tek një "rrezik serioz" i cili është parakusht për të gjitha masat teknike dhe procedurale që radhit dispozita, si masa që duhet të merren nga organet proceduese me qëllimin për ta minimizuar këtë rrezik. Në këtë mënyrë ky nen pasqyron gjithë instrumentet ndërkombëtarë lidhur me pyetjen e të miturit dëshmitar dhe njëherazi është në të njëjtën linjë me acquis communautaire.

    7. Termi "rrezik serioz" është një nga format e rrezikut që nuk specifikohet në tekstin e KDPM, por termi "rrezik" në kuptimin e rrezikut që i kanoset të miturit, ndeshet në disa dispozita të këtij Kodi: neni 34, pika 1 dhe pika 4, gërma ç; neni 37; neni 40, pika 2; neni 79, pika 2; neni 86, gërma b) nëngërma i); neni 115, pika 6; neni 130, pika 5; neni 133, pika 7, gërma b) dhe pika 8. Në paragrafin 1 të nenit 39 përdoret togfjalëshi "rrezik serioz" për të nënvizuar elementë të tillë si: shkalla dhe intensiteti i rrezikut, forma dhe rrethanat e paraqitjes së rrezikut, rrezikshmëria e veprës dhe e autorit, e të tjera. Çdo situatë rreziku kërkon seriozitetin e vet, por në rastin e paragrafit 1 të nenit 39 ligjvënësi ka dashur ta evidentojë këtë më mirë për të thënë se rreziku duhet të jetë real, i dukshëm, i ndjeshëm. Ndonëse ‘rreziku serioz’ nuk është përkufizuar, interpretimi i tij mund të bëhet përmes  Udhëzimit të Përbashkët të Ministrisë së Drejtësisë, Prokurorisë së Përgjithshme dhe Ministrisë të Brendshme "Për kushtet, kriteret dhe procedurat e caktimit të masave të përkohshme, të jashtëzakonshme dhe të posaçme të mbrojtjes për dëshmitarët dhe bashkëpunëtorët e drejtësisë", datë 01.07.2005, parashikohen termat që lidhen me përcaktimin sa më të saktë të shkallës së rrezikut të cilat mund të përdoren për analogji të analizës së termit "'rrezik serioz". Kështu, në këtë udhëzim parashikohet kuptimi i “rrezik aktual, konkret dhe serioz”, përkatësisht si në vijim: "5. Me gjendje rreziku aktual kuptohet një situatë në zhvillim e sipër, e cila vazhdon të rrezikojë jetën, shëndetin apo pronën e dëshmitarit ose bashkëpunëtorit të drejtësisë. Gjendja e rrezikut nuk duhet të ketë kaluar dhe as të supozohet se mund të ndodhë në të ardhmen. 6. Me gjendje rreziku konkret kuptohet situata kur elementë të veçantë të këtij rreziku kanë filluar të shfaqen dhe mund të shkallëzohen në veprime konkrete kundër dëshmitarit ose bashkëpunëtorit. 7. Me gjendje rreziku serioz kuptohet ajo situatë kur jeta, shëndeti apo prona e dëshmitarit ose bashkëpunëtorit kanosen në mënyrë të tillë që, nëse nuk do të merreshin masat e duhura, do t'ju shkaktohej një dëm i rëndësishëm".

    8. Gërmat a) dhe b) të paragrafit 1 të nenit 39 trajtojnë katër masa teknike që mund të merren gjatë pyetjes së dëshmitarit ose viktimës së mitur me qëllim sigurimin e mbrojtjes së tij fizike duke eleminuar kontaktin me të akuzuarin dhe më gjerë. Të gjitha këto masa vendosen nga gjykata duke marrë në konsideratë moshën e të miturit. Mosha dikton përzgjedhjen e një mase teknike që është e përballueshme për gjendjen emocionale dhe psikologjike të të miturit pa e ndikuar negativisht atë. Për shembull, regjistrimi paraprak dhe dëshmia me pamje dhe zë të modifikuar do të ishte një masë që mund të përdorej edhe për të miturit e moshës së vogël që intimidohen më lehtë. Këto masa për nga natyra e tyre e shmangin tërësisht kontaktin e dëshmitarit nga i akuzuari, aq sa fshehin edhe identitetin e dëshmitarit për t'iu shmangur ndonjë hakmarrje të mundshme në të ardhmen. Për këtë nevojitet që neni 39 të zbatohet në harmoni me nenin 361/a të KPP përkatësisht paragrafi 4 i tij por edhe me nenin 40, 41 dhe 42 të KDPM pa lënë mënjanë nenin 58/a paragrafi 4 i KPP.

    9. Gërma c) e paragrafit 1 parashikon dy rregulla të karakterit procedural: pyetjen e të miturit dëshmitar ose viktimë nga të njëjtët persona; dhe kufizimin sa më shumë të jetë e mundur të herëve të marrjes në pyetje të të miturit. "Pyetja nga të njëjtët persona" nënkupton pyetjen e dëshmitarit/viktimë të mitur nga persona që kanë kryer pyetjen edhe më parë dhe që i mituri ka krijuar empati dhe ka krijuar një marrëdhënie të sukseshme bashkëpunimi, ose që i konsideron persona të besuar. "Kufizimi i përsëritjes së marrjes në pyetje" dhe shprehja "mosrimarrjen në pyetje në shkallët e tjera të gjykimit" që nënvizohet në gërmën c) të paragrafit 4 të nenit 30 nënkupton evitimin e përsëritjes së marrjes/mosrimarrjen në pyetje, pasi kjo gjë mund të shkaktojë pasoja emocionale tek dëshmitari/viktima e mitur, pasi i ekspozon ata ndaj situatave traumatike ose stresante dhe mund të bëjë që ata t'i përjetojnë sërish ato emocionalisht. Përsëritja e pyetjes mund të japë efekte të menjëherëshme negative në sjelljen e të miturve dhe mund të ketë pasoja emocionale për ta. Rimarrja në pyetje në mënyrë të vazhdueshme mund të shkaktojë ekspozim të vazhdueshëm të të miturit me situatat stresante ose traumatike të kaluara dhe mund të dëmtojë shëndetin mendor të tij/saj. Kjo është në përputhje edhe me Direktivën 2011/92 përkatësisht nenin 20 të saj[1]. Është e rëndësishme të theksohet gjithashtu se këto parime janë në një linjë me paragrafin 4 të nenit 361/a të KPP-së. Sipas kësaj dispozite, nëse avokati apo i pandehuri nuk ka qenë të pranishëm gjatë marrjes në pyetje të të miturit, madje as ekspertët, duke zbatuar këto teknologji të veçanta të marrjes në pyetje dhe nëse nuk iu është lejuar të bëjnë pyetje (madje edhe përmes të tjerëve siç kërkohet nga Ligji), ata do të duhet të japin një pëlqim për riprodhimin e këtyre regjistrimeve. Përjashtim nga ky rregull është vetëm në rastin kur eksperti (psikologu p.sh.) dëshmon se pyetja e mëtejshme e të miturit mund të dëmtojnë kushtet psikologjike të tij/saj. Kjo lidhet me kufizimin e të drejtës së mbrojtjes siç parashihet në nenin 6 të KEDNJ-së. Marrja në pyetje e të miturve permes regjistrimit me videokasetë dhe pastaj riprodhimi është trajtuar edhe nga GJEDNJ në çështjen S.N. kundër Suedisë dhe të tjera të cilat i kemi pasqyruar në vijim të këtij komenti së bashku me raste të tjera me rëndësi për këtë koment.

    10. Në tekstin e gërmës c) të paragrafit 1 ndeshim termat "kur është e mundur" dhe "kufizimin sa më shumë të jetë e mundur". Të dyja shprehjet synojnë të sjellin të njëjtën pasojë të minimizimit, uljes ose zvogëlimit të numrit të personave që ndjekin dhe zhvillojnë procesin e pyetjes së të miturit dhe të numrit të herëve të pyetjes së të miturit, me qëllim që të rezultojë një proces sa më i shpejtë dhe sa më i shkurtër. "Mundësia" në të dy rastet lidhet me faktorë të karakterit procedural, potencial, fizik dhe institucional. Kjo do të thotë, se organet kompetente duhet ta organizojnë punën në mënyrë të tillë që të njëjtët persona të ndjekin të njëjtin proces së pyetjes së një të mituri konkret dhe seancat e pyetjes të jenë organizuar në mënyrë të tillë që të bëhet pyetja e duhur, të menaxhohet koha sa më shkurt dhe mundësisht të ketë një seancë pyetje që të ezaurojë të gjithë sqarimet e nevojshme për zbardhjen e çështjes penale. Pyetja e të miturit, kur kjo është e mundur për të, nënkupton pyetjen e dëshmitarit/viktimë të mitur pa bërë veprime ose rrethana që e detyrojnë atë të sforcohet, të sakrifikojë ose të mundohet jashtë mundësive të tij/saj. Po në këtë germë të paragrafit 1 përdoret shprehja "kur është e përshtatshme" që nënkupton që personat që marrin pjesë në pyetje, kohëzgjatja e pyetjes, numri i sesioneve të pyetjes së të miturit duhen analizuar kundrejt interesit më të lartë të të miturit, përfshi këtu edhe kur është fjala për një të mitur viktimë. Pyetja e të miturit kur kjo është e përshtatshme, nënkupton pyetjen e dëshmitarit/viktimë të mitur në momentin, mënyrën dhe rrethanën e duhur. Për ta analizuar termin "e përshtatshëm" mund të nisemi nga synimi që të respektohet parimi i interesit më të lartë të fëmijës, me qëllim që të caktohet vendi i përshtatshën ku ai duhet të qendrojë, mënyra më e përshtatshme për t'u pyetur, personi i duhur për ta pyetur, të listohen pyetjet e duhura për ta marrë informacionin me sa më pak lodhje, vuajtje apo përjetime emocionale negative nga ana e të miturit, etj. Për ta sqaruar më mirë termin "i përshtatshëm" mund të nisemi nga e kundërta e tij. "Të papërshtatshme" do të konsiderohen të gjithë ato procedura, pyetje, persona që mund sjellin dëmtimin e shëndetit fizik e mendor të të miturit dëshmitar ose viktimë.

    11. Paragrafi 2 i nenit 39 parashikon marrjen e masave fizike për të shmangur mundësinë e përballjes së të miturit viktimë me të akuzuarin "në të gjitha mjediset ku zhvillohet procesi". Me shprehjen ‘në të gjitha mjediset’ do të nënkuptohet jo vetëm salla e gjykimit, por edhe çdo mjedis tjetër ndihmës ose kryesor që ka si destinacion final për të shkuar ose pikënisje për t'u larguar nga vendi ku zhvillohet procesi. Këtu do të përfshihen edhe mjedise jashtë gjykatës që janë vlerësuar si asnjanëse e miqësore për pyetjen e të miturit viktimë ose dëshmitar. Këto masa mund të konsistojnë në formën e sigurimit me staf shoqërues, të dukshëm dhe të kamufluar me qëllim që edhe të mbrohet i mituri dhe të mos i krijohet apo shtohet ndjenja e frikës.

    12. Paragrafi 3 i nenit 39 sanksionon parimin e "gjykimit me dyer të mbyllura". Parimi i gjykimit me dyer të mbyllura është një parim që ndeshet në nenin 340 paragrafi 2 i KPP dhe në disa nene të KDPM të tilla si në germën dh) të nenit 43 neni 41 pika 5, neni 89, etj. Shprehja "zhvillimin e seancës me dyer të mbyllura" nënkupton se në rastet kur një i mitur është viktimë apo dëshmitar duhet të mbrohet nga frikësimi apo ndrojtja që mund t'i vijë nga prania e publikut, e medias, e pjesëmarrësve në gjykim që nuk janë të domosdoshëm proceduralisht për të qenë aty gjatë pyetjes së të miturit.

    13. Shprehja "pyetja në mjedise miqësore" e përdorur në germën a) të pikës 4 të nenit 39 nënkupton krijimin e mjedisit ku janë marrë parasysh nevojat e të miturit dhe që nuk ka elementë frikësues ose stresues për të. Për këtë qëllim mund të improvizohet një mjedis me objekte e pajisje që janë të njohura nga të miturit në jetën e tyre të përditshme, mund të vendosen objekte që e bëjnë të ndihet i familjarizuar, sende të njohura që gëzojnë interesin e të miturve, me qëllim që i mituri të mos ndihet i rrethuar nga elementë të panjohur në përmbajtje dhe formë. Shprehja "pyetja jashtë gjykatës", si edhe jashtë mjedisit të gjykatës nënkupton zhvendsojen e procesit të pyetjes së të miturit fizikisht në një mjedis të njohur për të, minimalja asnjanës, ku çdo gjë që e rrethon të jetë e njohur dhe familjare. Kjo përshtatje proceduriale bëhet kur është në të mirën e dëshmitarit/viktimë të mitur pasi ekspozimi i tij/saj në ambjentet e gjykatës mund të sjellë pasoja emocionale për të ose ngërç në dhënien e dëshmisë. Kjo do të thotë që gjykata duhet të vlerësojë rast pas rasti, duke pasur parasysh disa kufizime të parashikuara nga ky Kod dhe Kodi i Procedurës Penale, kur një fëmijë me një moshë dhe pjekuri emocionale të caktuar duhet të merret në pyetje në një mjedis të veçantë të caktuar.

    14. Gërma b) e paragrafit 4 të nenit 39 parashikon "realizimin e sigurimit të provës në një kohë sa më të shkurtër pas fillimit të procedimit penal". Kjo lidhet me faktin se menjëherë pasi ka ndodhur vepra penale, si dëshmitari, ashtu edhe viktima i kanë kujtimet dhe përjetimet më të freskëta dhe më të sakta. Veç kësaj, me kalimin e kohës mund të ndikojnë faktorë që i bëjnë të miturit ta përjetojë me një frikë në rritje procesin gjyqësor ose ata mund të ndodhen nën trysninë e kanosjes për të ndryshuar thëniet dhe dëshmitë e tyre. Prandaj sigurimi i provës në gjykatë menjëherë pasi fillon procedimi penal sjell jo vetëm zbulimin e së vërtetës, por edhe e mbron të miturin nga kërcënime e shantazhe në të ardhmen nga ana e të akzuarit apo e personave të lidhur me të. Koha "sa më e shkurtër" mund të lexohet nga profesionistët "menjëherë" ose "pa vonesë" pas fillimit të procedimit penal. Nga ana tjetër, sigurimi i provës bëhet edhe që të shmangen efektet negative të "tejzgjatjes së procesit penal". Tejzgjatja e procesit në rastin kur dëshmitari/viktima është i mitur ka disa efekte dhe pasoja negative. Pasojat janë psikoemocionale dhe sociale. I mituri me kalimin e kohës jo vetëm humb besimin në vendosjen e drejtësisë, por mund të zhvillojë edhe sjellje asociale me pasoja të vazhdueshme. Efektet negative mund të vijnë sepse aftësia e kufizuar për të menaxhuar situata stresante e shtyn të miturin të krijojë perceptime të gabuara. I mituri mund të frikësohet më shumë nga trajtimi i situatës, se sa nga pasojat e vërteta që vijnë nga situata ku ndodhet. I mituri mund të zhvillojë sjellje për të shpëtuar nga situata prezente duke dëmtuar të vërtetën.

    15. Në pikën 5 të nenit 39 parashikohet "pyetja e të miturit pa vonesë pas raportimit të fakteve tek organet përkatëse". Vonesa në marrjen në pyetje mund të shkaktojë efekte negative pasi aftësia e të miturve është e kufizuar për të menaxhuar situata stresante ose traumatike dhe mund ta shtyjnë të miturin të krijojë perceptime dhe bindje të të gabuara ose të manipulohet nga ambjenti ose persona të tjerë në mënyrë direkte ose indirekte.

    16. Paragrafi 6 i nenit 39 i drejtohet organeve kompetente që ndjekin marrjen në pyetje apo ndihmojnë në realizimin e marrjes së dëshmisë nga i mituri. Paragrafi 6 sqaron se rregullat e parashikuara në pesë pikat e tjera të nenit 39 janë të barasvlefshme në zbatim për çdo përfaqësues të organeve që lidhen me mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve apo për ato me natyrë proceduese. Kjo buron nga fakti se për të gjithë institucionet dhe autoritetet kompetente, parimi më i rëndësishëm është ai i interesit më të lartë të fëmijës dhe ky mbetet i njëjtë për të gjithë, ndaj të gjitha rregullat që lidhen me mbarëvajtjen e procesit duhet të udhëhiqen prej tij dhe veprojnë njëlloj ndaj çdo subjekti që vepron dhe merr pjesë në pyetjen e të miturit.

     

    [1] DIRECTIVE 2011/92/EU OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCILof 13 December 2011on combating the sexual abuse and sexual exploitation of children and child pornography, and replacing Council Framework Decision 2004/68/JHA. Gjendet në: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:32011L0093 

  • Konteksti historik

    17. Në legjislacionin shqiptar është hera e parë që parashikohet në nivelin e një Kodi një rregullim i tillë si ai i nenit 39 të KDPM-së ku specifikohet parimi i mbrojtjes së sigurisë së dëshmitarit dhe viktimës së mitur në procesin e drejtësisë penale për të mitur.

    18. Përpara ligjit KDPM, Kodi i Procedurës Penale i Republikës së Shqipërisë miratuar me ligjin Nr.7905, datë 21.3.1995, ndryshuar me ligjet: nr. 7977, datë 26.7.1995, 8027, datë 15.11.1995, nr. 8180, datë 23.12.1996, nr. 8460, datë 11.2.1999, nr. 8570, datë 20.1.2000, nr.8602, datë 10.4.2000, nr. 8813, datë 13.6.2002, nr.9085, datë 19.6.2003, nr. 9187, datë 12.2.2004, nr. 9276, datë 16.9.2004, nr. 9911, datë 5.5.2008, nr. 10 054, datë 29.12.2008, nr. 145/2013, datë 2.5.2013, nr. 21/2014, datë 10.3.2014, nr.99/2014, datë 31.7.2014, nr. 35/2017, datë 30.3.2017; vendimet e Gjykatës Kushtetuese nr. 55, datë 21.11.1997, nr. 15, datë 17.4.2003 dhe nr. 31, datë 17.5.2012, kanë rregulluar pozitën e dëshmitarit gjatë pyetjes, përfshirë edhe të miturin dhe masat për mbrojtjen e tij, të parashikuar në nenin 165/a mbi ‘Dëshmitari me identitet të fshehur’. Ky nen ka ndryshuar me ligjin nr. 35/2017, datë 30.3.2017.

  • Legjislacioni ndërkombëtar
    19. Konventa e Këshillit të Evropës për Mbrojtjen e Fëmijëve nga Shfrytëzimi Seksual dhe Abuzimi Seksual (2007, CETS No. 201)[1] neni 31.

     

    20. Konventa Evropiane për Ushtrimin e të Drejtave të Fëmijëve (1996, ETS No. 160)[2] neni 6.

     

    21. Direktiva 2011/36 /EU e Parlamentit Europian dhe e Këshillit e datës 5 prill 2011 mbi parandalimin dhe luftimin e trafikimit të qenieve njerëzore dhe mbrojtjen e viktimave të tij dhe zëvendësimin e Vendimit Kuadër 2002/629/JHA pika 22; neni 15 pika 5.

     

    22. Direktiva 2011/92 /EU e Parlamentit Evropian dhe e Këshillit e datës 13 dhjetor 2011 mbi luftën kundër abuzimit seksual dhe shfrytëzimit seksual të fëmijëve dhe pornografisë së fëmijëve

     

    23. Direktiva 2012/29 /EU e Parlamentit Europian dhe e Këshillit e datës 25 tetor 2012 që përcakton standardet minimale për të drejtat, mbështetjen dhe mbrojtjen e viktimave të krimit dhe zëvendësimin e Vendimit Kuadër të Këshillit 2001/220 / JHA

     

    24. Rregullat Minimale Standarde të Kombeve të Bashkuara për Administrimin e Drejtësisë për të Mitur ("Rregullat e Pekinit", 1985)[3]; Rregulli 13.4 dhe 11.4.

     

    25. Udhëzimet e Kombeve të Bashkuara për Parandalimin e Krimit të të Miturve ("Udhëzimet e Rijadit", 1990)[4] pika 49.

     

    26. Udhëzime mbi Drejtësinë në Çështje që përfshijnë Viktimat dhe Dëshmitarët e Krimit të Fëmijëve (2005)[5] shih pika 19 dhe 42.

     

    27. Udhëzimet e Kombeve të Bashkuara mbi Drejtësinë në Çështje që përfshijnë Viktimat dhe Dëshmitarët e Krimit të Fëmijëve (ECOSOC Res 2005/20, 2005)[6] pika 13; 14; 31.

     

    28. Udhëzimet e Kombeve të Bashkuara për Përdorimin e Përshtatshëm dhe Kushtet e Kujdesit Alternativ për Fëmijët (2009)[7] pika 6

     

    29. Rezoluta nr. 2 mbi drejtësinë miqësore/të favorshme për fëmijët, miratuar në Konferencën e 28-të të Ministrave Evropian të Drejtësisë (Lanzarote, tetor 2007)[8], pika 11.

     

    30. Rezoluta e datës 10 qershor 2011 mbi një udhërrëfyes për forcimin e të drejtave dhe mbrojtjen e viktimave, veçanërisht në procedurat penale [9].

     

    [1] https://rm.coe.int/1680084822

    [2] https://rm.coe.int/168007cdaf

    [3] http://www.un.org/documents/ga/res/40/a40r033.htm

    [4] http://www.un.org/documents/ga/res/45/a45r112.htm

    [5] http://www.un.org/en/ecosoc/docs/2005/resolution%202005-20.pdf

    [6] http://www.un.org/en/ecosoc/docs/2005/resolution%202005-20.pdf

    [7] https://www.unicef.org/protection/alternative_care_Guidelines-English.pdf

    [8] https://rm.coe.int/1680694596

    [9] http://victimsupport.eu/activeapp/wp-content/files_mf/1348590476roadmap.pdf

• Standarde ndërkombëtare/ Referenca ndërkombëtare/ Shembuj nga praktikat më të mira

  Raporte, opinione, rekomandime dhe deklarata 

  31. Pjesët përkatëse të Rekomandimit Nr. R (87) 20 mbi reagimet shoqërore ndaj krimit nga të miturit, të miratuara nga Komiteti i Ministrave më 17 shtator 1987, thonë si më poshtë: " III. Procedura kundër të miturve. 4. të sigurohet që të miturit të gjykohen më shpejt, duke shmangur vonesa të panevojshme, në mënyrë që të sigurohet një veprim efektiv edukativ ".

   

  32. Komenti i Përgjithshëm Nr. 10 (2007) i Komitetit për të Drejtat e Fëmijës, të datës 25 prill 2007 (CRC / C / GC / 10), 58.

   

  33. 2011 Udhëzimet e Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës për drejtësinë e fëmijëve 63; 68; 130.

   

  34. DOKUMENTI UDHËZUES I DREJTËSISË në lidhje me zhvendosjen dhe zbatimin e Direktivës 2012/29 /EU të Parlamentit Evropian dhe të Këshillit të datës 25 tetor 2012, që përcakton standardet minimale për të drejtat, mbështetjen dhe mbrojtjen e viktimave të krimit dhe zëvendëson Vendimin Kuadër të Këshillit 2001/220 / JHA. 

   

   Vendime të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut 

  35. Rasti i Bocos-Cuesta kundër Holandës, Kërkesa nr. 54789/00 thuhet si vijon:

  68. Gjykata më tej përsërit se përdorimi si provë i deklaratave të fituara në fazën e hetimit policor dhe hetimit gjyqësor nuk është në vetvete në kundërshtim me paragrafët 3 (d) dhe 1 të nenit 6, me kusht që të drejtat e mbrojtjes të jenë respektuar. Si rregull, këto të drejta kërkojnë që të pandehurit t'i jepet një mundësi adekuate dhe e përshtatshme për të sfiduar dhe marrë në pyetje një dëshmitar kundër tij, ose kur ai po bënte deklaratat e tij ose në një fazë të mëvonshme të procedurës (shih, ndër të tjera, Isgò kundër Italisë , gjykimi i 19 shkurtit 1991, Seria A, 194 A, fq.12, § 34, dhe Lucà kundër Italisë, nr 33354/96, §§ 40-43, KEDNJ 2001-II). Megjithatë, neni 6 nuk i jep të akuzuarit të drejtën e pakufizuar për të siguruar paraqitjen e dëshmitarëve në gjykatë. Zakonisht, janë gjykatat kombëtare ato që duhet të vendosin nëse është e nevojshme ose e këshillueshme që të dëgjojë një dëshmitar (shih S.N. kundër Suedisë, nr 34209/96, § 44, KEDNJ 2002 V) .... 

  71. Për këtë pikë, Gjykata vëren se ankuesit nuk i është dhënë mundësia të ndjekë mënyrën sipas së cilës fëmijët janë dëgjuar nga policia, për shembull duke e parë këtë në një dhomë tjetër me anë të pajisjeve teknike, as nuk iu dha mundësia më vonë që të shtrojë pyetje për ta. Për më tepër, meqë deklaratat e fëmijëve në polici nuk ishin të regjistruara në videokasetë, as kërkuesi, as gjyqtarët e gjykatës nuk mundën të vëzhgonin sjelljen e tyre gjatë pyetjes dhe në këtë mënyrë të formonin përshtypjen e tyre për besueshmërinë e tyre (shih, kundërverso, Accardi dhe të tjerë v. Itali (vendim), nr 30598/02, GJEDNJ 2005 -...). Është e vërtetë se gjykatat në gjykim ndërmorën një shqyrtim të kujdesshëm të deklaratave të marra nga fëmijët dhe i dhanë kërkuesit një mundësi të mjaftueshme për t'i kundërshtuar ato, por kjo vështirë se mund të konsiderohet si zëvendësim i përshtatshëm për vëzhgimin personal të dëshmitarit që jep dëshmi orale. 

  72. Sa i përket arsyes së dhënë nga gjykatat vendase për hedhjen poshtë të kërkesës së ankuesit për të dëgjuar viktimat, konkretisht faktin se interesat e kërkuesit në dëgjimin e tyre ishin më të mëdha se interesat e katër fëmijëve ende shumë të vegjël, duke mos qenë të detyruar të rijetojnë një eksperiencë shumë të madhe traumatike, Gjykata nuk ka gjetur asnjë indicie në dosjen e çështjes që kjo arsye të ishte bazuar në ndonjë provë konkrete, si për shembull, një opinion eksperti. Gjykata vlerëson se organizimi i procedurave penale në mënyrë të tillë që të mbrojë interesat e dëshmitarëve shumë të rinj, veçanërisht në procedurat gjyqësore që përfshijnë vepra penale seksuale, është një konsideratë relevante që duhet marrë parasysh për qëllimet e nenit 6. Megjithatë, arsyeja e dhënë nga gjykatat në gjykim për refuzimin e kërkesës së ankuesit për të dëgjuar katër viktimat nuk mund të konsiderohet si e justifikuar në mënyrë të pamjaftueshme dhe kështu, deri në një farë mase, spekulative. 

  73. Në këto rrethana, Gjykata konstaton se ankuesi nuk mund të konsiderohet se ka pasur një mundësi të duhur dhe adekuate për të kundërshtuar deklaratat e dëshmitarëve të cilat kishin rëndësi vendimtare për dënimin e tij dhe për rrjedhojë nuk kishte një gjykim të drejtë.

   

  36. Case of Blokhin v. Russia (Application no. 47152/06) 23 March 2016: “183. Në lidhje me ankesën e ankuesit se ai ishte pyetur nga policia në mungesë të kujdestarit të tij, avokatit mbrojtës apo mësuesit, Dhoma vuri në dukje se nuk kishte prova për të mbështetur pretendimin e Qeverisë se gjyshi i ankuesit, kujdestari i tij, apo dikush tjetër ka qenë i pranishëm gjatë marrjes në pyetje. Për më tepër, duke pasur parasysh moshën e tij të re, ajo konsideroi se rrethanat që kishin të bënin me pyetjen ishin psikologjikisht shtrënguese. Dhoma më tej vuri në dukje se rrëfimi i kërkuesit në polici ishte përdorur kundër tij në procedurat që pasuan. Kështu, mungesa e një avokati gjatë kohës së ndalimit policor kishte ndikuar në mënyrë të paevitueshme të drejtat e tij të mbrojtjes dhe kishte dëmtuar paanësinë e procedurës në tërësi. Prandaj, kishte pasur shkelje të nenit 6 §§ 1 dhe 3 (c).

  184. Pastaj, Dhoma vuri në dukje se ankuesi nuk kishte pasur mundësi të analizonte në mënyrë të tërthortë S. dhe nënën e tij, edhe pse dëshmitë e tyre si dëshmitarë ishin prova e vetme kundër tij dhe prandaj ishin vendimtare. Për më tepër, nuk ishte bërë asnjë përpjekje nga autoritetet për të siguruar paraqitjen e S. apo nënës së tij në gjykatë, e as që kishin bërë përpjekje të arsyeshme për të kompensuar këtë. Prandaj, konstatoi se e drejta e ankuesit për të marrë në pyetje dhe për të kundërshtuar dëshmitarët ishte e kufizuar në një masë të papajtueshme me garancitë e parashikuara në nenin 6 §§ 1 dhe 3 (d).

  205. Gjykata vëren se është e padiskutueshme që kërkuesi është dërguar në stacionin e policisë pa iu thënë pse. Ai gjithashtu duhej të priste një kohë të caktuar para se të pyetej nga një oficer policie. Megjithatë, nuk ka asnjë indikacion se aplikanti ishte informuar në ndonjë formë apo mënyrë se ai kishte të drejtë ta thërriste gjyshin e tij, mësuesin, avokatin ose ndonjë person tjetër të besueshëm gjatë kësaj kohe që ata të vinin dhe ta ndihmonin atë gjatë marrjes në pyetje. As nuk u ndërmor ndonjë hap për të siguruar që ndihma juridike i ishte ofruar atij gjatë marrjes në pyetje.”

   

  37. Çështja P.S. kundër Gjermanisë (Aplikimi nr. 33900/96)

  21. Të gjitha provat duhet normalisht të paraqiten në një seancë publike, në praninë e të akuzuarit, me qëllim argumentin kundërshtues. Ka përjashtime nga ky parim, por ato nuk duhet të cenojnë të drejtat e mbrojtjes. Si rregull i përgjithshëm, të akuzuarit duhet t'i jepet një mundësi adekuate dhe e përshtatshme për të sfiduar dhe pyetur një dëshmitar kundër tij, ose kur ai e bën deklaratën e tij ose në një fazë të mëvonshme (shih aktgjykimin e Van Mechelen dhe të tjerët, § 51 dhe aktgjykimi i Lüdi kundër Zvicrës i 15 qershorit 1992, Seria A, nr. 238, fq. 21, § 49). 

  22. Në rastet e duhura, parimet e gjykimit të drejtë kërkojnë që interesat e mbrojtjes të jenë të balancuara me ato të dëshmitarëve ose viktimave të thirrura për të dëshmuar, në veçanti kur janë në rrezik jeta, liria ose siguria e personit ose interesat që vijnë përgjithësisht brenda fushës së nenit 8 të Konventës (shih aktgjykimin e Doorson të cituar më lart, fq. 470, § 70).

  28. Organizimi i procedurave penale në mënyrë të tillë që të mbrojë interesat e dëshmitarëve të mitur, veçanërisht në procedurat gjyqësore që përfshijnë vepra penale seksuale, është një konsideratë relevante që duhet marrë parasysh për qëllimet e Nenit 6. Megjithatë, arsyet e dhëna nga Gjykata e Rrethit, në aktgjykimin e saj të 10 janarit 1994, për refuzimin e çështjes S. dhe hedhja poshtë e kërkesës së ankuesit për një mendim të ekspertit janë disi të paqarta dhe spekulative prandaj dhe nuk duket se janë relevante. 

  45. Sa i përket nocionit të "dëshmitarit", Gjykata vëren se megjithëse M. nuk ka dëshmuar në një seancë gjyqësore, ai duhet, për qëllimet e nenit 6 § 3 (d), të konsiderohet si dëshmitar - një term që duhet t'i jepet interpretimi i tij autonom - sepse deklaratat e tij, siç janë regjistruar nga policia, janë përdorur si prova nga gjykatat vendase (shih, ndër autoritetet e tjera, Asch, cituar më lart, fq.10, § 25).

   

  38. Çështja S.N. kundër Sweden, (Aplikimi nr.34209/96): “Case of S.N. v Sweden application no. 34209/96, paragrafët në vijim:

  46. Lidhur me rrethanat e çështjes në fjalë, Gjykata vëren se deklaratat e bëra nga M. ishin praktikisht të vetmet prova në të cilat bazoheshin gjetjet e fajësisë së gjykatave. Dëshmitarët e dëgjuar nga gjykatat - nëna e M. dhe mësuesi i tij - nuk kishin parë aktet e supozuara dhe dhanë dëshmi vetëm për ndryshimet e perceptuara të mëvonshme në personalitetin e M.-së. Gjykata e Rrethit deklaroi se rezultati i çështjes ishte plotësisht i varur nga besueshmëria e deklaratave të M. dhe Gjykata e Apelit konsideronte se kjo ishte me rëndësi vendimtare në përcaktimin e fajësisë së kërkuesit. Rrjedhimisht, duhet të shqyrtohet nëse kërkuesit i është siguruar një mundësi adekuate për të ushtruar të drejtat e tij të mbrojtjes në kuptim të nenit 6 të Konventës në lidhje me dëshmitë e dhëna nga M.

  47. Gjykata ka pasur parasysh tiparet e veçanta të procedimeve penale në lidhje me veprat seksuale. Procedura të tilla shpesh konceptohen si një provë e vështirë nga ana e viktimës, në veçanti kur kjo e fundit është ballafaquar pa dëshirë me të pandehurin. Këto karakteristika janë edhe më të spikatura në një rast që përfshin një të mitur. Në vlerësimin e pyetjes nëse në një procedurë të tillë, një i akuzuar ka marrë apo jo një gjykim të drejtë, duhet të merret parasysh e drejta për respektimin e jetës private të viktimës së supozuar. Prandaj, Gjykata pranon se në procedimet penale lidhur me abuzimin seksual mund të merren masa të caktuara për mbrojtjen e viktimës, me kusht që masat e tilla të mund të pajtohen me ushtrimin adekuat dhe efektiv të të drejtave të mbrojtjes (shih Baegen v. Hollanda, aktgjykimi i 27 tetorit 1995, Seria A nr. 327-B, Opinioni i Komisionit, fq.44, § 77). Në sigurimin e të drejtave të mbrojtjes, autoriteteve gjyqësore mund të kërkohet që të marrin masa që balancojnë kufizimet për të cilat mbrojtja punon (shih Doorson kundër Holandës, aktgjykimi i 26 marsit 1996, Raportet e Vendimeve 1996-II, f. 471, § 72, dhe P.S. kundër Gjermanisë, nr. 33900/96, § 23, 20 dhjetor 2001).

  48. Gjykata rithekson që M. nuk u paraqit kurrë para gjykatave. Kërkuesi deklaroi se ai ishte tërhequr nga kërkesa që M. të jepte dëshmi personalisht gjatë seancave dëgjimore pasi që, në pajtim me praktikën afatgjatë, një kërkesë e tillë do të ishte refuzuar. Ndërsa pranoi se gjykatat ishin në përgjithësi hezituese që t'i lënë fëmijët të jepnin dëshmi personalisht, qeveria iu referua disa rasteve ku të miturit në të vërtetë kishin dalë para gjykatave. Gjykata vëren se këto raste, të vendosura pas dënimit të kërkuesit, kishin të bënin me kërkesat e prokurorit publik. Duke pasur parasysh mungesën e dukshme të rasteve kur avokati i mbrojtjes ka kërkuar me sukses marrjen në pyetje të të miturit dhe duke vënë në dukje se palët kanë shprehur mendime të ngjashme për praktikën e përgjithshme të ndjekur nga gjykatat suedeze në këtë çështje, Gjykata pranon mendimin e kërkuesit se, në rrethanat e rastit, ai nuk mund të kishte siguruar personalisht paraqitjen e M. përpara gjykatës.

  49. Megjithatë, intervista e dytë policore me M. gjatë hetimit paraprak u mbajt me kërkesë të avokatit të aplikantit, i cili konsideroi se informata të mëtejshme ishin të nevojshme. Për shkak të mungesës së mbrojtjes ligjore të M. (shih paragrafin 13 më lart), avokati i aplikantit nuk ishte i pranishëm gjatë intervistës, as nuk ishte në gjendje ta ndiqte atë me ndihmën e pajisjeve teknike në një dhomë ngjitur. Megjithatë, ai pranoi të mos ishte i pranishëm, pavarësisht nga pengesa që rezultoi në mbrojtje dhe gjithashtu pranoi mënyrën se si do të zhvillohej intervista. Ishte e hapur për avokatin e kërkuesit që të kërkonte shtyrjen e intervistës deri në kohën kur avokati i M. ishte i lirë të merrte pjesë. Megjithatë, ai zgjodhi të mos e bënte këtë. Ishte gjithashtu e hapur për të që të kërkonte të regjistrohej me video intervista e dytë, e cila do t'i lejonte atij të bindte veten se intervista ishte zhvilluar në mënyrë të drejtë. Megjithatë, ai nuk e shfrytëzoi as këtë mundësi.

  50. Për më tepër, është e qartë nga faktet e paraqitura nga palët se avokati i kërkuesit ishte në gjendje t'i bënte pyetje M-së. nëpërmjet punonjësit të policisë që zhvillonte intervistën. Duke dëgjuar më pas audio-regjistrimet dhe duke lexuar transkriptimin e intervistës, avokati i aplikantit me sa duket ishte i kënaqur që pyetjet që i kishte treguar punonjësit të policisë i ishin bërë në të vërtetë M-së.

• Materiale legjislative
  39. Analiza e Sistemit të Drejtësisë në Shqipëri, Qershor 2015, hartuar nga Grupi i Ekspertëve të Nivelit të Lartë pranë Komisionit të Posaçëm Parlamentar për Reformën në Sistemin e Drejtësisë.[1]

   

  [1] http://www.reformanedrejtesi.al/sites/default/files/dokumenti_shqip_0.pdf,

• Dispozita të lidhura
  40. Kodi i Procedurës Penale i Republikës së Shqipërisë miratuar me ligjin Nr.7905, datë 21.3.1995, ndryshuar me ligjet: nr. 7977, datë 26.7.1995, 8027, datë 15.11.1995, nr. 8180, datë 23.12.1996, nr. 8460, datë 11.2.1999, nr. 8570, datë 20.1.2000, nr.8602, datë 10.4.2000, nr. 8813, datë 13.6.2002, nr.9085, datë 19.6.2003, nr. 9187, datë 12.2.2004, nr. 9276, datë 16.9.2004, nr. 9911, datë 5.5.2008, nr. 10 054, datë 29.12.2008, nr. 145/2013, datë 2.5.2013, nr. 21/2014, datë 10.3.2014, nr.99/2014, datë 31.7.2014, nr. 35/2017, datë 30.3.2017; vendimet e Gjykatës Kushtetuese nr. 55, datë 21.11.1997, nr. 15, datë 17.4.2003 dhe nr. 31, datë 17.5.2012 ka rregulluar pozitën dëshmitarit të mitur dhe masat për mbrojtjen e tij, të parashikuar në nenin 103, pika 4; neni 153 parashikon Objektin dhe kufijtë e dëshmisë; neni 165/a parashikon rastin e dëshmitarit me identitet të fshehur; Neni 169, pika 2 parashikon ballafaqimin e të pandehurit të rritur me viktimën ose dëshmitarin e mitur; neni 340 parashikon Rastet e gjykimit me dyer të mbyllura; Neni 361 parashikon regulla mbi Pyetjen e dëshmitarëve; neni 361/a parashikon pyetjen e dëshmitarit të mitur dhe neni 361/b Teknikat e veçanta të marrjes në pyetje.
• Akte nënligjore
  41. Udhëzimi i Përbashkët i Ministrisë së Drejtësisë, Prokurorisë së Përgjithshme dhe Ministrisë të Brendshme "Për kushtet, kriteret dhe procedurat e caktimit të masave të përkohshme, të jashtëzakonshme dhe të posaçme të mbrojtjes për dëshmitarët dhe bashkëpunëtorët e drejtësisë", datë 01.07.2005 parashikon kuptimin e termave: ‘gjendje rreziku aktual’, ‘gjendje rreziku konkret’ dhe ‘gjendje rreziku serioz’ lidhur me mbrojtjen e dëshmitarëve në procesin penal.
• Vendime
  Asnjë koment
• Bibliografia

  Nils Christy " Crime Control as Industry", 1993

  https://www.amazon.com/Nils-Christie/e/B004MS9THQ

  Abramson, B. (2000) Juvenile Justice: The ‘Unwanted Child’ of State Responsibilities. An Analysis of the Concluding Observations of the UN Committee on the Rights of the Child, in Regard to Juvenile Justice from 1993 to 2000. International Network on Juvenile Justice/Defence for Children International . Available at ww.defence-for-children.org

  Amnesty International (1998) Betraying the Young: Children in the US Justice System. AI Index AMR 51/60/98. Available at: www.web.amnesty.org 

  Asquith, S. (1996) Juvenile Justice and Juvenile Delinquency in Central and Eastern Europe. University of Glasgow, Centre for the Child and Society . Available at: www.eurochild.gla.ac.uk 

  Bailleau, F. (1998) ‘A Crisis of Youth or of Juridical Response?’, in V. Ruggiero , N. South and I. Taylor (eds) The New European Criminology, pp.95-103. London: Routledge.  http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1362480605048942

  Bala, N. , J. Hornick , H. Snyder and J. Paetsch (eds) (2002) Juvenile Justice Systems: An International Comparison of Problems and Solutions. Toronto: Thompson.

  http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1362480605048942 

  Bauman, Z. (1998) Globalisation: The Human Consequences. Cambridge: Polity. 

  https://www.theguardian.com/world/2017/jul/14/globalisation-the-rise-and-fall-of-an-idea-that-swept-the-world

  Bazemore, G. and L. Walgrave (eds) (1999) Restorative Juvenile Justice: Repairing the Harm of Youth Crime.New York: Criminal Justice Press.

  http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/14624740222228464 

  Bell, V. (1993) ‘Governing Childhood: Neo-Liberalism and the Law’ , Economy and Society 22(3): 390-403.

  https://books.google.al/books?id=YiKi3GHD-W4C&pg=PT419&lpg=PT419&dq=Bell,+V.+(1993)

  Blagg, H. (1997) ‘A Just Measure of Shame? Aboriginal Youth and Conferencing in Australia’ , British Journal of Criminology 37(4): 481-501.

  http://research-repository.uwa.edu.au/en/publications/a-just-measure-of-shame-aboriginal-youth-and-conferencing-in-australia

  Braithwaite, J. (2003) ‘Restorative Justice and a Better Future’, in E. McLaughlin et al. (eds) Restorative Justice: Critical Issues. London: Sage Publications. 

  https://academic.oup.com/bjc/article-abstract/55/5/883/478399/Why-Restorative-Justice-Will-Not-Reduce?redirectedFrom=fulltext

  Buckland, G. and A. Stevens (2001) Review of Effective Practice with Young Offenders in Mainland Europe, 157-163. London: Youth Justice Board/European Institute of Social Services.

  http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1362480605048942 

  Carozza, P. (2003) ‘From Conquest to Constitutions: Retrieving a Latin American Tradition of the Idea of Human Rights’ , Human Rights Quarterly 25(2): 281-313. 

  http://scholarship.law.nd.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1584&context=law_faculty_scholarship

  Children’s Rights Alliance (2002) State of Children’s Rights in England. London: CRA for England.  https://www.childrenincrisis.org

  Christie, N. (2000) Crime Control as Industry. London: Routledge.  https://scholar.google.com

  Clarke, J. (2000) ‘A World of Difference? Globalisation and the Study of Social Policy’, in G. Lewis , S. Gewirtz and J. Clarke (eds) Rethinking Social Policy, pp. 201-216. London: Sage Publications.  https://scholar.google.com

  Council of Europe (1998) Penological Information Bulletin, no. 21. Strasbourg: Council of Europe.

  Council of Europe (2000) European Sourcebook of Crime and Criminal Justice Statistics. Strasbourg: Council of Europe. 

  http://wp.unil.ch/europeansourcebook/files/2012/06/European-Sourcebook_1st-ed_1999-1.pdf

  Crawford, A. (2001) ‘The Growth of Crime Prevention in France as Contrasted with the English Experience’, in G. Hughes , E. McLaughlin and J. Muncie (eds) Crime Prevention and Community Safety: New Directions, pp. 214-39. London: Sage Publications.  https://scholar.google.com

  Crawford, A. (2002) ‘The Governance of Crime and Insecurity in an Anxious Age: The Trans-European and the Local’, in A. Crawford (ed.) Crime and Insecurity: The Governance of Safety in Europe, pp. 27-51.Cullompton: Willan.  https://scholar.google.com

  Cross, N. , P. Evans and J. Minkes (2003) ‘Still Children First? Developments in Youth Justice in Wales’ , Youth Justice 2(3): 151-162 .  https://scholar.google.com

  Cunneen, C. and R. White (2002) Juvenile Justice: Youth and Crime in Australia. Melbourne: Oxford University Press. https://researchonline.jcu.edu.au/19680/

  De Haan, W. (1990) The Politics of Redress. London: Unwin Hyman.  https://www.ncjrs.gov/App/abstractdb/AbstractDBDetails.aspx?id=125907

  Doek, J. (2002) ‘Modern Juvenile Justice in Europe’, in M. Rosenheim , F. Zimring , D. Tanenhaus and B. Dohrn (eds) A Century of Juvenile Justice, pp. 505-528. Chicago, IL: University of Chicago Press.

  http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1362480605048942

  Fionda, J. (1998) ‘The Age of Innocence? The Concept of Childhood in the Punishment of Young Offenders’ , Child and Family Law Quarterly 10(1): 77-87 http://eprints.kingston.ac.uk/12371/

  Freeman, M. (2002) ‘Children’s Rights Ten Years after Ratification’, in B. Franklin (ed.) The New Handbook of Children’s Rights, pp. 97-118. London: Routledge

  http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1362480605048942

  Goldson, B. (2000) ‘Children in Need or Young Offenders?’ . Child and Family Social Work 5(3): 255-265 http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1046/j.1365-2206.2000.00161.x/abstract

  Harris-Short, S. (2003) ‘International Human Rights Law: Imperialist, Inept and Ineffective? Cultural Relativism and the UN Convention on the Rights of the Child’ , Human Rights Quarterly 25(1): 130-181 https://muse.jhu.edu/article/38764/summary

  Jones, J. and T. Newburn (2002) ‘Policy Convergence and Crime Control in the USA and the UK’ , Criminal Justice 2(2): 173-203. https://books.google.al

  Junger-Tas, J. (2002) ‘The Juvenile Justice System: Past and Present Trends in Western Society’, in I. Weijers and A. Duff (eds) Punishing Juveniles, pp. 23-44. Oxford: Hart 

  Justice (2004) Restorative Justice: The Way Ahead. London: Justice . http://journals.sagepub.com

  Kempf-Leonard, K. and E. Peterson (2000) ‘Expanding Realms of the New Penology: The Advent of Actuarial Justice for Juveniles’ , Punishment and Society 2(1): 66-97. 

  http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/17488958020020020501

  Komen, M. (2002) ‘Dangerous Children: Juvenile Delinquency and Judicial Intervention in the Netherlands, 1960-1995’ , Crime, Law and Social Change 37: 379-401. https://link.springer.com/article/10.1023/A:1016011826864

  Kuure, T. (2002) ‘Low Custody in Finland’ , paper given at the Children Law UK/NACRO Conference, ‘Reducing Custodial Sentencing for Young Offenders: The European Experience’, London, 23 October.

  https://books.google.al/books?id=hr8bmUVxaswC&pg=PA329&lpg=PA329&dq=Kuure

  Mears, D. (2002) ‘Sentencing Guidelines and the Transformation of Juvenile Justice in the 21st Century’ , Journal of Contemporary Criminal Justice 18(1): 6-19. 

  http://journals.sagepub.com/author/Alberola%2C+Cristina+Rechea

  Rechea Alberola, C. and E. Fernandez Molina (2003) ‘Juvenile Justice in Spain: Past and Present’ , Journal of Contemporary Criminal Justice, 19(4): 384-412 

  http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1043986203258804

  Schaffner, L. (2002) ‘An Age of Reason: Paradoxes in the US Legal Construction of Adulthood’ , International Journal of Children’s Rights 10: 201-232.

  https://www.researchgate.net/publication/An_age_of_reason

  Scraton, P. and D. Haydon (2002) ‘Challenging the Criminalisation of Children and Young People: Securing a Rights Based Agenda’, in J. Muncie , G. Hughes and E. McLaughlin (eds) Youth Justice: Critical Readings, pp.311-328. London: Sage Publications. 

   http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1362480605048942

• Arkiva
  Asnjë koment